Liber qui appellatur Speculum (1-5)

I. HAEC DE LIBRO LEGIS, QVI EXODVS NOMINATVR.

Non habebis deos alienos coram me. non facies tibi sculptile
neque omnem similitudinem quae est in caelo desuper et quae
in terra deorsum nec eorum quae sunt in aquis sub terra. non
adorabis ea neque coles. Item: Non adsumes nomen domini
dei tui in uanum. nec enim habebit insontem dominus eum qui
adsumpserit nomen domini dei sui frustra. Et paulo post:
Honora patrem tuum et matrem, ut sis longaeuus super terram
quam dominus deus tuus dabit tibi. non occides. non moechaberis.
non furtum facies. non loqueris contra proximum tuum
falsum testimonium. non concupisces domum proximi tui, nec
desiderabis uxorem eius, non seruum, non ancillam, non bouem,
non asinum, nec omnia quae illius sunt Item post decalogum
aliis in locis haec in eodem libro reperiuntur
praecepta uiuendi: Non facietis mecum deos argenteos,
nec deos aureos facietis uobis. Et aliquanto post: Qui
percusserit hominem nolens occidere, morte moriatur. qui
autem non est insidiatus, sed deus illum tradidit in manus
eius, constituam tibi locum quo fugere debeat. si quis de [*] [*]

