Athanasius Alexandrinus: Contra gentes (1-5)

Ἡὁ μὲν περὶ τῆς θεοσεβείας καὶ τῆς τῶν ὅλωνἄλλων ἀληθείας γνῶσις, οὐ τοσοῦτον τῆς παρὰ παρὰ τῆς τῶν ἀνθρώπων διδασκαλίαςδιδασκαλείας δεῖται, ὅσον ἀφ’ ἑαυτῆς ἔχει τὸ γνώριμονγνώρισμα · μόνον γὰρ οὐχὶμόνον οὐχὶ γὰρμονουχὶ γὰρ καθ’ ἡμέραν τοῖς ἔργοις κέκραγε ἀλλὰ , καὶ ἡλίου λαμπρότερονλαμπρoτέραν ἑαυτὴν διὰ τῆςαὐτῆςτοῦ σωτῆρος ἡμῶν Χριστοῦ διδασκαλίας ἐπιδείκνυται καὶ μετά τινα · ποθοῦντι δέ σοι ὅμως τὰ περὶ ταύτης ἀκοῦσαι, φέρε, ὦ μακάριε, ὡς ἂν οἷοί τε ὦμεν ὀλίγα τῆς κατὰ Χριστὸν πίστεως ἐκθώμεθα. δυναμένωδυναμένων μέν σοι καὶ ἀπὸ τῶν θείων λογίων ταύτην εὑρεῖν· φιλοκάλως δὲ ὅμως, καὶ παρ’ ἑτέρωνπαρὰ τέρων ἀκούοντι· αὐτάρκεις μὲν γὰρ εἰσιν αἱ ἅγιαιἅγιοιἄγειἅγιε καὶ θεόπνευστοιθεόπνευσταιοι θεόπνευσται γραφαὶ πρὸς τὴντὴν τῆς ἀληθείας ἀπαγγελίανἐπαγγελίανἀπαγγέλίεταιίεν · εἰσὶ δὲ καὶ[καὶ] πολλοὶ τῶν μακαρίων ἡμῶν διδασκάλωνδιδασκαλίων εἰς διδασκάλωνδιδασκαλίων ταῦταταῦτ’ συνταχθέντεςσυντιθέντεςσυνταλθόντες λόγοι· οἷς ἐάν τις ταῦταταῦτ’ ἐντύχοι, εἴσεται μέν πωςπάντων τὴν τῶν γραφῶν ἑρμηνείανἑρμεινίανἑρμενείαν , ἧς δὲ ὀρέγεται γνώσεως τυχεῖν δυνήσεται. ἀλλ’ ἐπειδὴἐπεὶ τὰς τῶν διδασκάλων συντάξειςσυστάξειςσυντάξεωειςσυντάξεωςσυντάξειςαι συντάξωις ἐν σο χερσὶ νῦν οὐκοὐκ ἔχομεν, ἀναγκαῖόν ἐστιν ἃ παρ’ἅπερ ἐκείνωνἐκείνοις ἐμάθομενἐμάθωμεν , ταῦτα καὶ ἀπαγγέλλεινἀπαγγέλεινἀπαγγέλεινἐπαγγέλλεινἀπαγγέλλεινπαραγγέλλειν καὶ γράφειν σοι· λέγω δὴ τὴν κατὰ τὸν σωτῆρα Χριστὸν πίστιν· ἵνα μήτεμὴμήτ’ εὐτελῆ τις τὴντῆς τοῦ καθ’ ἡμᾶς λόγουλόγος διδασκαλίανδιαδασκαλιν διδασκαλίαν τοῦ καθ’ ἡμᾶς λόγου ἡγήσηταιἡγήσεταιἡγήσεηται , μήτεμὴ τὲμήτ’ ἄλογονἄλοιγον τὴν εἰς τὸν Χριστὸν πίστινπίστοιν ὑπολάβηὑπολάβοιὑπολάβῃὑπολάβοι ὑπολάβειν ·

ὁποῖα διαβάλλοντες Ἕλληνες χλευάζουσι καὶ πλατὺ γελῶσι καθ’ ἡμῶνὑμῶν · οὐδὲν ἕτερον, ἢ τὸντὸ σταυρὸν τοῦ Χριστοῦτοῦ χριστοῦ σταυρὸν τοῦ χριστοῦ προφέροντεςπροσφέροντεςπροσφέροντεςπροσφέροντες · ἐφ’ ὧ μάλιστα καὶ τὴν ἀναισθησίαν αὐτῶν οἰκτειρήσειενοἰκτηρήσειενοἱ κτητήσειοἱ κτητήσει ἐν13οἰκτηρήσειεν ἄν τις· ὅτι τὸν σταυρὸν διαβάλλοντεςἐφ’ ὧ μάλιστα καὶ τὴν ἀναισθησίαν αὐτῶν οἰκτειρήσειεν ἄν τις· ὅτι τὸν σταυρὸν διαβάλλοντες , οὐχ ὁρῶσι τὴν τούτουτοῦ δύναμιν πᾶσαν τὴν οἰκουμένην πεπληρωκυῖαν· καὶ ὅτι δι’ αὐτοῦ τὰτὰ τῆς θεογνωσίαςτῆ4 ςγνωσίας ἔργα πᾶσι πεφανέρωται· οὐκ ἂν