De Locis Santis (1-5)

I. DE SITV HIERVSALEM.

Situs urbis Hierusalem paene in orbem circumactus non
paruo murorum ambitu adsurgit, quo etiam montem Sion
quondam uicinum intra se recipit, qui a meridie positus pro
arce urbi supereminet. Et maior pars ciuitatis infra montem
iacet in planitie humilioris collis sita. Post passionem quippe
Domini a Tito imperatore destructa, sed ab Helio Adriano
Caesare, a quo etiam nunc Helia uocatur, instaurata multoque
amplior effecta est. Unde est, quod, cum Dominus extra portas
urbis passus sepultusque sit, modo loca passionis et resurrectionis
illius intra eiusdem moenia cernuntur. Cuius in magno [*] [*]

murorum ambitu LXXXIIII turres, portae uero sex uisuntur:
Prima porta Dauid ad occidentem montis Sion, secunda porta
uillae fullonis, tertia porta sancti Stephani, quarta porta
Beniamin, quinta portula, id est paruula porta (ab hac. per
gradus ad uallem Iosaphat descenditur), sexta porta Thecuitis.
Celebriores tamen ex his sunt tres exitus portarum, unus
quidem ab occasu, alius a septemtrione, tertius ab oriente.
A meridie autem aquilonale montis Sion supercilium supereminet
ciuitati et ea pars murorum cum interpositis turribus
nullas habere portas comprobatur, id est a supra scripta
Dauid porta, usque ad eam eiusdem montis Sion frontem,
quae praerupta rupe orientalem respicit plagam. Situs quippe
ipsius urbis a supercilio aquilonali montis Sion incipiens ita est
molli cliuo dispositus usque ad humiliora aquilonalium orientaliumque
loca murorum, ut pluuia ibidem decidens nequaquam
stet, sed instar fluuiorum per orientales defluens portas
cunctis secum platearum sordibus raptis in ualle Iosaphat
torrentem Cedron augeat.

II. DE LOCIS IN EA SANCTIS.

Ingressis ergo a septemtrionali parte urbem primum de
locis sanctis pro conditione platearum diuertendum est ad
ecclesiam Constantinianam, quae Martyrium appellatur. Hanc
Constantinus imperator, eo quod ibi crux Domini ab Helena
matre reperta sit, magnifico et regio cultu construxit. Dehinc [*] [*]

ab occasu Golgothana uidetur ecclesia, in qua etiam rupis
apparet illa, quae quondam ipsam adfixo Domini corpore crucem
pertulit, argenteam modo pergrandem sustinens crucem, pendente
magna desuper aerea rota cum lampadibus. Infra ipsum
uero locum dominicae crucis excisa in petra crypta est, in
qua super altare pro defunctis honoratis sacrificium solet
offerri, positis interim in platea corporibus. Huius quoque ad
occasum ecclesiae Anastasis, hoc est resurrectionis dominicae,
rotunda ecclesia tribus cincta parietibus duodecim columnis
sustentatur, inter parietes singulos latum habens spatium
uiae, quae tria altaria in tribus locis parietis medii continet,
hoc est australi, aquilonali et occidentali. Haec bis quaternas
portas, id est introitus, per tres e regione parietes habet, e
quibus quattuor ad uulturnum et quattuor ad eurum spectant.
Huius in medio monumentum Domini rotundum petra excisum
est, cuius culmen intrinsecus stans homo manu contingere
potest, ab oriente habens introitum, cui lapis ille magnus
adpositus est, quod intrinsecus ferramentorum uestigia usque
in praesens ostendit. Nam extrinsecus usque ad culminis
summitatem totum marmore tectum est; summum uero culmen
auro ornatum auream magnam gestat crucem. In huius ergo
monumenti aquilonali parte sepulchrum Domini in eadem petra
excisum longitudinis VII pedum, trium mensura palmorum
pauimento altius eminet, introitum habens a latere meridiano,
ubi die noctuque XII lampades ardent, quattuor intra sepulchrum,
octo supra in margine dextro. Lapis, qui ad hostium
monumenti positus erat, nunc fissus est, cuius pars minor
quadratum altare ante hostium nihilominus eiusdem monumenti , [*] [*]
stat, maior uero in orientali eiusdem ecclesiae loco quadrangulum
aliud altare sub linteaminibus extat. Color autem eiusdem
monumenti et sepulchri albo et rubicundo permixtus
uidetur. A dextera autem parte huic ecclesiae cohaeret beatae
dei genetricis ecclesia quadrangula. In platea, quae Martyrium
et Golgotha continuat, exedra est, in qua calix Domini scriniolo
reconditus per operculi foramen tangi solet et osculari; qui
argenteus calix duas hinc et inde habens ansulas sextarii
Gallici mensuram capit, in quo est et illa spongia dominici
potus ministra. In loco autem illo, quo Abraham altare ad
immolandum filium construxit, mensa est lignea non parua,
in qua pauperum elemosinae solent a populo deferri. Sed
singula, quae dixi, ut manifestius agnosceres, etiam prae oculis
depingere curaui.

