Eusebius Caesariensis: Commentarii in Psalmos (Tom. III: Ps 101–150) (Ps_102.1-Ps_102.5)

Εὐλόγει, ἡ ψυχή μου, τὸν κύριον

καί, πάντα τὰ ἐντός μου, τὸ ὄνομα τὸ ἅγιον αὐτοῦ.

[*][*][*]Μέσην ἀποληφθεῖσαν τὴν ψυχὴν τοῦ σώματος καὶ τοῦ πνεύματος τὸ μὲν σῶμα ἐπὶ τὰς οἰκείας ἐπιθυμίας καὶ ἀνδραποδώδεις ἀνδραποδώδης ἡδονὰς καθέλκει ὥσπερ ἀφ’ ὕψους ἄνωθέν ποθεν καταβάλλον αὐτὴν καὶ κατασπῶν ἐπὶ τὰ ἄλογα πάθη. τὸ δὲ πνεῦμα τοὔμπαλιν τοῦ μὴ πάλιν πάλιν πρὸς ἑαυτὸ ἑαυτῷ ἀνέλκει ἄνω που πρὸς τὸν θεὸν ἀνάγον καὶ τοῦ κυρίου μνημονεύειν παρακαλεῖ. προστάττει δὲ παρακαλεῖ προστάττει τε παρακαλοῦν προστάττον τε

εὐλογεῖν τὸν κύριον

, τουτέστι θεολογεῖν καὶ δοξολογεῖν καὶ πρὸ ὀφθαλμῶν διὰ παντὸς ἔχειν. τῶν δὲ τριῶν τούτων, πνεύματος λέγω καὶ ψυχῆς καὶ σώματος, μέμνηταί που καὶ ὁ ἀπόστολος λέγων·

ὁ δὲ θεὸς καταρτίσαι ὑμᾶςἡμᾶς ὁλοτελεῖς· καὶ ὁλόκληρον ὑμῶν τὸ σῶμα καὶ τὸ πνεῦμα καὶ ἡ ψυχὴ τηρηθείη

. τοῦτο δὲ τὸ πνεῦμα λέγεται λέγει εἶναι

τὸ πνεῦμα τοῦ κυρίου Ἰησοῦ τὸ τῷ τοῦ ἀνθρώπου τὸ (τῶ ἐν αὐτῷ

, περὶ οὗ πάλιν φησίν·

προσεύξομαι τῷ πνεύματι, προσεύξομαι δὲ καὶ τῷ νοΐ. ψαλῶ τῷ πνεύματι, ψαλῶ δὲ καὶ τῷ νοΐ.

ἔοικε δὲ καὶ ὁ Μωυσῆς ἐπὶ τῆς τοῦ ἀνθρώπου δημιουργίας τῶν τριῶν τούτων μνημονεύειν, σώματος μέν, ὅτε φησίν·

ἔλαβεν ὁ θεὸς χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς καὶ ἔπλασε τὸν ἄνθρωπον

,ψυχῆς ψυχὴν δέ, ἐν οἷς γράφει εἰρηκέναι τὸν θεόν·

ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ’ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ’ ὁμοίωσιν

,τοῦτοῦ δὲ πνεύματος, ἐπὰν λέγῃ λέγοι ·

καὶ ἐνεφύσησεν ὁ θεὸς εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν ζωῆς.

[*]Πολλῶν δὲ δυνάμεων οὐσῶν καὶ διαφόρων κινήσεωνπολλαὶ γὰρ δυνάμεις καὶ διάφορα κινήματα ἐν τῇ τοῦ ἀνθρώπου ψυχῇ, καθὰ καθ’ ἃ τοτὲ ποτὲ μὲν σπουδαῖόν τι διανοούμεθα, τοτὲ ποτὲ δ’ ἐπιθυμοῦμεν, τοτὲ ποτὲ δὲ θυμούμεθα, τοτὲ ποτὲ δὲ κρίνομεν διακρίνομεν , καὶ ἄλλοτε μὲν δὲ ἐφιέμεθα τινῶν, ἄλλοτε δὲ ἀποστρεφόμεθα, καὶ πάλιν ἄλλοτε μὲν ὁρμῶμεν am Rand ὁρῶμεν im Text , ἄλλοτε δ’ ἐκκλίνομεν, καὶ ποτὲ μὲν διακείμεθα λυπηρῶς, ποτὲ δὲ εὐμενεῖς ἐσμεν καὶ φαιδροὶ καὶ ἀνειμένοι, πάσας ὁμοῦ οὖν οὐν ὁμοῦ τὰς τοιαύτας τῆς ψυχῆς δυνάμεις ταύτας προτρέπει τὸ θεῖον πνεῦμα