γὰρ εἴπερ ἦσαν καὶ αὐτοὶ γνησίως ἐπιστήσαντεςἐπὶ στήσαντεςἐπιστάντεςἐπἐστήσαντες αὐτοῦ τῆ θεότητι τὸν νοῦν, ἐχλεύαζονἐχλεύαζον τὸ τηλικοῦτον· ἀλλὰ μᾶλλον καὶ αὐτοὶ τοῦτον ἐπεγίνωσκον σωτῆρα τοῦ παντός, καὶ τὸν σταυρὸν μὴ βλάβην, ἀλλὰ θεραπείαν τῆς κτίσεωςκτήσεωςκτηίσεως γεγονέναιγέγοναῖ . εἰκαὶ γὰρ τοῦ σταυροῦ γενομένουγινομένουγενόμενοςγιν5 νομένου γενομένου ἀλὰ θεραπείαν τῆς πᾶσα μὲν εἰδωλολατρείαεἰδωλολατρία καθῃρέθη· πᾶσα δὲ τῶν δαιμόνων φαντασία τῷ σημείῳ τούτῳτούτου ἀπελαύνεται· καὶ μόνος ὁ Χριστὸς προσκυνεῖται· καὶ δι’ αὐτοῦ γινώσκεται ὁ πατήρ· καὶ οἱ μὲν ἀντιλέγοντες καταισχύνονται· ὁ δὲ τῶν ἀντιλεγόντωνἀντιλεγόντωνλεγόντωνλεγόντων ὁσημέραιὁς ἡμέραιὡσειμέραιὡὁσημέραιὡς ημέραιὡς ἡμέραιὡς ἡμέραιὁσημέραι τὰς ψυχὰς ἀφανῶς μεταπείθειμεταπείθει ἀφανῶς · πῶς εἰκότως γὰροὐκ ἄν τις εἴποι πρὸς αὐτούς· ἔτιὅτι ἀνθρώπινόνἀνθρώπινός ἐστιν ἐπινοεῖνἐπινοεῖνἐστι νοεῖν τὸ πρᾶγμα· καὶ οὐ μᾶλλον ὁμολογεῖνἐπιὁνολο γεῖν θεοῦ λόγον καὶ τὸν σωτῆρα εἶναι τοῦ παντὸς τὸντ’ ἐπὶ τοῦτοῦ σταυροῦ ἀναβάνταἀναματίαν · πάσχεινπάσχειν δὲ καὶδέ γε οὗτοι μοι[μοι] δοκοῦσιν ὅμοιον, ὡς εἴ τις τὸν μὲν ἥλιον ὑπὸἐπὶ νεφῶν σκεπόμενον διαβάλλοιδιαβάλλει , τὸ δὲ τούτου φῶς θαυμάζοιθαυμάζει · βλέπων ὅτι καὶ πᾶσα ἡ κτίσιςκτήσις ὑπὸ τούτου καταλάμπεται, ὡς γὰρ καλὸνκαλλὸν τὸ φῶς, καὶ καλλίωνκαλίωνκαλλίονκάλλιονκαλλείων ὁ τοῦ φωτὸς ἀρχηγὸς ἥλιος, οὕτωςοὕτοςοὕτω θείου πράγματοςπροστάγματοςπροστάγματοςπράγματοςπρᾶγμα ὄντος τὸτοῦ τὴν οἰκουμένην πᾶσανἅπασαν οἰκουμεν, πᾶσα τῆςτὴν αὐτοῦἑαυτοῦ γνώσεως πεπληρῶσθαι· ἀνάγκη τὸνἀνὰ κατ’ ἀρχηγὸν καὶ ἡγεμόνα τοῦ τοιούτουτού τοιούτοιτοῦτον ὄντυτοῦ τοιούτοιούτου κατορθώματος εἶναι θεὸν καὶκαὶ θεοῦ λόγον. λέγομενλέγωμεν οὖν8λέγομεν οὖνὖν ὡς ἐφικτὸν ἡμῖν πρότερον διελέγξαντεςδιε4 λέξ 7 αντες διελλέγξαντες τὴν τῶν ἀπίστωνπιστῶνπιστῶνἀπίστων ἀμαθίαν, ἵνα τῶν τῶν ψευδῶν διελεγχθέντωνδιλλεχθέντωνδιελεχθέντωνἐλεγχθέντων λοιπὸν ἡ ἀλήθεια δι’ ἑαυτῆςαὐτῆςἑαυτῆςαὑτῆς ἐπιλάμψῃἐπιλάμψειἐπιλάμψοιἐπιλάμψειη ἐκλάμψη · καὶ θαρρῇς καὶ αὐτός, ὦ ἄνθρωπε, ὅτι ἀληθεία πεπίστευκας· καὶ τὸν Χριστὸν γινώσκωνγινώσκον οὐκ ἠπατήθηςἠπατήθες πατήθεςἠπατήθης ἠπατήθεις · πρέπειν δέ σοι ἡγοῦμαι καὶ φιλοχρίστω ὄντι, τὰ περὶ τοῦ Χριστοῦ διαλέγεσθαι· ἐπεί, καὶ τῶν πάντων τιμιωτέραν τὴν περὶ τούτουτούτων γνῶσιν καὶ τὴν πίστιν ἡγεῖσθαί σετῶνσοι[σοισε] πεπίστευκα.

