Sermones (21-25)

XXI. DE SANCTO IOSEPH II.

De beato Iacob, fratres carissimi, et in sancto filio eius
Ioseph, qui diligenter adtendit, rem nimis admirabilem dominum
fecisse cognoscimus. primum non credo fuisse sine causa,
quod deus, qui se totiens dignatus fuerat ostendere beato Iacob,
per tot annos noluit indicare, quod Ioseph filius eius uiueret,
sed permisit eum longa defectione consumi. si quisquam hoc
sine certa ratione et euidenti factum esse credat, uel hoc consideret,
quod nec filius eius Ioseph in tam proximo positus
permissus sit mittere ad patrem suum, ut ei adnuntiaret, quod
non solum uiueret, sed etiam in grandi honore positus esset.
ab illo enim loco, ubi erat beatus Iacob, usque in Aegyptum
uix erant trecenta milia, unde frequentissime ex Aegypto in
locis illis, ubi erat Iacob, plurimi properabant. ex illo loco ad [*] [*] [*]

Aegyptum infinitae multitudines adsidue confluebant. sed fortasse
aliquis dicat, quod beatus Ioseph paruulus exierit a patre
suo et ideo eum recordari non potuisset. non ita est, fratres
carissimi. puer enim erat, sed sedecim annorum et nulla ratione
parentes suos poterat obliuisci. nam et in tantum eos
oblitus non erat, ut fratres suos, ubi primum uidit, agnosceret.

Sed dicit aliquis, (quia) licentiam aut potentiam non habuerit
mittendi ad patriam suam. etiam si hoc quasi ueri simile
uideretur, postea quam de carcere eductus est et dominus
factus in omni terra Aegypti, per illos septem annos fertilitatis
et illos duos, qui transacti sunt tempore inopiae, antequam
fratres sui ad eum descenderent, per istos nouem annos
in trecentis milibus sine ulla dubitatione potuit mittere ad
patrem suum. sed occulto iudicio hoc dominus fieri non permisit
in tantum, ut nec tunc se manifestaret fratribus suis,
quando ad emendum triticum conuenerant, quin immo durissime
eis loquens et fratrem illorum in uinculis tenens ad
patrem suum eos cum grandi dolore redire iussit.

Adtendite adhuc et aliud maius miraculum. uidete, quomodo
Ioseph beatus, qui patrem suum nouerat pro se intolerabilem
amaritudinem sustinere, quasi parum esset, quod ante pertulerat,
adhuc et Beniamin fecit auferri, quo facto utique nouerat
eum multiplicem passurum esse dolorem. haec enim omnia
sine sancti spiritus dispensatione facta fuisse non credo. deus
enim, cuius iudicia plerumque sunt occulta, numquam tamen
iniusta, qui beato Iacob noluit indicare filium suum uiuere,
ille etiam sanctum Ioseph (non) permisit, ut patri suo suam
gloriam nuntiaret, quin immo adhuc Simeon in uinculis tenendo, [*]

Beniamin auferendo ipsius patris sui angustias cumulauit. haec
enim, fratres carissimi, si fideliter adtendamus, cum grandi
misericordia dominum fecisse cognoscamus. ab initio enim
mundi in sanctis exercuit deus, quod in beato Iacob cum grandi
pietate conpleuit.

Sed hoc quare sit factum, diligenter adtendite. quamuis
enim serui et amici dei capitalia crimina uitauerint et multa
opera bona fecerint, tamen sine minutis peccatis eos fuisse
non credimus, quia non mentitur ille, qui dixit: non est enim
inmunis a peccato nec infans, cuius est unius diei
uita sua super terram. et beatus Iohannes euangelista,
qui utique meritis non erat inferior sancto Iob, clamabat et
dicit: si dixerimus: peccata non habemus, ipsi nos decipimus
et ueritas in nobis non est, et illud, quod alibi
scriptum est: iustus septies in die cadit et resurgit.
quia, sicut ergo iam dictum est, sine istis minutis peccatis
Iacob esse non potuit, uolens deus parua peccata in hoc sancto
tribulationis igne consumere inplet in eo, quod ipse per spiritum
sanctum dixit: uasa figuli probat fornax et homines
iustos temptatio tribulationis, et illud: flagellat
deus omnem filium, quem diligit, et illud: per multas
tribulationes oportet nos intrare in regnum dei. ut
ergo sanctum Iacob deus noster uelut aurum purgatum futuro
iudicio praesentaret, prius ab illo omnes maculas peccatorum
abstersit, ut in eo ignis ille arbiter, quod exureret, inuenire
non posset.