industria occiderit proximum suum per insidias, ab altari
meo euelles eum, ut moriatur. qui percusserit patrem suum
et matrem, morte moriatur. qui furatus fuerit hominem et
uendiderit eum, conuictus noxae morte moriatur. qui maledixerit
patri suo aut matri, morte moriatur. si rixati fuerint
uiri et percusserit alter proximum suum lapide uel pugno
et ille mortuus [non fuerit, sed [iacuerit in lectulo, si surrexerit
et ambulauerit foris super baculum suum, innocens
erit qui percussit, ita tamen ut operas eius et inpensas in
medicos restituat. qui percusserit seruum suum uel ancillam
uirga, et mortuus fuerit in manibus eius, criminis reus erit:
sin autem uno die superuixerit uel duobus, non subiacebit
poenae, quia pecunia illius est. si rixati fuerint uiri, et percusserit
quis mulierem praegnantem, et abortiuum quidem
fecerit, sed ipsa uixerit, subiacebit damno, quantum expetierit
maritus mulieris et arbitri iudicarint: sin autem mors eius
fuerit subsecuta, reddet animam pro anima, oculum pro oculo,
dentem pro dente, manum pro manu, pedem pro pede, adustionem
pro adustione, uulnus pro uulnere, liuorem pro liuore.
si percusserit quispiam oculum serui sui aut ancillae et luscos
eos fecerit, dimittet liberos pro oculo quem eruit. dentem
quoque si excusserit seruo aut ancillae suae, similiter dimittet
eos liberos. si bos cornu petierit uirum aut mulierem, et
mortui fuerint, lapidibus obruetur: et non comedentur carnes
eius, dominusque bonis innocens erit. quod si bos cornupeta
fuerit ab heri et nudiustertius, et contestati sunt
dominum eius, nec reclusit eum, occideritque uirum ac mulierem,
et bos lapidibus obruetur, et dominum illius occident.
quod si pretium ei fuerit inpositum, dabit pro anima sua [*]
quicquid fuerit postulatus. filium quoque et filiam si cornu percusserit,
simili sententiae subiacebit. si seruum ancillamque
inuaserit, triginta siclos argenti dabit domino, bos uero lapidibus
obruetur. si quis aperuerit cisternam et foderit et non
operuerit eam, cecideritque bos aut asinus in eam, dominus
cisternae reddet pretium iumentorum: quod autem mortuum
est, ipsius erit. si bos alienus bouem alterius uulnerauerit
et ille mortuus fuerit, uendent bouem uiuum et diuident pretium,
cadauer autem mortui inter se dispertient. sin autem sciebat
quod bos cornupeta esset ab heri et nudiustertius et non
custodiuit eum dominus suus, reddet bouem pro boue et
cadauer integrum accipiet. Si quis furatus fuerit bouem aut
ouem et occiderit uel uendiderit, quinque boues pro uno boue
restituet et quattuor oues pro una oue. si effringens fur domum
siue suffodiens fuerit inuentus et accepto uulnere mortuus fuerit,
percussor non erit reus sanguinis. quod si orto sole hoc fecerit,
homicidium perpetrauit et ipse morietur. si non habuerit quod
pro furto reddat, uenundabitur. si inuentum fuerit apud eum
quod furatus est uiuens, siue bos siue asinus siue ouis,
duplum restituet. si laeserit quispiam agrum uel uineam et
dimiserit iumentum suum, ut depascatur aliena, quicquid
optimum habuerit in agro suo uel in uinea, pro damni aestimatione
restituet. si egressus ignis inuenerit spinas et conprehenderit
aceruos frugum siue stantes segetes in agris, reddet
damnum qui ignem succenderit. si quis commendauerit
amico pecuniam aut uas in custodiam et ab eo qui susceperat
furto ablata fuerint, si inuenitur fur, duplum reddet: si latet,
dominus domus adplicabitur ad deos et iurabit quod non [*] extenderit manum in rem proximi sui ad perpetrandam fraudem,
tam in boue quam in asino et oue ac uestimento, et quicquid
damnum inferre potest: et ad deos utriusque causa perueniet:
et si illi iudicauerint, duplum restituet proximo suo.
si quis commendauerit proximo suo asinum, bouem et ouem
et omne iumentum ad custodiam et mortuum fuerit aut
debilitatum uel captum ab hostibus nullusque hoc uiderit,
iusiurandum erit in medio, quod non extenderit manum ad rem
proximi sui: suscipietque dominus iuramentum, et ille reddere
non cogetur. quod si furto sublatum fuerit, restituet damnum
domino. si comestum a bestia, defert ad eum quod occisum
est et non restituet. qui a proximo suo quicquam horum
mutuum postulauerit, et debilitatum aut mortuum fuerit
domino non praesente, reddere conpelletur. quod si in praesentiarum
fuit dominus, non restituet, maxime si conductum
uenerat pro mercede operis sui. si seduxerit quis uirginem
necdum desponsatam et dormierit cum ea, dotabit eam et
habebit uxorem. si pater uirginis dare noluerit, reddet pecuniam
iuxta modum dotis quam uirgines accipere consuerunt.
maleficos non patieris uiuere. qui coierit cum iumento, morte
moriatur. qui immolat diis, occidetur, praeter domino soli.
aduenam non contristabis neque adfliges eum: aduenae enim
fuistis in terra Aegypti. uiduae et pupillo non nocebitis. si
laeseritis eos, uociferabuntur ad me, et ego exaudiam clamorem
eorum et indignabitur furor meus percutiamque uos gladio et
erunt uxores uestrae uiduae et filii uestri pupilli. si pecuniam
mutuam dederis populo meo pauperi, qui habitat tecum,
non urges eum quasi exactor nec usuris opprimes. si pignus [*]
a proximo tuo acceperis uestimentum, ante solis occasum
redde ei: ipsum enim est solum quo operitur indumentum
carnis eius, nec habet aliud in quo dormiat: si clamauerit ad
me, exaudiam eum, quia misericors sum. diis non detrahes,
et principi populi tui non male dices. decimas tuas et primitias
non tardabis Offerre. primogenitum filiorum tuorum dabis mihi.
Et paulo post: Non suscipies uocem mendacii, nec iunges
manum tuam, ut pro impio dicas falsum testimonium. non
sequeris turbam ad faciendum malum, nec in iudicio plurimorum
adquiesces sententiae, ut a uero deuies. pauperis quoque
non misereberis in negotio. si occurreris boui inimici
tui aut asino erranti, reduc ad eum. si uideris asinum odientis
te iacere sub onere, non pertransibis, sed subleuabis cum
eo. non declinabis in iudicio pauperis. mendacium fugies.
insontem et iustum non occides: quia auersor impium. ne
accipias munera, quae excaecant etiam prudentes et subuertunt
uerba iustorum. peregrino molestus non eris: scitis enim aduenarum
animas, quia et ipsi peregrini fuistis in terra Aegypti
Et post quaedam interposita, cum de alienigenis
loqueretur: Non adorabis deos eorum, neque coles eos. non
facies opera eorum, sed destrues eos et confringes statuas
eorum: seruietisque domino deo uestro. Et post multa in
eodem libro de diis gentium: Sed aras eorum destrue,
confringe statuas lucosque succide. noli adorare deum alienum.
dominus zelotes nomen eius, deus est aemulator. ne
ineas pactum cum hominibus illarum regionum, ne cum fornicati
fuerint cum diis suis et adorauerint simulacra eorum, [*] [*]
nocet te quispiam, ut comedas de immolatis. nec uxorem
de filiabus eorum accipias filiis tuis, ne postquam ipsae
fuerint fornicatae, fornicari faciant et filios tuos in deos suos.
deos conflatiles non facies tibi. Et paulo post: Primitias
frugum terrae tuae offeres in domum domini dei tui.
Haec de libro legis, qui Exodus nominatur, colligenda
existimaui. nunc eodem modo inspiciamus
in sequenti Leuitico.

II. DE LEVITICO.

Omnis homo, inquit, ad proximam sanguinis sui non
accedet, ut reuelet turpitudinem eius. ego dominus. turpitudinem
patris tui et turpitudinem matris tuae non discooperies:
mater tua est, non reuelabis turpitudinem eius. turpitudinem
uxoris patris tui non discooperies: turpitudo enim
patris tui est. turpitudinem sororis tuae ex patre siue ex
matre, quae domi uel foris genita est, non reuelabis. turpitudinem
filiae filii tui uel neptis ex filia non reuelabis: quia
turpitudo tua est. turpitudinem filiae uxoris patris tui, quam
peperit patri tuo, et est soror tua, non reuelabis. turpitudinem
sororis patris tui non discooperies: quia caro est patris tui.
turpitudinem sororis matris tuae non reuelabis, eo quod caro
sit matris tuae. turpitudinem patrui tui non reuelabis, nec
accedes ad uxorem eius, quae tibi adfinitate coniungitur. [*] [*]

