De non parcendo in deum delinquentibus (16-20)

Cognosce post haec, quid etiam filii Matathiae istius
religiosissimi fecerint, si timuerint concarnificis tui manum,
si exercitum illius ante oculos habuerint et non dominum [*] [*] [*] [*]

nostrum, quem omnia potentem ut nos credimus credentes
contra hostem omnibus suis uiribus semet erexerint et sur.
rexit Iudas qui uocabatur Machabaeus filius eius pro eo. et
adiuuabant eum omnes fratres eius et uniuersi qui se coniunxerant
patri eius; et proeliabatur proelium Israel cum
laetitia. et dilatauit gloriam populo suo et induit se loricam
sicut gigans et succinxit uasa bellica sua et proelia consti-
tuit protegens castra gladio. et similis factus est leoni a
operibus suis et sicut catulus leonis rugiens in uenationm.
et persecutus est iniquos et perscrutans et hos qui perturbabant
populum suum succendit. et subducti sunt iniqui prae
timore eius et omnes. operarii iniquitatis conturbati sunt, et
prospera facta est salus in manu eius. et exacerbabat regs)
multos et delectabat lacob in operibus suis, et usque in satcula
memoria eius in benedictione. et perambulauit in ciui-
tatibus Iuda et disperdidit impios omnes ex ea et auertit
iram ab Israel. et nominatus est usque ad nouissimum terral
et congregauit pereuntes. illi tali zelo accensi contra dei domus
fecerunt inimicos; nobis te contra non fuerat surgendum.
ne dicti fuissemus petulantes? sed bene me petulantem diceres,
si non recte contempsissemus sacrilegum edictum tuum.
respice etenim conperditi tui quid praeceperint duces Iudaeorum
apostolis et contra quid fecerit beatorum chorus apostolorum,
et inuenies nos non esse petulantes, sed ettibiet
nobis consultum esse cupientes. Petrus autem et Iohannes
ascendebant in templum ad horam orationis nonam. et qui.
dam uir claudus ex utero matris suae portabatur, quem cotidie
ponebant qu ianuam templi quae dicitur speciosa, ut
peteret eleemosynam ab introeuntibus in templum. hic cum
uidisset Petrum et Iohannem introeuntes in templum, rogabat
eleemosynam. intendens autem in illum Petrus cum Iohannem [*] [*]
dixit: aspice in nos. at ille respexit in eos, sperans se.aliquid
accepturum ab eis. ait autem illi Petrus: argentum et
aurum non habeo, sed quod habeo hoc tibi do, in nomine Iesu
Christi Naeareni surge et ambula. et adprehensa dextera
manu eius erexit eum, confestimque confirmati sumt pedes
eius et plantae, et exsiliens stetit et ambulabat et intrauit
cum illis in templum ambulans ac saliens, laudans deum.
et uidit eum omnis populus ambulantem et laudantem, deum,
et cognoscebant quia ipse erat qui ad eleemosynam sedebat
ad speciosam portam templi, et repleti sunt pauore et admiratione
in eo quod acciderat ei. et infra: loquentibus autem
illis ad populum haec uerba insurrexerunt sacerdotes et pontifex
templi et Sadducaei dolentes, quod docerent plebem et
adnuntiarent in legum resurrectionem mortuorum, et iniece*
runt in eos manus et posuerunt in custodia. et infra: uidentes
Petri cow,antiam et Johannis et conperto quod homines inperiti
sint et sine litteris mirabantur, cognoscentes etiam
illos, quia cum Iesu erant, hominem etiam uidentes ad.
ipsis stantem qui curatus erat, nihil poterant contradicere.
cum iussissent autem illos foras extra concilium discedere,
conferebant ad inuicem dicentes; quid faciemus hominibus
his ? nam quia notum factum est signum per ipsos omnibus
habitantibus Ierusalem, manifestum est, et in possumus negare.
sed ne amplius innotescant in populum uerba haec,
comminemur illis ne amplius loquantur in nomine hoc ulti
hominum. consentientibus autem omnibus accersientes eos
praeceperunt illis, ne omnino loquerentur neque docerent W.
