Interpretatio in Danielem (Ms I) (2)

ἐν τῷ ἔτει τῷ δευτέρῳ τῆς βασιλείας να
βουχοδονόσορ ἐνυπνιάσθη ἐνύπνιον,
καὶ ἐξέστη τὸ αὐτοῦ, καὶ ὁ ὕπνος αὐτοῦ ἀπε
γένετο ἀπ’ αὐτοῦ· ἐντεῦθεν μανθάνομεν, ὡς
εὐθὺς καὶ παραχρῆμα τῆς βασιλείας ἀρξάμε
νος ἐπεστράτευσε τῆς ἰουδαίας ἐν τῷ τρίτῳ
ἔτει τῆς βασιλείας ἰωακείμ, καὶ τὸν μὲν ἐκέ
λευσε φέρειν δασμόν, τοὺς δὲ λαβὼν αἰχμαλώ
τους εἰς τὴν τῶν ἀσσυρίων ἀπήγαγε χώραν· μαρ
τυρεῖ δὲ καὶ ἰερεμίας ὁ προφήτης τοῖς χρόνοις,
οὐτωσὶ λέγων· ὁ λόγος ὁ γενόμενος ἐπὶ ἰερεμί
αν τὸν προφήτην, ἐπὶ πάντα τὸν λαὸν ἰού
δα, ἐν τῷ ἔτει τῷ τετάρτῳ ἰωακεὶμ υἱοῦ ἰωσίου
βασιλέως ἰούδα, οὖτος ἐνιαυτὸς πρῶτος τῷ

ναβουχοδονόσορ βασιλεῖ βαβυλῶνος· εὐρίσκο
μεν τοίνυν ἐνταῦθα, ὡς τοῦ τρίτου ἔτους τῆς βα
σιλείας πληρουμένου τῷ ἰωακεὶμ βασιλεύ
σας ὁ ναβουχοδονόσορ τὴν κατὰ τῶν ἰουδαίων
στρατείαν ἐποιήσατo· ἐν ἀρχῇ δὲ τοῦ τετάρτου
ἔτους ὁ προφήτης ἱερεμίας παραίνεσιν τῷ
λαῷ προσφέρων, ἔφη πρῶτον εἶναι τούτον τὸν
ἐνιαυτὸν τῷ βασιλεῖ ναβουχοδονόσορ· καὶ ὁ μα
κάριος δὲ δανιὴλ τὴν πρώτην αἰχμαλωσίαν
εἰρηκὼς γεγενεῖσθαι ἐν ἔτει τρίτῳ τῆς βασιλείας
ἰωακεὶμ βασιλέως ἰούδα, ἐπήγαγε νῦν, ἐν
τῷ ἔτει τῷ δευτέρῳ τῆς βασιλείας ναβουχοδονό
σορ ἐνυπνιάσθη ἐνύπνιον· ταῦτα δὲ οὐχ ̓ ἀπλῶς
προστέθηκα, ἀλλ’ ἵνα καὶ τὸν χρόνον ἀκριβῶς
καταμάθωμεν. τούτου χάριν καὶ οἱ θεῖοι προ
φῆται μεμνημένοι τῶν βασιλέων, καὶ τὸν ἀρι
θμὸν τῶν ἐτῶν ἀναγράφουσιν· ἐν τῷ ἔτει τοί
νυν τῷ δευτέρῳ τῆς βασιλείας ναβουχοδονόσορ
ἐνυπνιάσθη ἐνύπνιον, καὶ ἐξέστη τὸ αὐτοῦ,
καὶ ὁ ὕπνος ἀπέστη ἀπ’ αὐτοῦ· καὶ εἶπεν ὁ βα
σιλεὺς τοῦ καλέσαι τοὺς ἐπαοιδοὺς καὶ τοὺς μά
γους, καὶ τοὺς φαρμακοὺς καὶ τοὺς χαλδαίους, τοῦ
ἀναγγεῖλαι τῷ βασιλεῖ τὸ ἐνύπνιον αὐτοῦ·
ἡ μὲν ἡ μὲν oὖν τοῦ οἰκονομία τοῖς ἐχέφροσι
δήλη· γνώριμον γὰρ αὐτοῦ τὸ ἐνύπνιον
ποιῆσαι βουλόμενος τὸν οἰκεῖον προφή
την, ἵνα τὰς ἀγαθὰς καὶ σωτηρίους ἐντεῦθεν
δέξηται παραινέσεις, δεδίττεται μὲν αὐτὸν
τῷ ἐνυπνίῳ, ἀφαιρεῖται δὲ τοῦ ἐνυπνίου τὴν
μνήμην· ἀλλ’ ὥσπερ δήλη τοῦ τῶν ὅλων
ἡ προμύθεια, οὕτω γνώριμος ἄπασι τοῖς
εὐσεβέσι καὶ ἡ τοῦ βασιλέως παράνοια· πῶς
γὰρ οὐκ ἄκρας παραπληξίας τὸ παρ’ ἑτέρων
ζητεῖν τοῦ ἐνυπνίου τὴν μνήμην; ἀλλ’ ὅμως,
κληθέντες φησὶν ἦλθον καὶ ἔστησαν ἐνώπιον
τοῦ βασιλέως· καὶ εἶπεν αὐτοῖς ὁ βασιλεύς,
ἐνυπνιάσθην ἐνύπνιον, καὶ ἐξέστη τὸ μου
τοῦ γνῶναι τὸ ἐνύπνιον· καὶ ἐλάλησαν οἱ χαλ
δαῖοι τῷ βασιλεῖ συριστί, καὶ εἶπον· βασιλεῦ
εἰς τὸν αἰῶνα ζῆθι· σὺ εἰπὲ τὸ ἐνύπνιον τοῖς
παισί σου, καὶ τὴν σύγκρισιν αὐτοῦ ἀπαγγελοῦ
μεν· καὶ τὴν μὲν αἴτησιν τῷ ὄντι ἀκόλουθον ἐ
ποιήσαντο· ἀλαζονικὴν δὲ τὴν ὑπόσχεσιν·
οὔτε γὰρ ἀνθρωπίνης ἦν διανοίας θείας ἑρ
μηνεύειν ἀποκαλύψεις δίχα τῆς ἄνωθεν συ
νεργείας· συριστὶ δὲ τὴν διάλεξιν οἱ χαλδαῖοι πεποίηνται, ὡς ἐκ διαφόρων συνηλεγμένοι
ἐθνῶν, καὶ ἰδίαν μὲν γλῶτταν ἐχόντων ἑκάστου,
κοινῇ δὲ πάντων τῇ σύρων χρωμένων, διδά
ξαι βουλόμενοι τὸ τῆς ἀποκρίσεως ἀκόλου
θον· ἀλλ’ οὐδὲ οὕτως ἔπεισαν τὸν ἀλαζόνα
βασιλέα μὴ ἀπ ̓ αἰτεῖν παρὰ τὰ παρὰ
τὴν φύσιν· ἀπεκρίθη γὰρ εὐθὺς ὁ βασιλεὺς
καὶ εἶπε τοῖς χαλδαῖοις· ὁ λόγος ἀπέστη μου·
ἐὰν οὖν μὴ γνωρίσηταί μου τὸ ἐνύπνιον, καὶ
τὴν σύγκρησιν αὐτοῦ, εἰς ἀπώλειαν ἔσεσθε,
καὶ οἱ οἶκοι ὑμῶν δι ̓ ἀρπαγήσονται· ἐὰν δὲ
τὸ ἐνύπνιον καὶ τὴν σύγκρησιν αὐτοῦ γνωρίση
τέ μοι, δόματα καὶ δωρεὰς καὶ τιμὴν πολλὴν
λήψεσθε παρ’ ἐμοῦ· πλὴν τὸ ἐνύπνιον καὶ
τὴν σύγκρησιν αὐτοῦ ἀπαγγείλατέ μοι· ταῦ
τα δὲ οὐ μόνον αὐτοῦ τὸ θρασὺ καὶ θηριῶ
δες, ἀλλὰ καὶ τὸ λίαν ἀνόητον ὑποδείκνυσιν·
ἀνοίας γὰρ ἐσχάτης τὸ νομίσαι ἢ τῇ ἀπει
λῇ τῶν κακῶν, ἢ τῇ ὑποσχέσει τῶν ἀγαθῶν,
πλείονα τοῖς χαλδαίοις ἐγγενήσεσθαι γνῶ
σιν· αὐτίκα τοίνυν ἐκεῖνοι πρὸς αὐτὸν ἔ
φησαν· εἰπὲ τὸ ἐνύπνιόν σου τοῖς παισί σου,
καὶ τὴν σύγκρησιν αὐτοῦ ἀπαγγελοῦμεν· τὴν
μὲν μὲν γὰρ δουλείαν φησὶν ὁμολογοῦμεν, ἀλλὰ
καὶ τὴν φύσιν γινώσκομεν· καὶ ἐρμηνεῦσαι μὲν,
εἰ μάθημεν τὸ ἐνύπνιον δυνησόμεθα, ἐρεῖν
δὲ αὐτὸ, σοὶ μὲν γνωρισθέν, εἶτα λήθη πα
ραδοθὲν, οὐ δυνάμεθα· ἀλλ’ οὐδὲν ἦττον ὁ
μάταιος ἐπέκειτο τοῦ ἐνυπνίου ζητῶν τὴν
ἀνάμνησιν· ἀπεκρίθη γὰρ φησὶν ὁ βασι
λεὺς καὶ εἶπεν, ἐπ’ ἀληθείας οἶδα ὅτι και
ρὸν ὑμεῖς ἐξαγοράζετε, καθότι εἴδετε ὅτι
ἀπέστη ἀπ’ ἐμοῦ τὸ ῥῆμα· ἐὰν οὖν τὸ ἐνύ
πνιον μὴ ἐπαγγείλητέ μοι, ἕν ἐστι τὸ δόγμα
ὑμῶν, καὶ οἶδα ὅτι ῥῆμα ψευδὲς καὶ διεφθαρ
μένον συνέθεσθε εἰπεῖν ἐνώπιόν μου, ἕως
οὖ ὁ καιρὸς παρέλθη· τὸ ἐνύπνιόν μου εἴ
πατέ μοι, καὶ γνώσομαι ὅτι τὴν σύγκρησιν αὐ
τοῦ ἀναγγελεῖτε μοι· τούτων δὲ τῶν λόγων ἡ
μὲν ἀπαίτησις αὐθάδης καὶ μανικὴ, ἡ δὲ
κατηγορία λίαν ἀληθής· βούλεσθε γὰρ μα