turpitudinem matris tuae non reuelabis, quia uxor filii tui est,
nec discooperies ignominiam eius. turpitudinem uxoris fratris
tui non reuelabis: quia turpitudo fratris tui est. turpitudinem
uxoris tuae et filiae eius non reuelabis. filiam filii eius et
filiam filiae illius non sumes, ut reueles ignominiam eius: quia
caro illius sunt, et talis coitus incestus est. sororem uxoris
tuae in pelicatum illius non accipies, nec reuelabis turpitudinem
eius adhuc illa uiuente. ad mulierem, quae patitur menstrua,
non accedes, nec reuelabis foeditatem eius. cum uxore proximi
tui non coibis, nec seminis commixtione maculaberis.
de semine tuo non dabis ut consecretur idolo Moloch, nec
pollues nomen dei tui. ego dominus. cum masculo non commisceberis
coitu femineo: quia abominatio est. cum omni
pecore non coibis, nec maculaberis cum eo. mulier non succumbet
iumento, nec miscebitur ei: quia scelus est. nec
polluamini in omnibus his. Et post aliquantum: Vnusquisque
matrem et patrem suum timeat. Et post I uersum:
Nolite conuerti ad idola, nec deos conflatiles faciatis uobis. ego
dominus deus uester. Et paulo post: Nec remanentes,
inquit, spicas colliges, neque in uinea tua racemos et grana
decidentia congregabis, sed pauperibus et peregrinis carpenda
dimittes. ego dominus deus uester. non facietis furtum. non
mentiemini, nec decipiet unusquisque proximum suum. non periurabis
in nomine meo, nec pollues nomen dei tui. ego sum
dominus. nec facies calumniam proximo tuo, nec ui opprimes [*] [*]
eum. non morabitur opus mercennarii tui apud te usque in mane,
non maledices surdo, nec coram caeco pones offendiculum: sed
timebis dominum deum, quia ego sum dominus. non faciesqoud
iniquum est, nec iniuste iudicabis. \' nec consideres personam
pauperis, nec honores uultum potentis. iuste iudica
proximo tuo. non eris criminator et susurro in populis. non
stabis contra sanguinem proximi tui. ego dominus. ne oderis
fratrem tuum in corde tuo, sed publice argue eum, ne habeas
super illo peccatum. non quaeres ultionem, nec memor eris
iniuriae ciuium tuorum. diliges amicum tuum sicut te ipsum.
ego sum dominus. leges meas custodite. Et paulo post:
Non comedetis cum sanguine. non augurabimini, nec obseruabitis
somnia. neque in rotundum adtondebitis comam, nec
eradicetis barbam. et super mortuo non incidetis carnem
uestram neque figuras aliquas et stigmata facietis uobis. ego
dominus. ne prostituas filiam tuam, ne contaminetur terra
et impleatur piaculo. Et post I uersum: Ego dominus..
ne declinetis ad magos, nec ab ariolis aliquid sciscitemini,
ut polluamini per eos. ego dominus deus uester. coram canocapite
consurge, et honora personam senis, et time deum
tuum. ego dominus. si habitauerit aduena in terra uestra
et moratus fuerit inter uos, ne exprobretis ei, sed sit inter
uos quasi indigena, et diligetis eum quasi uosmet ipsos: fuistis
enim et uos aduenae in terra Aegypti. ego dominus [*] [*]
deusuester. nolite facere aliquid iniquum in iudicio, in regula, in
pondere, in mensura. statera iusta et aequa sint pondera:
iustus modius, aequus sextarius. ego dominus deus uester,
qui eduxi uos de terra Aegypti. custodite omnia praecepta
mea et uniuersa iudicia, et facite ea. ego dominus. Locutusque
est dominus ad Moysen dicens: haec loqueris filiis
Israhel: homo de filiis Israhel et de aduenis qui habitant
in Israhel, si quis dederit de semine suo idolo Moloch, morte
moriatur: populus terrae lapidabit eum: et ego ponam faciem
meam contra illum succidamque eum de medio populi sui,
eo quod dederit de semine suo Moloch et contaminauerit
sanctuarium meum et polluerit nomen sanctum meum. quod
si neglegens populus terrae et quasi paruipendens imperium
meum dimiserit hominem, qui dedit de semine suo Moloch,
nec uoluerit eum occidere, ponam faciem meam super hominem
illum et cognationem eius succidamque et ipsum et omnes
qui consenserunt ei, ut fornicarentur cum Moloch de medio
populi sui. anima, quae declinauerit ad magos et ariolos et
fornicata fuerit cum eis, ponam faciem meam contra eam et
interficiam illam de medio populi sui. sanctificamini et estote
sancti: quia ego dominus deus uester. custodite praecepta
mea et facite ea. ego dominus qui sanctifico uos. qui maledixerit
patri suo aut matri, morte moriatur. patri matrique
maledixit, sanguis eius sit super eum. si moechatus fuerit
uir cum uxore alterius et adulterium perpetrauerit cam coniuge
proximi sui, morte moriantur et moechus et adultera.
qui dormierit cum nouerca sua et reuelauerit ignominiam
patris sui, morte moriantur ambo: sanguis eorum sit super [*] eos. si quis dormierit cum nuru sua, uterque moriantur, quia
scelus operati sunt: sanguis eorum sit super eos. qui dormierit
cum masculo coitu femineo, uterque operatus est nefas, morte
moriantur: sanguis eorum sit super eos. qui supra uxorem
filiam duxerit matrem eius, scelus operatus est: uiuus ardebit
cum eis, nec permanebit tantum nefas in medio uestri. qui
cum iumento et pecore coierit, morte moriatur: pecus quoque
occidite. mulier, quae succubuerit cuilibet iumento, simul
interficietur cum eo: sanguis eorum sit super eos. qui acceperit
sororem suam, filiam patris sui uel filiam matris suae,
et uiderit turpitudinem eius, illaque conspexerit fratris ignominiam,
nefariam rem operati sunt: occidentur in conspectu
populi, eo quod turpitudinem suam mutuo reuelauerint, et
portabunt iniquitatem suam. qui coierit cum muliere in fluxu
menstruo et reuelauerit turpitudinem eius, ipsaque aperuerit
fontem sanguinis sui, interficientur ambo de medio populi sui.
turpitudinem materterae et amitae tuae non discooperies. qui
hoc fecerit, ignominiam carnis suae nudauit: portabunt iniquitatem
suam ambo. qui coierit cum uxore patrui uel auunculi
sui et reuelauerit ignominiam cognationis suae, portabunt
ambo peccatum suum: absque liberis morientur. qui duxerit
uxorem fratris sui, rem facit inlicitam: turpitudinem fratris
sui reuelauit: absque filiis erunt. Et alio in loco: Vir siue
mulier, in quibus pythonicus uel diuinationis fuerit spiritus,
morte moriantur. lapidibus obruent eos: sanguis eorum sit
super eos. Itemque alio in loco, cum de summo
sacerdote loqueretur: Virginem, inquit, ducet uxorem: [*] [*]
uiduam et repudiatam et sordidam atque meretricem non
accipiet, sed puellam de populo suo: ne commisceat stirpem
generis sui uulgo gentis suae: quia ego dominus qui sanctifico
eum. Et post multa : Homo, qui maledixerit deo suo, portabit
peccatum suum. et qui blasphemauerit nomen domini, morte
moriatur: lapidibus opprimet eum omnis multitudo, siue ille
cinis siue peregrinus fuerit. qui blasphemauerit nomen domini,
morte moriatur. qui percusserit et occiderit hominem,
morte moriatur. qui percusserit animal, reddat uicarium, id
est animam pro anima. qui inrogauerit maculam cuilibet
ciuium suorum, sicut fecit, fiet illi: fracturam pro fractura,
oculum pro oculo, dentem pro dente restituet. qualem inflixerit
maculam, talem sustinere cogetur. qui percusserit iumentum,
reddet aliud. qui percusserit hominem, punietur. aequum
iudicium sit inter uos, siue peregrinus siue ciuis peccauerit: quia
ego sum dominus deus uester. Et post aliquantum: Non
facietis uobis idolum et sculptile, nec titulos erigetis, nec
insignem lapidem ponetis in terra uestra, ut adoretis eum.
ego enim sum dominus deus uester.

