Excerpta ex Operibus Augustini (5a-8)

ITEM EX LIBRO CONFESSIONVM X INTER CETERA ET AD LOCVM.

Ecce quantum spatiatus sum in memoria mea quaerens te,
domine, et non te inueni extra eam; neque enim aliquid de
te inueni quod non meminissem ex quo didici te. nam ex
quo didici te non sum oblitus tui. ubi enim inueni ueritatem,
ibi inueni deum meum, ipsam ueritatem; quam ex quo
didici non sum oblitus. itaque ex quo te didici manes in
memoria mea et illic te inuenio, cum reminiscor tui et delector
in te. hae sunt sanctae deliciae meae, quas donasti
mihi misericordia tua respiciens paupertatem meam. [*] [*]

Sed ubi manes in memoria mea, domine, ubi illic manes? quale
cubile fabricasti tibi? quale sanctuarium aedificasti tibi? tu dedisti
hanc dignationem memoriae meae ut maneas in ea; sed
m qua eius parte maneas hoc considero. transcendi enim partes
eius quas habent et bestiae, cum te recordarer, quia non ibi
te inueniebam inter imagines rerum corporalium. et ueni ad
partes eius, ubi commendaui affectiones animi mei; nec illic
inueni te. et intraui ad ipsius animi mei sedem, quae illi est
in memoria mea, quoniam sui quoque meminit animus; nec
ibi tu eras: quia sicut non es imago corporalis nec affectio
uiuentis, qualis est cum laetamur, contristamur, cupimus,
metuimus, meminimus, obliuiscimur et quidquid huius modi
est, ita nec ipse animus es, quia dominus deus animi tu es
et commutantur haec omnia, tu autem incommutabilis manes
super omnia et dignatus es habitare in memoria mea ex quo
te didici. et quid quaero quo loco eius habites, quasi uero
loca ibi sint? habitas certe in ea, quoniam tui memini ex
quo te dedici, et in ea te inuenio cum recordor te.

Vbi ergo te inueni, ut discerem te? neque enim iam eras in
memoria mea priusquam te inuenirem. ubi ergo te inueni, ut discerem
te nisi in te supra me? et nusquam locus, et recedimus
et accedimus, et nusquam locus. ueritas ubique praesides omnibus
consulentibus te simulque respondes omnibus etiam diuersa
consulentibus, liquide tu respondes, sed non liquide omnes
audiunt omnes unde uolunt consulunt, sed non semper quod
uolunt audiunt. optimus minister tuus est qui non magis
intuetur hoc a te audire quod ipse uoluerit, sed potius hoc
uelle quod a te audierit. [*]

Sero te amaui, pulchritudo tam antiqua et tam noua, sero te
amaui! et ecce intus eras et ego foris, et ibi te quaerebam et
in ista formonsa quae fecisti deformis irruebam; mecum eras,
et tecum non eram et ea me tenebant longe a te, quae si in te
non essent, non essent. uocasti et clamasti, et rupisti surditatem
meam; coruscasti, splenduisti, et fugasti caecitatem meam;
fragrasti, et duxi spiritum et anhelo tibi; gustaui, et esurio et
sitio; tetigisti me, et exarsi in pacem tuam.

Cum inhaesero tibi ex omni me, nusquam erit mihi dolor et
labor et uiua erit uita mea tota plena te. nunc autem quoniam
quem tu imples subleuas eum, quoniam tui plenus non sum
oneri mihi sum. contendunt laetitiae meae flendae cum laetandis
maeroribus et ex qua parte stet uictoria nescio. contendunt maerores
mei mali cum gaudiis bonis et ex qua parte stet uictoria
nescio. hei mihi, domine, miserere mei; hei mihi! ecce uulnera
mea non abscondo. medicus es, aeger sum; misericors es, miser
sum. numquid non temtatio est uita humana super
terram? quis uelit molestias et difficultates? tolerari iubes
ea, non amari. nemo quod tolerat amat, etsi tolerare amat;
quamuis enim gaudeat se tolerare, mauult tamen non esse
quod toleret. prospera in aduersis desidero, aduersa in prosperis
timeo; quis inter haec medius locus, ubi non sit humana uita
temtatio? uae prosperitatibus saeculi semel et iterum a timore
aduersitatis et a corruptione laetitiae! uae aduersitatibus saeculi
semel et iterum ac tertio a desiderio prosperitatis, et quia ipsa
aduersitas dura est et ne frangat tolerantiam! numquid non
temtatio est uita humana super terram sine ullo interstitio? [*] [*]

Et tota spes mea non nisi in magna ualde misericordia
tua. da quod iubes, et iube quod uis. imperas nobis continentiam;
et cum scirem, ait quidam, quia nemo poterat
esse continens nisi deus det, et hoc ipsum
erat sapientiae scire cuius esset hoc donum. per
continentiam quippe colligimur et redigimur in unum, a
quo in multa defluximus; minus enim te amat qui tecum
aliquid amat quod non propter te amat. o amor, qui semper
ardes et numquam extingueris, caritas deus meus, accende me.
continentiam iubes: da quod iubes, et iube quod uis.