θεῖν τὸ ἐνύπνιον, ἵνα κοινῇ τινὶ πλασάμε
νοι ἐρμηνείαν ψευδῆ, φενακήσετέ με συνή
θως, συνεργὸν λαμβάνοντες τοῦ χρόνου τὸ
μῆκος, καὶ τῆς ἐκβάσεως τὸν καιρὸν ἀναμέ
νοντες· τούτων ἀκούσαντας οἱ χαλδαῖοι ὡς γὰρ ἔοικεν, οὖτοι πλείονα τῶν ἄλλων εἶχον
παρ’ αὐτῷ παῤῥησίαν, ἀποφαντικῶς λοιπὸν
διαλέγονται, καὶ παντελῶς ἀπαγορεύουσι τοῦ
ἐνυπνίου τὴν ἀνάμνησιν· οὐκ ἔστι γὰρ ἔλε
γον ἐπὶ τῆς ξηρᾶς, ὅστις δυνήσεται
γνωρῖσαι τῷ βασιλεῖ, καθότι βασιλεὺς μέ
γας καὶ ἄρχων ῥῆμα τοιοῦτον οὐκ ἐπερωτᾶ ἐ
παοιδὸν καὶ χαλδαῖον· ὅτι ὁ λόγος ὃν ἐπε
ρωτᾶ ὁ βασιλεὺς βαρύς, καὶ ἕτερος οὐκ ἔστιν
ὃς ἀναγγελεῖ αὐτὸν ἐνώπιον τοῦ βασιλέως,
ἀλλ’ οἱ θεοὶ ὦν οὐκ ἔστιν ἡ κατοικία μετὰ
πάσης σαρκός ὄθεν οὐκ ἐνδέχεται γενέ
σθαι καθάπερ καθάπερ ὡς ἀνθρώπινα φησὶ
παρ’ ἡμῶν ἐπιζήτησιν, μὴ τὰ παρὰ τὴν
φύσιν· πάντων γὰρ μάλιστα βασιλεῦσιν
ἀρμόττει δικαίως τὴν βασιλείαν ἰθύνειν,
καὶ τὰ δυνατὰ παρὰ τῶν ὑπηκόων αἰτεῖν· ἃ
δὲ νῦν ἀπαιτεῖς, οὐ δικαίως ἀπαιτεῖς· οὐ γάρ
ἐστὶν τῶν σάρκα περικειμένων ἡ τοιαύτη
γνῶσις, ἀλλὰ τῆς ἀσωμάτου φύσεως τῆς
ἀκριβῶς ἄπαντα γινωσκούσης· ταῦτα μὲν
οὖν παρὰ τῶν χαλδαίων ἐῤῥέθη, προω
κονομεῖτο δὲ ἡ τοῦ δανιὴλ ἀνάῤῥησις· τούτων
γὰρ γὰρ εἰρηκότων, οὐκ ἔστιν , ἀλλ ̓ ἤ θεῶν
τὸ ταῦτα γινώσκειν· ὁ θεσπέσιος δανιὴλ ἀνα
μιμνήσκει μὲν τοῦ ἐνυπνίου τὸν βασιλέα,
ἀκριβῶς δὲ λίαν καὶ σαφῶς ἐρμηνεύει· διδά
σκει δὲ τὸν βασιλέα ὅτι ἡ τοιαύτη γνῶσις, οὐκ
ἐστὶ τῶν ἐπὶ γῆς ἐρπόντων, οὔτε μὴν θε
ῶν τῶν οὐκ ὄντων, ἀλλὰ τοῦ τὰ σύμπαντα πε
ποιηκότος . ἀλλὰ τούτων μὲν ἕκαστον ἐν
τῷ οἰκείῳ χωρίῳ τὴν ἀρμόττουσαν ἐρμηνεί
αν δέξεται· τότε φησὶν ὁ βασιλεὺς ἐν
θυμῷ πολλῷ καὶ ὀργῇ εἶπεν ἀπολέσαι πάν
τας τοὺς σοφοὺς βαβυλῶνος· καὶ τὸ δόγμα ἐ
ξῆλθε, καὶ οἱ σοφοὶ ἀπεκτείνοντο, καὶ ἐζήτη
σαν τὸν δανιὴλ καὶ τοὺς φίλους αὐτοῦ ἀνελεῖν·
τυρανικὸν, ἀλλ’ οὐ βασιλικὸν τὸ ἐγχείρημα,
ἄδικον προφανῶς, καὶ δικαιοσύνης ἔρημον·
ἀλαζονεία γὰρ καὶ τύφος προσλαβὼν ἐξουσί
αν, ὄλεθρον μηχανᾶται τοῖς ὑπηκόοις ἰου
δαῖοις· ἀλλ’ ὁ θειώτατος δανιὴλ τὴν ἄδικον
ταύτην σφαγὴν θεασάμενος, πυνθάνεται
τοῦ ἀριὼχ, ὃς τὸν ὠμώτατον τοὺτον ἐνεχειρί
σθη φόνον, λέγων· ἄρχων τοῦ βασιλέως,
περὶ τίνος ἐξῆλθεν ἡ γνώμη ἡ ἀναιδὴς ἐκ προσώπου τοῦ βασιλέως; ἠγνόει γὰρ ὡς ἔοι
κεν, ἅτε μὴ κληθεὶς εἰς τὸν σύλλογον τῶν
σοφῶν βαβυλῶνος· οὐδέπω γὰρ τὰ τρία πα
ρελυλήθει ἔτη ἐν οἶς αὐτοὺς τῇ βασιλικῇ τρα
φέντας τροφῇ, μετὰ τὸν τρίτον τούτον χρόνον
εἰσαχθῆναι προσέταξεν αὐτῷ τῶν βαβυλωνί
ων ὁ βασιλεύς· εἰ δὲ πρὸ τούτων διηγήσατο
τὸν λόγον, ὅτι καὶ εἰσῆλθον, καὶ τῶν ἄλλων προ
εκρίθησαν ἀμείνους ὀφθέντες, θαυμαζέτω
μηδείς· ἐκεῖνο γὰρ τὸ διήγημα συμπερᾶ
ναι βουληθείς, ἄπαντα σαφῶς ἐδίδαξε τὰ
τηνικαῦτα συμβάντα· εἶτα μεταβαίνει λοιπὸν
ἐφ’ ἔτερον διήγημα τῶν ἐν μεταξὺ τῶν χρόνων
γεγενημένων· ὅτι γὰρ οὐδέπω τῶν παῤῥησί
αν ἐχόντων ἦν πρὸς τὸν βασιλέα, ἠνίκα τοὺς
σοφοὺς συνήγαγε βαβυλῶνος, ἡ τῆς ἀδίκου
σφαγῆς ἄγνοια μαρτυρεῖ· ταύτην γὰρ ἀγνο
ῶν τὴν αἰτίαν τὸν ἀριὼχ ἠρώτα· καὶ ἐπειδὴ
ἔμαθε, θαῤῥεῖ μὲν τὴν πρὸς τὸν βασιλέα
διάλεξιν, ἀξιοῖ δὲ αὐτὸν ὀλίγον αὐτῷ χρό
νον ἐνδοῦναι εἰς τὴν τοῦ ἐνυπνίου ζήτησιν, καὶ
τῆς ἐρμηνείας τὴν εὔρεσιν· εἶτα διδάσκει ἡ
μᾶς τὸν τῆς εὐρέσεως τρόπον, οὐκ αὐτὸς φι
λο λοτιμούμενος, ἀλλ’ ἡμᾶς ἐπὶ τὴν ὀμοίαν
σπουδὴν ἐκκαλούμενος· εἰσῆλθε γὰρ φησὶ
δανιὴλ εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ, καὶ τῷ ἀνανίᾳ,
καὶ τῷ ἀζαρίᾳ, καὶ τῷ μισαὴλ, τοῖς φίλοις αὐ
τοῦ ἐγνώρισε τὸ ῥῆμα· καὶ οἰκτιρμοὺς ἐζήτουν
παρὰ τοῦ τοῦ οὐρανίου ὑπὲρ τοῦ μυστηρίου
τούτου, ὅπως μὴ ἀπώλονται δανιὴλ, καὶ οἱ
φίλοι αὐτοῦ, μετὰ τῶν ἐπιλοίπων σοφῶν
βαβυλῶνος· ἀληθὼς πολὺ τῆς ἀληθεί
ας καὶ τοῦ ψεύδους τὸ μέσον· οἱ μὲν γὰρ τοῦ
ψεύδους ἐργάται τῆς θείας εἰσὶν ἔρημοι συμ
μαχίας, καὶ λογισμοῖς μόνοις εὐσε
βείας γεγυμνωμένοις χρώμενοι, πάντα
καὶ λέγουσι καὶ πράττουσιν εἰς ἀπάτην ·
οἱ δὲ τρόφιμοι τῆς ἀληθείας, λέγειν ἢ πράτ-
τειν ἀνέχονται οὐδὲν δίχα τῆς ἄνωθεν βοη
θείας· τὰ δὲ σφῶν αὐτῶν αἰτήματα τῆς
πάντα ἐφορώσης προμηθείας ἐξάπτοντες,
ἰστᾶσιν ἀκίνητοι, μὴ κλονούμενοι, μηδὲ τῇ
δε κᾀκεῖσε περιφερόμενοι, ἀλλὰ τῆς ζάλης
τῶν λογισμῶν ἀπηλλαγμένοι· καὶ τούτου
μάρτυς ὁ θεσπέσιος δανιὴλ, ὀλίγον μὲν
χρόνον αἰτήσας εἰς τὴν τοῦ ἐνυπνίου εὕρε σιν, οὐκ εἰς λογισμοὺς δὲ ἀπλῶς τὸν καιρὸν δα
πανήσας, ἀλλ’ εἰς ἱκετείαν καὶ προσευχήν, καὶ
οὐδὲ ἑαυτῷ μόνῳ θαῤῥήσας, ἀλλὰ καὶ τοὺς ὁμο
τρόπους εἰς κοινωνίαν τῆς ἱκετείας λαβών· καὶ
οὐκ ἐψεύσθη τῆς ἐλπίδος· τότε γάρ φησὶ
τῷ δανιὴλ ἐν ὀράματι τῆς νυκτὸς τὸ μυστήριον
ἀπεκαλύφθη, καὶ ηὐλόγησε τὸν δανιὴλ τὸν
τοῦ οὐρανοῦ καὶ εἶπεν· εἴη τὸ ὄνομα
