De Continentia (11-15)

Sed quispiam dicturus est mihi aliud esse secundum
hominem uiuere, aliud secundum carnem uiuere: quia uidelicet
homo rationalis creatura est et in eo rationalis est animus,
quo distat a pecore; caro autem est infirma et terrena
pars hominis et ideo secundum eam uiuere uitiosum est.
propter quod ille, qui secundum hominem uiuit, non utique
secundum carnem, sed potius secundum eam partem
hominis uiuit, qua homo est, hoc est secundum spiritum
mentis, quo pecoribus praeeminet. uerum haec disputatio
ualet fortassis aliquid in scholis philosophorum; nos autem
ut intellegamus apostolum Christi, libri christiani quemadmodum
loqui soleant debemus aduertere. fides certe omnium
nostrum est, ut Christus ueniret, hominem a uerbo dei
adsumptum, non utique sine anima rationali, sicut quidam [*] [*]

haeretici uolunt, et tamen legimus: uerbum caro factum
est et habitauit in nobis. quid hic caro intellegenda est
nisi homo? et uidebit omnis caro salutare dei, quid
potest intellegi nisi omnis homo? ad te omnis caro ueniet,
quid est nisi omnis homo? dedisti ei potestatem omnis
carnis, quid est nisi omnis hominis? ex operibus legis
non iustificabitur omnis caro, quid est nisi nullus iustificabitur
homo? quod idem apostolus alibi manifestius exprimens,
non, inquit, iustificabitur homo ex operibus
legis. Corinthios quoque increpat dicens: nonne carnales
estis et secundum hominem ambulatis? cum carnales
eos dixisset, non ait \'secundum carnem ambulatis, sed:
secundum hominem, quia et hoc quid uoluit intellegi nisi
secundum carnem? nam utique si culpabiliter quidem secundum
carnem, laudabiliter autem secundum hominem ambularetur,
id est uiueretur, non exprobrans diceret: secundum
hominem ambulatis. agnoscat homo obprobrium, mutet
propositum, uitet interitum. audi, homo; noli secundum hominem
ambulare, sed secundum eum, qui fecit hominem; ab
eo, qui fecit te, noli deficere nec ad te. homo enim dicebat,
qui tamen non secundum hominem uiuebat: non quia idonei
sumus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobismet
ipsis, sed sufficientia nostra ex deo est. uide, si secundum
hominem uiuebat, qui ueraciter ista dicebat. admonens
ergo apostolus hominem, ne uiuat secundum hominem, [*] [*]
hominem deo reddit. qui autem uiuit non secundum hominem,
sed secundum deum, profecto non uiuit etiam secundum se
ipsum, quia homo est et ipse. sed ideo dicitur etiam secundum
carnem uiuere, cum ita uiuit, quia et carne sola nominata
intellegitur homo, quod iam ostendimus. sicut sola anima
nominata intellegitur homo; unde dictum est: omnis anima
sublimioribus potestatibus subdita sit, id est omnis
homo, et: septuaginta quinque animae descenderunt
in Aegyptum cum Iacob, id est septuaginta quinque
homines. noli ergo uiuere secundum te ipsum, o homo; inde
perieras, sed quaesitus es. noli, inquam, uiuere secundum te
ipsum; si perieras, inuentus es. noli carnis accusare naturam,
quando audis: si secundum carnem uixeritis, moriemini.
sic enim dici potuit et uerissime potuit: si secundum uos
uixeritis, moriemini. nam diabolus non habet carnem et tamen,
quia secundum se ipsum uiuere uoluit, in ueritate non
stetit. quid ergo mirum, si secundum se ipsum uiuens, cum
loquitur mendacium, de suo loquitur? quod uerum de
illo ueritas dixit.

Cum ergo audis: peccatum uobis non dominabitur,
noli de te fidere, ut peccatum non dominetur, sed de
illo, cui dicit orans quidam sanctus: itinera mea dirige
secundum uerbum tuum, et non dominetur mihi omnis [*] [*]
iniquitas. etenim ne fortasse, cum audissemus: peccatum
nobis non dominabitur, nos ipsos extolleremus et uiribus
nostris hoc tribueremus, statim hoc uidit apostolus atque
subiecit: non enim estis sub lege, sed sub gratia. gratia
itaque facit, ut peccatum tibi non dominetur. noli ergo de te
fidere, ne multo amplius inde tibi dominetur. et cum audimus:
si spiritu actiones carnis mortificaueritis, uiuetis, non
hoc tantum bonum spiritui nostro, quasi per se ipsum possit
ista, tribuamus. nam ne istum carnalem sensum spiritu mortuo
potius quam mortificante saperemus, ilico addidit: quotquot
enim spiritu dei aguntur, hi filii sunt dei. itaque ut
spiritu nostro opera carnis mortificemus, spiritu dei agimur,
qui dat continentiam, qua frenemus, domemus, uincamus concupiscentiam.