Si diligenter adtendamus, fratres carissimi, quod erga beatum
Iacob deum fecisse credimus, hoc etiam Ioseph circa fratres [*] [*] [*]

suos exercuisse cognoscimus, qui utique tam sanctus fuit, ut
eos odio habere (non) potuisset. unde credendum est, quod
ideo (eos) tribulationibus fatigauerit, ut eos ad confessionem
criminis et ad medicamenta paenitentiae prouocaret. denique
cum grandi dolore dixerunt se merito illa pati, quod peccassent
in fratrem suum uidentes angustiam eius. et quod sciebat
beatus Ioseph, quod fratribus suis parricidii crimen sine grandi
paenitentia indulgeri non posset, semel et secundo et tertio
medicabili tribulatione tamquam spiritali igne decoxit, non ut
se uindicaret, sed ut illos corrigeret. denique priusquam peccatum
suum confiterentur et crimen, quod admiserunt, mutua
inter se castigatione consumerent, nec agnoscendum se eis
dedit nec pacis osculum illis indulsit. cum uero illos pro peccato,
quod in ipsum admiserant, humiliter uidit adflictos, deosculatus
est singulos et fleuit et pauentium colla pio oculorum
rore perfundens odium fratrum caritatis lacrimis abluebat.

Quod ergo deus in beato Iacob fecit et quod Ioseph erga
fratres exercuit, hoc etiam et nos in illis, qui in nobis peccauerunt,
debemus implere, ut non ipsos, sed peccata eorum
studeamus odire et ita uelimus secundum culpae meritum durissima
castigatione corripere, ut eos studeamus in ueritate
diligere. haec si faciamus, fratres carissimi, inpletur illud in
nobis, quod scriptum est: inuicem onera uestra portate
et sic adinplebitis legem Christi.

Ad extremum ut totum, quod dixi, breui sermone concludam,
taliter indulgeamus eis, qui in nobis peccauerunt, qualiter
uolumus, ut nobis indulgeat deus, quotiens in illo peccamus.
haec si faciamus, securi possimus dicere: dimitte [*] [*]

nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus
nostris.

Adhuc nobis delectabat cum caritate uestra de beato Ioseph
aliquid loqui, sed propter pauperes, qui ad opera sua festinant,
melius est, ut nobis in die crastina reseruemus. et ideo conuersi
ad dominum misericordiam ipsius deprecemur, ut desiderium
audiendi uerbum dei, quod in nobis placatus contulit,
et augere semper et conseruare dignetur, qui cum patre et
spiritu sancto (uiuit et regnat) in saecula saeculorum. Amen.

XXII. DE SANCTO IOSEPH III.

De beato Ioseph, quod de sermone hesterni diei caritati
uestrae reseruauimus, nunc secundum uestram consuetudinem
intenti cum silentio et quiete suscipite. beatus Ioseph, fratres
dilectissimi, ut regnum Aegypti admirabili sapientia regeret,
prius ipse se rexit. cum esset decorus et speciosus facie pulchritudinem
uultus sui non ad alienam deriuauit iniuriam, sed
ad suam gratiam conseruauit hoc se pulchriorem iudicans, si
non dispendio castitatis, sed cultu pudoris speciosior probaretur,
et illum esse uerum decorem, qui non alienos oculos caperet
nec mentes fragiles uulneraret. crimen enim dominae suae
fuit, quae male uidit, non beati Ioseph, qui male uideri noluit.
nec in eo, quod uisus est, culpa est. non erat in potestate
seruili, ut non uideretur a domina, maritus deberet
cauere oculos uxoris. discant tamen et uiri cauere oculos
feminarum: adamatur et qui noluit amari. denique adamatus [*]

est Ioseph, qui amantem contemneret, et bene excusauit eum
scriptura dicens: inmisit oculos uxor domini eius in Ioseph,
hoc est, (non) iste se ostentauit nec cepit incautam, sed
illa retia sua misit et indagine sua capta est, laqueos suos
sparsit et suis uinculis colligata est. dixit autem illi: dormi
mecum. prima adulteri oculorum tela sunt, secunda uerborum.
sed qui non capitur oculis, potest uerbis resistere. excusatur,
quod ingressus est, praedicatur, quod elapsus est nec
fecit plus uestimenta corporis quam animi castimoniam. reliquit
tamquam non sua, quae adultera manibus tenebat, et
aliena iudicauit, quae tactu inpudicae poterant conprehendi.
magnus plane uir, qui uenditus seruile tamen nescit ingenium:
adamatus non reamauit, rogatus non adquieuit, adprehensus
aufugit. qui cum ab uxore domini conueniretur, teneri ueste
potuit, animo capi non potuit. ac ne ipsa quidem uerba eius
diu passus contagium iudicauit, si diutius moraretur, ne per
manus adulterae libidinis ad eum incentiua transirent, itaque
ueste exiuit. crimen enim excussit et relictis, quibus tenebatur,
uestibus expoliatus quidem, sed non nudus aufugit,
qui erat tectior indumento pudoris. non enim est nudus, nisi
quem culpa nudauerit.