τοῦ εὐλογημένον ἀπὸ τοῦ αἰῶνος,
καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος, ὅτι ἡ σοφία καὶ ἡ σύνε
σις αὐτοῦ ἐστί· καὶ αὐτὸς ἀλλοιοῖ καιροὺς καὶ
χρόνους, καθιστᾶ βασιλεῖς καὶ μεθιστᾶ, δι
δοὺς σοφίαν τοῖς σοφοῖς, καὶ φρόνησιν τοῖς εἰ
δόσι σύνεσιν· αὐτὸς ἀποκαλύπτει βαθέα
καὶ ἀπόκρυφα, γινώσκων τὰ ἐν τῷ σκότει, καὶ
φῶς μετ’ αὐτοῦ ἐστίν· διὰ πάντων τὴν οἰκεί
αν εὐγνωμοσύνην δείκνυσι, καὶ πλέκει τὸν
ὕμνον οὐχ ἀπλῶς, ἀλλὰ τῆς πλοκῆς ὕλην
ποιούμενος τοῦ ἐνυπνίου τὴν εὔρεσιν· προ
σήκει γάρ φησὶ τὸν ἀίδιον καὶ αἰώνιον διηνε
κῶς ἀνυμνεῖν θεόν, σοφίαν ὄντα καὶ συνέ
σεως πηγὴν, ἀληθὼς ἄπαντα καὶ ἀγαθῶς
πρυτανεύοντα, καὶ ταῖς τῶν πραγμάτων με
τα ταβολαῖς ἐλέγχοντα μὲν τὸ τῆς εὐη
μερίας ἀβέβαιον, δεικνῦντα δὲ ἄπασιν ἐ
ναργῶς τὴν οἰκείαν ἰσχύν· χειροτονῶν γὰρ
βασιλέας, πάλιν αὐτοὺς ἀποχειροτονεῖ ῥα
δίως· καὶ διδοὺς ἐξουσίαν, ἀφαιρεῖται ταύτην
ὅταν ἐθέλει καὶ σοφίας δὲ καὶ φρονήσεως οὖ-
τος ἐστὶ χορηγός· δίδωσι δὲ ταύτην οὐχ ἀπλῶς,
ἀλλὰ τοῖς συνιέναι αὐτὸν βουλομένοις· ἀποκα
λύπτει δὲ ὡς ἐθέλει τὰ μηδαμῶς φαινόμενα,
ἀλλ’ οἶον τινὶ βυθῷ κρυπτόμενα τῷ μηδέπω
γενέσθαι· καὶ φῶς ὑπάρχων νοερόν, φῶς οἰκῶν
ἀπρόσιτον, ἀκριβῶς ἄπαντα γινώσκει τὰ
ἐν τῷ σκότει γινόμενα· διὸ σοι ὁ τῶν
ἐξομολογοῦμαι καὶ αἰνῶ, ὅτι σοφίαν
καὶ δύναμιν ἔδωκάς μοι, καὶ νῦν ἐγνώρισάς μοι
ἃ ἠξιώσαμεν παρὰ σοῦ, ὅτι τὸ ὄραμα τοῦ
βασιλέως ἐγνώρισάς μοι τοῦ γνωρίσαι τῷ
βασιλεῖ· τοιαῦται τῶν εὐσεβῶν αἱ ψυχαί, καὶ
ἐν ταῖς χρείαις τὸν ἐπιστάμεναι χορηγόν,
καὶ τοῖς αὐτοῦ λιμέσι προστρέχουσαι, καὶ μετὰ
τὴν τῶν ἀγαθῶν χορηγίαν οὐκ ἀνεχόμεναι
λήθη παραδιδόναι τῶν δωρεῶν τὴν μνή
μην, ἀλλ’ ὕμνοις ἀμειβόμεναι τὸν εὐεργέτην · ἄξιον δὲ ἐπισημείνασθαι τοῦ θείου τούτου
ἀνδρὸς καὶ τὸ μέτριον φρόνημα, καὶ γὰρ καὶ τὴν αἴ
τησιν ποιούμενος, κοινωνοὺς ἔλαβε τοὺς ὁμο
τρόπους τῆς προσευχῆς, καὶ τὸν ὕμνον ὑφαί
νων ὑπὲρ ὦν ἔλαβε, πάλιν αὐτῶν ἐμνημό
νευσεν· οὐ γὰρ εἶπεν ἐγρ ἐγνώρισάς μοι ἃ
ἠξίωσά σε, ἀλλὰ ἠξιώσαμεν παρὰ σοῦ· οὕ
τω τὸν θεῖον συμπεράνας ὕμνον· καὶ εὐ
θὺς ἦλθε φησὶ δανιὴλ πρὸς ἀριὼχ ὃν κα
τέστησεν ὁ βασιλεὺς ἀπολέσαι τοὺς σοφοὺς
βαβυλῶνος, καὶ εἶπεν αὐτῷ, τοὺς σοφοὺς βα
βυλῶνος μὴ ἀπολέσης, εἰσάγαγε δέ με
ἐνώπιον τοῦ βασιλέως, καὶ τὴν σύγκρησιν τοῦ
ὀράματος ἀναγγελῶ τῷ βασιλεῖ· πρέπον
καὶ οὖτος τῷ προφήτῃ ἔλεος, οὐ γὰρ ἠνέσχετο
μόνος μετὰ τῶν φίλων τῆς ἀδίκου ἀπαλ-
λαγῆναι σφαγῆς, ἀλλὰ καὶ τοῖς χαλδαίοις
πραγματεύεται , ἐλπίζων διὰ τοῦδε
τοῦ θαύματος καὶ τῆς ἀσεβείας αὐτοὺς ἀπαλά
ξειν, καὶ τῷ τῶν ὅλων προσάξειν · ὁ δὲ
ἀριὼχ τούτων ἀκούσας τῶν λόγων, σπουδῇ
τὸν δανιὴλ εἰσήγαγεν ἐνώπιον τοῦ βασιλέ
ως, καὶ εἶπεν αὐτῷ, εὔρηκα ἄνδρα ἐκ τῶν τῆς
αἰ αἰχμαλωσίας τῆς ἰουδαίας, ὅστις τὸ σύγκρι
μα τῷ βασιλεῖ ἀναγγελεῖ· πάλιν ἐντεῦθεν
σαφὲς ἡμῖν γέγονεν, ὅτι οὐδέπω τῆς τοῦ δα
νιὴλ ἀρετῆς πεῖραν ὁ βασιλεὺς εἰλήφει· οὐ
γὰρ εἴπερ ἐγινώσκετο, ἀορίστως εἶπεν ὁ ἀριὼχ,
εὔρηκα ἄνδρα ἐκ τῶν τῆς αἰχμαλωσίας τῆς ἰουδαί
ας, ὅστις τὸ σύγκριμα τῷ βασιλεῖ ἀναγγελεῖ· ὁ δὲ
βασιλεὺς περιχαρὴς γενόμενος εἶπε τῷ δανιὴλ,
οὖ τὸ ὄνομα βαλτάσαρ, εἰ δύνασαι μοι ἀναγγεῖλαι
τὸ ἐνύπνιον, ὃ εἶδον, καὶ τὴν σύγκρισιν αὐτοῦ; ἐπι
σημείνασθαι δεῖ καὶ τοῦτο, ὅτι βαλτάρσαρ αὐτὸν
οὐκ ἀεὶ προσαγορεύει, ἀλλ’ ὅτε τῷ βασιλεῖ διαλέγε
ται, ταύτην αὐτῷ τὴν προσηγορίαν ἐπιτεθεικότι,
ἐρωτηθεὶς δὲ ὅμως εἰ δύναιτο καὶ τὸ ἐνύπνιον, καὶ
τὴν ἐρμηνείαν ἐπαγγεῖλαι τῷ βασιλεῖ, ἀπεκρί
νατο λέγων τὸ μυστήριον ὃ ὁ βασιλεὺς ἐπε
ρωτᾶ, οὐκ ἔστι σοφῶν μάγων ἐπαοιδῶν γα
ζαρινῶν ἀναγγεῖλαι τῷ βασιλεῖ· ἀλλ’ ἔστι
ἐν οὐρανῷ ἀποκαλύπτων μυστήρια· θαυ
μαστῶς τῆς διδασκαλίας ἤρξατο· ἐκβαλὼν γὰρ
τὸν τῶν ἀφρόνων ἐκείνων χορὸν, καὶ γυμνώσας
αὐτῶν τὴν ἀσθένειαν, τὸν εἶναι ἔφη τῆς τῶν
μυστηρίων ἀποκαλύψεως διδάσκαλον· προστέθεικε δὲ ἐν οὐρανῷ, τοὺς κάτω γινομένους
καὶ προσκυνουμένους ἐκβαλὼν θεούς· καὶ τῷ μὲν ἑνι
κῷ ὀνόματι τὸ πλῆθος ἐκβάλει τῶν οὐκ ὄντων
θεῶν, τῇ δὲ ἐν οὐρανῷ διαγωγῇ τοὺς κάτω
φαινομένους δείκνυσιν οὐ θεοὺς ἀλλ’ ἀπάτην
ἀφορμὴν ἔχουσαν τῶν τὴν τέχνην· οὖτος
ἐγνώρισεν ὁ τῷ βασιλεῖ ναβουχοδονόσορ
ἃ δεῖ γενέσθαι ἐπεσχάτων τῶν ἡμερῶν · οὕτω
προοιμιασάμενος, πάλιν ἐπισπᾶται τὴν εὐ
λογίαν εἰς εὔνοιαν τοῦ βασιλέως τὴν ἀκοήν·
βασιλεῦ γὰρ φησὶν εἰς τοὺς αἰῶνας ζῆθι· ἐπει
δὴ γὰρ μέλλει καὶ τὸ ἐνύπνιον λέγειν, καὶ τὴν ἐρμη
νείαν ἐπάγειν, καὶ προλέγειν αὐτῷ τὴν τῆς βα
σιλείας κατάλυσιν, προοιμιαζόμενός εὐχὴ
φησὶν ἐστὶν ἐμοὶ ζῆν σε διηνεκῶς· μὴ τοίνυν
ἐμοὶ ἐπιγράψης τὸ ὑπὸ τοῦ ἐνυπνίου δηλούμε
νον· εἶτα φησὶν τὸ ἐνύπνιόν σου καὶ αἱ ὀράσεις