Iubes certe ut contineam a concupiscentia carnis et concupiscentia
oculorum et ambitione saeculi. iussisti a concubitu
et de ipso coniugio melius aliquid quam concessisti monuisti.
et quoniam dedisti factum est, et antequam dispensator sacramenti
fierem. sed adhuc uiuunt in memoria mea, de qua
multa locutus sum, talium rerum imagines, quas ibi consuetudo
mea fixit, et occursantur mihi uigilanti quidem carentes
uiribus, in somnis autem non solum usque ad delectationem
sed etiam usque ad consensionem factumque simillimum. et
tantum ualet imaginis inlusio in anima mea in carne mea,
ut dormienti falsa uisa persuadeant quod uigilanti uera non
possunt. numquid tunc ego non sum, domine deus meus? et
tamen tantum interest inter me ipsum et me ipsum intra
momentum, quo hinc ad soporem transeo uel huc inde
retranseo. ubi est tunc ratio, qua talibus suggestionibus
resistit uigilans et, si res ipsae ingerantur, inconcussus manet? [*] [*] [*] [*]

numquid clauditur cum oculis? numquid sopitur cum sensibus
corporis? et unde etiam saepe in somnis resistimus nostrique
propositi memores atque in eo castissime permanentes nullum
talibus inlecebris adhibemus assensum? et tamen tantum
interest, ut cum aliter accidit euigilantes ad conscientiae
requiem redeamus ipsaque distantia reperiamus nos non fecisse
quod tamen in nobis quoquo modo factum esse doleamus.
numquid non potens est manus tua, deus omnipotens, sanare
omnes languores animae meae atque abundantiore gratia tua
lasciuos motus etiam mei soporis extinguere? augebis, domine,
magis magisque in me munera tua, ut anima mea sequatur
me ad te concupiscentiae uisco expedita, ut non sit rebellis
sibi atque ut in somnis etiam non solum non perpetret istas
corruptelarum turpitudines per imagines animales usque ad
carnis fluxum, sed ne consentiat quidem. nam ut nihil tale
uel tantulum libeat quantulum possit nutu cohiberi etiam in
casto dormientis affectu non tantum in hac uita sed etiam in
hac aetate non magnum est omnipotenti, qui uales facere
supra quam petimus et intellegimus. nunc tamen quid adhuc
sim in hoc genere mali mei dixi bono domino meo, exsultans
cum tremore in eo quod donasti mihi et lugens in eo quod
inconsummatus sum, sperans perfecturum te in me misericordias
tuas usque ad pacem plenariam, quam tecum habebunt
interiora et exteriora mea, cum absorpta fuerit mors in
uictoriam.

Est alia malitia diei, quae utinam sufficiat ei. reficimus
enim cotidianas ruinas corporis edendo et bibendo, [*] [*]

