De Gratia Christi (16-20)

Quid sibi ergo uolunt exempla, nisi quia reuera
nobis eius sensum fecerunt, sicut est pollicitus, clariorem?
non ut ea sentire debeamus, sed ut id quod ipse sensit manifestius
apertiusque noscamus. quod possumus\', inquit, \'uidere
oculis, nostrum non est; quod uero bene aut male uidemus,
hoc nostrum est\'. respondeat illi psalmus, ubi deo dicitur:
auerte oculos meos, ne uideant uanitatem. quod etsi de
oculis mentis dictum est, inde utique procedit in hos oculos [*] [*]
carnis uel bene uidere uel male, non quemadmodum dicuntur
bene uidere sanis oculis intuentes et male lippientes, sed bene
uidere ad subueniendum, male uidere ad concupiscendum.
quamuis enim per hos exteriores oculos uideatur et pauper,
cui subuenitur, et mulier, quae concupiscitur, tamen ex interioribus
ad male uel bene uidendum misericordia uel libido
procedit. cur ergo dicitur deo: auerte oculos meos, ne
uideant uanitatem? cur petitur quod ad nostram pertinet
potestatem, si deus non adiuuat uoluntatem?

\'Quod loqui possumus\', inquit, \'dei est, quod uero
bene uel male loquimur, nostrum est\'. non hoc docet ille, qui
loquitur bene; non enim uos estis, inquit, qui loquimini,
sed spiritus patris uestri qui loquitur in uobis. et ut
generaliter\', inquit, \'uniuersa complectar: quod possumus omne
bonum facere, dicere, cogitare, illius est qui hoc posse donauit,
qui hoc posse adiuuat\'. ecce etiam hic superiorem repetit
sensum, quod illorum trium, id est. possibilitatis, uoluntatis,
actionis, nonnisi possibilitas adiuuatur. denique adiungens, ut
inpleat quod intendit, \'quod uero bene\\ inquit, \'uel agimus uel
loquimur uel cogitamus, nostrum est\'. oblitus est quod superius
quasi correxerat, ubi, cum dixisset: ergo in uoluntate et
opere bono laus hominis est\\ adiunxit atque ait immo et
hominis et dei, qui ipsius uoluntatis et operis possibilitatem
dedit\'. cur etiam in his exemplis hoc non recordatus est, ut
saltem in eorum fine diceret: quod possumus omne bonum
facere, dicere, cogitare, illius est qui hoc posse donauit, qui
hoc posse adiuuat; quod uero bene uel agimus uel loquimur
uel cogitamus, et nostrum est et illius? non hoc dixit, sed,
nisi fallor, uideor mihi uidere quod timuit. [*] [*]

Cum enim uellet ostendere quare nostrum sit,
\'quia haec\', inquit, omnia uertere etiam in malum possumus\'.
illud ergo timuit, ut non diceret et nostrum est et dei, ne sibi
responderetur: si quod bene agimus, loquimur, cogitamus,
ideo est et nostrum et dei, quia ille nobis hoc posse donauit,
ergo et quod malum agimus, loquimur, cogitamus, et nostrum
est et dei, quia illud posse ad utrumque donauit atque ita,
quod absit, quemadmodum cum deo laudamur in operibus
bonis, sic cum illo culpamur in malis. possibilitas quippe illa,
quam dedit, tam nos facit bona posse quam mala.

De qua possibilitate Pelagius in libro primo pro
libero arbitrio ita loquitur: \'habemus autem\', inquit, \'possibilitatem
utriusque partis a deo insitam uelut quandam, ut ita
dicam, radicem fructiferam atque fecundam, quae ex uoluntate
hominis diuersa gignat et pariat et quae possit ad proprii
cultoris arbitrium uel nitere flore uirtutum uel sentibus horrere
uitiorum\'. ubi non intuens quid loquatur unam eandemque
radicem constituit bonorum et malorum contra euangelicam
ueritatem doctrinamque apostolicam. nam et dominus nec
arborem bonam dicit posse facere fructus malos nec malam
bonos; et apostolus Paulus, cum dicit radicem malorum
omnium esse cupiditatem, admonet utique intellegi radicem
bonorum omnium caritatem. unde si duae arbores, bona et
mala duo sunt homines, bonus et malus, quid est bonus
homo nisi uoluntatis bonae, hoc est arbor radicis bonae? et
quid est homo malus nisi uoluntatis malae, hoc est arbor
radicis malae? fructus enim harum radicum atque arborum
facta sunt, dicta sunt, cogitata sunt, quae bona de bona
uoluntate procedunt et mala de mala. [*] [*]

Facit autem homo arborem bonam. quando dei
accipit gratiam; non enim se ex malo bonum per se ipsum
facit, sed ex illo et per illum et in illo qui semper est bonus
nec tantum ut arbor sit bona, sed etiam ut faciat fructus
bonos, eadem gratia necessarium est ut adiuuetur, sine qua
boni aliquid facere non potest. ipse quippe in bonis arboribus
cooperatur fructum, qui et forinsecus rigat atque excolit per
quemlibet ministrum et per se dat intrinsecus incrementum.
malam uero arborem homo facit, quando se ipsum malum
facit, quando a bono incommutabili deficit; ab eo quippe
defectus est origo uoluntatis malae. qui defectus non aliam
naturam malam initiat, sed eam quae bona condita est uitiat;
sanato autem uitio nullum malum remanet, quia uitium
naturae quidem inerat, sed uitium natura non erat.