τῆς κεφαλῆς σου, ἐπὶ τῆς κοίτης σου, τοῦτο ἐστι
βασιλεῦ· ἀντὶ τοῦ, ἃ νύκτωρ ἐθεάσω, ταῦ
τα ἐστὶ· οἱ διαλογισμοί σου ἐπὶ τῆς κοίτης σου
ἀνέβησαν, ἃ δεῖ γενέσθαι μετὰ ταῦτα· ἐλο
γίζου φησὶν κατακείμενος ἐπὶ τῆς κλίνης, εἴτε
ἐσαεὶ ζήσῃ, εἴτε τῷ νόμῳ τῶν
ὑπὸ τὸν θάνατον ὑπὸ τὸν θάνατον γενήσῃ. ἐπεθύμεις δὲ μα
θεῖν καὶ τὰ μήπω γεγενημένα, καὶ ὁ ἀποκαλύ
πτων μυστήρια ἐγνώρισέ σοι ἃ δεῖ γενέσθαι·
πανταχοῦ δὲ τὸν ἕνα κηρύττει , τῆς πολυ
θείας ἐκβαλὼν τὴν πλάνην· εἶτα καὶ τοῦ οἰκείου
φρονήματος τὴν μετριότητα δείκνυσι ἐμοὶ
γὰρ φησὶν οὐκ ἐν σοφίᾳ τῇ οὔσῃ ἐν ἐμοὶ πα
ρὰ πάντας τοὺς ζῶντας τὸ μυστήριον ἀπεκαλύ
φθη, ἀλλ’ ἔνεκεν τοῦ τὴν σύγκρισιν τῷ βασιλεῖ
γνωρῖσαι, καὶ ἵνα γνῶς τοὺς διαλογισμοὺς τῆς
καρδίας σου· ταύτης γὰρ φησὶ τῆς ἀποκα
λύψεως ἔτυχον, οὐκ ἐπειδὴ πάντων εἰμὶ τῶν
σοφώτερος, ἀλλ’ ἵνα σὺ μάθῃς ἃ μα
θεῖν ἐπεθύμησας· ἐμοὶ δὲ διακόνῳ ταύ
της ἐχρήσατο τῆς γνώσεως, ὡς οἰκείῳ θε
ράποντι· ἄρχεται τοίνυν τῆς ἐξηγήσεως,
καὶ ἄγει πρῶτον αὐτὸ τὸ ἐνύπνιον· σὺ βασι
λεῦ ἐθεώρεις, καὶ ἰδοὺ εἰκὼν μία, πολλὴ,
ἡ εἰκὼν μεγάλη, καὶ ἡ ὄψις αὐτῆς ὑπερφερὴς
ἑστῶσα πρὸ προσώπου σου, καὶ ἡ ὄρασις αὐ
τῆς φοβερά, εἰκὼν ἦς ἡ κεφαλὴ χρυσίου κα
θαροῦ, αἱ χεῖρες καὶ τὸ στῆθος καὶ οἱ βραχίονες
αὐτῆς ἀργυροί, ἡ κοιλία καὶ οἱ μηροὶ χαλκοὶ, αἱ κνῆμαι σιδηραί, οἱ πόδες μέρος μέντοι
σιδηροῦν, καὶ μέρος δέ τι ὀστράκινον· τέττα
ρας μὲν ὕλας διὰ τῶν προειρημένων ἐσή
μανε, τὸν χρυσὸν, τὸν ἄργυρον, τὸν χαλ
κὸν, τὸν σίδηρον· ὄστρακον γὰρ οὐ καθ ̓ αὐ
τὸ εἶπεν, ἀλλὰ τῷ σιδήρῳ συμμεμιγμένον.
δηλοῖ δὲ διὰ τούτων τὰς μεγίστας τε καὶ καθολι
κωτάτας βασιλείας, αἳ τοῦ πλείστου τῆς οἰκου
μένης ἐκράτησαν ἀλλήλας διαδεξάμεναι· ὅτι
μὲν γὰρ καὶ ἄλλαι βασιλεῖαι συνέστησαν, καὶ ἐπὶ
τοῦ παρόντος δὲ συνεστᾶσι δῆλον ἐστὶ· οὐ μὴν τῶν
πάντων ἢ τῶν πλειόνων ἐστὶν αὐτὰς κρατούσας
ἰδειν, ἀλλ’ ἤ ἐνὸς, ἢ δύο μόνον ἐθνῶν· λέγει
τοίνυν πρώτην ἀπάντων γεγενῆσθαι τὴν τῶν ἀσυ
ρίων ἡγεμονίαν, ἥτις αὐτὴ ἐστὶν ἡ τῶν βαβυλω
νίων, ἀσσύριοι γὰρ οὖτοι κἀκεῖνοι, ἀλλὰ πότε
μὲν ἐν τῇ νίνῳ, τῇ παρ’ ἑβραίους νινευῇ καλουμέ
νη, τὰ βασίλεια ἐσχήκασι, πότε δὲ ἐν βαβυ
λῶνι· ὅτι δὲ μία ἐστὶν ἡ βασιλεία τούτων κᾀκεί
νων, καὶ αὐτὸς ὁ προφήτης μαρτυρεῖ· ἐρμηνέ-
υων γὰρ τὸ ἐνύπνιον φησίν, ἡ κεφαλὴ ἡ χρυ
σὴ σὺ εἶ βασιλεῦ· καὶ ὁ μακάριος δὲ ἰερεμίας
ὁ προφήτης φησί, ποτήριον χρυσοῦν βαβυ
λὼν λὼν ἐν χειρὶ , μεθύσκον πᾶσαν τὴν γῆν.
ἀπὸ οἶνου αὐτῆς ἐπίοσαν ἔθνη· διὰ τοῦτο
ἐσαλεύθησαν, καὶ ἄφνω ἔπεσε βαβυλὼν καὶ
συνετρίβη· ἡ δὲ ἑτέρα ἦν παρὰ ταύτην ἡ
τῶν ἀσσυρίων βασιλεία ταύτης πρεσβυτέρα,
ποίαν ἄν τις ὕλην αὐτὴν καλέσειεν; μαρτυ
ρεῖ δὲ καὶ ὁ θειώτατος μωσῆς ταῦθ’ οὕτως ἔχειν·
ἐν γὰρ τῇ κοσμογενείᾳ περὶ τοῦ νεβρώδους
εἰρηκὼς, ὅτι γίγας κυνηγὸς ἔναντι , ἐπή
γαγε· καὶ ἐγένετο ἡ ἀρχὴ τῆς βασιλείας αὐτοῦ
βαβυλὼν, ὀρὲχ, καὶ χαλάνη· καὶ οἱ ἔξω δὲ συ
γγραφεῖς τοὺς βαβυλωνίους ἀσσυρίους προσαγο
ρεύουσι, καὶ μέχρι δὲ τοῦ παρόντος ἀσσυρίαν αὐ
τὴν ὀνομάζουσι πέρσαι· οὐκοῦν ἡ μὲν πρώτη
ὕλη, ἤτις ἐστὶν ὁ χρυσὸς, τὴν ἀσσυρίων καὶ βα
βυλωνίων σημαίνει βασιλείαν· κεφαλὴν δὲ
αὐτὴν ὀνομάζει, ὡς πρώτην γεγενημένην· ἡ δευ
τέρα δὲ, ἤτις ἐστὶν ὁ ἄργυρος, ἡ περσῶν ἐστὶ
καὶ μήδων· κῦρος γὰρ ἑκατέροθεν ὀρμώμενος,
μητρόσθεν μὲν ἐκ μήδων, πατρόθεν δὲ ἐκ
περσῶν, κατέλυσε μὲν ἀσυρίων, εἴτουν βα
βυλωνίων, τὴν βασιλείαν εἰς πέρσας· στῆθος
δὲ αὐτὸν προσηγόρευσε, καὶ βραχίονας, ἵνα δείξη τὴν πρὸς δύο ἔθνη συγγένειαν· διὰ μὲν γὰρ
τῆς δεξιᾶς τὸ πατρῶον αὐτοῦ σημαίνει γένος, μη
τρῶον δὲ διὰ τῆς εὐωνύμου, ὦν τὴν συνάφειαν τὸ
στῆθος πεπίστευται, τὴν καρδίαν ἔχων τῶν λογι
σμῶν τὸ ταμεῖον, λογισμῷ δὲ καὶ τὰ γαμικὰ τελεῖ
ται συμβόλαια· τὸν δὲ χαλκὸν προσηγόρευ
σε τὴν μακεδονικὴν βασιλείαν μετὰ τὴν περ
σικὴν ἀναφανεῖσαν, καὶ αὐτὴν ὁμοίως ἀπάντων
κρατήσασαν· κοιλίαν δὲ αὐτῇ καὶ τοὺς μηροὺς
ἀπένημε, τὴν τε μοναρχίαν τοῦ ἀλεξάνδρου
διὰ τῆς κοιλίας μηνύων, καὶ διὰ τῶν μηρῶν τὴν με
τὰ τὴν ἐκείνου τελευτὴν γεγενημένην τῆς βασιλεί
ας διαίρεσιν· σίδηρον δὲ τὴν ῥωμαικὴν προση
γόρευσε βασιλείαν· αὕτη δὲ τὴν μακεδονικὴν
διεδέξατο· ἀπένειμε δὲ αὐτῇ τὰς κνήμας ἅτε
δὴ περὶ τὸ τέλος οὖσας τοῦ παντὸς σώματος
καὶ φέρειν ἄπαν δυναμένας τὸ σῶμα· τὰς δὲ τῶν
ποδῶν βάσεις σιδηρὰς μὲν καὶ αὐτὰς, ὀστράκῳ δὲ
ἀναμεμιγμένας· διὰ δὲ τούτου οὐχ ἑτέραν αἰ
νίττεται βασιλείαν, ἀλλὰ τὴν αὐτὴν ἀσθενεστέ
ραν ἑαυτῆς ἐσομένην, καὶ τῇ τοῦ ὀστράκου ἀ-
σθενείᾳ συμμεμιγμένην· τὴν δὲ τῶν ὑλῶν δια
φορὰν ἀνέθηκεν, οὐ τῆς τιμῆς, ἀλλὰ τῆς ἰσχύ
ος oς δεικνὺς τὸ διάφορον· τοῦ μὲν γὰρ χρυσοῦ
ὁ ἄργυρος στεγανώτερος· τοῦ δὲ ἀργύρου στερότε