priusquam escas et uentrem destruas cum occideris indigentiam
satietate mirifica et corruptibile hoc indueris incorruptione
sempiterna. nunc autem suauis est mihi necessitas et aduersus
istam suauitatem pugno ne capiar, et cotidianum bellum gero
in ieiuniis saepius, in seruitutem redigens corpus meum; et
dolores mei uoluptate pelluntur. nam et fames et sitis quidam
dolores sunt, urunt et sicut febres necant, nisi alimentorum
medicina succurrat. quae quoniam praesto est ex consolatione
munerum tuorum, in quibus nostrae infirmitati terra et aqua
et caelum seruiunt, calamitas deliciae uocantur. hoc me docuisti,
ut quemadmodum medicamenta sic alimenta sumturus
accedam. sed dum ad quietem satietatis ex indigentiae
molestia transeo, in ipso transitu mihi insidiatur laqueus
concupiscentiae; ipse enim transitus uoluptas est et non est
alius qua transeatur quo transire cogit necessitas. et cum
salus sit causa edendi ac bibendi, adiungit se tamquam
pedisequa periculosa iucunditas et plerumque praeire conatur,
ut eius causa fiat quod salutis causa me facere uel dico uel
uolo. nec idem modus utriusque est; nam quod saluti satis
est delectationi parum est; et saepe incertum fit utrum adhuc
necessaria corporis cura subsidium petat an uoluntaria cupiditatis
fallacia ministerium suppetat. ad hoc incertum hilarescit
infelix anima et in eo praeparat excusationis patrocinium,
gaudens non apparere quid satis sit moderationi ualetudinis,
ut obtentu salutis obumbret negotium uoluptatis. his [*] [*] [*]
temtationibus cotidie cogor resistere et inuoco dexteram tuam
(ad salutem meam) et ad te refero aestus meos, quia consilium
mihi de hac re non stat. audio uocem iubentis dei
mei: non grauentur corda uestra in crapula et
ebrietate. ebrietas longe est a me; misereberis ne appropinquet
mihi. crapula autem nonnumquam subrepit seruo
tuo; misereberis ut longe fiat a me. nemo enim potest esse
continens, nisi tu des. multa nobis orantibus tribuis et quidquid
boni antequam oremus accipimus, a te accipimus; et at
hoc postea cognosceremus, a te accepimus. ebriosus numquam
fui, sed ebriosos a te factos sobrios ego noui; ergo a te factum
est ut hoc non essent qui numquam fuerunt, a quo factum
est ut hoc non semper essent qui fuerunt, a quo etiam factum
est ut scirent utrique a quo factum est. audiui aliam uocem
tuam: post concupiscentias tuas non eas et a uoluntate
tua uetare. audiui et illam ex munere tuo quam
multum amaui: neque si manducauerimus abundabimus,
neque si non manducauerimus deerit nobis;
hoc est dicere: nec illa res me copiosum facit nec illa aerumnosum.
audiui et alteram: ego enim didici in quibus
sum sufficiens esse et abundare noui et paenuriam
pati noui. omnia possum in eo qui me confortat.
ecce miles castrorum caelestium, non puluis quod sumus. sed
memento, domine, quia puluis sumus, et de puluere fecisti [*] [*]
hominem; et perierat, et inuentus est. nec ille in se potuit,
quia idem puluis fuit quem talia dicentem afflatu tuae inspirationis
adamaui: omnia possum, inquit, in eo qui
me confortat. conforta me ut possim; da quod iubes, et
iube quod uis. iste se accepisse confitetur et quod gloriatur
in domino gloriatur. audiui alium rogantem ut accipiat:
aufer a me, inquit, concupiscentiam uentris; unde
apparet, sancte deus meus, te dare quod cum imperas fieri
fit. docuisti me, pater bone: omnia munda mundis, sed
malum esse homini, qui per offensionem manducat;
et omnem creaturam tuam bonam esse nihilque abiciendum
quod cum gratiarum actione percipitur;
et quia esca nos non commendat deo, et ut nemo nos
iudicet in cibo aut potu, et ut qui manducat non
manducantem non spernat et qui non manducat
manducantem non iudicet. didici haec, gratias tibi,
laudes tibi deo meo, magistro meo, pulsatori aurium mearum,
inlustratori cordis mei: eripe me ab omni temtatione. non
ego immunditiam obsonii timeo, sed immunditiam cupiditatis.
scio Noe omne carnis genus, quod cibo esset usu, manducare
permissum, Helian cibo carnis refectum, Iohannen mirabili
abstinentia praeditum animalibus, hoc est locustis, in escam
cedentibus non fuisse pollutum; et scio Esau lenticulae concupiscentia
deceptum et Dauid propter aquae desiderium a se [*] [*]
ipso reprehensum et regem nostrum non de carne, sed de
pane temtatum. ideoque et populus in heremo non quia
carnes desiderauit, sed quia escae desiderio aduersus dominum
murmurauit meruit improbari. in his ergo temtationibus
positus certo cotidie aduersus concupiscentias manducandi et
bibendi. non enim est quod semel praecidere et ulterius non
attingere decernam, sicut de concubitu potui. itaque freni
gutturis temperata relaxatione et constrictione tenendi sunt;
et quis est, domine, qui non rapiatur aliquantum extra metas
necessitatis? quisquis est, magnus magnificet nomen tuum.
ego autem non sum, quia peccator homo sum; sed et ego
magnifico nomen tuum et interpellat te pro peccatis meis
qui uicit saeculum, numerans me inter infirma membra corporis
sui, quia et imperfectum eius uiderunt oculi tui et in
libro tuo omnes scribentur.

De inlecebra odorum non satago nimis: cum absunt non
requiro, cum assunt non respuo, paratus eis etiam semper
carere. ita mihi uideor; forsitan fallar. sunt enim et istae
plangendae tenebrae, in quibus me latet facultas mea quae in
me est, ut animus meus de uiribus suis ipse se interrogans
non facile sibi credendum existimet, quia et quod inest plerumque
occultum est, nisi experientia manifestetur; et nemo
V securus esse debet in ista uita, quae tota temtatio nominatur,
utrum qui fieri potuit ex deteriore melior non fiat etiam de
meliore deterior. una spes, una fiducia, una firma promissio,
misericordia tua. [*] [*]

