De Natura et gratia libro (42-46)

Quanto igitur zelo accensus est libri huius quem misistis conditor
aduersus eos qui peccatis suis patrocinium de natura humanae
infirmitatis perquirunt, tanto et multo ardentiore zelo nos oportet
accendi, ne euacuetur crux Christi. euacuatur autem, si aliquo
modo praeter illius sacramentum ad iustitiam uitamque aeternam
perueniri posse dicatur: quod in libro isto agitur, nolo dicere ab
sciente, ne illum, qui eum scripsit, ne Christianum quidem habendum
iudicem, sed, quod magis credo, a nesciente, magnis sane.
uiribus, sed eas sanas uolo, non quales phrenetici habere consuerunt.

Nam prius distinguit, aliud esse quaerere, an possit aliquid
esse, quod ad solam possibilitatem pertinet, aliud, utrumne sit.
hanc distinctionem ueram esse nemo ambigit: consequens enim
est, ut, quod est, esse potuerit, non est autem consequens, ut,
quod esse potest, etiam sit. quia enim Dominus Lazarum
suscitauit, sine dubio potuit; quia. uero Iudam non suscitauit;
numquid dicendum est: non potuit? potuit ergo; sed noluit; nam
si uoluisset, etiam hoc eadem potestate fecisset, quia et Filius,
quos uult uiuificat. sed hac distinctione uera atque manifesta
quo tendat et quid efficere conetur, aduertite. nos, inquit,
de sola . possibilitate tractamus; de qua nisi quid
certum constiterit, transgredi ad aliud grauissimum
esse atque extra ordinem dicimus. hoc uersat multis
modis et sermone diuturno, ne quis eum aliud quam de non [*] [*] [*]
peccandi possibilitate quaerere existimet. unde inter multa, quibus
id agit, etiam hoc dicit: idem iterum repeto: ego dico
posse esse hominem sine peccato. tu quid dicis? non
posse esse hominem sine peccato? neque ego dico,
inquit, hominem esse sine peccato neque tu dicis non
esse hominem sine peccato: de posse et non posse,
non de esse et non esse contendimus. deinde nonnulla
eorum, quae aduersus eos de scripturis proferri solent, ad istam
quaestionem non pertinere, in qua quaeritur, possitne an non
possit homo esse sine peccato, ita commemorat: nam \'nullus\',
inquit, \'mundus est a sorde\' et \'non est homo, qui non
peccet\', et non est iustus in terra\' et \'non est, qui
faciat bonum\', et cetera his similia, inquit, ad non esse,
non ad non posse proficiunt. huiusmodi enim exemplis
ostenditur, quales homines quidam tempore aliquo
fuerint, non quod aliud esse non potuerint: unde
et iure inueniuntur esse culpabiles. nam si idcirco
tales fuerunt, quia aliud esse non potuerunt culpa
carent.

Videte quid dixerit. ego autem dico, paruulum natum in eo loco,
ubi ei non potuit per Christi baptismum subueniri morte praeuento,
idcirco talem fuisse , id est sine lauacro regenerationis
exisse, quia esse aliud non potuit. absoluat ergo eum et aperiat
ei contra sententiam Domini regnum caelorum. sed non eum [*] [*]
absoluit apostolus, qui ait : per unum hominem peccatum intrauit
in mundum et per peccatum mors et ita in
omnes homines pertransiit, in quo omnes peccauerunt.
recte ergo ea damnatione, quae per uniuersam massam currit,
non admittitur in regnum caelorum, quamuis Christianus non
solum non fuerit sed nec esse potuerit.