ρος ὁ χαλκὸς· ὁ δὲ σίδηρος καὶ αὐτοῦ τοῦ χαλκοῦ
πολλῷ τῷ μέτρῳ στερεμνιώτερος· ἡ διαφορὰ
τοίνυν οὐκ ἐν τῇ τιμῇ, ἀλλ’ ἐν τῇ ἰσχύι τε καὶ δυνά
μει. ἀναγκαῖον δὲ ζητῆσαι, τί δήποτε ἐν εἰ
κόνι τῶν ὑλῶν τούτων ἐθεάσατο τὴν συνθή
κην· οὐδὲν γὰρ ἀπλῶς οὐδὲ μάτην ὑπὸ τοῦ
τῶν ὅλων ἀποκαλύπτεται· ἡ εἰκὼν σχή
ματα, ἀλλ’ οὐ πράγματα ἔχει· τοιοῦτος δὲ ὁ
παρὼν βίος, οὐδὲν ἔχων διαρκὲς, οὐδὲ μόνι
μον· διὸ καὶ ὁ μακάριος παῦλος ἐβόα, ὅτι
παράγει τὸ σχῆμα τοῦ κόσμου τούτου· καὶ ἀλλα
χοῦ παραινῶν λέγει· μὴ συσχηματίζεσθε τῷ
αἰῶνι τούτῳ· καὶ ὁ μακάριος δαβὶδ τῆς
εὐημερίας διελέγχων τὸ μάταιον φησί, πλὴν
τὰ σύμπαντα ματαιότης πᾶς ζῶν· μέν
τοι γε ἐν εἰκόνι διαπορεύεται , θησαυ
ρίζει καὶ οὐ γινώσκει τίνι συνάξει αὐτά· ἐπειδὴ
τοίνυν καὶ ὁ παρὼν βίος ὀξυῤῥόπους ἔχει τὰς με
ταβολὰς, θνητὰ γὰρ ἄπαντα τὰ ὀρώμενα, καὶ
πρόσκαιρα, καὶ ἐπίκηρα, καὶ ἡ εἰκὼν δὲ τῶν μὲν
πραγμάτων τὴν ἐνέργειαν οὐκ ἔχει, μόνα δὲ τὰ σχήματα δείκνυσι βασιλέων καὶ ἀρχόντων καὶ
ὑπηκόων, πρὸς δὲ τούτοις καὶ αὐτὸ τὸ σχῆμα
εὐδιάλυτον ἔχει, εἰκότως ὁ τῶν ὅλων τὸν ἀλα
ζόνα ἐκεῖνον παιδεῦσαι βουληθεὶς βασιλέα
τῆς ὀφρύος τὸ μάταιον, καὶ διδάξαι ὅτι
ῥάστην ἔχει τὰ τὴν μεταβολὴν, εἰκόνα
μὲν αὐτῷ ὄναρ προτίθησι, τὰ δὲ ταύτης μόρια
μερίζει ταῖς ὕλαις, τὰς συχνὰς καὶ ἐπαλλήλους
διδάσκων τῶν βασιλέων διαδοχὰς, καὶ πεί
θων ἄπαντας ὡς αὐτὸς μόνος διηνεκὲς ἔχει
τὸ κράτος, ἄναρχόν τε καὶ ἀτελεύτητον, καὶ ἁπα
ξαπλῶς αἰώνιον τὴν βασιλείαν· τούτοις ἐπά
γει ὁ μακάριος δανιὴλ τὰ λοιπὰ τοῦ ἐνυπνίου
διδάσκων ἐθεώρεις ἕως ὄτου ἀπεσχίσθη
λίθος ἀπὸ ὄρους ἄνευ χειρῶν, καὶ ἐπάταξε
τὴν εἰκόνα ἐπὶ τοὺς πόδας τοὺς σιδηροὺς, καὶ
ὀστρακίνους καὶ ἐλέπτυνεν αὐτοὺς εἰς τέλος· τότε
ἐλεπτύνθησαν εἰσάπαξ ὁ σίδηρος, τὸ ὄ
στρακον, ὁ χαλκὸς, ὁ ἄργυρος, ὁ χρυσὸς,
καὶ ἐγένοντο ὡσεὶ κονιορτὸς ἀπὸ ἄλωνος θε
ρινῆς, καὶ ἐξῆρεν αὐτὰ τὸ πλῆθος τοῦ , καὶ
πᾶς τόπος οὐχ εὐρέθη ἐν αὐτοῖς, καὶ ὁ λίθος
ὁ πατάξας τὴν εἰκόνα, ἐγένετο εἰς ὄρος μέ
γα γα, καὶ ἐπλήρωσε πᾶσαν τὴν γῆν· τοιοῦτον
τοῦ ἐνυπνίου τὸ τέλος· προσήκει δὲ κάτωθεν
ἡμᾶς ἄρξασθαι τῆς ἐρμηνείας· ζητήσωμεν
τοίνυν πρότερον, τίς λίθος προσαγορευό
μενος, καὶ βραχὺς πρότερον φαινόμενος,
ὕστερον ἐδείχθη μέγιστος, καὶ τὴν οἰκουμένην
ἐκάλυψεν· οὐκοῦν ἀκούσωμεν αὐτοῦ τοῦ
διὰ ἡσαίου τοῦ προφήτου λέγοντος· ἰδοὺ
τίθημι ἐν σιὼν λίθον πολυτελῆ, ἀκρογω
νιαῖον, ἔντιμον, ἐκλεκτόν, εἰς τὰ θεμέλια
αὐτῆς, καὶ πᾶς ὁ πιστεύων ἐπ’ αὐτῷ οὐ μὴ κα
ταισχυνθῆ· ἀκούσωμεν δὲ καὶ τοῦ μακαρίου
δαβὶδ προθεσπίζοντος καὶ βοῶντος, λίθον
ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες οὖτος
ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γωνίας· ταύτην δὲ τὴν
μαρτυρίαν καὶ ὁ δεσπότης ἐν τοῖς ἱεροῖς εὐα
γγελίοις ἰουδαῖοις προσήνεγκεν· οὐκ ἀνέγνω
τε λέγων, λίθον ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰ
κοδομοῦντες οὖτος ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γω
νίας· παρὰ ἐγένετο αὕτη καὶ ἔστι θαυμαστὴ
ἐν ὀφθαλμοῖς ἡμῶν· καὶ ὁ μακάριος δὲ πέτρος
ἐν ἰουδαίοις δημηγορῶν, καὶ τοῦ τὴν προφητεί
αν εἰς μέσον παραγαγὼν φησὶν, οὖτος ἐστὶν ὁ λίθος ὁ ἐξουθενηθεὶς παρ ̓ ὑμῶν τῶν οἰκοδο
μούντων, ὃς ἐγένετο εἰς κεφαλὴν γωνίας· καὶ ὁ
μακάριος δὲ παῦλος φησὶν, ἐποικοδομη
θέντες ἐπὶ τῷ θεμελίῷ τῶν ἀποστόλων καὶ
προφητῶν, ὄντος ἀκρογωνιαίου αὐτοῦ ·
καὶ ἀλλαχοῦ φησὶ, θεμέλιον οὐδεὶς δύναται πα
ρὰ τὸν κείμενον, ὅς ἐστὶν · καὶ πάλιν, ἔ
πινον φησὶν ἐκ ἀκολουθούσης πέ
τρας, ἡ δὲ πέτρα ἦν ὁ · οὐκοῦν ὑπὸ πα
λαιᾶς καὶ νέας διαθήκης διδασκόμεθα τὸν
ἡμῶν προσηγορεῦσθαι λίθον·
οὖτος γὰρ ἐτμήθη ἀπὸ ὄρους ἄνευ χειρῶν,
γεννηθεὶς ἐκ παρθένου γαμικῆς κοινωνί
ας χωρίς· οἶδε δὲ πολλάκις καὶ τὴν παρὰ
φύσιν γένησιν λατομίαν ἡ θεία προσαγο
ρεύειν γραφή· ἰουδαίους γὰρ τὴν παρὰ φύ
σιν ἡσαίας γενομένην τῷ ἀβραὰμ παιδο
γονίαν ἀναμιμνήσκων, ἐμβλέψατε ἔλεγεν
εἰς τὴν στερεὰν πέτραν, ἐξ ἦς ἐλατομήθητε·
οὐκοῦν ὄρος μὲν ἡ δαβιτικὴ φυλὴ, λίθος δὲ
ὁ κατὰ τὸ ἀνθρώπινον, οὐ κατὰ τὸν νόμον
τῆς φύσεως τμηθείς· οὖτος δὲ πάλαι σμικρὸς
φαινόμενος, δι’ ἣν περιήκειτο φῦύσιν, ἀθρό
ον ον ἐδείχθη ὄρος μέγιστον, πᾶσαν πληρώ
σας τὴν οἰκουμένην· ἐπληρώθη γὰρ ἡ σύμ
πασα γῆ τοῦ γνῶναι τὸν , ὡς ὕδωρ πο
λὺ κατακαλῦψαι θαλάσσας· οὖτος πατά
ξει τὴν εἰκόνα ἐπὶ τοὺς πόδας τοὺς ὀστρακίνους
καὶ 2 σιδηροὺς, καὶ τουτέστι καὶ τὴν ἐσχάτην κατα
παύση βασιλείαν, φροῦδον τε καὶ ἀφανῆ ποι
ήσει· οὐ γὰρ ἑτέρα ταύτην διαδέξεται βασι
λεία, ἀλλὰ τὴν οἰκείαν γυμνώσει, καὶ πᾶσι
ταύτην ὑποδείξει· ἐκείνων δὲ τῶν βασιλειῶν
ἀπασῶν καὶ αὐτὴν ἀφανιεῖ τὴν μνήμην κο
