De Gestis Pelagii (36-40)

Redditur ergo debitum praemium apostolo digno, sed
ipsum apostolatum indebitum gratia donauit indigno. an hoc
me dixisse paenitebit? absit; eius enim testimonio ab hac
inuidia defensabor nec me quisquam uocabit audacem, nisi
qui fuerit ausus ipsum uocare mendacem. ipse clamat, ipse
testatur, ipse, ut in se dei dona commendet nec in se ipso,
sed in domino glorietur, non solum nulla se habuisse dicit [*] [*]

merita bona, ut apostolus fieret, sed etiam mala merita sua
dicit, ut dei gratiam manifestet et praedicet. non sum, inquit,
idoneus uocari apostolus. quod quid est aliud quam: non
sum dignus? nam hoc plerique latini codices habent. hoc est
nempe quod quaerimus, nempe isto munere apostolatus illae
omnes gratiae continentur. non enim decebat aut oportebat
apostolum non habere prophetiam aut non esse doctorem aut
non clarescere uirtutibus donationibusque sanitatum aut adiutoria
non praebere aut ecclesias non gubernare aut linguarum
generibus non excellere: omnia haec unum nomen apostolatus
amplectitur. ipsum igitur consulamus, ipsum potius audiamus;
dicamus ei: sancte Paule apostole, Pelagius monachus dignum
te dicit fuisse, «[ui acciperes omnes gratias apostolatus tui;
tu ipse quid dicis? non sum, inquit, dignus uocari apostolus.
itane, ut honorem deferam Paulo, Pelagio magis de
Paulo credere audebo quam Paulo? non faciam; me namque
potius onerabo quam illum honorabo, si fecero. audiamus
etiam, cur non sit dignus uocari apostolus: quia persecutus
sum, inquit, ecclesiam dei. si sensum sequeremur, quis
non istum a Christo damnandum censeret potius quam uocandum?
quis ita diligat praedicatorem, ut non detestetur persecutorem?
optime ergo ipse atque ueraciter, non sum, inquit, dignus
uocari apostolus, quia persecutus sum ecclesiam dei.
faciens igitur tantum mali unde meruisti tantum boni? audiant [*] [*]
respondentem omnes gentes: sed gratia dei sum id quod
sum. numquid aliter est gratia commendata, nisi quia est
indigno data? et gratia eius, inquit, in me uacua non
fuit. hoc et aliis praecipit, ut etiam arbitrium uoluntatis
ostendat, ubi ait: praecipientes autem et rogamus, ne
in uacuum gratiam dei suscipiatis. unde autem probat
quod gratia eius in eo uacua non fuit nisi ex eo quod sequitur:
sed plus omnibus illis laboraui? proinde gratiam non
laborauit ut acciperet, sed accepit, ut laboraret; atque ita
unde ad accipienda debita praemia fieret dignus, gratiam gratis
accepit indignus. nec ipsum sane laborem sibi ausus est arrogare.
cum enim dixisset: plus omnibus illis laboraui,
continuo subiecit: non ego, sed gratia dei mecum. o
magnum gratiae praeceptorem, confessorem, praedicatorem!
quid est hoc: plus laboraui. non ego? ubi sese extulit
aliquantum uoluntas, ibi continuo uigilauit pietas et tremuit
humilitas, quia se agnouit infirmitas.

Merito, quod gesta indicant, etiam hoc usus est testimonio
sanctus Iohannes Ierosolymitanae antistes ecclesiae,
sicut interrogatus quae apud illum ante iudicium gesta fuerint
coepiscopis nostris, qui simul in illo iudicio praesidebant,
ipse narrauit. ait enim tunc quibusdam susurrantibus et dicentibus,
quod \'sine dei gratia\' diceret Pelagius \'posse hoc perfici\',
il est, quod superius dixerat, \'esse posse hominem sine [*] [*]

peccato: culpans\', inquit, \'super hoc et intuli, quia et apostolus
Paulus multum laborans, sed non secundum suam uirtutem,
sed secundum gratiam dei dixit: amplius omnibus illis
laboraui. non ego autem, sed gratia dei mecum, et
iterum: non est uolentis neque currentis sed miserentis
dei, et illud: nisi dominus aedificauerit domum, in
uanum laborauerunt qui aedificant eam et alia multa
similia diximus\', inquit, \'de scripturis sanctis\'. illis autem non
suscipientibus quae dicebantur a nobis de sanctis scripturis,
sed adhuc susurrantibus dixit Pelagius: (et ego sic credo:
anathema sit qui dicit absque adiutorio dei posse hominem ad
profectum omnium uenire uirtutum\'.