Ἐξ ἀρχῆς μὲν ουνοὖν οὐκ ἦν κακία, οὐδὲ γὰρ οὐδὲ νῦν ἐν τοῖς ἁγίοις ἐστίν, οὐδ’ ὅλως κατ’ αὐτοὺς ὑπάρχει αὕτη. ἄνθρωποι δὲ ταύτηνταύτης ταύτην δ’ ὕστερον ἐπινοεῖνἐπινοεῖ ἤρξαντο, καὶ καθ’τί οὐκ οὔσης τῆς κακίας ἐξ ἀρχῆς οἱ ἄνθρωποι αὐτὴν ἐπενόησαν, καὶ καὶ ἑαυτῶνἑαυτοὺςἑαυτοῖςἀνατυποῦσθαιἀντιτυποῦσθαιἀναἀντιτυποῦσθαιἀνετυπώσαντοἀνατυποῦνται · δια ὅθεν δὴ

καὶ τὴν τῶν ὅλων εἰδώλων ἐπίνοιαν ἑαυτοῖς ἀνεπλάσαντο, τὰ οὐκ ὄντα ὡς ὄντα λογιζόμενοι.ὡς ὁ μὲν γὰρ τοῦ παντὸς δημιουργὸς καὶ παμβασιλεὺς θεὸς, ὁ ὑπερέκειναὑπερεπέκειναὑπὲρ ἐερεπέκεινα πάσης οὐσίας καὶ ἀνθρωπίνηςἀνθρωπίνης καὶἀνθρωπίνοιης καὶ ἐπινοίαςἐπινοίας ὑπάρχων·ὁ ὑπερέκεινα πάσης οὐσίας καὶ ἀνθρωπίνης ἐπινοίας ὑπάρχων δημιουργὸς καὶ παμβασιλεὺς ἅτε δὴ ἀγαθὸς καὶ ὑπέρκαλοςὑπέρκαλλος καὶ ὤν, διὰ τοῦ ἰδίου λόγου τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ· τὸ3τὸτὸνἀνθρώπινον γένοςγένοςγένος γένος ἀνθρώπινονκατ’κατὰ τὴνἰδίαν εἰκόναεἰκόνα ἰδίαν πεποίηκε· καὶ τῶν ὄντων αὐτὸν θεωρητὴν καὶ τὴν ἐπιστήμονα, διὰ τῆς πρὸς αὐτὸν θεωρητὴν καὶ ἐπιστήμονα, διὰ τῆς πρὸς αὐτὸν ὁμοιώσεωςὁμοιότητος κατεσκεύασεκατασκεύασε · δοὺς αὐτῶ καὶ τῆς ἰδίας ἀϊδιότητος ἔννοιανἔνοιανἔννοιάν τε καὶ τὴν γνῶσιν· ἵνα τὴν ταυτότητα σώζων,ἐσκεύαστο ὁ ἄνθρωπος τῶν ὄντων θεωρητὴς καὶ ἐπιστήμων διὰ τῆς πρὸς θεὸν ὁμοιότητος. ἔσται τοῖς ἀνθρώποις ἔννοια καὶ γνῶσις παρὰ θεοῦ τῆς αὐτοῦ ἀϊδιότητος, καθ’ ἃς μήτε τῆς περὶ τοῦ θεοῦ φαντασίας ποτὲ ἀποστῇἀφίσταται , μήτε τῆςτοῖς τῶν ἁγίων συζήσεωςσυζητήσεωςζητήσεως ἀποπηδήσηἀποδήσηαποδηση ἀποπηδήσηἀποπηδήσηἀποποηδᾷ · ἀλλ’ ἔχων τὴν τοῦ δεδωκότοςδεδοκότος χάριν, ἔχων καὶ τὴν ἰδίαν ἐκ τοῦ πατρικοῦ λόγουλέγονλοῦύγου δύναμιν, ἀγάλληταιἀγάλλεταιγάλλεται ἀλλάγε καὶ συνομιλῇσυνομιλεῖσυνόμειλεῖσυνομιλεῖνσυνομιλεῖν συνομολογεῖ μιλεῖχάριν, ἔχων καὶ τὴν ἰδίαν ἐκ τοῦ πατρικοῦ λόγου καὶ συνο τῷ θείῳθεῷ ὁ ἄνθρωπος ἐξ ἀρχῆς γέγονεν ἑαυτῷ συνὼν ὅλος· mens humana ut à principio conditio fuit · ζῶν τὸν ἀπήμονα καὶ μακάριον ὄντως καὶ[καὶ] τὸν ἀθάνατον βίονβίον ἀθάνατον . οὐδὲν γὰρ ἔχων ἐμπόδιονἐμπόδιον ἔχων εἰς τὴν περὶ τοῦ θείουθεοῦ θεοῦ γνῶσιν θεωρεῖ μὲν ἀεὶἀεὶ διὰ τῆς αὐτοῦἑαυτοῦ καθαρότητος τὴν τοῦ πατρὸςπνεύματος εἰκόνα, τὸν θεὸν λόγον, οὗ καὶ[καὶ] κατ’ εἰκόνακατικόνακατὰ τὴν εἰκόνακατεικόνα γέγονενγέγον · ὑπερεκπλήττεταιὑπερ ἐκπλήττεταιὑπὲρ ἐκπλήττεται δὲ κατανοῶνκατὰ νοῶνκατ’ νόον τὴντὴντὰ δι’ αὐτοῦδι’ αὐτοῦ τὴντὴνδι’ αὐ