Haec de Leuitico. nunc delibro, cuius nomen est
Numeri, quae uisa sunt commemoranda ponemus.

III. DE NVMERIS.

Homo cum mortuus fuerit absque filio, ad filiam eius transibit
hereditas. si filiam non habuerit, habebit successores
fratres suos. quod si et fratres non habuerit, dabitis [*] [*]

hereditatem fratribus patris eius. sin autem nec patruos habuerit,
dabitur hereditas his qui ei proximi sunt: eritque hoc filiis
Israhel sanctum lege perpetua, sicut praecepit dominus Moysi.
Et post multa: Ad unius testimonium nullus condemnabitur.
non accipietis pretium ab eo qui reus est sanguinis.

Haec de Numeris inuenimus, quae inspicienda
putauimus. Deuteronomium deinceps considerabimus.

IIII. DE DEVTERONOMIO.

Nulla erit distantia personarum: ita paruum audietis ut
magnum, nec accipietis cuiusquam personam: quia dei iudieium
est. Et plurimis interpositis, ubi decalogum
repetit: Custodite igitur sollicite animas uestras. non uidistis
aliquam similitudinem in die, qua locutus est dominus uobis in
Horeb de medio ignis: ne forte decepti faciatis uobis sculptam
similitudinem aut imaginem masculi uel feminae, similitudinem
omnium iumentorum quae sunt super terram uel auium sub
caelo uolantium atque reptilium quae mouentur in terra
siue piscium qui sub terra morantur in aquis: ne forte oculis
eleuatis ad caelum uideas solem et lunam et omnia astra
caeli et errore deceptus adores et colas quae creauit dominus
deus tuus in ministerium cunctis gentibus, quae sub caelo
sunt Et paulo post: Caue, inquit, ne quando obliuiscaris
pacti domini dei tui, quod pepigit tecum, et facias tibi sculptam
similitudinem eorum quae fieri dominus prohibuit: quia [*] [*] [*] [*]

