De Gestis Pelagii (1-5)

Posteaquam in manus nostras, sancte papa Aureli, ecclesiastica
gesta uenerunt, ubi Pelagius ab episcopis quattuordecim
prouinciae Palaestinae catholicus est pronuntiatus, cunctatio
mea terminum accepit, qua disserere aliquid plenius atque
fidentius de ipsa eius defensione dubitabam. hanc enim iam
in quadam chartula, quam mihi ipse miserat, legeram, sed quia
eius cum illa nullas a se datas litteras sumpseram, uerebar,
ne aliquid aliter in meis uerbis inueniretur quam legeretur
episcopalibus gestis atque ita forsitan negante Pelagio quod
ipse mihi illam chartulam miserit, quoniam facile conuinci uno [*] [*] [*]

teste non posset, ego potius ab his qui ei neganti fauerent aut
suppositae falsitatis aut, ut mitius dicam, temerariae credulitatis
arguerer. nunc ergo cum ea pertracto quae gesta testantur,
iam quantum mihi uidebar utrum pro se ille sic egerit
dubitatione sublata profecto et de ipsius defensione et de hoc
opere nostro sanctitas tua atque omnis qui legerit facilius et
certius iudicabit.

Primum itaque domino deo, rectori custodique nostro,
ineffabiles ago gratias, quod me de sanctis fratribus et coepiscopis
nostris, qui in ea causa iudices consederunt, opinio
non fefellit. responsiones enim eius non immerito approbauerunt
non curantes quomodo ea quae obiciebantur in opusculis suis
posuerit, sed quid de his in praesenti examinatione responderit.
alia est enim causa fidei non sanae, alia locutionis incautae.
denique in his, quae de libello, quem dederunt sancti fratres
et coepiscopi nostri Galli Heros et Lazarus, qui propter grauem
— sicut postea probabilius comperimus — unius eorum
aegritudinem praesentes esse minime potuerunt, recitata sunt
obiecta Pelagio, illud est primum, quod in libro suo quodam
scribit non posse esse sine peccato nisi qui scientiam legis
habuerit\'. quo recitato synodus dixit: \'tu haec edidisti, Pelagi?\'
at ille respondit: lego quidem dixi, sed non sicut illi intellegunt.
non dixi non posse peccare qui scientiam legis habuerit, sed
adiuuari per legis scientiam ad non peccandum, sicut scriptum [*] [*]
est: legem in adiutorium dedit illis\'. hoc audito
synodus dixit: \'non sunt aliena ab ecclesia, quae dicta sunt
a Pelagio\'. plane aliena non sunt quae respondit; illud uero
quod de libro eius prolatum est aliud sonat. sed hoc episcopi,
Graeci homines et ea uerba per interpretem audientes,
discutere non curarunt, hoc tantum intuentes, quid ille qui
interrogabatur sensisse se diceret, non quibus uerbis eadem
sententia in eius libro scripta diceretur.

Aliud est autem hominem per scientiam legis ad non
peccandum adiuuari et aliud est non posse esse sine peccato,
nisi qui scientiam legis habuerit. cum enim uideamus exempli
gratia et sine tribulis areas triturari, quamuis adiuuent, si
adsint; et sine paedagogis posse pueros pergere in scholam,
quamuis ad hoc non sint inutilia paedagogorum adiumenta;
et multos sine medicis ab aegritudine conualescere, quamuis
manifesta sint adiutoria medicorum; et aliis cibis sine pane
homines uiuere, quamuis panis adiutorium ualere plurimum
non negatur, et alia multa, quae nobis tacentibus cogitanti
facile occurrunt: profecto admonemur adiutoriorum esse genera
duo. alia quippe sunt, sine quibus illud, - ad quod adiuuant,
effici non potest, sicut sine naui nauigat nemo, nemo sine
uoce loquitur, nemo sine pedibus graditur, nemo sine luce
contuetur et multa huius modi — unde est etiam illud, quod
nemo sine dei gratia recte uiuit — alia uero sunt adiutoria,
quibus sic adiuuamur, ut etiam si desint possit alio modo
fieri propter quod ea requirimus, sicut illa sunt quae commemoraui:
tribula ad fruges terendas, paedagogus ad puerum [*] [*]