νιορτοῦ δίκην, ἐξ ἄλωνος μὲν τικτομένου,
ὑπὸ δὲ σκεδαννυμένου· oὕτω τὸ ἐνύπνι
ον ἄπαν εἰρηκὼς τῷ βασιλεῖ, ἐπήγαγε,
τοῦτο ἐστι τὸ ἐνύπνιον, καὶ τὴν σύγκρησιν αὐ
τοῦ ἐροῦμεν ἐνώπιον τοῦ βασιλέως· σὺ
βασιλεῦ βασιλεὺς βασιλέων οὐ κολακέ
ύων τοῦτο εἴρηκεν, ἀλλὰ τῇ συνήθει προ
σηγορίᾳ χρησάμενος· κατὰ γὰρ πάντων
τῶν ἐθναρχούντων βασιλέων ὀνομαζομένων
εἶχε τὸ κράτος· σὺ φησὶ βασιλεῦ βασιλεὺς
βασιλέων, ᾦ ὁ τοῦ οὐρανοῦ βασιλείαν κρα
ταιὰν καὶ ἰσχυρὰν, καὶ ἔντιμον ἔδωκεν ἐν παν τὶ τόπῳ oὐ γὰρ ἀπὸ ἰσχύος φησὶν
πάντων περιγεγένησαι, ἀλλὰ τοῦ , τοῦ τὴν
ἐπουράνιον ἔχοντος βασιλείαν, ταύτην σοὶ
δεδωκότος τὴν ἐξουσίαν, ὥστε τῶν ἐν παντὶ τό
πῳ ὄντων ἡγεμονεύειν τε καὶ βασιλεύειν·
θηριά τε ἀγροῦ, καὶ πετεινὰ οὐρανοῦ δέδωκεν
ἐν τῇ χειρί σου, καὶ κατέστησέ σε πάντων·
καὶ θηρία μὲν καλεῖ τοὺς θηριωδέστερον ζῶντας
βαρβάρους, πετεινὰ δὲ τοὺς συνέσει κεκοσμημέ
νους, καὶ τῶν ἄλλων ὑπερτέρους, καὶ πτηνοὺς
τὴν διάνοιαν· τούτων φησὶν ἀπάντων ἀπέφη
νέ σε βασιλέα· σὺ τοίνυν εἶ ἡ κεφαλὴ ἡ χρυ
σὴ, τουτέστιν ἡ σὴ βασιλεία· οὔτε γὰρ περὶ τοῦ
προσώπου λέγει, ἀλλὰ περὶ αὐτῆς τῆς βασιλεί
ας. καὶ γὰρ μετὰ τὴν τελευτὴν αὐτοῦ, εὐιλὰδ
μαρωδὰχ, ἐβασίλευσε τῶν βαβυλωνίων, καὶ
μετ’ ἐκεῖνον βαλτάσαρ· εἰ δὲ περὶ αὐτοῦ τοῦ
προσώπου ἔφη, ὅτι σὺ εἶ ἡ κεφαλὴ ἡ χρυ
σὴ, πῶν νοήσομεν τό, ὀπίσω σου ἀναστήσε
ται βασιλεία ἑτέρα ἥττων σου; οὔτε γὰρ τὴν
τῶν υἱέων αὐτοῦ βασιλείαν μηνύει, ἀλλὰ τὴν
περσικήν· οὐκοῦν κεφαλὴ ἡ χρυσὴ, οὐκ αὐτὸς
ὁ ναβουχοδονόσορ, ἀλλὰ πᾶσα ἡ τῶν ἀσυ
ρί ρίων εἴτουν βαβυλωνίων βασιλεία· καὶ ὀπίσω
σου ἀναστήσεται βασιλεία ἑτέρα ἤττων σου ἡ
περσικὴ· ἥττονα δὲ αὐτὴν καλεῖ, οὐχ ὡς ἀ
σθενεστέραν, ἀλλ’ ὡς δευτέραν καὶ βασιλεία τρί
τη ἤτις ἐστὶν ὁ χαλκὸς, ἣ κυριεύσει πάσης τῆς
γῆς τὴν μακεδονικὴν λέγει· ἐκυρίευσε δὲ
πάσης τῆς γῆς ἀλέξανδρος ὁ φιλίππου, ἐν δώδε
κα ἔτεσι τῆς βασιλείας πάντας ὑποτάξας
· καὶ βασιλεία τετάρτη ἔσται ἰσχυρὰ ὡς
ὁ σίδηρος· ὃν τρόπον γὰρ ὁ σίδηρος λεπτή
νει καὶ δαμάζει πάντα, οὕτως λεπτηνεῖ πάν
τα καὶ δαμάσει· τὴν ῥωμαικὴν λέγει βασι
λείαν, ἰσχυροτάτην μὲν γενομένην, καὶ πάν
των ὡς ἔπος εἰπεῖν τῶν ἐθνῶν περιγενομένην,
δασμὸν δὲ καὶ φόρον παρὰ πάντων κομι
σαμένην. τὸ γὰρ λεπτηνεῖ ἐπὶ τούτου τέθηκε,
τὸ δὲ δαμάσει ἐπὶ τῆς ὑπακοῆς τε καὶ εὐταξί
ας, καὶ τῆς ἐννόμου πολιτείας· καὶ ὅτι εἶδες τοὺς
πόδας μέρος μέν τι σιδηροῦν, μέρος δέ τι
ὀστράκινον, βασιλεία ἄλλη διηρημένη ἔ
σται, καὶ ἀπὸ τῆς ῥίζης τοῦ σιδήρου ἔσται ἐν αὐ
τῇ, ὃν τρόπον εἶδες τὸν σίδηρον ἀναμεμιγ
μένον τῷ ὀστράκῳ τῷ πηλίνῳ ἄλλην οὐ κατὰ τὸ γένος εἶπεν, ἀλλὰ κατὰ τὴν ποιότητα τῆς δυ
νάμεως· ἐἰ γὰρ κατὰ τὸ γένος ἔλεγεν ἄλλην,
εἶπεν ἂν αὐτὴν πέμπτην, ὥσπερ αὖ εἴρηκε τρί
την τε καὶ τετάρτην· ἐπειδὴ δὲ ἀσθενέστερα εἶδε
τῆς σιδηρᾶς βασιλείας τὰ τέλη, ἄλλην τέθη
κε διὰ τὴν ἀσθένειαν, καὶ μάλα εἰκότως· σφό
δρα γὰρ αὐτὴν ἰσχυροτάτην ἔδειξεν ἄνω· τοι
αῦτα γὰρ αὐτῆς τὰ πρῶτα, ἀλλ’ ὅμως οὐδὲ
τὰ τελευταῖα αὐτῆς παντελῶς ἀσθενῆ ἔσεσθαι
λέγει ἀπὸ γὰρ τῆς ῥίζης φησὶ τοῦ σιδήρου ἔ
σται ἐν αὐτῇ, ὂν τρόπον εἶδες τὸν σίδηρον ἀνα
μεμιγμένον τῷ ὀστράκῳ· καὶ οἱ δάκτυλοι δὲ
τῶν ποδῶν μέρος μέν τι σιδηροῦν, μέρος
δέ τι ὀστράκινον τοῦτο δὲ οὐδὲ τῆς ἡμετέρας
ἐρμηνείας προσδεῖται· αὐτὸς γὰρ ὁ προφή
της ἐρμηνεύων φησί, μέρος τί τῆς βασιλεί
ας ἔσται ἰσχυρὸν, καὶ ἀπ’ αὐτῆς ἔσται συντρι
βόμενον· τούτοις ἐπάγει καὶ ὅτι εἶδες τὸν
σίδηρον ἀναμεμιγμένον τῷ ὀστράκῳ τῷ
πηλίνῳ, συμμιγεῖς ἔσονται ἐν σπέρματι
· τοῦτο δὲ μάλιστα δείκνυσιν, ὡς οὐ
χ ἑτέρω ἐστὶν αὕτη ἡ βασιλεία παρὰ τὸν σί
δηρον, ἀλλ ̓ ἡ αὐτὴ ἀσθενέστερον διακειμέ
νη νη, καὶ μέρος μέν τι αὐτῆς ἰσχυρὸν, μέρος δέ
ἀσθενές· συγγενείας δὲ ὅμως θεσμὸς συνά
ψει τὴν ἀσθενῆ μοῖραν τῇ ἰσχυρᾷ· τὸ γὰρ
συμμιγεῖς ἔσονται ἐν σπέρματι , τοῦτο
δηλοῖ· ἐπιμιξία φησὶ τὶς ἔσται καὶ ἐπιγαμία
τούτων κἀκείνων, ἀλλ’ ὅμως ἡ διχόνοια τὰ τῆς
συγγενείας δίκαια διαφθερεῖ· οὐκ ἔσονται γάρ
φησὶ προσκολόμενοι οὖτος μετὰ τούτου, καθὼς
ὁ σίδηρος οὐκ ἀναμίγνυται τῷ ὀστράκῳ· ἡμεῖς
μὲν οὖν οὕτω τὴν ἐρμηνείαν τοῦ θεσπεσίου δα
νιὴλ νενοήκαμεν· προσήκει δὲ καὶ ἐνίων τῶν
πρὸ ἡμῶν ἐρμηνευκότων τὰς δόξας εἰς μέσον
παραγαγεῖν· οὕτω γὰρ ἐναργέστερον ἡ ἀλήθεια
δειχθήσεται· τινὲς τοίνυν τῶν συγγραφέων τὴν
τετάρτην βασιλείαν, τουτέστι τὸν σίδηρον, ἀλέ
ξανδρον ἔφασαν εἶναι τὸν μακεδόνα, τοὺς δὲ
πόδας καὶ τοὺς δακτύλους τῶν ποδῶν ἐκ σιδήρου
καὶ ὀστράκου συγκειμένους, τοὺς μετ’ αὐτὸν βασι
λεύσαντας μακεδόνας πτολεμαίους καὶ σε
λεύκους καὶ ἀντιόχους καὶ δημητρίους, τοὺς μὲν
ἀσθενῶς, τοὺς δὲ λίαν ἀνδρικῶς κρατήσαντας.