dominus deus tuus ignis consumens est, deus aemulator. Et
alio loco: Non habebis deos alienos in conspectu meo.
non facies tibi sculptile, nec similitudinem omnium, quae in
caelo sunt desuper et quae in terra deorsum et quae uersantur
in aquis sub terra. non adorabis ea et non coles.
ego enim sum dominus deus tuus, deus aemulator, reddens
iniquitatem patrum in filios in tertiam et quartam generationem
his qui oderunt me et faciens misericordiam in multa milia
diligentibus me et custodientibus praecepta mea. non usurpabis
nomen domini dei tui frustra: quia non erit inpunitus
qui super re uana nomen eius adsumpserit. Et post paululum:
Honora, inquit, patrem tuum et matrem, sicut praecepit
tibi dominus deus tuus, ut longo uiuas tempore et bene
sit tibi in terra, quam dominus deus tuus daturus est tibi.
non occides. neque moechaberis. furtumque non facies. nec
loqueris contra proximum tuum falsum testimonium. non concupisces
uxorem proximi tui, non domum, non agrum, non
seruum, non ancillam, non bouem, non asinum, et uniuersa
quae illius sunt Et alibi in eodem libro: Diliges dominum
deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota
fortitudine tua. Et paulo post: Cum comederis et saturatus
fueris, caue diligenter, ne obliuiscaris domini, qui eduxit te de
terra Aegypti de domo seruitutis. dominum deum tuum timebis
et ipsi soli seruies ac per nomen illius iurabis. non ibitis post
deos alienos cunctarum gentium, quae in circuitu uestro sunt:
quoniam deus aemulator dominus deus tuus in medio tui: ne [*] [*]
quando irascatur furor domini dei tui contra te et auferat te
desuper - facie terrae. non temptabis dominum deum tuum.
Item paulo post, cum de alienigenis loqueretur:
Neque sociabis cum eis coniugia. filiam tuam non dabis filio
eius, nec filiam illius accipies filio tuo: quia seducet filium.
tuum, ne sequatur me et ut magis seruiat diis alienis: irasceturque
furor domini et delebit te cito. quin potius haec
facietis eis: aras eorum subuertite, confringite statuas, lucosque
succidite, et sculptilia conburite. Et post aliquantum:
Sculptilia eorum igne conbures. non concupisces argentum et
aurum, de quibus facta sunt, neque adsumes ex eis tibi quicquam
offendas, propterea, quia abominatio est domini dei
tui. nec inferes quippiam ex idolo in domum tuam, ne fias
anathema, sicut et illud est: quasi spurcitiam detestaberis et
uelut inquinamentum ac sordes abominationi habebis, quia anathema
est. Et alio in loco: Obserua et caue, ne quando
obliuiscaris domini dei tui et neglegas mandata eius atque iudicia
et caerimonias, quas ego praecipio tibi hodie: ne postquam
comederis et satiatus fueris, domos pulchras aedificaueris et
habitaueris in eis, habuerisque armenta et ouium greges,
argenti et auri cunctarumque rerum copiam, eleuetur cor
tuum, et non reminiscaris domini dei tui. Et post paucos [*] [*] [*] uersus : Ad extremum, inquit, misertus est tui, ne diceres
in corde tuo: fortitudo mea et robur manus meae haec mihi
omnia praestiterunt, sed recorderis domini dei tui, quod ipse
tibi uires praebuerit. Et post aliquantum: Vt ipsi comedatis
ac saturemini. cauete, ne forte decipiatur cor uestrum
et recedatis a domino deo seruiatisque diis alienis et adoretis
eos, iratusque dominus claudat caelum. Et post aliquantum:
Subuertite omnia loca, in quibus coluerunt gentes,
quas possessuri estis, deos suos super montes excelsos et
colles et subter omne lignum frondosum. dissipate aras
eorum et confringite statuas, lucos igne conburite et idola
comminuite: disperdite nomina eorum de locis suis. Et
quibusdam interpositis, cum de alienigenis loqueretur:
Caue, ne imiteris eas, postquam te fuerint introeunte
subuersae, et requiras caerimonias earum, dicens:
sicut coluerunt gentes istae deos suos, ita et ego colam.
non facies similiter domino deo tuo. omnes abominationes,
quas auersatur dominus, fecerunt diis suis offerentes filios et
filias et conburentes igni. quod praecipio tibi, hoc tantum
facito domino: nec addas quicquam, nec minuas. Si surrexerit
in medio tui prophetes aut qui somnium uidisse se dicat et
praedixerit signum atque portentum et uenerit quod locutus
est et dixerit tibi: eamus et sequamur deos alienos, quos
ignoras, et seruiamus eis, non audias uerba prophetae illius
aut somniatoris: quia temptat uos dominus deus uester, ut
palam fiat, utrum diligatis eum, an non, in toto corde et in [*] [*]
tota anima uestra. dominum deum uestrum sequimini et
ipsum timete: mandata illius custodite et audite uocem eius:
ipsi seruietis et ipsi adhaerebitis. propheta autem ille ant
fictor somniorum interficietur: quia locutus est, ut uos auerteret
a domino deo uestro, qui eduxit uos de terra Aegypti
et redemit de domo seruitutis: ut errare te faceret de uia,
quam tibi praeceperat dominus deus tuus: et auferes malum
de medio tui. si tibi uoluerit persuadere frater tuus, filius
matris tuae, aut filius tuus uel filia siue uxor, quae est in
sinu tuo, aut amicus, quem diligis ut animam tuam, clam
dicens: eamus et sequamur deos alienos, quos tu ignoras et
patres tui, cunctarum in circuitu gentium, quae iuxta uel
procul sunt ab initio usque ad fines terrae, non adquiescas
ei, neque audias, neque parcat ei oculus tuus, ut miserearis
et occultes eum: sed statim interficies. sit prius manus tua
super eum, et post te omnis populus mittat manum. lapidibus
obrutus necabitur, quia te uoluit abstrahere a domino deo tuo.
Et post paululum: Non uos incidetis nec facietis caluitium
super mortuo: quoniam populus sanctus es domino
deo tuo. Et alio loco: Si unus, inquit, de fratribus tuis,
qui moratur intra portas ciuitatis tuae in terra, quam dominus
deus tuus daturus est tibi, ad paupertatem uenerit, non obdurabis
cor tuum, nec contrahes manum : sed aperies eam
pauperi et dabis mutuum, quo eum indigere perspexeris. caue,
ne forte subrepat tibi impia cogitatio et dicas in corde tuo:
adpropinquat septimus annus remissionis, et auertas oculos
. a paupere fratre tuo nolens ei quod postulat mutuum commodare,
ne clamet contra te ad dominum et fiat tibi in [*] [*]
peccatum: sed dabis ei, nec ages quippiam callide in eius
necessitatibus subleuandis, ut benedicat tibi dominus deus
tuus in omni tempore et in cunctis ad quae manum miseris.
non deerunt pauperes in terra habitationis tuae: idcirco ego
praecipio tibi, ut aperias manum fratri tuo egeno et pauperi,
qui tecum uersantur in terra. Et aliquanto post: Iudices
et magistros constitues in omnibus portis tuis, quas dominus
deus tuus dederit tibi, per singulas tribus tuas, ut iudicent
populum iusto iudicio nec in alteram partem declinent
non accipies personam nec munera: quia munera excaecant
oculos sapientium et mutant uerba iustorum. iuste quod iustum
est persequeris, ut uiuas et possideas terram, quam dominus
deus tuus dederit tibi. Et post pauca: Nec facies tibi
atque constitues statuam, quae odit dominus deus tuus.
Item post pauca: Cum reperti fuerint apud te intra unam
portarum tuarum, quas dominus deus tuus dabit tibi, uir aut
mulier, qui faciant malum in conspectu domini dei tui et
transgrediantur pactum illius, ut uadant et seruiant diis alienis
et adorent eos, solem et lunam et omnem militiam caeli,
quae non praecepi, et hoc tibi fuerit nuntiatum, audiensque
inquisieris diligenter et uerum esse reppereris et abominatio
facta est in Israhel: educes uirum ac mulierem, qui rem
sceleratissimam perpetrarunt, ad portas ciuitatis tuae, et lapidibus
obruentur. in ore duorum aut trium testium peribit
qui interficietur. nemo occidatur uno contra se dicente testimonium.
manus testium prima interficiet eum, et manus [*] [*]
reliqui populi extrema mittetur, ut auferas malum de medio
tui. Item post aliquantum: Qui autem superbierit nolens
oboedire sacerdotis imperio, qui eo tempore ministrat domino
deo tuo, et decreto iudicis, morietur homo ille: et auferes
malum de Israhel: cunctusque populus audiens timebit, ut
nullus deinceps intumescat superbia. Et post quaedam
interposita, cum de alienigenis admoneret: Caue,
inquit, ne imitari uelis abominationes illarum gentium.
nec inueniatur in te qui lustret filium suum aut filiam ducens
per ignem, aut qui ariolos sciscitetur et obseruet somnia
atque auguria, ne sit maleficus, ne incantator, nec pythones
consulas nec diuinos et quaeras a mortuis ueritatem. omnia
enim haec abominabitur dominus. Et post abominabitur:
Non stabit testis unus contra aliquem, quicquid illud peccati
et facinoris fuerit: sed in ore duorum aut trium testium
stabit omne uerbum. si steterit testis mendax contra hominem
accusans eum praeuaricationis, stabunt ambo quorum causa
est ante dominum in conspectu sacerdotum et iudicum, qui
fuerint in diebus illis: cumque diligentissime perscrutantes
inuenerint falsum testem dixisse contra fratrem suum mendacium,
reddent ei sicut fratri suo reddere cogitauit, et
auferes malum de medio tui: ut audientes ceteri timorem
habeant et nequaquam talia audeant facere. non misereberis
eius, sed animam pro anima, oculum pro oculo, dentem
pro dente, manum pro manu, pedem pro pede exiges. Et [*] [*]
alibi in eodem libro: Si genuerit homo filium contumacem
et proteruum, qui non audiat patris ac matris imperium
et coercitus oboedire contempserit, adprehendent eum
et educent ad seniores ciuitatis illius et ad portam iudicii
dicentque ad eos: filius noster iste proteruus et contumax
est, monita nostra audire contempsit, comissationibus uacat
et luxuriae atque conuiuiis, lapidibus eum obruet populus
ciuitatis, et morietur, ut auferatis malum de medio uestri et
uniuersus Israhel audiens pertimescat. Et post pauca: Non
uidebis bouem fratris tui aut ouem errantem et praeteribis,
sed reduces fratri tuo, etiamsi non est propinquus tuus frater
nec nosti eum, duces in domum tuam, et erunt apud te,
quamdiu quaerat ea frater tuus, et recipiat. similiter facies de
asino et uestimento et de omni re fratris tui, quae perierit: si
inueneris ea, ne neglegas quasi aliena. si uideris asinum fratris
tui aut bouem cecidisse in uia, non despicies, sed subleuabis cum
eo. non induetur mulier ueste uirili, nec uir utetur ueste feminea:
abominabilis enim apud dominum est qui facit haec. Item
post pauca: Cum aedificaueris domum nouam, facies murum
tecti per circuitum, ne effundatur sanguis in domo tua et sis
labente alio et in praeceps ruente. Item paulo post:
Si duxerit uir uxorem et postea eam odio habuerit quaesieritque
occasiones quibus dimittat eam obiciens ei nomen pessimum
et dixerit: uxorem hanc accepi et ingressus ad eam [*] [*]
non inueni uirginem, tollent eam pater et mater eiam et
ferent secum signa uirginitatis eius ad seniores urbis, qui in
porta sunt, et dicet pater: filiam meam dedi huic uxorem,
quam quia odit, inponit ei nomen pessimum, ut dicat: non
inueni filiam tuam uirginem: et ecce haec sunt signa uirginitatis
filiae meae. expandent uestimentum coram senioribus
ciuitatis: adprehendentque senes urbis illius uirum et uerberabunt
illum, condemnantes insuper centum siclis argenti,
quos dabit patri puellae: quoniam diffamauit nomen pessimum