εὐλογεῖν τὸν κύριον

. διό φησι·

καί, πάντα τὰ ἐντός μου, τὸ ὄνομα τὸ ἅγιον αὐτοῦ

. τοῦτο δέ που καὶ ὁ ἀπόστολος ἑρμήνευσεν εἰπών·

εἴτε ἐσθίετε, εἴτε πίνετε, εἴτε τι ποιεῖτε, πάντα εἰς δόξαν τοῦ θεοῦ ποιεῖτε

· τὸ γὰρ

εἴτε τι ποιεῖτε

πάντων ἀθρόως τυγχάνει περιληπτικόν.

[*][*]Εἰ δὲ καὶ σωματικώτερον βουληθείη τις ἐκλαβεῖν τὸν λόγον, εἴποι ἄνοἱ δὲ καὶ σωματικώτερον βουληθέντες ἐκλαβεῖν τὸν λόγον εἴποιεν ἄν · ἐπειδὴ καὶ τοῦ τῷ σώματος τοῦ ἡμετέρου πάντα τὰ ἐντὸς ἔγκατά τε καὶ σπλάγχνα βαθυτάτῃ θεοῦ σοφίᾳ κατεσκεύασται, ὡς μηδὲν ἄχρηστον εἶναι τῶν ἐν ἡμῖν, συμβάλλεσθαι δὲ τῇ τοῦ θεοῦ δοξολογίᾳ τε καὶ

εὐλογίᾳ

τὴν ὁμοῦ πάντων πρὸς ἄλληλα συμφωνίαν τε καὶ ἁρμονίαν, εἰκότως καὶ ταῦτα ἐπὶ τὴν τοῦ θεοῦ εὐλογίαν κέκληται καλεῖται.

Καὶ ἄλλωςim Textfluss ἄλλος rubriziert ἄλλως · [*]ἐπειδὴ ἕκαστον τῶν ἐν τῷ σώματι μορίων μερῶν τε καὶ μελῶν καὶ σπλάγχνων ὄργανον σπλάγνον ὀργάνων ὑπηρετικὸνὑπηρετικῶν τῶν τῆς ψυχῆς δυνάμεών τε καὶ ἐνεργημάτων καθέστηκεν καθείστηκεν , ἀναγκαίως διὰ τῶν ὀργάνων τὰς ἐνεργητικὰς τῆς ψυχῆςψυχῆς ἐδεξάμην δυνάμεις ἀξίας

εὐλογίας

τοῦ θεοῦ γίνεσθαι παρακελεύεται.

Εὐλόγει, ἡ ψυχή μου, τὸν κύριον

καὶ μὴ ἐπιλανθάνου πάσας τὰς ἀνταποδόσεις αὐτοῦ.

[*]Μειζόνως ἡμᾶς

εὐλογεῖν τὸν κύριον

ὁ λόγος παρορμᾷ παρακελεύεται προστάττων, μηδὲ μιᾶς

λήθην

εὐεργεσίας ποιεῖσθαι τῶν εἰς ἡμᾶς γινομένων γενομένων ὑπ’ αὐτοῦ, [*]ὧν εἰ διὰ παντὸς μνημονεύοιμεν, οὔποτ’ ἂν διαλείποιμεν διαλίποιμεν διαλείπωμεν εὐλογοῦντες αὐτόν.