καὶ ἐπιγαμίαν δὲ ποιησαμένους συγγένειαν· ἔδει
δὲ αὐτοὺς συνιδεῖν, πρῶτον μὲν ὅτι τὴν κεφαλὴν τὴν χρυσῆν αὐτὸν ἔφη εἶναι τὸν ναβουχοδονόσορ,
τουτέστι τὴν τῶν βαβυλωνίων εἴτουν ἀσυρίων βασι
λείαν· διεδέξατο δὲ αὐτὴν ἡ περσῶν καὶ μήδων
βασιλεία κατὰ ταυτόν· ὁ γὰρ κῦρος ἐξ ἑκατέρου
ἔθνους ἦν ὀρμώμενος, καὶ τούτων κἀκείνων κρα
τῶν, τῶν βαβυλωνίων καταλύσας τὴν βασιλείαν
ἐκράτησε τὴν περσῶν· τὴν δὲ περσῶν δευτέ
ραν οὖσαν ἀλέξανδρος ὁ μακεδὼν καταλύει,
καὶ αὐτὸν ἔφη ὁ μακάριος δανιὴλ κυριεῦσαι
πάσης τῆς γῆς· ταύτην τὴν βασιλείαν τρίτην ὀνό
μασεν, οὐδὲ μία δὲ αὐτὴν ἑτέρα, ἀλλ’ ἡ τῶν
ῥωμαίων διεδέξατο· ἔδει τοιγαροῦν αὐτοὺς πρῶ
τον μὲν ἐκ τοῦ ἀριθμοῦ, καὶ τῶν παραδηλω
θέντων πραγμάτων συνιέναι, καὶ μαθεῖν, ὡς
τρίτη ἐστὶν ἡ τῶν μακεδόνων βασιλεία, τουτέ
στιν ὁ χαλκός, τετάρτη δὲ ἡ ῥωμαίων, του
τέστιν ὁ σίδηρος· εἰ δὲ καὶ ὅλως ἀσαφέστερα
αὐτοῖς ἔδοξεν εἶναι ἐκεῖνα, ἀπὸ γοῦν τοῦ τέ
λους ἔδει πᾶσαν διαγνῶναι τὴν πρόῤῥησιν·
εὐθὺς γὰρ μετὰ τὸ δεῖξαι τῆς σιδηρᾶς βασιλεί
ας τὸ ἀσθενὲς καὶ ὀστράκινον τέλος ἐπήγαγε,
καὶ ἐν ταῖς ἠμέραις τῶν βασιλέων ἐκείνων του
τέστι τοῦ ὀστρακίνου καὶ τοῦ σιδήρου τὴν ἐπιμιξίαν
ἐ ἐχόντων· καὶ τὴν μετ ̓ ἀλλήλων συγγένειαν ἀσπα
σαμένων, ὁμόνοιαν δὲ μηδὲ ἐκ τῆς συγγενεί
ας ἐσχηκότων. ἀναστήσει ὁ τοῦ οὐρανοῦ βα
σιλείαν, ἢτις εἰς τοὺς αἰῶνας οὐ διαφθαρήσε
ται, καὶ ἡ βασιλεία αὐτοῦ λαῷ ἐτέρῳ οὐχ ὑπο
ληφθήσεται, λεπτυνεῖ καὶ λικμήσει πᾶσας
τὰς βασιλείας, καὶ αὐτὴ στήσεται εἰς τοὺς αἰῶνας·
ὅν τρόπον εἶδες ὅτι ἐτμήθη λίθος ἀπὸ ὄρους
ἄνευ χειρῶν, καὶ ἐλέπτηνε τὸ ὄστρακον, καὶ τὸν
σίδηρον, τὸν χαλκὸν, τὸν ἄργυρον, τὸν χρυ
σόν· ταῦτα δὲ ἄντικρυς δείκνυσι τῶν μὲν
παρόντων πραγμάτων τὸ τέλος, τῆς δὲ τῶν οὐρα
νῶν βασιλείας τὸ ἀτελεύτητον· τῆς γὰρ σιδη
ρᾶς βασιλείας ἀσθενῶς διατεθείσης, καὶ τοῦ
ὀστράκου τὴν ἐπιμιξίαν λαβούσης, φανήσε
ται μὲν ὁ λίθος ὁ τμηθεὶς ἄνευ χειρῶν καὶ λε
πτηνεῖ τὸ ὄστρακον τὸν σίδηρον τὸν χαλκὸν
τὸν ἄργυρον καὶ τὸν χρυσὸν, καὶ φροῦδα ποιή
σει παντελῶς, καὶ ἀδιάδοχον, καὶ αἰώνιον, καὶ
ἀπέραντον βασιλείας τοῖς ἀξίοις παρέξει·
ἐἰς γὰρ τοὺς αἰῶνας φησὶν οὐ διαφθαρήσεται,
καὶ λαῷ ἐτέρῳ οὐχ ὑπολειφθήσεται· καὶ λεπτηνεῖ
καὶ δαμάσει πᾶσας τὰς βασιλείας, καὶ αὐτὴ στήσεται εἰς τοὺς αἰῶνας· εἰ δέ τις ζυγομαχεῖ,καὶ
ταῦθ’ οὕτως ἔχειν οὐ βούλεται, δειξάτω τί τῶν
ἀνθρωπίνων αἰώνιον, ποία δὲ τῶν βα
σιλεία τέλος οὐ λήψεται· εὔηθες γὰρ καὶ λίαν
ἀνόητον, συντέλειαν μὲν ἀναμένειν τοῦ πα
ρόντος αἰῶνος, βασιλείαν δέ τινα λέγειν κα
τὰ τὸν παρόντα βίον ἀτελεύτητον ἔσεσθαι.
εἰ δὲ καὶ αὐτοῖς συνδοκεῖ διὰ τούτων τῶν λόγων τὴν
δοθησομένην ὑπὸ τοῦ τοῖς ἀξίοις βασιλεί
αν σημαίνεσθαι, οὐκ ἄρα τὴν μακεδονικὴν
βασιλείαν ὀνόμασε σίδηρον· οὐδὲ γὰρ ἐκεί
νης κρατούσης ὁ παρὼν βίος διεδέξατο τέ
λος, ἀλλ’ ἡ ῥωμαικὴ τὴν μακεδονικὴν κατα
λύσασα κατέχει τῆς οἰκουμένης τοὺς οἴακας.
εἰ δέ φασὶ τὴν προτέραν τοῦ παρουσίαν
διὰ τούτων τῶν λόγων σημαίνεσθαι, δειξάτω
σαν καταλυθεῖσαν τὴν τῶν ῥωμαίων ἡγεμο
νίαν εὐθὺς μετὰ τὴν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐπι
φάνειαν· πᾶν γὰρ τοὐναντίον ἐστὶν εὐρεῖν,
κρατυνθεῖσαν αὐτὴν, ἀλλ’ οὐ καταλυθεῖσαν
ἄμα τῇ τοῦ γεννήσει· αὐγούστου γὰρ βα
σιλεύοντος ὁ δεσποτικὸς γεγένηται τόκος· ὃς δεύ
τερος μὲν ἐβασίλευσε, πάντας δὲ ὡς ἔπος
εἰπεῖν εἰπεῖν ὑπηκόους ἐποιήσατο, ἀπεγρά
ψατό τε πᾶσαν τὴν οἰκουμένην κατὰ τὴν τῶν
εὐαγγελίων φωνὴν, καὶ δασμὸν φέρειν ἐνομο
θέτησεν· ὑπ’ ἐκείνου δὲ ἡ ῥωμαίων κρατυν
θεῖσα βασιλεία μέχρι καὶ νῦν διήρκεσεν· οὐ
κοῦν εἰ ἡ προτέρα γέννησις τοῦ τὴν ῥω
μαίων ἡγεμονίαν οὐ κατέλυσε, λείπεται
τοίνυν αὐτοῦ τὴν δευτέραν νοεῖν ἐπιφάνει
αν· ὁ γὰρ ἤδη πρότερον τμηθεὶς λίθος ἄ
νευ χειρῶν, καὶ γενόμενος εἰς ὄρος μέγα, καὶ
τὴν οἰκουμένην καλύψας, ἐν τῇ δευτέρᾳ πα
ρουσίᾳ πατάξει τὴν εἰκόνα ἐπὶ τοὺς πόδας τοὺς
ὀστρακίνους, τουτέστιν ἐν αὐτῷ τῷ τέλει τῆς σιδη
ρᾶς φανήσεται βασιλείας, ἀσθενοῦς ἤδη γε
γενημένης· καὶ πᾶσας μὲν καταλύσει τὰς ἠγε
μονίας, καὶ λίθη τινὶ παραδόσει, τὴν δὲ αἰ
ώνιον αὐτοῦ βασιλείαν τοῖς ἀξίοις παρέξει.