nomine Iesu. respondentes autem Petrus et Iohannes dixerunt:
si iustum est coram deo uos audire potius quem deum, iudicate;
non enim possumus nos quae uidimus et audiuimus
non loqui. at illi comminantes dimiserunt eos, non inmni- [*] [*] [*]
entes quomodo punirent eos propter populum. omnes enim
honorificabant deum in facto. annorum erat plus quadraginta
homo, in quo factum est signum sanitatis. dimissi autem
uenerunt ad suos et retulerunt quanta ad illos principes
sacerdotum et seniores dixerunt. at illi cum audissent, uno
animo leuauerunt uocem ad dominum et dixerunt: domine
tu deus qui fecisti caelum et terram et mare et omnia quae
in eis sunt qui per spiritum sanctum et os patris nostri
Dauid pueri tui dixisti: quare fremuerunt gentes et populi
meditati sunt inania ? adstiterunt reges terrae et principes
conuenerunt in unum aduersus dominum et aduersus Christum
eius. conuenerunt enim uere in hac ciuitate aduersus sanctum
filium tuum Iesum quem unxisti Herodes et pontius
Pilatus cum gentibus et populis Israel facere quae manus
tua et consilium praefiniit. et nunc, domine, respice in minas
eorum et da seruis tuis cum omni fiducia loqui uerbum tuum,
dum extendis manus ad sanitates ac signa et prodigia facienda
per nomen sancti filii tui Iesu. et cum orassent, motus
est locus in quo erant congregati, et repleti sunt omnes spiritu
sancto, et loquebantur uerbum dei cum omni fiducia.

Si collegisti iam cuncta cur haec protulerimus, si
inbibisti omne penitus praescriptionis nostrae desiderium, dicere
audebis ulterius nos esse petulantes? quandoquidem
uideas nec apostolos beatos temperasse ducibus Iudaeorum
nec minis succubuisse eorum, sed magis intrepide semper
duxisse ad effectum, sibi delegatum totidem etiam dei populum
non solum non fuisse perterritum comminationibus incredulorum,
sed etiam fuisse obsecratum, ut fiduciam loquendi
constantiamque defendendi ueritatem fuisset apostolis suis
dignatus tribuere deus. si igitur hoc et ab apostolis factum
est beatis et populis deo dicatis et non sunt neque contumaces
neque petulantes dicti a deo, quod restiterint inimicis
eius, quomodo nos dicimur a te superbi petulantes contua
[*]

meliosi, qui licet peccatores tamen sanctam teneamus fidem
apostolorum atque illorum populorum qui credentes fuerant
in unicum dei filium? cum apostolis idcirco superbi, quia
uocem tuam apostatae, quia terrores tuos sacrilegi Christi
milites ducamus pro nihilo, quia dei filium uerum dei praedicemus
filium, sicut praedicauerint beatissimi apostoli. sic
nos tibi proterui petulantes superbi uidemur, ut Iudaeis uidebantur
sanctissimi apostoli, quibus, si hodie fuissent in corporibus,
potueras haec dicere quae dignaris dicere ad nos.
inuenimus etenim semper praeceptum eis ore comblasphemorum
tuorum scribarum, Pharisaeorum, principum atque pontificis
Iudaeorum, ne docerent neue praedicarent unicum dei
filium; tamen quid illi fecerint accipe adhuc quae scripta
sunt, ne forte possit tenebris saginatum cor tuum aliquando
ad uidendam adduci ueritatem: per manus apostolorum fie-.
bant signa et prodigia multa in plebe. et erant uno animo
omnes in porticu Salomonis, ceterorum autem nemo audebat
ad illos accedere, sed magnificabat illos plebs. magisque addebantur
credentes domino multitudo uirorum ac mulierum,
ita ut in plateis eicerent infirmos et inponerent in lectulis et
grabatis, ut ueniente Petro uel umbra inumbraret aliquem \'
eorum. et liberabantur ab infirmitate sua. concurrebat autem
multitudo uicinarum ciuitatum Hierusalem portantes infirmos ,
et eos qui a spiritibus inmundis uexabantur, et omnes sanabantur.
exsurgens autem princeps sacerdotum et omnes qui
cum illo erant haeresis Sadducaeorum repleti sunt inuidia
et iniecerunt manus apostolis et posuerunt illos in custodiam.