τοῦ τὴν εἰς τὸ πᾶν πρόνοιαν· ὑπεράνωὑπὲρ ἄνω μὲν τῶν αἰσθητῶνἀγαθήτωνὁρατῶν , καὶ πάσης σωματικῆςσωματος φαντασίας γινόμενοςγινόμενονς γινόμενος φαντασίας · πρὸς δὲ τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς θεῖα καὶ νοητὰ τῇ δυνάμει τοῦ νοῦτῶν σρι συναπτόμενοςσυμβαπτόμενοςγινόμενος πρὸς δὲ τὰ ἐν οὐρανοῖς · ὅ τεὅτι γὰρ οὐ συνομιλεῖ τοῖς σώμασιν ὁ νοῦςσώμα ον ὁ ὁ τῶν ἀνθρώπων· οὐδέ τι τῆς ἐκ τούτων ἐπιθυμίας μεμιγμένον ἔξωθεν ἔχειἔχη · ἀλλ’ ὅλοςὅλωοςὅλως ἐστὶν ἄνωἄνωθεν ἑαυτῷ συνὼν ὡς γέγονεν ἐξ ἀρχῆς, τότε δὴ τὰ αἰσθητὰἐσθητὰαἰσθητὰ καὶ πάντα τὰτὰτὰ ἀνθρώπινα διαβὰς μετάρσιος γίνεται, καὶ τὸν λόγον ἰδὼν ὁρᾷ ἐν αὐτῷ καὶ τὸν τοῦ λόγου πατέρα. ἡδόμενος ἐπὶ τῇ τούτου θεωρίᾳθεορίᾳ τούτουθεωρίᾳ τούτου καὶ ἀνακαινούμενοςἀνακινούμενοςτοῦ ἀνακινουμένου ἐπὶ τῷτὸντὸνῶ πρὸς τοῦτον πόθῳπόθονπόθονω , ὥσπερ οὖνκαὶ τὸντῶντῶνὸν τῶνπρῶτονπρώτωντῶν ἀνθρώπωντῶν ἀνθρώπων τὸν πρῶτον γενόμενονγενομένων ὡς · ὃς καὶ κατὰ τὴν τῶν Ἑβραίων γλώττανγλῶττ2 α γλῶσσαν · ἈδὰμἈδὰμ ὠνομάσθηὀνομάσθη , λέγουσιν αἱ ἱεραὶ γραφαὶ κατὰ τὴντὴν ἀρχὴν ἀνεπαισχύντῳἀνεπαισχύντοἀν ἐπαισχύν τηνἀναιεπαισχύντῳἀναιεπαισχύντῳ παρρησίᾳπαρρησίαςπαρρησίᾳ τὸν νοῦν ἐσχηκέναι πρὸς τὸν θεὸν καὶ συνδιαιτᾶσθαι τοῖς ἁγίοιςτοὺς ἁγίους ἀγγέλλοιςἀγγέλοιςἀγγέλους ἐν τῇ τῶν νοητῶν θεωρίᾳ, ἣν εἶχεν ἐν ἐκείνῳ τῷτό τόπῳ, ὃν καὶ ὁ ἅγιοςὁ ἅγιος ὁ Μωυσῆς τροπικῶςπροπικῶς παράδεισονπαράδεισσον ὠνόμασε· ἱκανὴ δὲ καὶ ἡδιὰ τῆς ψυχῆς καθαρότης ἐστὶ καὶ τὸν θεὸν δι’ ἑαυτῆςαὐτῆς ὁ θεὸς κατοπτρίζεσθαιἐνοπτρίζεσθαικατοπτρίζεται , καθάπερ καὶκαὶ καθάπερ ὁ κύριος φησί · μκάριοι

μακάριοι γὰρ οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοὶ τὸν θεὸν ὄψονται .

Οὕτω μὲν οὖν ὁ δημιουργός, ὥσπερ εἴρηται, τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος κατεσκεύασε κατεσχκεύασθαι κατεσκεύασε καὶ μένειν ἠθέλησενἠθέλεν μένεινἠθέλησεν μένειν · οἱ δὲ ἄνθρωποι, κατολιγωρήσαντεςκατολιγορήσαντεςκατωλοιγωρίσαντεςκατωλιγωρήσαντες τῶν κρειττόνων καὶ ὀκνήσαντεςὀκνήσαν περὶ τὴντὴν περὶ τούτων κατάληψιν, τὰ ἐγγυτέρωἐγγύτερον μᾶλλον ἑαυτῶνἑαυτὸνἑαυτὸῶν ἐζήτησαν· τὰ ἐγγύτερα δὲ τούτοις ἦντῷ ἀνθρώπῳ τὸ σῶμα καὶ αἱ τούτουτούτωντούτωντούτου αἰσθήσεις · ὅθεν τῶν μὲν νοητῶν ἀπέστησαν ἑαυτῶναὐτὸναὐτὸωνἑαυτὸνἐαὐτὸνἑαυτὸῶν τὸν νοῦν· ἑαυτοὺς δὲ κατανοεῖνκατὰ νοεῖν ἤρξαντοἤρξατο ἑαυτοὺς δὲ κατανοεῖν ἤρξαντοἑαυτοὺς δὲ κατανοεῖν ἤρξαντο . ἑαυτοὺς δὲ κατανοοῦντεςκατανοοῦντες δὲ ἑαυτοὺς καὶ τοῦ τε σώματοςτοῦτ’ σώματα καὶ τῶν ἄλλων αἰσθητῶν ἀντιλαμβανόμενοι καὶ ὡς ἐνοὖνἐνἐνοὐοὐ τοῖς ἰδίοις ἀπατώμενοι, εἰς τὴν ἑαυτῶν ἐπιθυμίαν τῇ τοῦ ὄφεως συμβουλῇ ἔπεσανἐπέπεσονἔπεσονἀνέπεσον · τὰ ἴδια προτιμήσαντες τῆςτοῖςτοὺς πρὸς τὰ θεῖα θεωρίας. ἐνδιατρίψαντεςἐντρίψαντεςἐνδιατρέψαντες δὲ τούτοις καὶ τῶν ἄλλων