Voluptates aurium tenacius me implicauerunt et subiugauerunt;
sed resoluisti et liberasti. nunc in sonis, quos animant
eloquia tua cum suaui et artificiosa uoce cantantur, fateor, aliquantulum
adquiesco, non quidem ut haeream, sed ut surgam
cum uolo. at tamen cum ipsis sententiis, quibus uiuunt ut admittantur
ad me, quaerunt in corde meo nonnullius dignitatis
locum, et uix eis praebeo congruentem. aliquando enim plus
mihi uideor honoris eis tribuere quam decet, dum ipsis sanctis
dictis religiosius et ardentius sentio moueri animos nostros in
flammam pietatis, cum ita cantantur, quam si non ita cantarentur,
et omnes affectus spiritus nostri pro sui diuersitate
habere proprios modos in uoce atque cantu, quorum nescio
qua occulta familiaritate excitentur. sed delectatio carnis
meae, cui mentem eneruandam non oportet dari, saepe me
fallit, dum rationi sensus non ita comitatur, ut patienter sit
posterior, sed tantum quia propter illam meruit admitti, etiam
praecurrere ac ducere conatur. ita in his pecco non sentiens,
et postea sentio. aliquando autem hanc ipsam fallaciam
immoderatius cauens erro nimia seueritate, sed ualde interdum,
ut melos omne cantilenarum suauium quibus Dauidicum
psalterium frequentatur ab auribus meis remouere uelim atque
ipsius ecclesiae; tutiusque mihi uidetur quod de Alexandrino
episcopo Athanasio saepe mihi dictum commemini, qui tam
modico flexu uocis faciebat sonare lectorem psalmi, ut pronuntianti
uicinior esset quam canenti. uerum tamen cum
reminiscor lacrimas meas, quas fudi ad cantus ecclesiae in
primordiis recuperatae fidei meae, et nunc ipsum cum moueor [*]

non cantu, sed rebus quae cantantur, cum a liquida uoce et
conuenientissima modulatione cantantur, magnam instituti huius
utilitatem rursus agnosco. ita fluctuo inter periculum
uoluptatis et experimentum salubritatis magisque adducor,
non quidem inretractabilem sententiam proferens, cantandi
consuetudinem approbare in ecclesia, ut per oblectamenta
aurium infirmior animus in affectum pietatis assurgat. tamen
cum mihi accidit ut me amplius cantus quam res quae canitur
moueat, poenaliter me peccare confiteor et tunc mallem
non audire cantantem. ecce ubi sum. flete mecum et pro me
flete qui aliquid boni uobiscum intus agitis unde facta procedunt.
nam qui non agitis, non uos haec mouent. tu autem,
domine deus meus, exaudi, respice et uide et miserere et sana
me, in cuius oculis mihi quaestio factus sum, et ipse est languor
meus.

Restat uoluptas oculorum istorum carnis meae, de qua
loquar confessiones, quas audiant aures templi tui, aures
fraternae ac piae, ut concludamus temtationes concupiscentiae
carnis, quae me adhuc pulsant ingemescentem et habitaculum
meum quod de caelo est superindui cupientem. pulchras
formas et uarias, nitidos et amoenos colores amant oculi: non
teneant haec animam meam, teneat eam deus, qui fecit haec,
bona quidem ualde; sed ipse est bonum meum, non haec. et
tangunt me uigilantem totis diebus nec requies ab eis datur
mihi, sicut datur a uocibus canoris, aliquando ab omnibus,
in silentio. ipsa enim regina colorum lux ista perfundens
cuncta quae cernimus, ubiubi per diem fuero multimodo
lapsu blanditur mihi aliud agenti et eam non aduertenti; insinuat
autem se ita uehementer, ut si repente subtrahatur [*] [*]