Haec narrauit episcopus Iohannes audiente Pelagio,
qui utique posset honorifice dicere: fallitur sanctitas tua, non
bene meministi, non dixi ad ista testimonia, quae de scripturis
commemorasti \'ego sic credo\', quoniam non ea sic intellego,
quod gratia dei sic laboret cum homine, ut quod non peccat,
non uolentis neque currentis, sed miserentis sit dei.

Sunt enim quaedam expositiones epistolae Pauli,
quae scribitur ad Romanos, quae ipsius Pelagii esse dicuntur,
ubi hoc, quod scriptum est: non uolentis neque currentis.
sed miserentis est dei, non ex persona Pauli asserit (dictum,
sed eum uoce interrogantis et redarguentis usum fuisse, cum
hoc diceret, tamquam hoc dici utique non deberet\'. non ergo,
cum episcopus Iohannes plane istam sententiam esse apostoli
agnouit eamque ideo commemorauit, ne Pelagius sine dei [*] [*]
gratia non peccare quemquam putaret, et dixit respondisse
Pelagium: (et ego sic credo\', neque cum hoc praesens audiret,
respondit: non sic credo. oportet ut illam expositionem peruersam,
ubi hoc non sensisse apostolum, sed potius redarguisse
intellegi uoluit. aut suam neget aut corrigere atque
emendare non dubitet. nam quicquid dixit episcopus Iohannes
de absentibus fratribus nostris siue coepiscopis Herote scilicet
ac Lazaro siue de presbytero Orosio siue de aliis, quorum ibi
non sunt nomina expressa, credo quod intellegat ad eorum
praeiudicium non ualere. si enim praesentes essent, possent
eum fortasse, absit ut dicam, conuincere de mendacio, sed
forte commemorare, quid forte fuisset oblitus aut in quo eum
fefellerit latinus interpres, etsi non studio mentiendi, certe
alienae linguae minus intellectae nonnulla difficultate, praesertim
quia non [in] gestis agebatur, quae improbi ne mentiantur,
boni autem ne aliquid obliuiscantur utiliter instituta
sunt. si quis autem memoratis fratribus nostris ex hoc aliquid
quaestionis intulerit eosque ad iudicium episcopale uocauerit.
sibi, ut poterunt, aderunt: nobis hic laborare quid opus est,
quando ne ipsi quidem iudices post coepiscopi nostri narrationem
aliquid inde pronuntiare uoluerunt?

Cum ergo Pelagius praesens ad illa testimonia
scripturarum dixisse se ita credere tacitus agnouerit, quomodo
illud apostoli testimonium paulo superius recolens
et inueniens eum dixisse: non sum dignus uocari apostolus,
quia persecutus sum ecclesiam dei, sed gratia [*] [*]
dei sum id quod sum, non uidit non se dicere debuisse.
cum ageretur de abundantia gratiarum, quas idem accepit
apostolus, dignum fuisse qui acciperet, cum ipse se non solum
dixerit, sed et aliam causam reddens probarit indignum et eo
ipso gratiam uere gratiam commendauerit? sed si forte illud
iam dudum a sancto Iohanne narratum cogitare uel meminisse
non potuit, recentissimam suam responsionem respiceret et
quae paulo ante de Caelestio sibi obiecta anathematizauerit
aduerteret. nempe enim inter illa est, quod obiectum est dixisse
Caelestium (dei gratiam secundum merita nostra dari\'. si
ergo ueraciter hoc Pelagius anathematizauit, quid est quod
dicit gratias omnes apostolo secundum meritum datas? an
aliud est dignum esse accipere, aliud secundum meritum
accipere? et potest aliqua subtilitate disputationis ostendere
dignum esse aliquem, sed non mereri? uerumtamen Caelestius
uel quis alius, cuius omnes superiores anathematizauit sententias,
nec de hoc uerbo eum nebulas obtendere atque in eis
latere permittit. urget enim et dicit: (et ipsa gratia in mea
uoluntate est posita, siue dignus fuerim siue indignus\'. si
ergo recte hoc a Pelagio ueraciterque damnatum est, ubi
dicitur \'dei gratiam secundum merita et dignis dari\', quo
corde cogitauit quoue ore protulit quod ait: \'dicimus donare
deum ei qui fuerit dignus accipere omnes gratias\'? quis non
ista si diligenter aduerterit, fiat de illius responsione uel
defensione sollicitus?