Denique in superioribus habemus, quod Adam, posteaquam
dei mandatum praeuaricatione deseruit et peccati grauius aestum
contraxit, nudus erat, unde et ipse ait: uocem tuam audiui
in paradiso et timui, quod nudus sum, et abscondi [*] [*]

me. intendit enim se nudum, quod ornamentum diuinae protectionis
amiserat, et ideo latebat, id est, quod uestem fidei
(non) habebat, quam utique praeuaricando deposuit. magnam
rem uides. ille fuit nudus, qui tunicam non amisit, iste nudus
non erat, qui uestimentis exuit se, quae in manus adulterae
dereliquit. Adam scriptura illum nudum adserit, hunc nudum
esse non dixit. et ideo ea expoliauit se iste potius quam nudauit,
qui incorrupta uirtutum uestimenta seruauit expolians
se ueterem hominem cum actibus suis, ut indueret nouum
hominem, qui secundum imaginem creatoris in agnitionem rerum
seruatur. ille autem nudus remansit, qui se iterum uestire
non potuit. singularis priuilegii uirtute exutus inde pelliciam
accepit tunicam, quia peccator non poterat habere spiritalem.

Accusatus autem Ioseph ad omnia sua noluit illam dicere
culpabilem esse, quia iustus accusare non nouit, et ideo inpune
hoc inpudica faciebat. illam igitur uere exutam dixerim etiam
pallium Ioseph humanum tenentem, quae omnia ornamenta
pudoris et uel animae perdiderat castitatis. illum satis ornatum
satisque uestitum dixerim, cuius uox non audiebatur et innocentia
loquebatur. sic Susanna postea, dum tacet in iudicio,
melius locuta est oraculo et ideo emeruit prophetae defensionem,
quae propriae uocis non quaesiuit auxilium. beatiorem
ergo illum dixerim, cum in carcerem mitteretur, qui sustinebat
pro castitate martyrium. bonum enim est munus pudicitiae
etiam, cum sine periculo custoditur, ubi uero etiam salutis
periculo defenditur, ibi plenius coronatur. inaudita causa
tamquam reus criminis in carcerem Ioseph mittitur, sed eum
dominus nec in carcere deserebat. non est turpe innocentibus,
cum falsis criminibus appetuntur, cum oppressa iustitia [*] [*]

traduntur in carcerem. uisitat dominus et in carcere suos et
ideo ibi plus est periculi. sed quid mirum si uisitet Christus
in carcere positos, qui se ipsum in suis carcere clausum esse
memorauit, sicut habetis scriptum: in carcere eram et non
uenistis ad me.

Quo non penetrat diuina misericordia? inuenit Ioseph gratiam
huius modi, ut, qui fuerat clausus in carcere, ipse potius
claustra carceris custodiret. in ipso enim praefiguratum est,
quod postea in domino saluatore nostro conpletum est. sic
enim insidiante uel accusante domina Ioseph in carcerem mittitur,
sicut Christus insidiante uel accusante synagoga crucifigitur
et quasi in carcerem ad inferna descendere dignatus
est. denique similitudinem uidete. de Ioseph scribitur, quod
liber in carcere fuit et eos, qui in carcere tenebantur, in potestatem
acceperat. de domino autem saluatore nostro quid
scriptum est? posuerunt me, inquit, in lacu inferiori,
in tenebrosis et umbra mortis. factus sum sicut homo
sine adiutorio inter mortuos liber. uerius enim hoc in
Christo conpletum est, qui non solum in potestate habuit in
carcere uinctos, sed etiam de ipso inferni carcere praedam,
quam diabolus ceperat, fortiter et feliciter reuocauit. ascendens
in altum captiuam duxit captiuitatem, id est, quos diabolus
ceperat ad mortem, ille recepit ad uitam.

Unde, fratres carissimi, et nos ad exemplum beati Ioseph,
quantum possimus, cum dei adiutorio familiaritatem infestam
atque suspectam effugere festinemus, ut castitatis nitorem seruare
possimus secundum illud, quod apostolus dicit: fugite
fornicationem. contra alia peccata pugnandum est, ut castitas
custodiri possit, fugiendum est. imitemur ergo beatum [*] [*]

Ioseph in dilectione perfecta et castitate seruanda, ut nec inimicis
nostris malum pro malo uelimus reddere, ut ornamenta
pudicitiae ita mereamur in hoc saeculo custodire, ut de aeterno
opprobrio liberari possimus praestante domino nostro Iesu
Christo, cui est honor et gloria et imperium in saecula saeculorum.
Amen. [*].

B. Sermones uarii. XXIII. AD MONACHOS I.

Ad locum hunc, carissimi, non ad quietem, non ad securitatem,
sed ad pugnam, ad certamen conuenimus, ad agonem
huc processimus, ad exercenda cum uitiis bella conscendimus.
uitia enim nostra hostes nostri sunt, de quibus scriptura pronuntiat
dicens: caue, ne umquam habeas cum eis foedus.
necessaria nobis est, fratres, peruigil cura, indefessa custodia,
quia conflictus iste sine fine, hostis iste sine pace est. hoste
isto uinci potes, recipi in amicitiam non potes. et ideo proelium
istud, quod suscepimus, satis durum satisque periculosum
est, quia intra hominem geritur et nisi cum ipso homine non
finitur.