Sed non damnatur, inquiunt, quia, in Adam peccasse
omnes, non propter peccatum nascendi origine
adtractum sed propter imitationem dictum est. si ergo
ideo dicitur Adam auctor hominum, qui subsecuti sunt, peccatorum,
quia primus peccator in omnibus fuit: cur non potius Abel, quam
Christus, ponitur caput hominum iustorum, quia primus in omnibus
iustus fuit? sed de infante non loquor. iuuenis uel senex in ea
regione defunctus est, ubi non potuit Christi nomen audiri; potuit
fieri iustus per naturam et liberum arbitrium, an non potuit? si
potuisse dicunt, ecce quod est crucem Christi euacuare, sine illa
quemquam per naturalem legem et uoluntatis arbitrium iustificari
posse contendere. dicamus et hic: ergo Christus gratis
mortuus est. hoc enim omnes possent, etiam ei mortuus ille
non esset, et, si iniusti essent, quia uellent, essent, non quia
iusti esse non possent. si autem sine Christi gratia iustificari
omnino non potuit, etiam istum si audet absoluat secundum uerba [*] [*]
sua, quia, si idcirco talis fuit, quod aliud esse non
potuit, culpa caret.

Sed obicit sibi quasi ab alio dictum et ait: potest quidem
esse, sed per Dei gratiam, inquies. deinde uelut
respondendo subiungit: ago humanitati tuae gratias, quod
assertionem meam, quam dudum obpugnabas, non
modo non obpugnare aut confiteri solum contentus
non es, uerum etiam non refugis conprobare. nam
dicere \'potest quidem, sed per illum aut per illud\'
quid aliud est, quam non. solum consentire quod
posset esse, uerum etiam quomodo uel qualiter posset,
ostendere? nullus itaque magis alicuius rei possibilitatem
adprobat, quam qui eius etiam qualitatem
fatetur; quia nec absque re esse qualitas potest. his
dictis iterum sibi obicit: sed tu, inquies, hoc in loco Dei
gratiam, quandoquidem eam non commemoras, uideris
abnuere. deinde respondet: egone abnuo, qui rem confitendo
confitear necesse est et per quod effici res
potest; an tu, qui rem negando et quicquid illud est
per quod res efficitur procul dubio negas? oblitus est,
iam se illi respondere, qui rem non negat, cuius obiectionem
paulo ante proposuerat dicentis: potest quidem esse, sed per
Dei gratiam\'. quomodo ergo illam, pro qua iste multum laborat, [*]
possibilitatem negat, qui ei iam dicit \'potest esse per Dei gratiam ?\'
uerumtamen quia isto dimisso, qui rem iam confitetur, agit adhuc
aduersus eos, qui negant esse possibile hominem esse sine peccato,
quid ad nos? contra quos uult agat, dum tamen hoc confiteatur,
quod impietate sceleratissima negatur, sine gratia Dei hominem
sine peccato esse non posse. dicit ergo: siue per gratiam
siue per adiutorium siue per misericordiam, et quicquid
illud est per quod esse homo absque peccato
potest, confitetur, quisquis rem ipsam fatetur. \'

Fateor dilectioni uestrae, cum ista legerem, laetitia repente
perfusus sum, quod Dei gratiam non negaret, per quam solam
homo iustificari potest: hoc enim in disputationibus talium maxime
detestor et horreo. sed pergens legere cetera, primo ex datis
similitudinibus coepi habere suspectum. ait enim: nunc si dixero,
\'homo disputare potest, auis uolare, lepus
currere\', et non etiam per quae haec effici possunt
commemorauero, id est linguam alas pedes: num ego
officiorum qualitates negaui, qui officia ipsa confessus
sum? uidetur certe, haec eum commemorasse, quae
natura ualent: creata sunt enim haec membra huiusmodi naturis,
lingua alae pedes. non tale aliquid posuit, quale de gratia intellegi
uolumus, sine qua homo non iustificatur: ubi de sanandis, non
de instituendis naturis agitur. hinc iam ego sollicitus coepi legere
cetera et me non falso conperi suspicatum. [*]

Quo priusquam ueniam, uidete quid dixerit. cum tractaret
quaestionem de differentia peccatorum et obiceret sibi, quod quaedam
saepe inruant, non posse cuncta uitari, negauit debere
argui ne leui quidem correptione, si uitari omnino
non possunt, scripturas utique non aduertens Noui Testamenti,
ubi didicimus [*]