cum desiderio requiratur; et si diu absit, contristat animum.
o lux, quam uidit Tobis, cum clausis istis oculis filium docebat
uitae uiam et ei praeibat pede caritatis nusquam errans;
aut quam uidebat Isaac praegrauatis et opertis senectute carneis
luminibus, cum filios non agnoscendo benedicere, sed
benedicendo agnoscere meruit; aut quam uidebat Iacob, cum
et ipse prae grandi aetate captus oculis in filiis praesignata
futuri populi genera luminoso corde radiauit et nepotibus suis
ex Iosepb diuexas mystice manus non sicut pater eorum foris
corrigebat, sed sicut ipse intus discernebat imposuit. ipsa est
lux, una est et unum omnes qui uident et amant eam. at
ista corporalis de qua loquebar inlecebrosa ac periculosa dulcedine
condit uitam saeculi caecis amatoribus. cum autem et
de ipsa laudare te norunt, deus creator omnium, assumunt
eam in hymno tuo, non assumuntur ab ea in somno suo; sic
esse cupio. resisto seductionibus oculorum, ne implicentur
pedes mei quibus ingredior uiam tuam, et erigo ad te inuisibiles
oculos, ut tu euellas de laqueo pedes meos. tu subinde
euellis eos; nam inlaqueantur. tu non cessas euellere; ego
autem crebro haereo in ubique sparsis insidiis, quoniam non
dormies neque dormitabis qui custodis Israhel. quam innumerabilia
uariis artibus et opificiis in uestibus, calciamentis,
uasis et cuiuscemodi fabricationibus, picturis etiam diuersisque
figmentis atque his usum necessarium atque moderatum et
piam significationem longe transgredientibus addiderunt homines
ad inlecebras oculorum, foras sequentes quod faciunt,
intus relinquentes a quo facti sunt et exterminantes quod [*] [*]
facti sunt. at ego, deus meus et decus meum, etiam hinc
tibi dico hymnum et sacrifico laudem sanctificatori meo, quoniam
pulchra traiecta per animas in manus artificiosas ab illa
pulchritudine ueniunt, quae super anima est, cui suspirat
anima mea die ac nocte; sed pulchritudinum exteriorum
operatores et sectatores inde trahunt approbandi modum,
non autem inde trahunt utendi modum; et ibi est, et non
uident eum, ut non eant longius et fortitudinem suam ad te
custodiant nec eam spargant in deliciosas lassitudines. ego
autem haec loquens atque discernens etiam istis pulchris
gressum innecto; sed tu euellis, domine, euellis tu, quoniam
misericordia tua ante oculos meos est.

VI. DE SACRAMENTO MEDIATORIS AD PVRGATIONEM ANIMABVH. EX LIBRO CONFESSIONVM X AD LOCVM.

Tu es ueritas super omnia praesidens, at ego per auaritiam
meam non amittere te uolui, sed uolui tecum possidere mendacium,
sicut nemo uult ita falsum dicere, ut nesciat ipse
quid uerum sit. itaque amisi te, quia non dignaris cum mendacio
possideri. quem inuenirem qui me reconciliaret tibi?
ambiendum mihi fuit ad angelos? qua prece, quibus sacramentis?
multi conantes ad te redire neque per se ipsos
ualentes, sicut audio, temtauerunt haec et inciderunt in
desiderium curiosarum uisionum et digni habiti sunt [*] [*]

inlusionibus. elati enim te quaerebant doctrinae fastu, exerentes potius
quam tundentes pectora, et adduxerunt sibi per similitudinem
cordis sui conspirantes et socias superbiae suae potestates
aeris huius, a quibus per potentias magicas deciperentur,
quaerentes mediatorem per quem purgarentur, et non erat.
diabolus enim erat transfigurans se in angelum lucis et multum
inlexit superbam carnem quod carneo corpore ipse non
esset. erant enim illi mortales et peccatores; tu autem,
domine, cui reconciliari superbe quaerebant, immortalis et
sine peccato. mediator autem inter deum et homines oportebat
ut haberet aliquid simile deo, aliquid simile hominibus, ne
in utroque hominibus similis longe esset a deo aut in utroque
deo similis longe esset ab hominibus atque ita mediator non
esset. fallax itaque ille mediator, quo per secreta iudicia tua
superbia meretur indui, unum cum hominibus habet, id est
peccatum; aliud uideri uult habere cum deo, ut quia carnis
mortalitate non tegitur pro immortali se ostentet. sed quia
stipendium peccati mors est, hoc habet commune cum hominibus
unde simul damnetur in mortem.

Verax autem mediator, quem secreta tua misericordia demonstrasti
humilibus et misisti ut eius exemplo etiam ipsam discerent
humilitatem, mediator ille dei et hominum homo Christus
lens inter mortales peccatores et immortalem iustum apparuit:
mortalis cum hominibus, iustus cum deo, ut quoniam stipendium
iustitiae uita et pax est, per iustitiam coniunctam deo
euacuaret mortem iustificatorum impiorum, quam cum illis
uoluit habere communem. hic demonstratus est antiquis
sanctis, ut ita ipsi per fidem futurae passionis eius sicut nos [*] [*]

per fidem praeteritae salui fierent. in quantum enim homo,
in tantum mediator; in quantum autem uerbum, non medias,
quia aequalis deo et deus apud deum et simul unus deus.
quomodo nos amasti, pater bone, qui filio tuo unico non
pepercisti, sed pro nobis impiis tradidisti eum. quomodo nos
amasti pro quibus ille non rapinam arbitratus esse aequalis
tibi factus est subditus usque ad mortem crucis, unus ille in
mortuis liber, potestatem habens ponendi animam suam et
potestatem habens iterum sumendi eam; pro nobis autem tibi
uictor et uictima, et ideo uictor, quia uictima; pro nobis tibi
sacerdos et sacrificium, et ideo sacerdos, quia sacrificium,
faciens nos tibi de seruis filios de te nascendo, nobis seruiendo.
merito mihi spes ualida in illo est, quod sanabis omnes languores
meos per eum qui sedet ad dexteram tuam et te interpellat
pro nobis; alioquin desperarem. multi enim et magni
sunt idem languores, multi sunt et magni; sed amplior est
medicina tua. potuimus putare uerbum tuum remotum esse
a coniunctione hominis et desperare de nobis, nisi caro fieret
et habitaret in nobis.