Ideo ergo nos ad tranquilla haec secreta et spiritalia castra
contulimus, ut cotidie contra passiones nostras infatigabili congressione
certemus, ut cotidie senioribus nostris quasi famulas
uoluntates nostras subiciamus, ut cordis nequitias circumcidamus
uel linguae gladium recondamus, ut non solum inuicem
non inferamus iniurias, sed nec ab aliis sentiamus illatas. [*] [*]

peculiariter enim ista ad professionem nostram pertinent nihil
in hac uita consolationis requirere, nihil honoris, praesentium
rerum solacia refugere et ad promissa aeternae remunerationis
praemia animum praeparare, subiectione et abiectione gaudere
et paupertatem studio quaerere et non solum facultates, sed
ipsas uoluntates. de cordibus eradicare. nihil enim proprium
habere interdum res necessitatis exigit, nihil autem concupiscere
res est uirtutis.

Illud etiam scire debemus, quod, qui inter nos uitam habere
constituimus, aut cum grandi fructu aut cum grandi periculo
uel diligentes uel etiam neglegentes sumus. unde felix est
illa anima, quae, dum bene in congregatione uersatur, multorum
gaudium est et plurimi ex ea uel aedificantur uel illuminantur.
bona enim, dum multis communicantur, adduntur.
ad quod etiam sapientissimi illius sententia respicit, quae dicit:
fili mi, si sapiens fueris, (eris) tibi et proximis tuis.
itaque si quis in congregatione positus humilitatem se sequentibus
aut patientiam praebuerit, quantum ex se bonum proximis
commodat, tantum in se lucra aliorum conuertit. si
uero e contrario per inoboedientiam uel superbiam, quae res,
quod peius est, facilius inueniri solet, ad mali exemplum siue
iniquitatis alios attraxerit, quantos destruxerit, de tantis periculum
damnationis incurrit, quantis detrimentum fuit, de tantis
damna contraxit et peccatum, quod ab illo semel recessit, ad
eum multipliciter redundabit. quamobrem sicut ille ualde admirandus
atque laudandus est, cuius cursus bonus multorum
profectus est, ita ille non immerito lugendus est, cuius uita
multorum ruina est. [*] [*]

Ideoque, fratres carissimi, quae ad aedificationem pertinent,
ea in medio positi agere studeamus, ne uita nostra aliorum
uirtutibus noceat et ne aliorum feruorem tepor noster debilitet
et ne aliorum patientiam nostra iracundia uiolet, ne aliorum
humilitatem superbia nostra deprauet, ne aliorum pulchritudinem
foeditas nostra contaminet, ne aliorum ardentes exstinguamus
lampades, si nostras illuminare non possumus.
et quidem illae fatuae uirgines, quamlibet stultae essent, non
tam alienas exstinguere lampades quam suas illuminare cupiebant.
et ideo ad istarum similitudinem, si cui nostrum deest
pinguissima gratia humilitatis et si deest ignis fidei et si
flamma feruoris et si oleum caritatis et si lumen discretionis,
ueniat ad eos, quos magis abundare perspexerit, et gratiam
in se a proximis non auferendo, sed imitando transfundat et
bona possessionis alienae non solum sine damno, sed etiam
cum lucro possessionis inuadat. numquam enim sentit luminis
damnum plurimus ignis accensus nec minuit solis lucem considerantium
multitudo. quanti ad eum perspexerint, tantis
munera sua commodat et ipse tamen semper integer perseuerat.

Benedicta a deo illa anima est, cuius humilitas alterius confundit
superbiam, cuius patientia proximi exstinguit iracundiam,
cuius oboedientia pigritiam alterius tacite increpat, cuius feruor
inertiam alieni teporis exsuscitat, qui proximi sui prae ira
turbatum oculum cordis gratia consolationis atque aedificationis
illuminat. melius est huic quam illi, qui fratrem paululum
ab aliquo contristatum non tamen solacio suo porrecta manu
non subleuat, sed titubantem sicut parietem inclinatum maleloquiorum
impulsu adiuuat ad ruinam et salubriter pro disciplinae
ratione correctum per sinistra consilia sic incitat, ut
allidat, sic armat, ut perimat. [*]

Itaque, fratres, cui mala propria non sufficiunt, ille sic agit,
ut iudicium etiam alienae perditionis incurrat. certi simus,
carissimi, quod, nisi caueamus, nisi nostras cotidie resecemus
et circumcidamus passiones, deteriores multum nos effici, quam
fueramus, dum in hoc saeculo uiueremus, ita ut fiant extrema
nostra peiora prioribus. et quidem, carissimi, quamdiu, quae
ad mundum pertinent, illis actibus et negotiis eramus militantes,
in quibus nunc erubescimus, tunc nobis aduersarius
non obstabat, immo etiam consentiebat, quia circa miserabilem
ac perditam uitam nostram non inueniebat, in quo exerceret
inuidiam suam. delectabant illum nostra opera, sufficiebant
illi per se nostra crimina et peccata. quis enim suscipiat
bellum contra militem suum et quis uelit impugnare subiectum
suum? sed super omnem infelicitatem erat uita illius,
cui nocere dedignabatur inimicus.