Figura ecclesiarum.

Lancea militis inserta habetur in cruce lignea in porticu
Martyrii, cuius hastile in duas intercisum partes a tota ueneratur
ciuitate.

Haec quidem omnia, quae commemorauimus, sancta loca
extra montem Sion posita cernuntur, quo se ad aquilonem [*] [*] [*] [*]

deficiens loci tumor porrexit. In inferiore uero parte urbis,
ubi templum in uicinia muri ab oriente locatum ipsique urbi
transitu peruio ponte mediante fuerat coniunctum, nunc ibi
Saraceni quadratam domum subrectis tabulis et magnis trabibus
super quasdam ruinarum reliquias uili opere construentes
oratione frequentant, quae tria milia hominum capere uidetur.
Paucae illic cisternae in usum aquarum ostenduntur.

In uicinia templi Bethsaida piscina gemino insignis lacu
apparet, quorum alter hibernis plerumque impletur imbribus,
alter rubris est discolor aquis. Ab ea fronte montis Sion, quae
praerupta rupe orientalem plagam spectat, intra muros atque
in radicibus collis fons Siloe prorumpit, qui alternante quidem
aquarum accessu in meridiem fluit, id est non iugibus aquis,
sed in certis horis diebusque ebullit et per terrarum concaua
et antra saxi durissimi cum magno sonitu uenire consueuit.

In suprema montis Sion planitie monachorum cellulae frequentes
ecclesiam magnam circumdant illic, ut perhibent, ab apostolis
fundatam, eo quod ibi spiritum sanctum acceperint ibique
sancta Maria obierit, in qua etiam locus cenae Domini uenerabilis
ostenditur. Sed et columna marmorea in medio stat
ecclesiae, cui adhaerens Dominus flagellatus est. Huius ergo
ecclesiae talis dicitur esse figura. [*] [*]

Figura ecclesiae.

Hic monstratur petra, super quam lapidatus est sanctus
protomartyr Stephanus extra ciuitatem. In medio autem Hierusalem,
ubi cruce Domini superposita mortuus reuixit, columna
celsa stat, quae aestiuo solstitio umbram non facit. Unde
putant ibi mediam esse terram et historice dictum: Deus
autem, rex noster, ante saecula operatus est salutem
medio terrae. Qua ductus opinione et Victorinus
Pictabionensis antistes ecclesiae de Golgotha scribens ita inchoat:
Est locus, ex omni medium quem credimus orbe;
Golgotha Iudaei patrio cognomine dicunt.

