Eusebius Caesariensis: Commentarii in Psalmos (Tom. III: Ps 101–150) (Ps_103.10-Ps_103.14)

Αὕτη ἡ θάλασσα ἡ μεγάλη καὶ εὐρύχωρος,

ἐκεῖ ἑρπετά, ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός,

ζῷα μικρὰ μετὰ μεγάλων.

ἐκεῖ πλοῖα διαπορεύονται,

δράκων οὗτος, ὃν ἔπλασας ἐμπαίζειν αὐτῷ.

[*][*]Ἐν τούτοις παρίστησιν, ὅτι, ὥσπερ τὸ τῆς γῆς στοιχεῖον πολλῶν ἐστι ζῴων γεννητικὸν ζῴων γενητικὸν ζῷον γενητικὸν καὶ θρεπτικόν, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἡ ὑγρὰ ἡγρὰ οὐσία παμπληθῆ παμπληθεῖ ζῴων γένη γένει τρέφει. ἡ δὲ

θάλασσα ἡ μεγάλη

, ἣν Ἑλλήνων παῖδες Ὠκεανὸν καλοῦσι, διχόθεν ἀναστομωμένη ἐκ τοῦ Ἰνδικοῦ πελάγους, ἐπὶ τὸν Περσικὸν ἀναπλουμένη κόλπον καὶ διὰ τῆς καλουμένης Ἐρυθρᾶς ἐπὶ τὰ ἑῷα τῆς Αἰγύπτου φερομένη εἴς τε ἥτε Ἡρακλείων στηλῶν κατὰ θάτερον μέρος ἀρχομένη, εὐρυνομένη ἠρέμα κατὰ τὰ μεσαίτατα τὴν πλείστην ὑπηρεσίαν ἀνθρώποις παρέχει, τῶν ναυτιλλομένων καὶ διὰ θαλάττης θαλάσσης πορείας τε καὶ ἀποδημίας ἐπὶ ἐμπορεία βίου στελλομένων χρησίμως καὶ ἀναγκαίως, ὡς τὰ ἔν τισι χώραις σπανίζοντα εὐπορία γίγνοιτο ἐκ τῶν ἀπὸ τῆς ἀλλοδαπῆς κομιζομένων.

Χρὴ οὖν καὶ τούτων τὴν μνήμην μὴ παρελθεῖν, ὡς ἂν τέλειος ὁ περὶ τοῦ παντὸς ἀποδοθείη λόγος· καὶ ἐν τούτῳ γὰρ ὑπερεκπλήττεσθαι δεῖ τῆς θείας οἰκονομίας τὸ μέγα θαῦμα, ὅπως ἂν οἱ βραχυτάτῳ ξύλῳ τὴν ἑαυτῶν καταπιστεύσαντες ζωὴν τῷ βυθῷ ἑαυτοὺς ἐκδιδόασι φυλαττόμενοι ὑπὸ τῆς τοῦ θεοῦ χειρός, ὥστε ἔγγιστα ὄντα τὸν θάνατον καὶ πλησίον ἑστῶτα τοῦ βυθοῦ διαφεύγειν. τὸ δέ γε πάντων παραδοξότατον, ὅτι τοσούτων ἑρπετῶν ὄντων ἐν τῇ θαλάσσῃ κητῶν τε παμμεγεθεστάτων ὅμως διασῴζονται μηδένα λόγον τούτων ποιούμενοι διὰ τὴν τοῖς πᾶσιν ἐπιστατοῦσαν τοῦ θεοῦ δύναμιν.

Εἶναι μὲν οὖν ἐπὶ τῆς θαλάσσης θαλάττης κήτη πολλὰ ἑρπετά τε ἀναρίθμητα τῷ πλήθει, σαφῶς ἡ πεῖρα παρίστησιν. οἱ δέ γε θεῖοι λόγοι ἰδίως