At uero nunc, postquam uoluptatibus illius renuntiauimus,
uidit cultores suos ad actoris pristini rediisse famulatum, uidit
in nobis quodam modo idola sua in dei templum mutari et
frendens et tamquam leo rugiens omnes nocendi aditus peruigil
insidiator explorat, de quo leone apostolus attestatur:
uigilate, quia aduersarius uester diabolus ut leo rugiens
circuit quaerens, quem deuoret. beati, quos hic
leo inquirendos iudicat et sequendos utique uirtutum uestigiis
et odore meritorum. non enim ab illo inquiruntur nisi boni,
quia se ultro ingerunt mali. post illos uiolenter currit, hos
etiam neglegenter incurrit. beati igitur, quos hic leo inuidia
cogitur quaerere et malitia non permittitur inuenire. terribiliter
quidem sonat in auribus nostris, dum audiuimus: tamquam
leo rugiens. sed quia dictum est: escae eius electae
sunt, quod quaerit, electionis est, quod rugit, desperationis est,
sicut in alio loco legimus: dentibus suis frendet et tabescet.
ita haec loquitur sermo diuinus, ut terrori coniuncta sit [*] [*]

consolatio. cruenti quidem est, quod frendet, sed uicti, quod tabescet.
et inter haec quanta sint illa, quae a deo praeparata
sunt homini, liuor prodit inimici.

Haec itaque, carissimi, cogitantes et in hoc agone desudantes
gloriosi ac praeclari patris nostri nos et discipulos meminerimus
esse et filios. rapiamus unusquisque, quod possumus, de bonis
intestati parentis. hic de hereditate assumat fidei holosericam,
gestorum uarietatem pretiosam, hic mansuetudinis ac simplicitatis
occupet talentum, ille decus pectoris beneuolentiae ac
sapientiae monile sibi uindicet, hic margaritam compunctionis
et thesaurum castitatis inuadat. licet enim ille locupletissimus
. dei amicus, quidquid habuit, integrum secum tulerit, et nobis
tamen, si uolumus, totum reliquit. ita ergo agamus bona
illius sectantes, ut, qui in aeternam gloriam suscitandus sub
fine saeculorum reddetur, nunc ecclesiae per rediuiua in filiis
merita iam resurgat.

XXIIII. AD MONACHOS II.

Quod supplente et quodam modo cum caritate iubente deo
et uestra fraternitate qualemcumque sermonem profero, facio
hoc non ex aliqua praesumptione, sed ex uera et integra caritate.
et licet tam perfecti deo propitio sitis, ut admonitione
nostra minime egeatis, tamen imperante caritate, quae nescit
-timere, etiam quod optime implere uos nouimus, suggerere et
admonere cum uera humilitate et perfecta caritate praesumimus,
non tamen sine uerecundia, cum nos necdum idoneos [*]

nouerimus esse discipulos et ad opus sanctum uideamur excitare
magistros. cum simus tepidi, cogimur admonere feruentes,
cum simus peccatores, arguimus iustos, cum simus
imperiti, instruimus doctos, cum simus in pelago huius mundi
nimiis fluctibus agitati, ad eos, qui ad portum iam feliciter
peruenerunt, praedicationis uerba proferimus.

Sed tamen, fratres dilectissimi, quia solent naues superatis
et deuictis fluctibus pelagi etiam in portu tutissimo laborare
et, nisi grandis cautela fuerit, paene submergi, cum summa
humilitate et ingenti reuerentia admonemus, ut, quia uos Christus
capitalibus criminibus tamquam de periculosis liberauit
fluctibus, in portu quietis et beatitudinis constituti paruas neglegentias
et quasi minuta peccata, quae sic in anima confluunt,
quomodo per minutissimas nauis rimulas in sentina
guttae concurrunt, cum omni uigilantia Christo adiuuante exhaurire
iugiter festinetis., nam quomodo nauis, postea quam
pelagi fluctus euaserit, si in portu sentinata non fuerit, de
minutissimis guttis impletur et mergitur, sic et monachus deuictis
et superatis mundi huius criminibus quasi periculosis
fluctibus, cum ad portum monasterii uenerit, si subrepentia
uitia et minuta et cotidiana peccata de animae suae sentina
exhaurire neglexerit, in ipso portu naufragii discrimen incurrit.

Sed dicit aliquis: quomodo potest anima sentinari? utique
orando, ieiunando, uigilando, ueram caritatem et ueram humilitatem
et ueram oboedientiam exhibendo. attendite, fratres,
quaeso. quomodo nauis sentinatur a situla, sic anima ab operibus
malis oratione dominica liberatur, si dicat et uerum dicat:
dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus
debitoribus nostris. qui enim omnibus in se peccantibus
clementer indulserit, nullius peccati uestigium in illius anima
remanebit. attendite, fratres, et considerate, quod dixi, qui in
se peccanti indulserit, non dixi, quod, qui in deo peccauerit, [*] [*]

ipsi debeas indulgere, (sed) si quia in te peccauerit, ipsi debeas
ueniam dare. quod peius est, aliquotiens, qui in nobis peccauerit,
aut tarde aut difficile ueniam damus, qui in deo deliquerit,
celeriter indulgemus. sed si uolumus iuste agere, illi,
qui in deo peccauerit, sine seuerissima districtione non debemus
penitus indulgere, ne, dum illi per indiscretam pietatem
remittitur, exemplum perditionis aliis praebeatur. in suo ergo
se unusquisque ostendat clementem, quia dominus ait: si dimiseritis
hominibus peccata eorum, dimittet nobis
pater uester caelestis peccata uestra.