ἐγγυτέρωἐγυτέρωἐγγυτέρωἐγγυτέρων ἐγκυτέρωνἐγγυτέρων μὴ ἀποστῆναιἀπ’ ἐστῆναι θέλοντες· ταῖς μὲν τοῦ σώματος ἡδοναῖς συνέκλεισανσυνέκλυσαν ἑαυτῶν τὴν ψυχὴντὸν νοῦντὴν ψυχήν τεταραγμένηντεταραγμέν2 καὶ τὴν πεφυρμένηνπεφυρμένοι πάσηςπάσαις ἐπιθυμίαςἐπιθυμίαιςἐπιθυμ4 , τέλεον δὲ ἐπελάθοντοἐπελάνθοντο τῆς ἐξ ἀρχῆς αὐτῶν παρὰπερὶ τοῦ θεοῦ δυνάμεως. τοῦτο δ’ ἄν τις ἴδοι καὶ ἐκ τοῦτοῦ πρώτου πλασθέντοςπρώτερο πλασθνιτος ἀνθρώπου[ ]ἀνθρώπου ἀληθές, ὡς αἱ ἱεραὶἱραὶ περὶ αὐτοῦαὐτοῖς λέγουσι γραφαίλέγουσι γραφαὶ περὶ αὐτοῦ . κἀκεῖνος μὲν γὰρ ἕως μὲν τὸν νοῦν εἶχε πρὸς τὸν θεόν, καὶ τὴν τούτου θεωρίανθεωρία , ἀπεστρέφετοἀποστρέφετο εἶχε πρὸς τὸν θεόν, καὶ τὴν τούτου θεωρίαν, ἀποστρέφετο τὴν πρὸς τὸ σῶμα φιλίαν· ὅτε δὲ συμβουλία τοῦ ὄφεως ἀπέστη μὲν τῆς πρὸς τὸν θεὸν τὴν πρὸςθεόν, καὶ τὴν τούτου θεωρίαν, ἀπεστρέφετο τὴν πρὸς τὸ σῶμα θεωρίανφιλίανφιλίαν · ὅτε δὲ συμβουλία τοῦ ὄφεως ἀπέστη μὲν τῆς πρὸς τὸν θεὸνθεὸν θεωρείας καὶθεωρίας καὶ καὶ τὴν τούτου θεωρίαν, ἀπεστρέφετο διανοίας· ἑαυτὸν δὲ κατανοεῖν ἤρξατοἤρξαντο · τηνικαῦτα καὶ εἰς τὴν ἐπιθυμίανἐπιθυμίας τοῦτῶοῦ σώματος ἔπεσανἔπεσονἔπεσ2 αν ἔπεσεν , καὶ

ἔγνωσαν ὅτι γυμνοὶ ἦσαν. καὶ γνόντεςγνῶντεςγνῶντων ᾐσχύνθησαν οὐκοὐκοὐκ ἔγνωσαν δὲ ἑαυτοὺςἑαυτοαὑτοὺς γυμνούςν , οὐ τοσοῦτον ἀπὸ ἐνδυμάτωνοὐ τοσοῦτον ἀπὸ τοῦ ἐνδύματοςοὐ τοσοῦτον ἀπὸ ἐνδύματοςοὐ τοσοῦτον ἀπὸ ἐνδυμάτωνοὐ τοσοῦτον ἀπὸ ἐνδυμάτων , ἀλλ’ ὅτι γυμνοὶ τῆς τῶν θείωνθειοῦ θεωρίας γεγόνασι, καὶ πρὸς τὰ ἐναντία τὴν διάνοιανδι’ἄνιαν μετήνεγκανμετ1νεγκαν τὸνὃντὸν . ἀποστάντες γὰρ τῆς πρὸς τὸν ἕνα καὶ τὸν ὄνταμόνονμόνονὄντα θεὸν λέγω κατανοήσεως καὶ τοῦτοῦ πρὸς αὐτὸν πόθου, λοιπὸν εἰς διαφόρους καὶ εἰς τὰςτὸτὰταις κατὰ μέροςμέρους πολλὰς ἐπιθυμίαςἐπιθειμίαςἐπειθυμίας ἐνέβησανἀνέβησανἐἀνέβησαντοῦ σώματος . εἶτα οἷα φιλεῖφιλῆ εἰ ἀφιλεῖοἱ ἀφιλεῖγίνεσθαι ἑκάστου καὶ πολλῶν ἐπιθυμίανφιλεῖανφιλίανἐπιθιμίαν λαβόντεςλαμβάνοντες , ἤρξαντοἤρξατο καὶ τὴν πρὸς αὐτὰςαὐτὰ σχέσινσχέσεινσκέυσιν ἔχειν, ὥστε καὶ φοβεῖσθαι ταύτας καταλεῖψαικαταλύψαικαλεῖψαι . ὅθεν δὴ καὶ δειλίαιδιλίαιδηειλίαι καὶ φόβοι καὶ ἡδοναὶἡδονειν καὶ θνητὰθνιτὸν φρονεῖν τῇ ψυχῇ προσγέγονεν. οὐ θέλουσα γὰρ ἀποστῆναιἀποστεῖναιἀποστῆνειν τῶν ἐπιθυμιῶνἐπιθιμῶνἐπι2μιῶν , φοβεῖταιφόβηταιἐπι2μιῶν τὸν θάνατον καὶ τὸντ2 χωρισμὸν τοῦ σώματος. ἐπιθυμοῦσαἐπιθυμοῦςἐπιθυμοῦ2 δὲ πάλινπάλειν καὶ μὴ τυν τυγχάνουσατυγχάνους τῶν ὁμοίωνὁμήων , ἔμαθεἔμαθενἔμαθονἔμαθονε ἔμαθοεν φονεύεινφονεύειν καὶ ἀδικεῖνἀδικὸν . πῶς δὲ καὶ ταῦτα ποιεῖποιεῖν , εὔλογονεὔλεγονεὔκολογον κατὰ τὴν δύναμιν σημᾶναισημάναισημαίνειάναι σημεῖναισημαίναι .

