De Utilitate Credendi (34)

Haec est, crede, saluberrima auctoritas haec prius
mentis nostrae a terrena inhabitatione suspensio, haec in uerum
deum ab huius mundi amore conuersio. sola est auctoritas,
quae commouet stultos, ut ad sapientiam festinent. quamdiu
intellegere sincera non possumus, auctoritate quidem decipi
miserum est; sed certe miserius non moueri. si enim dei
prouidentia non praesidet rebus humanis, nihil est de religione
satagendum. sin uero et species rerum omnium, quam profecto
ex aliquo uerissimae pulchritudinis fonte manare credendum
est, et interior nescio qua conscientia deum quaerendum
deoque seruiendum meliores quosque animos quasi publice
priuatimque cohortatur: non est desperandum ab eodem ipso [*]
deo auctoritatem aliquam constitutam, quo uelut gradu certo
innitentes adtollamur in deum. haec autem seposita ratione,
quam sinceram intellegere, ut saepe diximus, difficillimum
stultis est, dupliciter nos mouet: partim miraculis. partim
sequentium multitudine. nihil horum est necessarium sapienti,
quis negat? sed id nunc agitur, ut sapientes esse possimus,
id est inhaerere ueritati: quod profecto sordidus animus non
potest. sunt autem sordes animi. ut breui explicem. amor
quarumlibet rerum praeter animum et deum; a quibus sordibus
quanto est quisque purgatior, tanto uerum facilius intuetur.
uerum igitur uidere uelle, ut animum purges, cum ideo purgetur,
ut uideas, peruersum certe atque praeposterum est.
homini ergo non ualenti uerum intueri, ut ad id fiat idoneus
purgarique se sinat, auctoritas praesto est: quam, ut paulo
ante dixi. partim miraculis, partim multitudine ualere nemo
ambigit. miraculum uoco quicquid arduum aut insolitum supra
spem uel facultatem mirantis adparet. in quo genere nihil est
populis aptius et omnino stultis hominibus quam id, quod
sensibus admouetur. sed rursus haec in duo diuiduntur: quaedam
enim sunt. quae solam faciunt admirationem, quaedam
uero magnam etiam gratiam beneuolentiamque conciliant. nam
si quis uolantem hominem cernat, cum ea res nihil spectatori.
adferat commodi praeter ipsum spectaculum, miratur tantummodo.
si quis autem graui et desperato morbo adfectus mox,
ut iussum fuerit, conualescat, admirationem sanitatis suae
sanantis etiam caritate superabit. talia facta sunt illo tempore,
quo deus in uero homine, quantum sat erat, hominibus adparebat:
sanati languidi, mundati leprosi; incessus claudis, [*]
caecis uisus, surdis auditus est redditus. homines illius temporis
aquam in uinum conuersam, saturata quinque milia
quinque panibus, transita pedibus maria, mortuos resurgentes
uiderunt: ita quaedam corpori manifestiore beneficio, quaedam
uero menti occultiore signo, et omnia hominibus maiestatis
testimonio consulebant: sic in se tunc animas errantes mortalium
diuina commouebat auctoritas. cur, inquis, ista modo
non fiunt? quia non mouerent, nisi mira essent; at si solita
essent, mira non essent. nam diei et noctis uices et constantissimum
ordinem rerum caelestium, annorum quadrifariam
conuersionem, decidentes redeuntesque frondes arboribus, infinitam
uim seminum, pulchritudinem lucis, colorum, sonorum.
odorum saporumque uarietates da qui primum uideat atque
sentiat, cum quo tamen loqui possimus, hebescit obruiturque
miraculis; nos uero haec omnia non cognoscendi facilitate —
quid enim causis horum obscurius? — sed certe sentiendi
adsiduitate contemnimus. facta sunt igitur illa oportunissime,
ut his multitudine credentium congregata atque propagata in
ipsos mores utilis conuerteretur auctoritas.