VII ITEM DE EODEM SACRAMENTO. EX LIBRO DE CIVITATE DEI NONO INTER CETERA ET AD LOCVM.

Omnes homines quamdiu mortales sunt etiam miseri sint
necesse est. quaerendus est medius, qui non solum homo uerum
etiam deus sit, ut homines ex mortali miseria ad beatam immortalitatem
huius medii beata mortalitas interueniendo [*] [*]

perducat. quem neque non fieri mortalem oportebat neque permanere
mortalem. mortalis quippe factus est non infirmata
uerbi diuinitate, sed carnis infirmitate suscepta. non autem
permansit in ipsa carne mortalis, quam resuscitauit a mortuis,
quoniam ipse est fructus mediationis eius, ut nec ipsi propter
quos liberandos mediator effectus est in perpetua uel carnis
morte remanerent. proinde mediatorem inter nos et deum et
mortalitatem habere oportuit transeuntem et beatitudinem
permanentem, ut per id quod transit congrueret morituris, ad
id quod permanet transferret ex mortuis. boni igitur angeli
inter miseros mortales et beatos immortales medii esse non
possunt, quia ipsi quoque et beati et immortales sunt. possunt
autem medii esse angeli mali, quia immortales sunt cum illis,
miseri cum istis. his contrarius est qui aduersus eorum immortalitatem
et miseriam et mortalis esse ad tempus uoluit
et beatus in aeternitate persistere potuit; ac sic eos et immortales
superbos et miseros noxios, ne immortalitatis iactantia
seducerent ad miseriam, et suae mortis humilitate et suae
beatitudinis benignitate destruxit in eis quorum corda per
suam fidem mundans ab illorum immundissima dominatione
liberauit. homo itaque mortalis et miser longe seiunctus ab
immortalibus et beatis quid eligat medium per quod immortalitati
et beatitudini copuletur? quod possit delectare in
daemonum immortalitate miserum est; quod posset offendere
in Christi mortalitate iam non est. ibi ergo cauenda est miseria
sempiterna, hic mors timenda non est, quae non esse
potuit sempiterna, et beatitudo amanda est sempiterna. ad
hoc se quippe interponit medius immortalis et miser ut ad
immortalitatem beatam transire non sinat, quoniam persistit [*]
quod impedit, id est ipsa miseria. ad hoc se autem interposuit
mortalis et beatus ut mortalitate trans acta ex mortuis
faceret immortales, quod in se resurgendo monstrauit, et ex
miseris beatos, unde numquam ipse discessit. alius est ergo
medius malus, qui separat amicos, alius bonus, qui reconciliat
inimicos; et ideo multi sunt medii separatores, quia multitudo
quae beata est unius dei participatione fit beata. cuius participationis
priuatione misera multitudo malorum angelorum,
quae se opponit potius ad impedimentum quam interponit ad
beatitudinis adiutorium, etiam ipsa multitudine obstrepit quodam
modo, ne possit ad illud unum beatificum perueniri. ad
quod ut perduceremur, non multis, sed uno mediatore opus
erat, et hoc eo ipso cuius participatione simus beati, hoc est
uerbo dei non facto, per quem facta sunt omnia. nec tamen
ob hoc mediator est, quia uerbum. maxime quippe immortale
et maxime beatum uerbum longe est a mortalibus miseris;
sed mediator per quod homo, eo ipso utique ostendens ad
illud non solum beatum uerum etiam beatificum bonum non
oportere quaeri alios mediatores, per quos arbitremur nobis
peruentionis gradus esse moliendos, quia beatus et beatificus
deus factus particeps humanitatis nostrae compendium praebuit
participandae diuinitatis suae. neque enim nos a mortalitate
et miseria liberans ad angelos immortales beatosque
ita perducit, ut eorum participatione etiam nos immortales
atque beati simus, sed ad illam trinitatem, cuius et angeli
participatione beati sunt. ideo quando in forma serui ut
mediator esset infra angelos esse uoluit, in forma dei supra [*]
angelos mansit: idem in inferioribus uia uitae qui in superioribus
uita. non enim uerum est quod idem Platonicus ait
Platonem dixisse: nullus deus miscetur homini; et hoc praecipuum
eorum sublimitatis ait esse specimen quod nulla
attrectatione hominum contaminantur. ergo daemones contaminari
fatetur, et ideo eos a quibus contaminantur mundare
non possunt omnesque immundi pariter fiunt, et daemones
contrectatione hominum et homines cultu daemonum.