angelus autem domini aperuit ianuas carceris et eduxit illos
dicens: ite et stantes in templo loquimini ad populum omnia
uerba uitae huius. cum haec itaque audissent, introierunt
sub luce \'in templum et docebant.. adueniens autem princeps
sacerdotum et qui cum eo erant conuocauerunt concilium et [*] [*]
omnem congregationem (filiorum Israel et miserunt in carcerem,
ut eos adducerent. uenerunt autem ministri, et non i.
uenerunt illos in carcerem, et regressi renuntiauerunt dicentes:
quoniam carcerem quidem clausum inuenimus in omni diligentia
et custodes stantes in ianua; cum aperuissemus autem,
neminem intus inuenimus. ut autem audierunt hos sermones
principes et pontifex sacerdotum, haesitabant de illis quid
illud esset. adueniens autem quidam renuntiauit illis dicens:
ecce ui quos posuistis in custodia in templo sunt stantes d
docentes populum. tunc abiit princeps cum ministris et adduxit
illos, non cum ui; timebant etenim populum ne laudarentur.
cum autem adduxissent eos, statuerunt in concilium.
et interrogauit eos sacerdos dicens: denuntiatione denuntiauimus
vobis ne doceretis in hoc nomine, et ecce replestis
Hierusalem doctrina uestra et uultis inducere super nos sanguinem
hommis illius. respondens autem Petrus et apostoli
dicentes: utrum oboedire oportet deo an hominibus ? si igitur
deo est oboediendum et non hominibus, cur nos contumaces.
cur nos iniuriosos uocas, quos uideas dei oboedire praeceptis?
audientes autem haec fremebant} dicit scriptura, et cogitabant
eos occidere. ita et tu retines nos in custodias, minitaris interficere,
quia sis eo obsessus spiritu quo capti detinebantur
Iudaei atque detinentur. si non eo captus inmundo spiritu
detineris, cur nos prohibes confiteri ac praedicare unicum
dei filium P angelus dei producens apostolos ex Iudaeorum
condesperatorum tuorum carcere: ite, docete in templo uerba
uitae huius; et tu tollens sacerdotes de ecclesia dei ih carcerem
coiciendos putasti, ne praedicaremus uerbum uitae.

Interea oro te respondeas, quid sit inter te et conseotinum
tuum, quem uerso ordine Sirmienses uocant Photinum
? quid intersit, quid distet rogaris \'distinguas. ecce si [*] [*]

tunc dixerint ad apostolos principes et pontifex et omne concilium
Iudaeorum: uultis introducere super nos sanguinem
hominis illius, etiam Photinus hominem tantum profitetur
dei filium, dicit illum non fuisse ante beatam Mariam. tua
quoque haec est professio, quod enim ante omnia quidem,.
hoc est ante caelos terram mare et omnia quae in eis sunt
dei sit filius, sed quod constiterit ex nihilo, sed quod creatura
sit. quid interesse arbitraris inter te et Paulum Samosatenum
uel istum eius discipulum tuum conscotinum, nisi
quia tu ante omnia dicas, ille uero post omnia? ceterum una
uobis crudelitatis atque incredulitatis mens est, ut diceretis
non habere deum uerum filium. contra uidete quomodo sit
credens sancta ecclesia. credimus in Unum deum patrem
omnipotentem, uisibilium et inuisibilium factorem, et in unum
dominum Iesum Christum filium dei natum de patre, hoc est
de substantia patris, deum de deo, lumen de lumine, deum
uerum de deo uero, natum non factum, unius substantiae
cum patre, quod Graeci dicunt 6(iooviov, per quem omnia
facta sunt, siue quae in caelo siue quae in terra sunt, qui
propter nos homines et propter nostram salutem descendit,
incarnatus est, homo factus est, passus est, resurrexit tertia
die, ascendit in caelum uenturus iudicare uiuos et mortuds;
credimus et in spiritum sanctum. conspicis fidem apostolicam
euangelicamque esse hanc, quae semper.filium cum patre
regnasse et regnare defendat, quae fateatur et perfectam esse
diuinam trinitatem et unam habere substantiam. ceterum quid
inter ecclesiam et uos haereticos uel Iudaeos erat inter, si
non sic crederet beata ecclesia? quae sancta fides? ut sciretis
quid in uobis punit domini ecclesia, dixit atque dicit
de uobis: eos autem qui dicunt: erat quando non erat et
priusquam nasceretur non erat, et quia ex nullis extantibus [*] [*]
factus est uel ex alia substantia, dicentes mutabilem et conuertiibilem
filium dei, hos anathematisat catholica et apostolico
ecclesia. propter hanc sanctam fidem recludebantur apostoli
in carcerem, uincula accipiebant, uerberibus per horarum
momenta uexabantur, ne mundo reuelarent ueritatem, et tamen
praedicare eo noluerunt usque quo etiam mactati fuissent
et dicis nos maximae esse homines contumaciae, quia uidelicet
uiam teneamus apostolorum, quia tibi dicamus erraticum
te factum, quid fecerit Herodi beatus baptista Iohannes.