δράκοντάς

τινας ὀνομάζοντες

τοὺς ἄρχοντας τοῦ αἰῶνος τούτου

, ἀφανεῖς δαίμονας καὶ ἀντικειμένας δυνάμεις τόν τε τῆς τούτων κακίας ἡγούμενον τὸν διάβολον τοῦτον αἰνίττεσθαι τὸν τρόπον εἰώθασιν. ὅτι δὲ τὰ περὶ τοῦ δράκοντος ἐπὶ δυνάμεις ἀντικειμένας ἀναφέρεται, σαφῶς παρίστησιν ἡ θεῖα γραφὴ ἐν μὲν ογ ψαλμῷ φήσασα περὶ τῶν δρακόντων καὶ περὶ τοῦ κατ’ ἐξοχὴν ὀνομαζομένου δράκοντος πολυκεφάλου τινὸς καὶ πάντων ἄρχοντος·

σὺ συνέτριψας τὰς κεφαλὰς τῶν δρακόντων ἐπὶ τοῦ ὕδατος. σὺ συνέθλασας τὰς κεφαλὰς τοῦ δράκοντος. ἔδωκας αὐτὸν βρῶμα λαοῖς τοῖς Αἰθίοψι

· καὶ ἐνταῦθα γὰρ ἀντὶ

τοῦ δράκοντος τοῦ Λευιαθὰντὸν λευιθὰν (sic)

πάλιν ἡ Ἑβραικὴ περιέχει γραφή. καὶ αὐτὸς δὲ ὁ κύριος ἐν τῷ πρὸς τὸν Ἰὼβ χρηματισμῷ φησιν·

ἄξεις δὲ δράκοντα ἐν ἀγκίστρῳ. περιθήσεις δὲ φορβεὰν περὶ ῥῖνα αὐτοῦ. εἰλήσειςεἱλίσεις δὲ κρίκονκρίκκονκρικὸν ἐν μυκτῆρι αὐτοῦ

, καὶ τὰ ἑξῆς· πάλιν γὰρ καὶ ἐν τούτοις [*]Λευιαθὰν εἴρηται ἐν τῷ Ἑβραικῷ ἐν τῷ ἑβραικῷ εἴρηται.

Καὶ ἐπὶ τέλος ἐπι τέλει δὲ τοῦ χρηματισμοῦχρηματισμοῦ τοῦ πρὸς τὸν ἰὼβ φησιν·

οὐκ ἔστιν οὐδὲν ὅμοιον αὐτῷ ἐπὶ γῆςὅμοιον αὐτῷ ἐπὶ γῆς[*] ἐπὶ τῆς γῆς ὅμοιον αὐτῷ πεποιημένον καταπαίζεσθαι ὑπὸ τῶν ἀγγέλων μου

.ὅμοιον δ’ ἂν εἴη τοῦτο τῷ προκειμένῳ μέρει τοῦ μετὰ χεῖρας ψαλμοῦ, ἐν ὧ λέλεκται·

δράκων οὗτος, ὃν ἔπλασας ἐμπαίζειν αὐτῷ

· καὶ ἐν τούτῳ γὰρ

ἐμπαίζεσθαι

λέγεται

ὁ δράκων

ὑπὸ κυρίου, ἐν δὲ τῷ Ἰὼβ

καταπαίζεσθαι ὑπὸ τῶν ἀγγέλων

καὶ ἐνταῦθα δὲ ἐμπαίζεσθαι ὑπὸ τοῦ κυρίου . τέως μὲν οὖν

ἐμπαίζεται

καὶ

καταπαίζεται

ἐμπαίζεσθαι καὶ καταπαίζεσθαι λέλεκται , ἐπὶ τέλει δὲ τῶν πραγμάτων

ὑπὸ τῆς μαχαίρας

τοῦ θεοῦ ἀναιρεθήσεται ἀνἀιρεθῆναι

τῆς μεγάλης καὶ ἰσχυρᾶς

ἐν

ἡμέρᾳ

τῆς κατὰ τῶν ἀσεβῶν

ὀργῆς

.

Πάντα πρὸς σὲ προσδοκῶσιν

δοῦναι τὴν τροφὴν αὐτοῖς εὔκαιρον.

δόντος σου αὐτοῖς συλλέξουσιν,

ἀνοίξαντος δέ σου τὴν χεῖρα τὰ σύμπαντα πλησθήσονται χρηστότητος.

