Adversus Hermogenem (16-20)

Igitur in praestructione huius articuli, et alibi forsitan
retractandi, equidem definio aut deo adscribendum et bonum
et malum, quae ex materia fecit, aut materiae ipsi, ex qua
fecit, aut utrumque utrique, quia ambo sibi obligantur, qui
fecit et de qua fecit, aut alterum alteri; tertius enim praeter
materiam et deum non est. porro si dei erit utrumque, uidebitur
deus etiam mali auctor; deus autem, ut bonus, auctor
mali non erit: si materiae utrumque, uidebitur materia etiam
boni matrix; mala autem in totum materia boni non erit
matrix: si utriusque erit utrumque, in hoc quoque comparabitur
deo materia et pares erunt ambo, ex aequo mali ac boni
adfines; aequari autem deo materia non debet, ne duos deos
efficiat: si alterum alterius, utique dei bonum et materiae
malum, neque malum deo neque materiae bonum adscribetur;
et bona autem et mala deus de materia faciendo cum ea facit.
haec si ita sunt, nescio, qua possit euadere sententia Hermogenes,
qui deum, quoquo modo de materia malum condidit,
siue uoluntate, siue necessitate, siue ratione, non putet mali
auctorem. porro si mali auctor est ipse qui fecit, plane socia
materia per substantiae suggestum, exclusa iam causa materiae [*]

Unici dei status hanc regulam uindicat, non aliter
unici, nisi quia solius. non aliter solius, nisi quia nihil cum
illo. sic et primus erit, quia omnia post illum: sic omnia
post illum, quia omnia ab illo: sic ab illo, quia ex nihilo,
ut illi quoque scripturae ratio constet: quis cognouit
sensum domini? aut quis illi consiliarius fuit?
aut quem consultatus est? aut uiam intellegentiae
et scientiae quis demonstrauit illi? quis tradidit
et retribuetur ei? nemo utique; quia nulla uis, nulla
materia, nulla natura substantiae alterius aderat illi. porro
si de aliqua operatus est, necesse est, ab ea ipsa acceperit
et consilium et tractatum dispositionis, ut uiam intellegentiae
et scientiae. pro qualitate enim rei operari habuit et secundum
ingenium materiae, non secundum suum arbitrium, adeo
ut et mala pro natura non sua sed substantiae fecerit.

Si necessaria est deo materia ad opera mundi, ut Hermogenes
existimauit, habuit deus materiam longe digniorem et [*] [*]

Sed et ad originale instrumentum Moysei prouocabo,
unde et diuersa pars (prae)sumptiones suas ingratis fulcire
conatur, ns scilicet non inde instrui uideatur, unde oportet.
itaque occasiones sibi sumpsit quorundam uerborum, ut haereticis
fere mos est simplicia quaeque torquere. nam et ipsum
principium, in quo deus fecit caelum et terram, aliquid uolunt [*] [*]

Sed ut nihil aliud significet Graeca uox quam principium
et principium nihil aliud capiat quam initium, habemus
etiam illam initium agnoscere quae dicit: dominus condidit
me (initium uiarum suarum) in opera sua. si enim per
sophiam dei omnia facta sunt, et caelum ergo et terram deus
faciens in principio, id est initio, in sophia sua fecit. denique si
principium materiam significaret, non ita scriptura instruxisset:
in principio deus fecit, sed ex principio; non enim in materia,
sed ex materia fecisset. de sophia autem potuit dici: in principio.
in sophia enim primo fecit, in qua cogitando et disponendo
iam fecerat, quoniam, et si ex materia facturus fuisset, ante in
sophia [cogitando et disponendo iam fecerat. quoniam et si] erat
\'initium uiarum,\' quia cogitatio et dispositio prima sophiae
sit operatio, de cogitatu uiam operibus instituentis. hanc et
inde auctoritatem scripturae mihi uindico, quod et deum. qui
fecit, et ea, quae fecit, ostendens, unde fecerit non proinde
testatur. nam cum in omni operatione tria sint principalia.
qui facit et quod fit et ex quo fit, tria nomina sunt edenda
in legitima operis enarratione, persona factoris, species facti,
forma materiae. si materia non edetur, ubi et opera et operae
operator eduntur, apparet ex nihilo eum operatum. proinde [*] [*]