super uirginem Israhel: habebitque eam uxorem et non poterit
dimittere omni tempore uitae suae. quod si uerum est quod
obicit et non est in puella inuenta uirginitas, eicient eam
extra fores domus patris sui et lapidibus obruent uiri cuiuitatis
eius, et morietur: quoniam fecit nefas in Israhel, ut fornicaretur
in domo patris sui: et auferes malum de medio tui. ai
dormierit uir cum uxore alterius, uterque morietur, id est
adulter et adultera: et auferes malum de Israhel si puellam
uirginem desponderit uir et inuenerit eam aliquis in ciuitate
et concubuerit cum illa, educes utrumque ad portam ciuitatis
illius, et lapidibus obruentur: puella, quia non clamauit, cum
esset in ciuitate, uir, quia humiliauit uxorem proximi sui: et
auferes malum de medio tui. sin autem in agro reppererit uir
puellam, quae desponsata est, et adprehendens concubuerit cum
illa, ipse morietur solus: puella nihil patietur, nec est rea
mortis: quoniam sicut latro consurgit contra fratrem suum
et occidit animam eius, ita et puella perpessa est: sola erat
in agro, clamauit, et nullus adfuit qui liberaret eam. si inuenerit
uir puellam uirginem, quae non habet sponsum, et
adprehendens concubuerit cum ea et res ad iudicium uenerit,
dabit qui dormiuit cum ea patri puellae centum siclos [*]
argenti et habebit eam uxorem, quia humiliauit eam: non poterit
dimittere cunctis diebus uitae suae. non accipiet homo uxorem
patris sui nec reuelabit operimentum eius. Et post paululum:
Non erit meretrix de filiabus Israhel neque scortator
de filiis Israhel Et post paululum: Non faenerabis fratri
tuo ad usuram pecuniam, nec fruges, nec quamlibet aliam
rem, sed alio. Et post paucos uersus: Cum uoueris
uotum domino deo tuo, non tardabis reddere: quia requiret
illud dominus deus tuus et, si moratus fueris, reputabit tibi
in peccatum. si nolueris polliceri, absque peccato eris: quod
autem semel est egressum de labiis tuis, obseruabis et facies
sicut promisisti domino deo tuo et propria uoluntate et ore tuo
locutus es. Et paulo post: Non accipies loco pignoris inferiorem
et superiorem molam, quia animam suam adposuit tibi.
si deprehensus fuerit homo sollicitans fratrem suum de filiis Israhel
et uendito eo accipiens pretium, interficietur: et auferes
malum de medio tui. Et post paucos uersus: Cum repetes,
inquit, a proximo tuo rem aliquam quam debet tibi, non ingredieris
domum eius, ut pignus auferas, sed stabis foris et ille
tibi proferet quod habuerit. sin autem pauper est, non pernoctabit
apud te pignus, sed statim reddes ei ante solis occasum, ut
dormiens in uestimento suo benedicat tibi et habeas iustitiam
coram domino deo tuo. non negabis mercedem indigentis et
pauperis fratris tui siue aduenae, qui tecum moratur in terra
et intra portas tuas est: sed eadem die reddes ei pretium
laboris sui ante solis occasum: quia pauper est et ex eo [*] [*]
sustentat animam suam: ne clamet contra. te ad dominum,
et reputetur tibi in peccatum. non occidentur patres pro filiis
nec filii pro patribus, sed unusquisque pro suo peccato morietur.
Et post paucos uersus: Quando messueris segetem
in agro tuo et oblitus manipulum reliqueris, . non reuerteris,
ut tollas illum, sed aduenam et pupillum et uiduam auferre
patieris, ut benedicat tibi dominus deus tuus in omni opere
manuum tuarum. si fruges colliges oliuarum, quicquid remanserit
in arboribus, non reuerteris, ut colligas, sed relinques
aduenae, pupillo et uiduae. si uindemiaueris uineam tuam,
non colliges remanentes racemos, sed cedent in usus aduenae,
pupilli et uiduae. memento, quod et tu seruieris in Aegypto,
et idcirco praecipio tibi, ut facias hanc rem. Si fuerit causa
inter aliquos et interpellauerint iudices, quem iustum esse
perspexerint, illi iustitiae palmam dabunt, quem impium, condemnabunt
impietatis. sin autem qui peccauit dignum uiderint
plagis, prosternent et coram se facient uerberari. pro mensura
peccati erit et plagarum modus: ita dumtaxat, ut quadragenarium
numerum non excedant, ne foede laceratus ante
oculos tuos abeat frater tuus. E t post paululum: Si habuerint
inter se iurgium uiri et unus contra alterum rixari
coeperint uolensque uxor alterius eruere uirum suum de manu
fortioris miserit manum et adprehenderit uerenda eius, abscides
manum illius nec flecteris super eam ulla misericordia.
non habebis in sacculo diuersa pondera, maius et minus: nec
erit in domo tua modius maior et minor. pondus habebis [*] [*]
iustum et uerum, et modius aequalis et uerus erit tibi. Et
post pleraque: Maledictus homo, qui facit sculptile et
conflatile, abominationem domini, opus manuum artificum,
ponetque illud in abscondito. et respondebit omnis populus
et dicet: amen. maledictus qui non honorat patrem suum et
matrem. et dicet omnis populus: amen. maledictus qui
transfert terminos proximi sui. et dicet omnis populus: amen.
maledictus qui errare facit caecum in uia. et dicet omnis
populus: amen. maledictus qui peruertit iudicium aduenae,
pupilli et uiduae. et dicet omnis populus: amen. maledictus
omnis qui dormit cum uxore patris sui et reuelat operimentum
lectuli eius. et dicet omnis populus: amen. maledictus qui
dormit cum omni iumento. et dicet omnis populus: amen.
maledictus qui dormit cum sorore sua, filia patris sui uel
matris suae. et dicet omnis populus: amen. maledictus qui
dormit cum socru sua. et dicet omnis populus: amen. maledictus
qui clam percusserit proximum suum. et dicet omnis
populus: amen. maledictus qui accipit munera, ut percutiat
animam sanguinis innocentis. et dicet omnis populus: amen.