[*][*]Ὅρα εἰ δυνήσῃ δυνήσει καθολικὸν ἀπὸ τούτουἀπὸ τούτου καθολικὸν ἐκλαβεῖν δόγμα, ὡς πάντων τῶν γενητῶν πενομένων λειπομένων τε καὶ δεομένων τῆς παρὰ του θεοῦ χορηγίας, ἧς μεταλαβόντα δυναμοῦται δυναμοῦνται καὶ ἰσχύει ὥσπερ διὰ τροφῆς ζωούμενα. διὸ

μόνος

λέγεται

ἔχειν ἀθανασίαν

, ὡς τῶν λοιπῶν ἁπάντων, εἰ μὴ μεταλάβοι τῆς παρ’ αὐτοῦ χορηγουμένης ζωῆς, ἐκλειπόντων καὶ ἀποθανουμένων. ἀλλ’ ὅ γε πανάγαθος ὑπὲρ τοῦ μή τι διαπεσεῖν τῶν ἅπαξ ὑπ’ αὐτοῦ γεγονότων ἄφθονον τοῖς πᾶσιν ἀνοίγων

τὴν

αὐτοῦ

χεῖρα τὰ πάντα χρηστότητος ἐμπίπλησι

.[*]

τὰ πάντα

δὲ φήσας ὁ λόγος περιείληφεν ὁμοῦ τὰς νοητὰς καὶ ἁγίας δυνάμεις τάς τε αἰσθητὰς καὶ τὰς ἐν θνητοῖς σώμασιν· οὕτω γὰρ καὶ μᾶλλον μειζόνως ἡ ἀγαθότης διαλάμπει τῷ καὶ ἀξίοις καὶ μὴ ἀξίοις τῆς παρ’ αὐτοῦ χρηστότητος μεταδιδόναι μεταδοῦναι.

Ἀποστρέψαντος δέ σου τὸ πρόσωπον ταραχθήσονται,

ἀντανελεῖς τὸ πνεῦμα αὐτῶν, καὶ ἐκλείψουσιν

καὶ εἰς τὸν χοῦν αὐτῶν ἐπιστρέψουσιν.

ἐξαποστελεῖς τὸ πνεῦμά σου, καὶ κτισθήσονται,

καὶ ἀνακαινιεῖς τὸ πρόσωπον τῆς γῆς.

[*]Οἶμαι διὰ τούτων τὴν τοῦ παρόντος αἰῶνος συντέλειαν δηλοῦσθαι καὶ τὴν τοῦ μέλλοντοςμέλλοντος αἰῶνος ἀνανέωσιν. καὶ ἔδει γε ειδηγε ἤδη γε ὡς ἐν τοιαύτῃ ὑποθέσει μὴ ἀτελῆ καταλεῖψαι τὸν λόγον, ὡς ἂν μή τις μήτε ὑπονοήσειεν εἰς ἄπειρον κατατείνειν τὴν παροῦσαν τοῦ κόσμου σύστασιν. διὸ καὶ τὰ περὶ τοῦ τέλους ἀναγκαίως διείληφεν· ὡς γὰρ τὴν ἀρχὴν τοῦ σύμπαντος κόσμου γενητὴν εἶναι ὑπεστήσατο, οὕτως καὶ τὴν συντέλειαν καὶ τὸν μετὰ ταύτην νέον αἰῶνα ἀναγκαίως ἐδίδαξεν εἰς ἐκεῖνον ἡμῶν τὴν διάνοιαν ἀναπέμψας, ὡς ἂν ἔχοιμεν ἐλπίδας μὴ εἰς τὸν παρόντα βίον, ἀλλ’ εἰς ἐκεῖνον τὸν μέλλοντα, πιστεύοιμεν δὲ πιστεύειν μέν τε πιστεύειν μέντοι καὶ εἰς τὴν μετὰ θάνατον ἐπηγγελμένην ἡμῖν ἀνάστασιν, ἣν ὁ λόγος παρίστησι μετὰ τὸ φάναι

εἰς τὸν χοῦν αὐτῶν ἐπιστρέψουσιν

ἐπαγαγὼν τό·

ἐξαποστελεῖς τὸ πνεῦμα σου, καὶ κτισθήσονται, καὶ ἀνακαινιεῖς τὸ πρόσωπον τῆς γῆς

.