EX LIBRO DE TRINITATE IIII. DE EODEM MEDIATOUIS SACRAMENTO.

Quia igitur ad aeterna capessenda idonei non eramus sor- [*]
desque peccatorum nos praegrauabant temporalium rerum
amore contractae et de propagine mortalitatis tamquam naturaliter
inolitae, purgandi eramus. purgari autem ut contemperaremur
aeternis non nisi per temporalia possemus, qualibus
iam contemperati tenebamur. sanitas enim a morbo plurimum
distat, sed nisi medicina curationis in morbo congruat, non
perducit ad sanitatem. inutilia temporalia decipiunt aegrotos,
utilia temporalia suscipiunt sanandos et traiciunt ad aeterna
sanatos. mens autem rationalis sicut purgata contemplationem
debet rebus aeternis, sic purganda temporalibus fidem. dixit
quidam illorum qui quondam apud Graecos sapientes habiti
sunt : quantum ad id quod ortum est aeternitas ualet,
tantum ad fidem ueritas. et profecto est uera sententia; [*] [*]

quod enim nos temporale dicimus, hoc ille quod ortum est
appellauit. ex quo genere etiam nos sumus, non tantum
secundum corpus sed etiam secundum animi mutabilitatem;
non enim proprie uocatur aeternum quod aliqua ex parte
mutatur. in quantum igitur mutabiles sumus, in tantum
ab aeternitate distamus. promittitur autem nobis uita aeterna
per ueritatem, a cuius perspicuitate rursus tantum distat
fides nostra, quantum ab aeternitate mortalitas. nunc ergo
adhibemus fidem rebus temporaliter gestis propter nos et per
ipsam mundamur, ut etiam cum ad speciem uenerimus, quemadmodum
succedet fidei ueritas, ita mortalitati succedat aeternitas.
quapropter quoniam fides nostra fiet ueritas, cum ad id
quod nobis credentibus promittitur uenerimus — promittitur
autem nobis uita aeterna; et dixit ueritas, non quae fiet, sicut
futura est fides nostra, sed quae semper est ueritas, quia
ibi est aeternitas; dixit ergo ueritas: haec est autem uita
aeterna ut cognoscant te unum uerum deum et
quem misisti Iesum Christum — cum fides nostra uidendo
fiet ueritas, tunc mortalitatem nostram commutatam tenebit
aeternitas. quod donec fiat et ut fiat — quia rebus ortis accommodamus
fidem credulitatis, sicut in aeternis speramus
ueritatem contemplationis — ne fides mortalis uitae dissonaret
a ueritate aeternae uitae, ipsa ueritas patri coaeterna de terra
orta est, cum filius dei sic uenit, ut fieret filius hominis et
ipse in se susciperet fidem nostram qua nos perduceret ad
ueritatem suam, qui sic suscepit mortalitatem nostram, ut non
amitteret aeternitatem suam. quantum enim ad id quod ortum
est aeternitas ualet, tantum ad fidem ueritas. ita ergo nos [*] [*]
purgari oportebat, ut ille nobis fieret ortus qui maneret
aeternus, ne alter nobis esset in fide, alter in ueritate. nec
ab eo quod orti sumus ad aeterna transire possemus, nisi
aeterno per ortum nostrum nobis sociato ad aeternitatem
ipsius traiceremur. nunc itaque illuc quodam modo secuta est
fides nostra quo ascendit in quem credimus ortus, mortuus,
resuscitatus, assumtus. horum quattuor duo priora noueramus
in nobis; scimus enim homines et oriri et mori; duo autem
reliqua, id est resuscitari et assumi, iuste in nobis futura
speramus, quia in illo facta credidimus. itaque in illo quia
et id quod ortum erat transiit ad aeternitatem, transiturum
est et nostrum, cum fides peruenerit ad ueritatem. iam enim
credentibus, ut in uerbo fidei manerent et inde ad ueritatem
ac per hoc ad aeternitatem perducti a morte liberarentur, ita
loquitur: si manseritis in uerbo meo, uere discipuli
mei estis. et quasi quaererent: quo fructu? secutus adiunxit:
et cognoscetis ueritatem. rursus quasi dicerent: quid
prodest mortalibus ueritas? et ueritas, inquit, liberabit
uos; unde nisi a morte, a corruptione, a mutabilitate ? ueritas
quippe immortalis, incorrupta, incommutabilis permanet; uera
autem immortalitas, uera incorruptibilitas, uera incommutabilitas
ipsa est aeternitas.

VIII; EX LXBRO CONFESSIOHVM PRIMO INTER CETERA ET AD LOCVM.