Huc usque de libris Moysi quae uisa sunt ponenda
posuimus. in his uero quae secuntur et appellantur
Hiesu Naue, Iudicum, Regnorum, Paralipomenon,
rerum gestarum potius historia legitur quam praecepta
uiuendi. haec tamen paucissima de libro
Hiesu Naue praetereunda in hocopere non putaui. [*] [*]

V. DE HIESV NAVE.

Reuertimini et ite in tabernacula uestra et in terram possessionis,
quam tradidit uobis Moyses famulus domini trans
Iordanen: ita dumtaxat, ut custodiatis adtente et opere conpleatis
mandatum et legem, quam praecepit uobis Moyses
seruus domini, ut diligatis dominum deum uestrum et ambuletis
in omnibus uiis eius et obseruetis mandata illius adhaereatisque
ac seruiatis ei in omni corde et in omni anima
uestra. Et in alio loco: Ne postquam intraueritis, inquit,
ad gentes, quae inter uos futurae sunt, iuretis in nomine deorum
earum et seruiatis eis et adoretis illos: sed adhaereatis domino
deo uestro, quod fecistis usque in diem hanc.

De libro autem Psalmorum multa ponenda sunt,
quamuis eadem saepe repetantur: sed habebo
modum, quantum potero, ne hoc opus, quod memoria
maxime tenendum est, in nimiam longitudinem
pergat.