Ὁ ἐπιβλέπων ἐπὶ τὴν γῆν καὶ ποιῶν αὐτὴν τρέμειν,

ὁ ἁπτόμενος τῶν ὀρέων, καὶ καπνίζονται.

[*][*]Εἴποις δ’ ἂν τὸ

τῆς γῆς

στοιχεῖον καὶ

τὰ ὄρη

κατά τινα φυσικὴν συναίσθησιν πτήσσεινπτήσειν mit σ über σ τὸν τοῦ θεοῦ οἷα δεσπότου unleserlich δεσπούτου φόβον, ὡς ἂν εἴποι τις καὶ κηρὸν πλησιάζοντα πυρὶ ἐκλύεσθαι, φρύγανά τε καὶ καλάμην καὶ καλάμους δεδοικέναι τὴν ἀπὸ τοῦ πυρὸς φλόγα. κατὰ τὰ αὐτὰ γοῦν, μᾶλλον δ’ ἐπέκεινα τούτων, ὡς οὐδὲν νοήσειεν οὐδ’ ἐννοήσειεν οὐδ’ ἐννοήσειεν [ἂν] ἀνθρώπου φύσις,

τρέμειν

τρέμει συμβαίνει

τὴν γῆν τά

τε

ὄρη καπνίζεσθαι

ἀπὸ τῆς τοῦ δεσπότου ἐπιστασίας.

Ἄισω τῷ κυρίῳ ἐν τῇ ζωῇ μου,

ψαλῶ τῷ θεῷ μου, ἕως ὑπάρχω.

ἡδυνθείη αὐτῷ ἡ διαλογή μου,

ἐγὼ δὲ εὐφρανθήσομαι ἐπὶ τῷ κυρίῳ.

[*]Μαθὼν τὰ περὶ τῆς μελλούσης κρίσεως τῆς τε ὀργῆς καὶ τοῦ θυμοῦ τοῦ θεοῦ, δι’ ὃν

τρόμος

μὲν λήψεται

τὴν γῆν

,

ὄρη

δὲ τότε

καπνισθήσονται

, ἐντεῦθεν ἤδη προλαβὼν λέγω προλαβὼ εγω προλαβὼν ἐγὼ ·

ᾄσω τῷ κυρίῳ ἐν τῇ ζωῇ μου

, [*]ἐν ᾗ ζωῇ αὐτὸς ἐμαυτοῦ ἐξουσίαν ἔχω. [*] [*] ἀλλὰ καὶ ὡς ἔτι ἕως ἂν ζῶ καὶ ὑπάρχω ἐν τῷ βίῳ τούτῳ

ὑπάρχω

ἐν τῷ βίῳ, τὸν ὀφειλόμενον ἀποδώσω nach ψαλμὸν ὕμνον καὶ ψαλμὸν τῷ θεῷ μου.

Πολλὴν δὲ ἐμφαίνει auf Rasur εὐφραίνει διάθεσιν καὶ οἰκείωσιν τὴν πρὸς τὸν θεὸν ἡ προσθήκη· οὐ γὰρ εἶπε

ψαλῶ

τῷ θεῷ, ἀλλὰ

τῷ θεῷ μου

· ἔοικε γὰρ φάσκειν· τῷ κτίσαντί με καὶ ποιήσαντί με καὶ θρέψαντί με καὶ πάντων τῶν ἀγαθῶν αἰτίῳ μοι με γεγενημένῳ κυρίῳ μου καὶ

θεῷ μου

. αἰτίῳ μοι γεγονότι τῶν ἀγαθῶν [*]εἴη δέ, φησί, τοιαῦτα με μὲν με [*]

ᾆσαι

καὶ

ψάλαι

, ὡς

ἡδυνθῆναι αὐτῷ

τὸν ἐξ ἐμοῦ καρπόν· εἰ γὰρ τοῦτο γένοιτο, καὶ αὐτὸς

ἐγὼ εὐφρανθήσομαιεὐφρανθήσοιμι ἐπὶ τῷ κυρίῳ

, ἐπὰν ὁ καιρὸς ἐπιστῇ τῶν ἐπαγγελιῶν καὶ τοῦ

ἀνακαινισμοῦ τῆς γῆς

.