Quando uero in deum aliquis peccatum praesumit admittere,
districtionem debet monasterialem sustinere. et hoc bono et
pio animo debet fieri, ut spiritali castigatione ita corrigatur
in hoc saeculo, ut non pereat in futuro, quia omne peccatum,
quod in hoc mundo non corrigitur, in futuro saeculo punietur.
sic enim de filio, de seruo diuina scriptura commemorat: tu,
inquit, uirga. eum caedis et animam illius de inferno
liberabis. et ideo, sicut supra suggessi, non solum capitalia
crimina caueamus, sed etiam paruas neglegentias cotidie quasi
uenena diaboli respuamus. sunt enim nonnulli, qui post religionis
professionem, quia uidentur exisse de saeculo, nimia
securitate soluuntur, et impletur in illis sententia domini, qua
dicitur: utinam frigidus esses aut calidus. nunc autem,
quia tepidus es, incipiam te euomere ex ore meo. quid
est, quod dixit: utinam calidus esses aut frigidus? hoc uult
dicere: melius tibi fuerat, ut in saeculo remansisses frigidus
aut in monasterio fuisses feruidus, nunc autem, quia et de
saeculo recessisti et spiritalem feruorem per neglegentiam
tuam apprehendere noluisti, tepidus effectus es, ex ore domini
uix iterum recipiendus euomeris. [*] [*]

Ideoque, fratres carissimi, cum dei adiutorio sententiam diuinae
scripturae diligenter attendite, qua dicitur: omni custodia
serua cor. tuum. sicut enim gaudendum est de
monacho, qui ad monasterium uoluerit mansuetudinem, oboedientiam,
patientiam mitis et humilis exhibere, ita e contrario
lugendum est de illo, qui corpore tantum uidetur de hoc saeculo
exisse, corde tamen in mundo aut remansisse infideliter
aut rediise infeliciter cognoscitur et pro humilitate profert
superbiam, pro patientia iracundiam, pro oboedientia contemptum,
pro caritatis medicamento malitiae effundit uenenum.
talibus conuenit illa beati Petri uera et multum timenda sententia:
melius, inquit, illis fuerat non cognoscere uiam
iustitiae, quam post cognitionem retrorsum conuerti,
et iterum: canis reuersus ad uomitum suum et sus lota
in uolutabro luti. sed nec de talibus desperandum est,
fratres, quia potens est deus orantibus uobis scintillam compunctionis
accendere et omnem saeculi uoluptatem uelut spinas
et tribulos nequitiae salubri igne consumere, illo utique igne,
de quo dominus ait: ignem ueni mittere in terram et
quid uolo, nisi ut ardeat?

Orate ergo, fratres dilectissimi, non solum ut uobis deus
perseuerantiam bonam dignetur tribuere, sed et ut illi, qui
neglegentes sunt, tandem debeant de fouea superbiae se subleuare
et de laqueis eruere. si enim uobis orantibus et cum
caritate consilium dantibus, quicumque sunt tepidi et neglegentes,
fuerint emendati, duplicatum uobis praemium dominus
et de uestra et de illorum correptione recompensare dignabitur.
nam nec illi, qui boni sunt, se debent quasi de suis meritis
extollere, nec illi, qui neglegentes sunt, de dei misericordia
desperare, sed et illi cum humilitate dei dona custodiant et
illi cum grandi compunctione celerius ad paenitentiam uel correptionis
medicamenta confugiant, quia, qui bonus est, si [*] [*] [*] [*]

superbire coeperit, humiliabitur et, qui superbus est, si se humiliauerit,
per dei misericordiam subleuabitur. tantum est enim,
ut se non permittat amplius durissimo iugo premi nec nimia
et periculosa dissimulatione in peccatis perseuerando diutius
obdurari, sed tam cito confugiat ad pietatem dei, ut in se
peccati uestigium non relinquat. optime calidis adhuc uulneribus
malagma uel fibula. apponitur, quia, si uelox fuerit
ad caelestem medicum intentio resurgendi, uestigium peccati
non poterit remanere cum lapso, quia sub manu omnipotentis
medici dei et cito perit morbus et uelociter sanatur
aegrotus.

Iterum atque iterum rogo et admoneo, fratres, ut oboedientiam
et humilitatem et caritatem non solum senioribus et
coaequalibus, sed etiam iunioribus exhibere iugiter studeatis,
quia, quaelibet bona seruus dei habere contenderit, omnia perniciter
perdit, si in illo humilitas et caritas uera non fuerit.
nolite murmurare, fratres, scriptum est enim, quod murmurantes
a serpentibus perierunt. nolite detrahere, fratres, quia
scriptum est: qui detrahit fratri, erudicabitur. nolite
iracundiam in corde seruare, quia scriptum est: ira enim
uiri iustitiam dei non operatur. nolite uos inuicem odio
habere propter illud, quod scriptum est: qui odit fratrem
suum, homicida est.