Herodes autem tetrarcha cum corriperetur ab illo propter
Herodiadem uxorem fratris sui et de omnibus malis quae
fecit Herodes, adiecit hoc super omnia et inclusit Iohannem I
in carcere. qua de re inclusit Iohannem Herodes ? certe quia i
arguebantur opera eius; ita et tu cum semis dei agis, quia
dicamus tibi: noli gerere quae geris, noli esse homicida, noli
persequi ecclesiam domini, noli apostolicam reprobare fidem,
probare uero haereticam, noli idololatriam introducere in ecclesiam
. nos arbitramur haec propter tuam specialiter dicere
salutem, qui si nolueris temperare, sine dubio sic tibi sis
aeternam quaesiturus mortem, quomodo quaesierit et Herodes,
Iohanni etenim nocere non potuit, siue quod eum in carcerem
coniecerit siue quod interfecerit, quandoquidem uideas
Iohannem dei amicum, Herodem uero esse dei inimicum.
quaerens nocitum nobis, qui tibi aeternam sospitatem tribui
desideramus, omnibus nos persequeris modis; sed ualere non
poterunt uires auctoritatis tuae ad dei unici filii seruis nocendum,
quia tu unus esse ex illis inueniris quos nobis credentibus
subiecit dicens: ecce dedi uobis potestatem calcandi
super serpentes et scorpiones et supra omnem uirtutem inimici;
et nihil uos nocebit. tu qui dicis, quia uera tibi dicam,
superbum, quem me uis inueniri? illumne seruum qui [*] [*]
acceperit unum talentum et absconderit atque ipsum solum domino
repraesentauerit, propterea quod non per fenus eundem
multiplicatum sicuti conserui eius domino repraesentauerit,
meruit etiam ipsum talentum amittere et audire: serue nequam
et piger, an illum qui acceptam quantitatem decies
multiplicatam repraesentauerit cuique fuerit dictum: euge,
serue bone et fidelis, quia in modico fuisti fidelis, et in plurimis
te constituam; intra in gaudium domini tui? sed istud
unde audire potero, si te metuens quae tibi fuerint placita
fecero? intuere in Euangelio quid nos facere uoluerit dominus,
et desine nos dicere adrogantes: homo quidam erat diues; is
abiit in regionem longe accipere regnum et reuerti. et uocauit
decem seruos et dedit illis decem talenta et ait ad illos: negotiamini
dum uenio. ciues autem oderant illum et miserunt
legationem post illum dicentes: nolumus hunc regnare super
nos. et factum est dum reuerteretur accepto regno, et iussit
uocari seruos quibus dedit pecuniam, ut sciret quantum quisque
negotiatus esset. uenit autem primus dicens: domine,
talentum tuum decem talenta adquisiuit. et ait illi: euge,
bone ser-ue, quia in modico fidelis fuisti, eris potestatem habens
supra decem ciuitates. et alter uenit dicens: domine,
mna tua fecit quinque talenta. ait et huic: at tu esto supra
quinque duitates. et alter uenit dicens: ecce talentum tuum
quem habui repositum in sudario, quia timui te, quod homo
austerus es; tollis quod non posuisti et metis quod non seminasti.
et dixit ei dominus: de ore tuo te indico, infidelis serue;
sciebas quod homo ego • austerusum et tollis quod non posui
et meto quod non seminaui, et quare non dedisti pecuniam
meam ad mensam, et ego ueniens cum usuris utique exegissem
illam? et astantibus, date : auferte ab illo talentum et
date illi qui decem talenta habet. dico autem uobis: omni
habenti dabitur, ab eo autem qui non habet et quod habet [*] [*]
auferetur. uerum tamen inimicos meos illos, qui noluerunt m
regnare super se, adducite huc et interficite ante me.