In hoc tam magno proelio, in quo uiuit homo sub
gratia et, cum bene pugnat adiutus, exultat in domino cum
tremore, non desunt tamen etiam strenuis bellatoribus et
operum carnis quamuis inuictis mortificatoribus aliqua uulnera
peccatorum, propter quae sananda cotidie ueraciter dicant:
dimitte nobis debita nostra, contra eadem uitia et contra
diabolum principem regemque uitiorum multo uigilantius et
acrius ipsa oratione certantes, ne aliquid ualeant mortiferae
suggestiones eius, quibus instigat insuper peccatorem ad sua [*] [*]

excusanda potius quam accusanda peccata, ac sic illa uulnera
non modo non sanentur, uerum etiam, etsi mortifera non
erant, grauiter et letaliter infligantur. et hic ergo cautiore opus
est continentia, qua cohibeatur superbus hominis adpetitus,
quo placet sibi et non uult culpabilis inueniri dedignaturque,
cum peccat, conuinci quod ipse peccauerit, non salubri humilitate
suscipiens accusationem sui, sed excusationem potius
ruinosa elatione conquirens. ad hanc superbiam cohercendam
continentiam petiuit a domino ille, cuius superius uerba iam
posui et, sicut potui, commendaui. namque cum dixisset:
pone, domine, custodiam ori meo et ostium continentiae
circum labia mea. ne declines cor meum in uerba
maligna, unde hoc diceret euidentius explicans, ad excusandas
excusationes, inquit, in peccatis. quid enim
malignius his uerbis, quibus malus malum se neget, etiam
de opere malo conuictus quod negare non ualeat? et quoniam
factum non potest tegere nec bene factum potest dicere et a
se factum uidet patere, quaerit in alium referre quod fecit,
tamquam inde posset auferre quod meruit. nolens se esse
reum addit potius ad reatum et sua excusando non accusando
peccata ignorat non se poenam remouere, sed ueniam. apud
homines enim iudices, quoniam falli possunt, quacumque
uelut purgare fallacia quod perperam factum est prodesse
aliquid uidetur ad tempus; apud deum autem, qui falli non
potest, non est adhibenda fallax defensio, sed uerax confessio
peccatorum. [*] [*]

Et alii quidem, qui sua consueuerunt excusare peccata,
fato se ad peccandum queruntur inpelli, tamquam hoc decreuerint
sidera et caelum prius talia decernendo peccauerit, ut
homo postea talia committendo peccaret; alii fortunae malunt
inputare, quod peccant: qui omnia fortuitis casibus agitari
putant nec tamen hoc se fortuita temeritate, sed perspecta
ratione sapere atque asseuerare contendunt. qualis ergo dementia
est disputationes suas rationi tribuere et actiones
suas casibus subiugare? alii totum, quod male faciunt, in
diabolum referunt nec uolunt cum illo habere uel partem,
cum illum sibi occultis suggestionibus mala suasisse suspicari
possint, se autem illis suggestionibus, undecumque fuerint,
consensisse dubitare non possint. sunt etiam, qui excusationem
suam extendunt in accusationem dei, diuino iudicio miseri,
suo autem furore blasphemi. etenim aduersus eum ex contrario
principio inducunt mali substantiam rebellantem, cui non
potuisset resistere, nisi substantiae naturaeque suae partem
eidem rebellanti contaminandam corrumpendamque miscuisset
tunc peccare dicunt, quando natura mali praeualet naturae
dei. haec Manichaeorum est inmundissima insania, quorum
machinamenta diabolica facillime ueritas indubitata subuertit,
quae dei naturam incontaminabilem atque incorruptibilem con-
fitetur. quid autem flagitiosae contaminationis et corruptionis
de istis merito non creditur, a quibus deus, qui summe atque [*]

incomparabiliter bonus est, contaminabilis et corruptibilis
creditur?

Sunt et hi, qui eo modo in excusatione peccatorum
suorum accusant deum, ut dicant ei placere peccata. nam si
displicerent, inquiunt, nullo modo ea fieri omnipotentissima
utique potestate permitteret. quasi uero inpunita peccata esse
permiserit etiam in eis, quos a supplicio sempiterno remissione
liberat peccatorum. nullus quippe debitae grauioris poenae
accipit ueniam, nisi qualemcumque, etsi longe minorem quam
debebat, soluerit poenam; atque ita inpertitur largitas misericordiae,
ut non relinquatur etiam iustitia disciplinae. nam et
peccatum, quod inultum uidetur, habet pedisequam poenam
suam, ut nemo de admisso nisi aut amaritudine doleat aut
caecitate non doleat. sicut ergo tu dicis: cur permittit ista,
si displicent? ita ego dico: cur punit ista, si placent? ac per
hoc sicut ego confiteor, quod omnino ista non fierent, nisi
ab omnipotente permitterentur, ita tu confitere facienda non
esse. quae a iusto puniantur, ut non faciendo quae punit
mereamur ab eo discere cur permittit esse quae puniat. perfectorum
est enim, sicut scriptum est, solidus cibus,
in quo hi, qui bene profecerunt, iam intellegunt ad omnipotentiam
dei potius id pertinuisse, ut ex libero arbitrio uoluntatis
uenientia mala esse permitteret. tam quippe est omnipotens
bonitas eius, ut etiam de malis possit facere bona, siue [*] [*]
ignoscendo siue sanando siue ad utilitates piorum coaptando
atque uertendo siue etiam iustissime uindicando. omnia namque
ista bona sunt et deo bono atque omnipotente dignissima
nec tamen fiunt nisi de malis. quid igitur melius, quid omnipotentius
eo, qui cum mali nihil faciat, bene etiam de malis
facit? clamant ad eum qui male fecerunt: dimitte nobis
debita nostra: exaudit, ignoscit. nocuerunt sua mala peccantibus:
subuenit eorum medeturque languoribus. saeuiunt
suorum hostes: de illorum saeuitia facit martyres. postremo
etiam condemnat eos, quos damnatione iudicat dignos: sua
licet illi mala patiantur, facit tamen ille quod bonum est.
non potest enim bonum non esse, quod iustum est; et
utique sicuti iniustum est peccatum, ita iustum est peccati
supplicium.