Sed non opus est, ut diutius sanctam caritatem uestram
uerbis doceamus, quod uos ad Christi gloriam operibus implere
et cognoscimus et gaudemus. hoc solum specialiter petimus,
ut, quia uos deus in locum quietis et tranquillitatis collocare
dignatus est, pro nobis, quos saeculi istius tempestates et innumerabiles
fluctus affligunt, abundantius domino supplicetis,
ut, si nobis, quia non meremur, gloria non dabitur, saltem
uobis orantibus peccatorum uenia tribuatur. Amen. [*] [*]

XXV. SERMO ANTE QVADRAGESIMAM.

Rogo et admoneo uos, fratres carissimi, ut in isto legitimo
ac sacratissimo tempore exceptis dominicis diebus nullus prandere
praesumat, nisi forte ille, quem ieiunare infirmitas non
permittit, quia aliis diebus ieiunare aut remedium aut praemium
est, in quadragesima non ieiunare peccatum est. alio tempore
qui ieiunat, accipiet indulgentiam, in quadragesima qui potest
et non ieiunat, sentiet poenam. et ipse tamen, qui ieiunare
non praeualet, secretius sibi soli aut, si est alius infirmus,
cum ipso sibi in domu sua praeparet, quod accipiat, et illos,
qui (sani sunt et) ieiunare praeualent, ad manducandum non
inuitet, quia, si hoc fecerit, non solum deus sed etiam homines
intellegere possunt illum non pro infirmitate (non) posse, sed
pro gula ieiunare non uelle. sufficiat illi, quod ipse ieiunare
non praeualet, et magis cum gemitu et suspirio et animi dolore
manducet pro eo, quod aliis ieiunantibus et ipse non potest.
quod opus est unicuique infirmo, secretius aut sibi soli aut
alii infirmo similiter faciat praeparare, quia non ei oportet, ut
aliquem sanum roget ad prandium, ne sibi augeat etiam de
alterius gula peccatum.

Pro eo tamen, quod non potest ieiunare, amplius pauperibus
erogare debet, ut peccata, quae non potest ieiunando curare,
possit elimosynas dando redimere. bonum est ieiunare, fratres,
sed melius est elimosynam dare. si aliquis utrumque potest,
duplex bonum est. si uero non potest, melius est elimosynam [*] [*]

dare. si (possibilitas non fuerit ieiunandi, elimosyna sufficit
sibi sine ieiunio, ieiunium \'uero sine elimosyna omnino non
sufficit. ergo si aliquis non potest ieiunare, elimosyna absque
ieiunio bonum est. si uero praeualet ieiunium cum elimosyna,
duplex bonum est, (ieiunium uero sine elimosyna nullum bonum
est), nisi forte ita sit aliquis pauper, ut non habeat omnino,
quod tribuat. illis ergo, qui non habuerint, unde retribuere,
sufficit uoluntas bona secundum illud, quod scriptum est:
gloria in excelsis deo et in terra pax hominibus bonae
uoluntatis.

Sed quis erit, qui se possit excusare, cum etiam pro calice
aquae frigidae mercedem se dominus redditurum esse promiserit?
et quare frigidae dixit? ne forte se posset aliquis
pauper de lignorum penuria excusare aut certe dixerit se uasculum,
ubi aquam calefaceret, non habere. denique et per
beatum prophetam, fratres carissimi, dominus ita hortatur et
admonet elimosynam fieri, ut paene nullus pauper sit, qui se
ualeat excusare. sic enim ait: hoc est ieiunium, quod
elegi, dicit dominus: frange esurienti panem tuum.
non dixit, ut integrum daret, cum forte pauper ille alium non
haberet, sed frange, inquit, hoc est dicere: etiamsi tibi tanta
paupertas est, ut non habeas nisi unum panem, ex ipso tamen
frange et pauperi tribue. et egenum, inquit, ac sine tecto
induc in domum tuam. si aliquis ita pauper est, ut non
habeat, unde tribuat pauperi cibum, uel in uno angulo domus
suae peregrino praeparet lectulum.

Quid nos ad haec dicturi sumus, fratres, uel quam excusationem
habere poterimus, qui amplas et spatiosas domos
habentes uix aliquando dignamur excipere peregrinum ignorantes,
immo non credentes, quod in omnibus peregrinis [*] [*]

Christus excipitur, sicut ipse dixit: hospes fui et suscepistis
me, et: qua-mdiu fecistis uni ex minimis istis, mihi
fecistis? laboriosum et fastidiosum nobis est in pauperibus
recipere Christum in patria nostra, timeo, ne ille nobis uicem
reddat, ne non recipiat nos in beatitudine sua. contemnimus
illum in mundo, timeo, ne nos ille iterum contemnat in caelo
secundum illud, quod ipse dixit: esuriui enim et non dedistis
mihi manducare et hospes fui et non suscepistis
me, et: quamdiu non fecistis uni ex minimis istis,
nec mihi fecistis. et quod postea sequitur, fratres, auertat
hoc deus a nobis, hoc enim postea addidit dicens: discedite,
inquit, a me maledicti in ignem aeternum, qui paratus
est diabolo et angelis eius.