Nempe si te non mutaueris, unus eris ex his qui
interfici fuerunt iussi. hinc superbus uideor tibi, quia te cupiam
non interfici, quia sim exoptans in) illa quantitate mihi
commissa, quam cupio multiplicari, te quoque inueniri. quia
tali modo tecum geramus luctam, uidemur tibi inimici, hi
qui praeceptum retinentes beati apostoli indesinenter propter
tuam incolumitatem fundamus precem. obsecro igitur primo
omnium fieri obsecrationes orationes postulationes gratiarum
actiones pro omnibus hominibus pro regibus et omnibus qui
in sublimitate sunt, ut tranquillam et quietam uitam agamus
cum pietate et grauitate. hoc enim bonum et acceptum cora,
salutari nostro deo, qui omnes homines qui saluos fieri ei
ad agnitionem ueritatis uenire, uidemur tibi inimici hi qui
te agnitionem ueritatis cupimus consequi; contumeliosum me
dicis, quia dicam quae tuae et meae conducant saluti. sed
haec quoque adseueratio tua, quae adstruit me tibi facere
iniuriam, ostendit te inprudentem. si etenim fuisses prudens!
primo numquam sacrilegus repertus fuisses, deinde correptus
sacrarum litterarum auctori(tate temperan)tem te iam hominem
praebuisses; at nunc, quia sis inprudens, dicenti
tibi episcopo: imperator, prouide saluti tuae; es enim ingen.
tifous sarcinis scelerum tuorum praegrauatus, dicis: contumeliam
mihi facis. testor coram deo, dicit apostolus Timotheo,
et Christo Iesu et electis angelis, ut haec custodias sine dis.
orimine, nihil faciens in aliam partem, sed aequitatem custodire
. et tu contumeliosum appellas eum, qui te in tantis
sceleribus deprehensum nunc increpet, cur illa fueris perpetratus,
nunc deprecetur, ut temet dum facultas est malis
eripias tuis sisque talis, quem non deus puniat inter illos [*] [*]

quos nequam esse ac perfidos designat dicens: filios genui
et exaltaui, ipsi autem me spreuerunt. hinc tibi superbus
uideor, quia cupiam te inueniri inter eos quos unicus dei
filius ad regnum suum inuitat dicens: uenite, benedicti patris
mei, percipite regnum quod uobis paratum est ab origine
mundi. tu tibi arbitraris contumeliam te pati, quia dicantur
tibi quae uera sunt; apostolus gloriosus contra mandat dicens:
peccantes coram omnibus argue, ut et ceteri timorem
habeant. cui auscultare me oportet? tibine qui dicas: sine me
destruere dei religionem, seruos eius conuertere ad antichristum,
sine me in sacrilegio hoc meo cunctos statuere, an
beato apostolo qui mihi praecipit ut te peccantem arguam
coram cunctis? sed si existimas parcere me tibi debuisse,
propterea quod sis imperator, et in hoc ineniris inprudens.
audis enim dicere apostolum: peccantes coram omnibus argue,
ut et ceteri timorem habeant; et tu, debueras, inquis;
mihi specialiter parcere, quia fuissem rex Romani imperii.
et ubi istam testificationem praetermittebam : testor coram
deo et Christo Iesu et electis angelis, ut haec custodias sine
discrimine, nihil faciens in aliam partem declinando? hinc
certe tibi uideor esse contumeliosus, quia praecepta tua dei
praeceptis non anteposuerim. in Actibus apostolorum lego
beatos apostolos raptos ab eis, quorum es particeps non solum
in incredulitate, sed et crudelitate, et praeceptum fuisse
illis ne docerent in nomine domini nostri Iesu Christi. sed
uideamus pariter ipsam sacrae scripturae partem, si apostoli
praeceptis dei unici filii inimicorum temperauerint an ea quae
implenda susceperant instantissime fuerint perfiniente\'s. uocantes,
inquit, apostolos caesos eos dimiserunt, praecipientes ne\'
loquerentur in nomine Iesu ulli hominum. illi ergo ibant
gaudentes a conspectu concilii, quod pro nomine digni habiti
sunt contumeliam pati. omni autem die in templo et domi [*] [*]
non cessabant, docentes et euangelizantes dominum nostrum
Iesum, Christum.