Ἀποστᾶσα τῆς τῶν νοητῶν θεωρίαςἈποστᾶσα τῆς τῶν νοητῶν θεωρίαςἈποστᾶσα τῆς τῶν νοητῶν θεωρίαςγὰρ τοῦ θεοῦ καὶ ταῖςτὰς κατὰ τὸ μέρος τοῦ σώματος ἐνεργείαιςἐνεργίαιςκαταχρωμένηχρωμένη , καὶ ἡσθεῖσαἡσθήσα τῇ τοῦ σώματος θεωρίᾳ καὶ ἰδοῦσα καλὸν ἑαυτῇ εἶναιεἶναι ἑαυτῇ τὴν ἡδονήν, πλανηθεῖσαπλανηθήσα κατεχρήσατο τῷ τοῦ καλοῦ ὀνόματιὀνόματοςὀνόματατι ὀνόματοςι , καὶ ἐνόμισενἐνόμησενἐνόμηισεν εἶναι τὴν ἡδονὴν αὐτὸ τὸ ὄντωςὄντoςὄντοωςὄντοωςὄντοως τ5ς καλόν. ὥσπερ εἴ τις τὴν διάνοιαν παραπληγεὶς καὶ ἀπαιτῶν ἀπατώντων ξίφος κατὰ τῶντὸν ἀπαντώντωνἁπάντωναντώντων ἀπαντων τῶνἀπάντων τῶνἁπάντων τῶνἀπάντωνἁπάντωνἀπατώντωνἀπαντώντων , νομίζοιτονομίζοινομίζει τοῦτοτοῦτούτω εἶναι τὸ σωφρονεῖν · ἐρασθεῖσαἐρασθήσαἐραστῆσα δὲ τῆς ἡδονῆςἀρετῆςἡδονῆς , ποικίλως αὐτὴν ἐνεργεῖν ἤρξατοἤρξαντοἤρξαντοἤρξαντο . οὖσα γὰρ τὴν φύσιν εὐκίνητοςεὐκήνιτοςεὐκήνυτωςεὐκινήτωςἀἀεὐκίνητος , εἰ καὶ τὰ καλὰ ἀπεστράφηἀπεστρέφη , ἀλλὰ τοῦ κινεῖσθαικεινεῖσθαι οὐ παύεται. κινεῖταικεινεῖται οὖν οὐκ ἔτιοὐκέτι μὲν κατὰκατ’ τὴν ἀρετὴν· οὐδὲοὐδ’ ὥστε τὸν θεὸν ὁρᾶν, ἀλλὰ τὰ μὴ ὄντα λογιζομένη τὸ ἑαυτῆς δυνατὸν μεταποιεῖ, καταχρωμένηκαταχρωμένος τούτῳτοῦτο εἰς ἃςἃν ἐπενόησενἐπινόημεν ἐπιθυμίας· ἐπεί, καὶ αὐτεξούσιοςαὐτεξούσιωςαὐτεξουσίωςαὐτερουσιος γέγονεγέγονενγέγονεν , δύναταιδυνατε γὰρ ὥσπερὥστεὥσπερ[*] πρὸς τὰ καλὰτὸ καλὸν νεύειν, οὕτωςοὕτω καὶ τὰ καλὰκακὰ νεύειν, οὕτως καὶ τὰ καλὰ ἀποστρέφεσθαιἀποστρέσθαιφεσθαι . ἀποστρεφομένηἀποστρεφόομενοςη δὲ τὸτὸ καλόν, πάντως τὰ ἐναντία λογίζεταιλογίζεσθαι , παύσασθαι γὰργὰρ καθόλουκαθ’ ὅλου τοῦτὸ κινεῖσθαι οὐ δύναται, τὴν φύσιντῇ φύσει οὖσαοὖτουσα οὖσανοὖσαν ὡς προεῖπονπρο εἶπεςον πρωεῖπον , εὐκίνητος. καὶ γινώσκουσα τὸ αὐτεξούσιοναὐτἔξούσιοναὐτερούσιοναὐτοκίνητοναὐτεξούσιονἑαυτῆςἐαὐτῆςἑαὐυτῆςαὐτῆςἑαυτῆς αὐτεξούσιον ὁρᾷὅρα ἑαυτὴν δύνασθαιδύνασταιδύνασαι κατ’ ἀμφότερα τοῖςτῆςοῖς τῆςτοῖς τοῦ σώματος μέλεσιμέρεσι χρᾶσθαιχρῆσθαιχρᾶῆσθαιχρᾶῆσθαι · εἴςεἴ τετου τὰ ὄντα καὶ τὰ μὴ ὄντα. ὄνταὃντὰ δὲ ἐστι τὰ καλάκαλλά , οὐκμὴ ὄντα δὲ καὶ οὐκ ὄντα παραδείγματα τὰ φαῦλα . ὄντα δέ φημιφιμὴ τὰ καλὰ[οὐκ ὄντα δὲ τὰ φαῦλα· ὄντα δέ φημὶ τὰ καλὰ] , καθότικαθ’ ὅτικαίτοικαθώτι ἐκ τοῦ ὄντοςὄντως θεοῦ τὰ παραδείγματα ἔχει· οὐκ ὄντα δὲ τὰ κακὰκαλὰ λέγωλέγων , καθότικαθ’ὅτι ἐπινοίαιςἐποὶνοιαῖςἐποινοίαις τῶν ἀνθρώπων οὐκ ὄνταοὑκ όνταοὐκόκ ὄντα ἀναπέπλασταιἀναπέπλασθαιἀναπέπλασθται ,

ἔχοντος γὰρδὲ τοῦ σώματος ὀφθαλμοὺς εἰς τὸ τὴν κτίσινκτήσηνκτῆσινκτίσκιςπίστιν κτίσινκτίσην ὁρᾶνοἱ δὲ · καὶ διὰ2ὰ τῆς παναρμονίου ταύτης συντάξεως γινώσκεινγινώσκον τὸν δημιουργόνδιμιουργόν γινώσκεται ὁ δημιουργος · ἔχοντοςἔχοντεςἔχοντεςος δὲ καὶκαὶ ἀκοὴν εἰς ἐπακρόασινἐπακρόασηνἐπακρόασειὴν τῶν θείων λογίωνλογῶν , καὶ τῶν τοῦ θεοῦ νόμωννόμον , ἔχοντοςἔχοντεςἔχοντεςος δὲ καὶκαὶ χεῖρας, εἴς τε τὴν τῶν ἀναγκαίων ἐνέργειανἐνέργιαν , καὶ τὴν ἔκτασινἔκτασεινιν τῆς πρὸς τὸντὸν θεὸν εὐχῆς, ἡ ψυχὴ ἀποστᾶσα τῆς πρὸς τὰ καλὰ θεωρίας καὶ τῆςτοῖς προς ἐν αὐτοῖςαὐτῆςαὐτῇἐἁυτοῖς κινήσεωςκοινήσεως , λοιπὸν πλανωμένηπλανομένηνπλανοωμένη κινεῖταικεινεῖται εἰςπρὸς τὰ ἐναντία. εἶτα τὸ δυνατὸν ἑαυτῆςαὐτῆς , ὡς προεῖπον, ὁρῶσα καὶ τούτῳτοῦτο καταχρωμένηκατεχρωμένηκαταχρώμενος ἐνενόησενεν ἐνόκαμενἐνενόησενἐνανενόησεν , ὅτι καὶ εἰς τὰτ’ ἐναντία δύναταιδύνανται κινεῖν τὰτὴν τοῦ σώματος μέλη· καὶ διὰ τοῦτοδιατοῦτο ἀντὶ τοῦδιὰ τοῦτ’ οὐν τὶ τοῦδιατοῦτο ἀντὶ τοῦ τὴν κτίσινκτήσιν ὁρᾶντὴς κτίσις ορον εἰς ἐπιθυμίαςἐπὶ θυμείαςἐπιθιμίαςἐπιθυμίανἐπιθυμίανας τὸν ὀφθαλμὸν ἀποστρέφειἀπεστρέφει δεικνύουσαδεικνύουσ , ὅτι καὶ τοῦτο δύναται, καὶ νομίζουσανομίζουσ ὅτι ἅπαξ κινουμένη σώζεισώζεοισώζηει τὴν ἑαυτῆςἑαυτ’ἑαυτῶνῆς ἀξίαν καὶ οὐχ ἁμαρτάνειἀμαρτάνοι ποιοῦσα ὃοὐ δύναται καὶκαὶκαὶ[*] οὐκ εἰδυῖαειδείαἰδίαεἰδεῖα ὅτι οὐχ ἁπλῶς κινεῖσθαι, ἀλλ’ εἰς ἃ δεῖδὴ κινεῖσθαι γέγονεγέγοναι . τούτου γὰργὰρδὴ χάρινχάρην καὶ ἀποστολικὴἀποστολουἀποστολῆστολικὴ παρεγγυᾶ φωνήφαῖσθαιωνή φωνὴ παρεγγυᾶ ·

πάνταπάντ’ ἔξεστιν, ἀλλ’ οὐ πάντα συμφέρει.