III. DE. ACHELDEMACH ET LOCO, QVO SVSPENSVS EST IVDAS.

Portam Dauid egredientibus pons occurrit in austrum per
uallem directus, ad cuius medietatem ab occasu ludas se
suspendisse narratur. Nam et ficus magna ibi ac uetustissima
stat, iuxta quod Iuuencus ait:
Informem rapuit ficus de uertice mortem.
Porro Acheldemach ad australem plagam montis Sion peregrinos
et ignobiles mortuos hodie quoque alios terra tegit, alios inhumatos
putrefacit.

IIII. DE SVDARIO CAPITIS DOMINI ET DE ALIO MAIORE LINTEO A SANCTA MARIA CONFECTO.

Sudarium capitis Domini post resurrectionem eius mox
christianissimus quidam Iudaeus furatus usque ad obitum [*] [*]

diuitiis sibi affluentibus habuit. Qui moriturus interrogat filios.
qui Domini sudarium, qui ceteras patris uelit accipere diuitias.
Maior thesauros rerum, minor elegit sudarium, et mox illi
decrescunt usque ad paupertatem, fratri autem cum fide
crescunt et opes. Usque ad quintam ergo generationem fideles
tenuere. Hinc ad impios perueniens diuitias tantum auxit ut
Iudaeis, et hoc multo tempore, donec post longa litigia, quibus
christiani Iudaei se Christi, infideles uero se patrum suorum
adfirmabant heredes, Mauuias Sarracenorum rex, qui nostra
aetate fuit, iudex postulatur. Qui accensa grandi pyra Christum
iudicem precatur, qui hoc pro suorum salute super caput
habere dignaretur. Missum ergo in igne sudarium ueloci raptu
aufugiens euolat et in summo aere diutissime quasi ludendo
uolucritans, ad ultimum cunctis utrimque intuentibus se leuiter
in cuiusdam de christianis sinu deposuit. Quod mane mox
totus populus summa ueneratione salutabat et osculabatur:
habebat autem longitudinis octo pedes.

Aliud quoque aliquanto maius linteum in ecclesia ueneratur.
quod fertur a sancta Maria contextum, XII apostolorum et
ipsius Domini continens imagines, uno latere rubro et altero
uiridi.

V. DE LOCIS CIRCA HIERVSALEM ET ECCLESIA IN VALLE IOSAPHAT.

Circa Hierosolimam aspera ac montuosa cernuntur loca.
Hinc quoque septemtrionem uersus usque ad Arimathiam terra [*]

petrosa et aspera per interualla monstratur, ualles quoque
spinosae usque ad Thamnicam regionem patentes. Ad Caesaream
uero Palaestinae ab Helia quamuis aliqua repperiantur angusta
et breuia aspera loca, praecipue tamen planities camporum
interpositis oliuetis. Distant autem LXXV milibus passuum.
Longitudo uero terrae repromissionis a Dan usque Bersabee
tenditur spatio CLXV milium, ab Ioppe usque Bethleem
XLVI milibus.

Iuxta murum templi uel Hierusalem ab oriente Gehennon
occurrit, quae est uallis Iosaphat a septemtrionali plaga in
austrum porrecta, per quam torrens Cedron, si quando pluuiarum
aquam reccipit, decurrit. Haec uallis et parua campi
planities inrigua et nemorosa plenaque deliciis locum in se
quondam Baalim sacrum habuit. In hac turris est regis
Iosaphat, sepulchrum eius continens, cuius ad dexteram de
rupe montis Oliueti excisa et separata domus duo cauata habet
sepulchra, hoc est Symeonis senis et Ioseph sanctae Mariae
sponsi. In eadem ualle sanctae Mariae rotunda est ecclesia,
lapideo tabulato discreta, cuius in superioribus quattuor altaria,
in inferioribus unum habetur in orientali plaga, et ad eius
dexteram monumentum uacuum, in quo sancta Maria aliquandiu
pausasse dicitur, sed a quo uel quando sit ablata, nescitur.
Hanc intrantes uident ad dexteram insertam parieti petram, in [*] [*]

qua Dominus nocte, qua tradebatur, orauit, uestigiis genuum
quasi cera molli inpressis.