ταῦθ’ οὕτως ἐρμηνεύσας ὁ δανιὴλ ἀναγκαί
ως ἐπήγαγεν ὁ ὁ μέγας ἐγνώρισε τῷ βα
σιλεῖ ἃ δεῖ γενέσθαι μετὰ ταῦτα, καὶ ἀληθι
νὸν τὸ ἐνύπνιον, καὶ πιστὴ ἡ σύγκρισις αὐ
τοῦ ἄξιον δὲ θαυμᾶσαι τὴν τοῦ τῶν ὅλων
περὶ πάντας κηδεμονίαν· οὐδὲ γὰρ τοὺς δυσεβείᾳ συζῶντας τῆς οἰκείας προμηθί
ας γυμνοῖ, ἀλλὰ καὶ τούτους πάσης ἐπιμελείας
ἀξιοῖ, ὥσπερ ἀμέλει τούτον τὸν βάρβαρον καὶ
θηριώδη, καὶ δυσεβῆ οὐ καταλέλοιπεν ἀτημέ
λητον, ἀλλὰ πρῶτον μὲν διὰ τῶν ἀποκαλύ
ψεων τῆς εὐκληρίας τοῦ παρόντος βίου δείκνυ
σιν αὐτῷ τὸ ἐπίκηρον, καὶ τῆς βασιλείας αὐτῆς
τὸ ὀξύῤῥοπον, καὶ ὅτι οὐδὲν μόνιμον τῆς
εὐημερίας, ἀλλὰ δίκην ἀνθῶν ἤ κρίνων,
μαραίνεται, καὶ σβένυται· καὶ ἱκανὰ ταῦτα
ἦν τὴν ἀλαζονικὴν αὐτοῦ καὶ τετυφωμένην ὀ
φρὺν καταλῦσαι, καὶ πεῖσαι φρονεῖν ,
καὶ ἀναμένειν καὶ τῆς ζωῆς καὶ βασιλείας τὸ τέ
λος· πρῶτον μὲν οὖν δια τούτων αὐτοῦ ποι
εῖται τὴν ἐπιμέλειαν, ἔπειτα τῇ λήθῃ τοῦ
ἐνυπνίου ἐλέγχει τὴν τῶν μάγων καὶ χαλδαί
ων ψευδολογίαν, δείκνυσι δὲ τὴν τῶν οἰ
κείων θεραπόντων ἀλήθειαν, καὶ διὰ τῆς
τῶν θεραπόντων σοφίας τὴν θείαν αὐτοῦ
δύναμιν παραδηλοῖ, καὶ εἰς προσκύνησιν
ἔλκει τὴν ἑαυτοῦ τοὺς ἀγνωοῦντας, μᾶλλον
δὲ τοὺς τὴν παρὰ παρὰ πάτντων ἀπαιτοῦν
τας προσκύνησιν, τοὺς ἁγίους αὑτοῦ θε
ρά ράποντας προσκυνεῖν ἀναγκάζει· καὶ τοῦ
το ἡμᾶς ἡ ἱστορία διδάσκει· τότε γὰρ φη
σὶν ὁ βασιλεὺς ναβουχοδονόσορ ἐπὶ πρό
σωπον ἔπεσε, καὶ τῷ δανιὴλ προσεκύνη
σε, καὶ μαναὰ καὶ εὐωδίαν εἶπε σπεῖσαι
αὐτῷ ἐνθυμήθητι δὲ ἠλίκον ἐκεῖνον τὸν ἀλα
ζόνα, τὸν μεμηνότα, τὸν καὶ εἶναι νομίσαν
τα, δι’ ἐτέρου γὰρ προφήτου φησὶν ὁ πρὸς
αὐτόν, σὺ δὲ εἶ , καὶ οὐ , τὸν πάντας
ὑπηκόους ποιησάμενον, τὸν αἰχμάλω
τον προσκυνεῖν τὸν ἰουδαῖον, τὸν ἀνδραπόδου
τάξιν ἀποπληροῦντα, καὶ ἠγεῖσθαι διὰ τούτου
τὸν τούτου προσκυνεῖν · τούτου γὰρ χάριν
μαναὰ καὶ εὐωδίαν σπεῖσαι αὐτῷ, τουτέστι λι
βανωτὸν καὶ θυμίαμα προσενεχθῆναι αὐ
τῷ ἐνετείλατο· αἰνίττεται δὲ διὰ τούτων ἡ ἱστο
ρία, ὡς τοῖς δοκοῦσιν ἱερεῦσι τοῦτο ποιῆ-
σαι παρεγγύησεν· ὁ γὰρ προσκυνήσας πάν
τως ἂν καὶ τὴν εὐωδίαν προσενηνόχει, εἴπερ
ἱερατεύειν εἰώθει· ἐπειδὴ δὲ τοῦτο ἄλλοις πάν
τως ἁρμόττον ἦν, αὐτὸς μὲν οὐκ ἐπεχείρει ποι
εῖν, ἃ μὴ δὲ προσῆκον ἦν, τοῖς δὲ ποιεῖν εἰωθό
σι, τοῦτο ποιῆσαι παρακελεύεται, καὶ ἵνα μὴ δόξῃ μάτην προσκυνεῖν, λέγει τῷ δανιήλ.
ἐπ ̓ ἀληθείας ὁ ὑμῶν οὖτός ἐστὶ θεῶν,
καὶ τῶν βασιλέων, καὶ ὁ ἀποκαλύπτων μυστή
ρια, ὅτι ἠδυνήθης ἀποκαλῦψαι τὸ μυστήριον
τοῦτο· τοσαύτην ἔκ τε τοῦ ἐνυπνίου, καὶ τῆς τοῦ
ἐνυπνίου λήθης ὠφέλειαν αὐτῷ τῶν ὅλων ὁ πρύ
τανυς προσενήνοχε· πρῶτον μὲν γὰρ ἔγνω
τὴν οἰκείαν εὐτέλειαν, ἔπειτα μεμάθηκε τῶν
ὑπ’ αὐτοῦ προσκυνουμένων θεῶν τὴν ἀσθένειαν,
πρὸς τούτοις ἐδιδάχθη τὴν ἐνέργειαν τοῦ ὄντως
, oὖ χάριν βοᾶ, ἐπ’ ἀληθείας ὁ ὑμῶν
οὖτός ἐστι τῶν θεῶν, καὶ τῶν βασιλέων, καὶ
ἀποκαλύπτων μυστήρια· δὲ θεῶν προ
σαγορεύει, οὐ κατὰ τὴν διάνοιαν τῆς θείας γρα
φῆς· ἡ μὲν γὰρ θεία γραφὴ τοὺς ἠξιωμένους ἱε
ρωσύνης ὀνομάζει θεούς· θεοὺς γὰρ φησὶν οὐ
κακολογήσεις, καὶ ἄρχοντα τοῦ λαοῦ σου οὐκ ἐρεῖς
κακῶς· οὖτος δὲ θεοὺς τὰ εἴδωλα προσηγό
ρευσεν· οὐδέπω γὰρ ἠδυνήθη τὸ παντελῶς
αὐτῶν ἀσθενὲς συνιδεῖν· μεμάθηκε δὲ ὅμως
τὸ διάφορον, διὸ καὶ τῶν θεῶν τῶὸν τῶν ὅλων
προσαγορεύει , καὶ βασιλέων· ταῦθ’ οὕ
τως ὀμολογήσας, ἐμεγάλυνε τὸν δανιὴλ, καὶ
δό δόματα πολλὰ ἔδωκεν αὐτῷ, καὶ κατέστησεν
αὐτὸν ἐπὶ πάσης τῆς χώρας βαβυλῶνος, καὶ
ἄρχοντα σατραπῶν, καὶ ἐπὶ πάντας τοὺς σοφοὺς
βαβυλῶνος· καὶ τοῦτο δὲ τῆς θείας κηδεμονί
ας ἴδιον, μεγίστην φέρει τοῖς ὑπηκόοις τὴν ὠ
φέλειαν τοῦ ἄρχοντος ἡ εὐσέβεια· τοῦτο δὲ καὶ
ἐπὶ τοῦ ἰωσὴφ πεποίηκεν ὁ δεσπότης, καὶ συν
τομώτερον ὁ μακάριος δαβὶδ τὰ κατ’ αὐτὸν δι
ηγούμενος, καὶ τὴν θείαν πρόνοιαν ὑμνῶν φη
σίν· ἐξ ἀπέστειλεν ἔμπροσθεν αὐτῶν , εἰς
δοῦλον ἐπράθη ἰωσήφ· εἶτα τὰ συμβεβηκότα
αὐτῷ δυσχερήματα λέξας, καὶ τῆς εἰρκτῆς, καὶ
τῶν δεσμῶν μνημονεύσας, ἐπήγαγεν· ἀπέ
στειλε βασιλεὺς καὶ ἔλυσεν αὐτὸν ἄρχων λαοῦ
καὶ ἀφῆκεν αὐτὸν, καὶ κατέστησεν αὐτὸν τοῦ οἴκου
αὐτοῦ, καὶ ἄρχοντα πάσης τῆς κτήσεως αὐτοῦ· παι
δεῦσαι τοὺς ἄρχοντας αὐτοῦ, ὡς ἑαυτὸν, καὶ τοὺς πρε
σβυτέρους αὐτῶν σοφίσαι· οὕτω κἀντεῦθεν πε
ποίηκε τῶν ὅλων ὁ πρύτανυς· ἄρχοντα γὰρ
σατραπῶν καὶ τῶν σοφῶν βαβυλῶνος τὸν τρι
σμακάριον δανιὴλ καταστήσας, ἀρχέτυπον
αὐτὸν εὐσεβείας, καὶ τῆς ἄλλης προύθηκεν ἀρε
τῆς, ἀλλ’ ὅμως οὐκ ἠνέσχετο μόνος ταύτης ἀπο λαῦσαι τῆς τιμῆς ὁ προφήτης, ἀλλὰ τοὺς κοινω
νοὺς τῆς εὐχῆς, κοινωνοὺς ἔλαβε καὶ τῆς τιμῆς.
ἠτήσατο γὰρ φησὶ παρὰ τοῦ βασιλέως, καὶ κατέ
στησεν ἐπὶ πάντα τὰ ἔργα τῆς χώρας βαβυλῶ
νος τὸν σιδρὰχ, μίισὰχ, καὶ ἀβδεναγώ, καὶ δα
νιὴλ ἦν ἐν τῇ αὐλῇ τοῦ βασιλέως συμβαίνει
καὶ ταῦτα τῇ τοῦ ἀποστόλου διδασκαλία· νῦν
γὰρ φησὶ μένει πίστις, ἐλπὶς, ἀγάπη· τὰ τρία
ταῦτα, μείζων δὲ πάντων ἡ ἀγάπη· καὶ γὰρ καὶ
οὖτος ὁ θεῖος προφήτης ἠγάπησε μὲν τὸν
ἐξ ὄλης καρδίας, καὶ ἐξ ὅλης ψυχῆς, καὶ ἐξ ὅλης
ἰσχύος, καὶ ἐξ ὅλης δυνάμεως· ἀγαπήσας δὲ θερ
μῶς, ἐπίστευσεν εἰλικρινῶς, εἰληκρινῶς δὲ
πιστεύσας, ἤλπισε τῆς παρ’ αὐτοῦ τεύξεσθαι βο
ηθείας· τυχὼν δὲ ὧν ἤλπισεν, ἔδειξε τὴν περὶ
τὸν πέλας ἀγάπην, καὶ κοινωνοὺς τοὺς ὀμοφύλους
ὧν ἔλαβεν, ἐποιήσατο· ὅσα δὲ προεγράφη,
εἰς τὴν ἡμετέραν διδασκαλίαν προεγράφη,
ἵνα διὰ τῆς ὑπομονῆς, καὶ διὰ τῆς παρακλή
σεως τῶν γραφῶν τὴν ἐλπίδα ἔχωμεν· ἐν
, μεθ’ οὖ τῷ πατρὶ δόξα, σὺν τῷ ἁγίῳ ,
εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων ἀμήν -