ducendum, medicamentum humana arte confectum ad recipiendam
salutem et cetera talia. quaerendum est igitur, ex
quo duorum istorum generum sit legis scientia, id est quomodo
adiuuet ad non peccandum. si eo modo, ut sine illa hoc non
possit impleri, non solum Pelagius uerum respondit in iudicio,
sed etiam uerum scripsit in libro; si uero eo modo, ut adiuuet
quidem, si affuerit, possit tamen illud ad quod adiuuat alio
modo fieri, etiamsi ista defuerit, uerum quidem respondit in
iudicio, quod merito episcopis placuit, adiuuari hominem ad
non peccandum legis scientia, sed non uerum scripsit in libro
\'non esse hominem sine peccato, nisi qui scientiam legis
habuerit\', quod indiscussum iudices reliquerunt latini sermonis
ignari et eius qui causam dicebat confessione contenti, praesertim
ubi ex aduerso nullus astabat, qui uerba libri eius
exponendo aperire interpretem cogeret atque unde fratres non
frustra mouerentur ostenderet. paucissimi quippe sunt legis
periti; multitudinem autem membrorum Christi usquequaque
diffusam et legis tam profundae ac multiplicis imperitam
simplicis fidei pietas et spes firmissima in deo et caritas
sincera commendat, quae his donis praedita gratia dei se
confidit a peccatis posse mundari per Iesum Christum
dominum nostrum.

Ad haec si forte Pelagius responderet hanc ipsam se
dixisse scientiam legis, sine qua non potest homo liber esse [*] [*]
a peccatis, quae per doctrinam fidei neophytis atque in Christo
paruulis traditur, qua etiam baptizandi catechizantur, ut
symbolum nouerint, non quidem ista intellegi solet, quando
habere quisquam scientiam legis dicitur, sed illa, secundum
quam legis periti appellantur; uerumtamen, si haec uerba, quae
pauca numero, sed magna sunt pondere et more omnium
ecclesiarum baptizandis fideliter intimantur, scientiam- legis
nuncuparet asserens de hac se dixisse \'non esse sine peccato,
nisi qui legis scientiam habuerit\', quae necesse est tradatur
credentibus, antequam ad ipsam remissionem ueniant peccatorum:
etiam sic circumdaret eum non disputantium, sed
uagientium baptizatorum multitudo innumerabilis paruulorum,
qui non uerbis, sed ipsa innocentiae ueritate clamarent: quid
est, quid est quod scripsisti \'non posse esse sine peccato, nisi
qui scientiam legis habuerit?\' ecce nos grex magnus agnorum
sine peccato sumus et legis tamen scientiam non habemus!
nempe isti eum saltim lingua tacente tacere compellerent
aut forte etiam confiteri uel nunc se ab illa peruersitate
correptum uel certe hoc se quidem et ante sensisse quod
nunc in ecclesiastico dixit examine, sed eius sententiae non se
circumspecta uerba posuisse et ideo fidem suam esse approbandam,
librum emendandum. est enim, ut scriptum est,
qui labitur in lingua et non in corde. quod si diceret
uel dicat, quis eisdem uerbis incautius neglegentiusque conscriptis
non facillime ignoscat, cum sententiam, quam uerba [*] [*]
illa continent, non defendat, sed cum dicat suam, quam ueritas
probat? hoc etiam pios iudices cogitasse credendum est, si
tamen hoc quod in libro eius latino est diligenter interpretatum,
satis intellegere potuerunt, sicut eius responsionem graeco
eloquio prolatam et ob hoc facile intellectam alienam non esse ab ecclesia iudicauerunt. sed iam cetera uideamus.

Adiecit enim episcopalis synodus et ait: \'legatur et
aliud capitulum\\ et lectum est in eodem libro suo posuisse
Pelagium \'omnes uoluntate propria regi\\ quo lecto Pelagius .
respondit: et hoc dixi propter liberum arbitrium, cui deus
adiutor est eligenti bona; homo uero peccans ipse in culpa
est quasi liberi arbitrii\'. quo audito episcopi dixerunt: \'neque
hoc alienum est ab ecclesiastica doctrina\'. quis enim condemnaret
liberum arbitrium uel negaret, cum quo dei adiutorium
praedicatur? quapropter et sententia respondentis merito episcopis
placuit; et tamen illud, quod in libro eius positum est
\'omnes uoluntate propria regi, fratres, qui nouerant quid
aduersus dei gratiam isti soleant disputare, procul dubio
debuit permouere. sic enim dictum est \'omnes uoluntate
propria regi\', tamquam deus neminem regat et frustra scriptum
sit: saluum fac populum tuum et benedic hereditati
tuae, et rege eos et extolle illos usque in saeculum,
ne remaneant utique, si uoluntate propria sine deo reguntur,
uelut oues non habentes pastorem, quod absit a nobis.
nam procul dubio plus est agi quam regi; qui enim regitur, [*] [*]
aliquid agit et ideo regitur, ut recte agat; qui autem agitur,
agere ipse aliquid uix intellegitur. et tamen tantum praestat
uoluntatibus nostris gratia saluatoris, ut non dubitet apostolus
dicere: quotquot spiritu dei aguntur, hi filii sunt dei.
nec aliquid in nobis libera uoluntas melius agere potest, quam
ut illi se agendam commendet, qui male agere non potest,
et hoc cum fecerit, ab illo se ut faceret adiutam esse non
dubitet, cui dicitur in psalmo: deus meus misericordia
eius praeueniet me.