De Cura pro Mortuis Gerenda ad Paulinum Episcopum (21-23)

Talem fuisse credendum est illum Iohannem
monachum, quem de belli ciuilis euentu maior Theodosius
consuluit imperator: habebat quippe etiam prophetiam. neque
enim singulos singula munerum istorum, sed etiam plura
unum habere posse non ambigo. Iohannes ergo iste cuidam
mulieri religiosissimae inpatienter eum uidere cupienti atque
ut hoc inpetraret per maritum suum uehementer instanti, cum
ille nollet, quoniam id numquam permiserat feminis, uade,
inquit, dic uxori tuae, uidebit me nocte proxima, sed in
somnis. et factum est: monuitque illam quidquid fidelem
coniugatam moneri oportebat. quae cum euigilasset, talem se
uidisse hominem dei uiro suo, qualem ille eum nouerat, et
quid ab illo audierit, iudicauit. qui hoc ab eis conperit, retulit [*] [*]
mihi, uir grauis et nobilis et dignissimus credi. sed si illum
sanctum monachum ipse uidissem, quia, sicut fertur, patientissime
interrogabatur et sapientissime respondebat, quaesissem
ab eo, quod ad istam pertinet quaestionem, utrum
ipse ad illam feminam uenisset in somnis, id est spiritus
eius in effigie corporis sui, sicut nos ipsos in effigie nostri
corporis somniamus, an ipso aliud agente uel, si dormiebat,
aliud somniante siue per angelum siue quocumque alio modo
in mulieris somnio talis facta sit uisio, atque id futurum,
ut ipse promitteret, prophetiae spiritu reuelante praesciuerit.
si enim ipse interfuit somnianti, mirabili gratia utique id
potuit, non natura, et dei munere, non propria facultate; si
autem ipso aliud agente, siue dormiente et uisis aliis occupato,
cum mulier uidit in somnis, profecto tale aliquid factum
est, quale illud est, quod in apostolorum Actibus legimus,
ubi dominus Iesus loquitur Ananiae de Saulo et indicat ei,
quod Saulus uidit ad se uenientem Ananiam, cum hoc Ananias
ipse nesciret. quodlibet horum mihi responderet ille
homo dei, et de martyribus ab illo pergerem quaerere, utrum
ipsi adsint in somnis uel quocumque alio modo uidentibus
eos in qua figura uoluerint, et maxime quando ab eis se [*] [*]
torqueri daemones in hominibus confitentur et rogant eos, ut
pareant sibi, an ista fiant dei nutu per angelicas potestates
in honorem commendationemque sanctorum ad utilitatem
hominum illis in summa quiete positis et ad alia longe meliora
uisa uacantibus seorsum a nobis orantibusque pro nobis;
nam Mediolani apud sanctos Protasium et Geruasium martyres
expresso nomine sicut defunctorum, quos eodem modo
commemorabant, adhuc uiuum daemones episcopum confitebantur
Ambrosium atque ut sibi parceret obsecrabant illo
aliud agente atque hoc cum ageretur omnino nesciente; an
uero aliquando per ipsam praesentiam martyrum fiant ista,
aliquando per angelorum; et utrum possint uel quibus signis
possint a nobis duo ista discerni, an ea sentire ac diiudicare
non ualeat, nisi qui habeat illud donum per dei spiritum
diuidentem propria unicuique prout uult: dissereret mihi, ut
arbitror, ille Iohannes haec omnia, sicut uellem, ut aut eo
docente discerem et ea quae audirem uera et certa esse cognoscerem,
aut ego crederem quae nescirem illo dicente
quae sciret. quodsi mihi forsitan de sancta scriptura responderet
ac diceret: altiora te ne quaesieris, et fortiora [*] [*] [*] [*]
te ne scrutatus fueris, sed quae tibi praecepit
dominus, illa cogita semper, id etiam gratanter acciperem.
non enim paruus est fructus, si aliqua obscura et incerta,
quae conprehendere non ualemus, clarum saltem certumque
sit nobis non esse quaerenda, et quod unusquisque
uult discere putans prodesse si sciat, discat non obesse, si
nesciat.

Quae cum ita sint, non existimemus ad mortuos,
pro quibus curam gerimus, peruenire, nisi quod pro eis siue
altaris siue orationum siue elemosynarum sacrificiis sollemniter
supplicamus, quamuis non pro quibus fiunt omnibus
prosint, sed eis tantum quibus dum uiuunt conparatur, ut
prosint. sed quia non discernimus, qui sint, oportet ea pro
regeneratis omnibus facere, ut nullus eorum praetermittatur,
ad quos haec beneficia possint et debeant peruenire. melius
enim supererunt ista eis, quibus nec obsunt nec prosunt,
quam eis deerunt, quibus prosunt. diligentius tamen facit
haec quisque pro necessariis suis, quo pro illo fiat similiter
a suis. corpori autem humando quidquid inpenditur, non est
praesidium salutis, sed humanitatis officium secundum affectum,
quo nemo umquam carnem suam odio habet
unde oportet ut quam potest pro carne proximi curam gerat. [*] [*]
cum ille inde recesserit qui gerebat. et si haec faciunt, qui
carnis resurrectionem non credunt, quanto magis debent facere
qui credunt, ut corpori mortuo, sed tamen resurrecturo et in
aeternitate mansuro inpensum eius modi officium sit etiam
quodam modo eiusdem fidei testimonium! quod uero quisque
apud memorias martyrum sepelitur, hoc tantum mihi uidetur
prodesse defuncto, ut commendans eum etiam martyrum patrocinio
affectus pro illo supplicationis augeatur.

Habes ad ea, quae a me putasti esse quaerenda, qualem
reddere potui responsionem meam: quae si ultra quam
sat est prolixa est, da ueniam; id enim factum est amore
diutius loquendi tecum. hunc ergo librum quemadmodum
acceperit uenerabilis dilectio tua, rescriptis tuis nouerim,
quem tibi perlator eius faciet sine dubio gratiorem, frater
scilicet et conpresbyter noster Candidianus, quem per tuas
litteras cognitum toto corde suscepi inuitusque dimisi. multum
enim nos in caritate Christi sua praesentia consolatus est et,
quod fatendum est, eius tibi parui instantia. nam cor meum
tanta distendunt, ut, nisi ipso assidue commonente me non
sineret obliuisci, profecto interrogationi tuae mea responsio
defuisset. [*] [*]

gerenda pro mortuis fol. ą3b M Explicit ad Paulinum epm. Inc de octo
questionibus ad Dulcitium fol. 105 I Explicit ad Paulinum epm fol. 75* Z
Explicit epistula sci Augustini de cura pro mortuis gerenda fol. 951 N
Explicit liber Aurelii Augustini ad Paulinum Nolanae urbis epm de cura
pro mortuis gerenda fol. 48* T Explicit liber sci Augustini de cura pro
mortuis gerenda fol. 158* V Explicit liber sci Augustini ad beatissimum
Paulinum. Inc sci Augustini de immortalitate animae fol. 71b K Explicit
liber de cura pro mortuis gerenda fol. 37* P Explicit liber sci Augustini
ad beatissimum Paulinum Y Cod. E subscriptione caret Explicit liber
fol. 142* F