Cum haec referat apostolos beatos egisse sacra scriptura,
te ad negandum dei filium omnium inuitante corda et
haeresem tuam firmare satis agente nobis erit tacendum praepositis
dei ecclesiarum, ne uidelicet tibi blasphemo, homicidae,
destructori dei religionis inueniamur contumeliosi eistitisse
? apostolos loquitur sacra scriptura nec uerbera nec
minas filiorum pestilentiae timuisse, sed semper docuisse; nos
caduci regni tui decuerat frangi uigore, quo tu omnes iniquos
posses tuos implere conatus? contumaces aestimamur a
te, quia uera tibi dicantur a nobis. sic et comblasphemi tui
Stephanum beatissimum iudicauerunt, quia eis diceret: duro
ceruice et non circumcisi corde et auribus, uos semper spiritui
sancto restitistis, sicut patres uestri et uos. quem prophetarum
non sunt persecuti patres uestri? et occiderunt eos
qui adnuntiabant de aduentu iusti, cuius nunc uos proditores
et interfectores fuistis, qui accepistis legem in ordinationem
angelorum et non custodistis. haec cum audissent Iudaei, digne
sunt commoti contra sanctissimum Stephanum martyrem an
indigne ? si indigne, utique et te indigne inspice moueri contra
eos qui te saluum uelint. aduerte in ea te parte stare contra
dei ecclesiam, in qua et tunc steterint et nunc sunt Iudaei
stantes, sic te esse durae ceruicis, sic incircumcisum corde
et auribus; inde est quod, sicut illi audientes uera non sustinuerint,
sed ad necem dei cultoris prosilierint, sis etiam te
prosiliens ad nostram integra et manifesta tibi dicentium
necem. cum autem haec audissent, inquit diuina scriptura,
fremebant in cordibus suis, et stridebant dentibus in eum, et
infra: clamantes autem uoce magna, conpresserunt aures suas
et impetum fecerunt uno animo in eum, et eiectum extra ciui- [*] [*]

\' tatem lapidabant. • sic tu corde fremens, dentibus stridens sis
aduersum nos nulla alia de re, nisi quia te persecutorem
dicamus dei domus, nisi quia destructorem dei religionis,
quia fusorem sanguinis seruorum Christi, quia sacrilegum
uocitemus iuste, quippe blasphemum haereticum, quippe fidem
apostolicam euangelicamque expugnantem. non facimus rem
deo odibilem, si tibi isto modo quo tecum conlido agentes
quod te esse intellegimus dicamus. inuenimus etenim sic
egisse tales, qualis sis tu, contra gloriosos. deseruientibus
autem illis, dicit scriptura, et ieiunantibus domino dixit
spiritus sanctus: segregate mihi Barnabam et Saulum in opus,
ad quod uocaui eos. tunc ieiunantes et orantes inposuerunt
eis manus et dimiserunt eos. et illi quidem dimissi a sancto
spiritu descenderunt Seleuciam et illinc nauigauerunt Cyprum.
et cum uenissent Salamina, praedicabant uerbum domini
, in synagogis Iudaeorum. habebant autem Iohannem ministrum,
et cum perambulassent uhiuersam insulam usque Pafum,
inuenerunt quemdam uirum pseudoprophetam Iudaeum,
cui nomen erat Bariesuban, quod interpretatur Paratus, qui
erat cum proconsule Sergio Paullo uiro prudente; qui cum
aduocasset Barnabam et Saulum, quaerebat audire uerbum
dei. resistebat autem illi Etoemus magus (sic enim interpretatum
dicitur nomen eius), qui quaerebat auertere proconsulem
a fide. Saulus autem qui Paulus repletus spiritu sancto intendens
in eum ait:s o plene omni dolo et fallacia, filius.
diaboli, inimice omnis iustitiae, non desinis peruertere uias
domini rectas. et nunc ecce manus domini aduersum te, et
eris caecus non uidens solem usque ad tempus. et protinus
cecidit super eum caligo et tenebrae, et circumiens quaerebat
qui se ad manum deduceret. uidens autem proconsul quod
erat factum, credidit cum admiratione stupens in doctrina [*] [*]
domini. credimus hoc instructum testimonio. non te dicturum:
contumeliam mihi Lucifer facit imperatori.