Da mihi, domine, scire et intellegere utrum prius sit inuocare
te an laudare te, et scire te prius sit an inuocare te. [*] [*] [*] [*]

sed quia te inuocat nesciens te? aliud enim pro alio potest
inuocare nesciens. an potius inuocaris ut sciaris? quomodo
autem inuocabunt in quem non crediderunt? aut quomodo
credent sine praedicante? et laudabunt dominum qui
requirunt eum. quaerentes enim inuenient eum et inuenientes
laudabunt eum. quaeram te, domine, inuocans te et
inuocem te credens in te; praedicatus enim es nobis. inuocat
te, domine, fides mea, quam dedisti mihi, quam inspirasti mihi
per humanitatem filii tui, per ministerium praedicatoris tui.

Et quomodo inuocabo deum meum, deum et dominum
meum? quoniam utique in me ipsum eum inuocabo, cum inuocabo
eum. et quis locus est in me, quo ueniat in me deus
meus? quo deus ueniat in me, deus, qui fecit caelum et terram?
itane, domine deus meus, est quicquam in me quod
capiat te? an uero caelum et terra, quae fecisti et in quibus
me fecisti, capiunt te? an quia sine te non esset quidquid
est, fit ut quidquid est capiat te? quoniam itaque et ego sum,
quid peto ut uenias in me qui non essem, nisi esses in me P
non enim ego iam inferi, et tamen etiam ibi es. nam si descendero
in infernum, ades. non ergo essem, deus meus, non
omnino essem, nisi esses in me. an potius non essem, nisi
essem in te, ex quo omnia, per quem omnia, in quo omnia?
etiam sic, domine, etiam sic. quo te inuoco, cum in te sim,
aut unde uenias in me? quo enim recedam extra caelum et
terram, ut inde in me ueniat deus meus, qui dixit: caelum
et terram ego impleo? capiunt ergone te caelum et terra,
quoniam tu imples ea? an imples et restat, quoniam non te
capiunt? et quo refundis quidquid impleto caelo et terra
restat ex te? an non opus habes ut quoquam continearis, qui
contines omnia, quoniam quae imples continendo imples? non [*] [*]

enim uasa, quae te plena sunt, stabilem te faciunt, quia et si
frangantur non effunderis. et cum effunderis super nos, non
tu iaces, sed erigis nos, (nec tu dissiparis, sed colligis nos).
sed qui imples omnia te toto imples omnia? an quia non
possunt te totum capere omnia, partem tui capiunt et eandem
partem simul omnia capiunt? an singulas singula et maiores
maiora et minores minora capiunt? ergo est aliqua pars tua
maior, aliqua minor. an ubique totus es et res nulla te totum
capit?

Quid est ergo deus meus, quid, rogo, nisi dominus deus?
quis enim dominus praeter dominum aut quis deus praeter
deum nostrum? summe, optime, potentissime, omnipotentissime,
misericordissime et iustissime, secretissime et praesentissime,
pulcherrime et fortissime, stabilis et incomprehensibilis; incommutabilis,
mutans omnia; numquam nouus, numquam
uetus; innouans omnia et in uetustatem perducens superbos
et nesciunt; semper agens, semper quietus; colligens et non
egens; portans et implens et protegens; creans et nutriens et
perficiens; quaerens, cum nihil desit tibi. amas nec aestuas;
zelas et securus es; paenitet te et non doles; irasceris et
tranquillus es; opera mutas nec mutas consilium; recipis quod
inuenis et numquam amisisti; numquam inops et gaudes
lucris; numquam auarus et usuras exigis. supererogatur tibi
ut debeas, et quis habet quicquam non tuum? reddis debita
nulli debens; donas debita nihil perdens. et quid diximus, deus
meus, uita mea, dulcedo mea sancta, aut quid dicit aliquis,
cum de te dicit? et uae tacentibus de te, quoniam loquaces
muti facti sunt. quis mihi dabit adquiescere in te? quis dabit
mihi ut uenias in cor meum et inebries illud, ut obliuiscar
mala mea et unum bonum meum amplectar te? quid mihi [*] [*] [*]

es? miserere ut loquar. quid tibi sum ipse, ut amari te iubeas
a me? et nisi faciam, irasceris mihi et minaris ingentes
miserias. paruane ipsa est, si non amem te? hei mihi! dic
mihi per miserationes tuas, domine deus meus, quid sis mihi.
dic animae meae: salus tua ego sum. sic dio ut
audiam. ecce aures cordis mei ante te, domine; aperi eas et
dic animae meae: salus tua ego sum. curram post
uocem hanc et apprehendam te. noli abscondere a me faciem
tuam: moriar, ne moriar, ut eam uideam. angusta est domus
animae meae, quo uenias ad eam: dilatetur abs te ruinosa
est: refice eam; habet quae offendant oculos tuos: fateor et
scio; sed quis mundabit eam? aut cui alteri praeter te clamabo:
ab occultis meis munda me, domine, et ab
alienis parce seruo tuo?