Haec ergo, fratres carissimi, non transitorie nec solis corporeis
auribus audiamus, sed fideliter audientes etiam, ut alii
teneant et impleant, uerbo pariter et exemplo doceamus. quid
ergo post haec dixit dominus per prophetam? si uideris,
inquit, nudum, operi eum. ego in hac sententia neminem
iudico, unusquisque attendat conscientiam suam. me tamen
arguo et reprehendo, quia forte aliquoties euenit, ut per neglegentiam
uestimenticula mea, quae debuerint accipere pauperes,
deuorarentur a tineis. et timeo, ne mihi ipsi panni ad
testimonium proferantur in die iudicii secundum illud, quod
Iacobus apostolus terribiliter increpat dicens: agite nunc,
inquit, diuites, plorate ululantes in miseriis, quae aduenient
uobis. diuitiae uestrae putrefactae sunt et
uestimenta uestra a tineis comesta sunt. aurum et
argentum uestrum aeruginauit et aerugo eorum in [*] [*]

testimonium uobis erit et manducabit carnes uestras
sicut ignis. thesaurizastis super terram e.t in deliciis
enutristis corda uestra in die occisionis. haec omnia,
sicut dixi, fratres carissimi, quae per apostolum comminatus
est Christus, licet nos nimium terreant, non tamen de dei
misericordia desperandum est. adhuc enim et ego et mei similes
neglegentes cum dei adiutorio possumus nos emendare,
si uolumus, (si) et elimosynas, quas huc usque parcius fecimus,
largius erogemus et pro peccatis praeteritis cum dolore
et gemitu et cum spe reparationis dei misericordiam deprecemur.

Ergo, sicut supra suggessimus, fratres carissimi, ieiunia
nostra elimosynarum pinguedo commendet, quia tale est ieiunium
sine elimosyna, qualis sine oleo lucerna. nam sicut lucerna,
quae sine oleo accenditur, fumigare potest, lumen habere
non potest, ita ieiunium sine elimosyna carnem quidem cruciat,
sed caritatis lumine animam non illustrat. interim dum licet,
quod ad praesens agitur, fratres, sic ieiunemus, ut prandia
nostra pauperibus erogentur, ut, quod pransuri eramus, non in
nostris sacculis, sed in uisceribus pauperum reponamus, quia
manus pauperis gazophylacium Christi est. quicquid accipit,
ne in terra pereat, in caelo reponitur, quia, quamuis cibus,
quem pauper accipit, consumatur, merces tamen boni operis
in caelo reconditur. nam si prandia nostra exquisitis saporibus et .
multiplicatis ferculis expendere studeamus ad caenam, sic corpori
nostro deliciae non subtrahuntur, sed etiam duplicantur ac, sicut
eo modo corpori nostro nil minuitur, sic animae nil augetur.

Haec, fratres, timens magis quam de uobis aliquid sinistrum
credens admoneo. scio tamen plures ex uobis deo propitio et [*]

peregrinos assidue excipere et pauperibus frequenter elimosynam
dare. et ideo, quod suggero, ad hoc proficiat, ut, qui faciebat,
amplius faciat. qui uero non faciebat aut forte tardius faciebat,
tam sanctam sibi et deo placitam operationem in consuetudinem
mittat. et licet credam, quod deo inspirante semper
superuenientibus festiuitatibus castitatem ante plures dies
(etiam cum propriis uxoribus) custodiat caritas uestra, tamen
licet ex superfluo etiam, quod uos facere credo, caritatis contemplatione
commoneo, ut per totam quadragesimam usque ad
finem paschae castitatem deo auxiliante seruantes in illa sacrosancta
sollemnitate paschali caritatis luce uestiti, elimosynis
splendidi, orationibus, uigiliis et ieiuniis uelut quibusdam caelestibus
et spiritalibus margaritis ornati non solum cum amicis,
sed etiam cum inimicis pacifici libera et secura conscientia ad
altare domini accedentes corpus et sanguinem eius non ad iudicium,
sed ad remedium possitis accipere.

Sed cum de elimosynis loquar, non conturbetur angusta
paupertas. omnia enim compleuit, qui, quod potuit, fecit, quia
uoluntas perfecta faciendi reputabitur pro opere facti. sed hoc
ille implere poterit, qui omnem pauperem quasi se ipsum
considerare uoluerit. sic pauperi tribuat, quomodo, si ipse in
tali necessitate esset, sibi fieri cuperet. haec qui fecerit, et
noui et ueteris testamenti praecepta complebit implens illud
euangelicum: omnia, quaecumque uultis, ut faciant uobis
homines, ita et uos facite illis similiter. haec est
enim lex et prophetae, ad quam uerae et perfectae caritatis
legem ipse nos dominus sub sua protectione perducat, qui
cum patre et spiritu sancto uiuit et regnat in saecula saeculorum.
Amen. [*] [*]