Ἀλλὰ τῶν ἀνθρώπων ἡ τόλματόλμη οὐκ εἰς τὸ συμφέρον το καὶ πρέπον, ἀλλ’ εἰς τὸ δυνατὸνἀδύνατονδυνατὸν [*] ἀδύνατον[*] ἀδύνατον[*] σκοπήσασασκοπίσαςκοπιάσασα , τὰ ἐναντία ποιεῖνπιεῖνἤρξατοἤρξαντοεἴρξαντοἤρξατο ποιεῖν · μέλημέλλη ὅθεν καὶ τὰς χεῖρας εἰς τὸτ’ ἐναντίον κινουμένη, φονεύεινφωνεύειν πεποίηκεπεποίηκενν πεποίηκεν καὶ τὴν ἀκοὴν εἰςἀκουεις τὴν παρακοὴν παρήγαγεπαρήγαγενν παρήγαγεν καὶ τὰ ἄλλατ’ ἄλλα μέλημέλλη εἰς τὸτ’ μοιχεύεινμηχεύειν ἀντὶ νομίμηςνομίμουνομικῆς τεκνογονίας. καὶ τὴν μὲν γλῶτταν ἀντὶ εὐφημίαςεὔφυμείαςεὐφημίειας εἰς βλασφημίαςφβλασφημίαςβλασφημίαν καὶ τὰς λοιδορίαςλιδορίαςλοιδορίαν καὶ τὰς ἐπιορκίαςεφιορκίαςἐπὶ όραςἐπιορκείας , τὰς δὲχ’ χεῖρας αὖ πάλιν εἰς τὸτ’ κλέπτειν καὶ τύπτειντύπεινπύπτειν τοὺς ὁμοίους ἀνθρώπους. καὶ τὴν μὲνμὲν ὄσφρησινὁ ὑφρησενὄσφησιν εἰς ὀδμῶν ἐρωτικῶν ποικιλίαςποικ1αςκηλίλίαςποικηλίας , τοὺς δὲ πόδας εἰς τὴν ὀξύτηταὀξύτητι τοῦ ἐκχέαιἐκχέαςεκχαιαιἔκχαιεἐκχέε αἷμα. καὶ τὴν μὲνγὰργὰρ γαστέραγαστέρανγαστέραν γαστέραν γαστέραν εἰς μέθηνμίθην καὶ κόρον ἀπλήρωτον, ἅπερ πάντα κακία καὶ ἁμαρτίαἁματιαἁμαρτίας τῆς ψυχῆς ἐστιν . αἰτίααἰτίαν δὲ τούτων οὐδεμίαοὐδὲ μίαοὐ δὲ μίαοὐδεμία , ἀλλ’ ἡ τῶν κρειττόνων ἀποστροφή. ὡς γὰρ ἐὰνἂν ἡνίοχος ἐπιβὰς τοῖς ἵπποις ἐν τῷ σταδίῳ καταφρονήσῃκαταφρονήσεικαιαταφρονήση μὲν τοῦ σκοποῦ, εἰς ὃν ἐλαύνεινἑλ αὐτὸναὐτὰ προσήκειπροσεῖκει · ἀποστραφεὶς δὲ τοῦτοντούτων ἁπλῶς ἐλαύνῃἐλαύνειἐλαύνεινἐλαύνειη τὸν μὲν εἰς τοὺς απαν

ἵππον ὡς ἂνὡς σἂν δύνηταιδύναται . δύνατα δέ, ὁρμᾷ ὡς βούλεται καὶ πολλάκις μὲν εἰς τοὺςτὸντῶντοὺς ἀπαντῶνταςἀπαντῶν ταιςἀπάντων·ταςἁπαντῶνταςἁπάντων τὰς ὁρμᾶὁρμᾶςᾶ ὁρμὰςὁρμαιςὁρμᾶς , πολλάκις δὲ καὶ κατὰ κρημνῶνκατακρημνὸνκατακρημνῶνκαταὰκρημνῶν ἐλαύνειἐλαύνεινἐλαύνηει φερόμενος ὅπου δ’ ἂν ἑαυτὸνἑαυτῷἑαυτῷὸν ἑαυτῶὸν τῇτῇς ὀξύτητιὀξύτιτιὀξύτητη τῶν ἵππων φέροιφέρει· καὶφέρη· καὶφερον , νομίζωννομίζεινομίζον ὅτι οὕτωςοὕτω τρέχων οὐκ ἐσφάλη τοῦ σκοποῦ. πρὸςνομίζει ὅτι οὕτως τρέχων οὐκ ἐσφάλη τοῦ σκοποῦ. πρὸς γὰρ μόνον τὸν δρόμον ἀποβλέπει καὶ οὐχ ὁρᾷὡρᾷ ὅτι ἔξω τοῦ σκοποῦ γέγονεν. οὕτωςοὕτω καὶ ἡ ψυχὴ καὶ ἀποστραφεῖσαἀποστραφει αἀπὸ στραφήσα τὴν πρὸς τὸν θεὸν ὁδὸν καὶ ἐλαύνουσαἐλαύνος2αύνουσα παρὰ τὸ πρέπον τὰτὰς τοῦ σώματος μέλη· μᾶλλον δὲ καὶ αὐτὴ μετ’ αὐτῶνμετὰ τῶνὑφ’ἐφ’ἑαυτῆςἐαυτειςἑαυτὴναὐτὴναὑτὴνἑαυτὴν ἐλαυνομένηαὐτὴν
ἐλτῆς ἀλαυνομένημετὰ τῶν ὑφ’ αὐτὴνBasil. et 1. μετ’ αὐτῶν ὑφ’ ἑαυτῆςἐλαυνομένη ἁμαρτάνει, καὶ τὸ κακὸν ἑαυτῇἐαὐτοῦἑαυτοῦ πλά πλάττειπράττει , οὐχἀλλ’οὐχ’ἀλλ’ ὁρῶσαὁρᾶ ὡς ὅτι πεπλάνηταιπεριπλάνηταιπεπλάνητι τῆς ὁδοῦ καὶ ἔξω γέγονεγέγονενγέγονγέγοννε τοῦ τῆς ἀληθείας σκοποῦ, εἰς ὃν ὁ χριστοφόροςχρηστοφόρος ἀνὴρἀὴρπατὴρ ὁ μακάριος Παῦλος ἀποβλέπωνἀπὸ βλέπων ἔλεγεἔλεγενἔλεγονἔλεγεν ·

κατὰ σκοπὸν διώκω εἰς τὸτὸν βραβεῖον τῆς ἄνω κλήσεως τοῦ Ἰησοῦυἱοῦ ΧριστοῦΧριστοῦ Ἰησοῦἰησο χριστοῦ ἰησοῦ ·

σκοπῶνσκοπὸν γοῦνγ’οὖνγοὖνοὖννοῦν τὸ καλὸν ὁ ἅγιος, οὐδέ ποτε τὸ κακὸν ἐποίειποίει .