Τὸν εὐιλατεύοντα πάσαις ταῖς ἀνομίαις σου,

τὸν ἰώμενον πάσας τὰς νόσους σου,

τὸν λυτρούμενον ἐκ φθορᾶς τὴν ζωήν σου,

τὸν στεφανοῦντά σε ἐν ἐλέει καὶ οἰκτιρμοῖς,

τὸν ἐμπιπλῶντα ἐν ἀγαθοῖς τὴν ἐπιθυμίαν σου.

ἀνακαινισθήσεται ὡς ἀετοῦ ἡ νεότης σου.

[*][*]Τίνες εἰσὶν αἱ τοῦ κυρίου

ἀνταποδόσεις

καὶ πῶς ἡμᾶς εὐηργέτησε εὐεργετῆσαι , λέγω δὴ τοὺς ἐξ ἐθνῶν αὐτῷ προκεκληρωμένους προσκεκληρωμένους , ἀκολούθως διδάσκει· προειπὼν γὰρ

καὶ μὴ ἐπιλανθάνου πάσας τὰς ἀνταποδόσεις αὐτοῦ

, καταλέγει ταύτας ἑξῆς.

[*]Πρῶτον μὲν οὖν φησιν· ἐπὶ ταῖς πραχθείσαις σοι σου

ἀνομίαις

, ὦ ψυχή, ἃς πάλαι πρότερον ἀλλοτρία τυγχάνουσα τοῦ νόμου τοῦ θεοῦ καὶ ἐν πλάνῃ ἐξεταζομένηἐξεταζομένη τοῦ θεοῦ τῆς δαιμονικῆς εἰδωλολατρείας διεπράξω, αὐτὸς ἑαυτῷ ὁ κύριος σωτὴρ darüber κύριος

ἰάσατό

σε. καὶ προλαβὼν πᾶσαν ἱκετηρίαν καὶ πᾶσαν εὐχὴν καὶ πᾶσαν δέησινδέησιν καὶ τὰτὴν ἐν ἀγνοίᾳ πραχθέντα σοι, ὅτε τὸν ἄνομον μετῄεις μήτε εἰς διῆγες βίον, ἀνῆκεν ἄφεσίν σοι δοὺς παρεῖδεν ἄνεσίν σοι διδοὺς ἁπάντων τῶν προτέρων ἀνομημάτων καὶ ταύτην σοι δοὺς οὐκ ἄλλως ἢ διὰ τοῦ ἱλασμοῦ ἑαυτοῦ, περὶ οὗ λέλεκται·

ὃν προσέθετοπροεθετο ὁ θεὸς ἱλαστήριον διὰ πίστεως ἐν τῷ αὐτοῦ αἵματι

, καὶ πάλιν·

ἐάν τιςτι ἁμάρτῃ, παράκλητον ἔχομεν Ἰησοῦν Χριστὸν δίκαιον. καὶ αὐτός ἐστιν ἱλασμὸς ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, οὐχ ὑπὲρ τῶν ἡμετέρων δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ ὅλου τοῦ κόσμου

.

[*]Ἔπειτα μετὰ τὸ ἀφέσεως τυχεῖν

ἀνομιῶν

καὶ τῆς αὐτοῦ κλήσεως καὶ μερίδος καταξιῶσαί σε, ὁπότε διὰ τὸ ἐν θνητῷ4τῷ βίῳ ἐξετάζεσθαι συνέβη σε νοσεῖν, ὦ ψυχή, ἐν ἀσθενείαις περιπίπτειν ὑπολισθήσασαν τοῖς ἀνθρωπίνοις πάθεσιν, [*]καὶ ταύτας τὰς

νόσους

νόσσους ὁ σὸς οὐ μόνον κύριος, ἀλλὰ καὶ σωτὴρσου ὁ κύριος καὶ σωτὴρ ὁ κύριος καὶ σωτὴρ

ἰάσατο

καὶ ἐθεράπευσε λογικοῖς καὶ σωτηρίοις αὐτοῦ φαρμάκοις τοῖς ἐν ταῖς θείαις αὐτοῦ γραφαῖς καταβεβλημένοις.

[*]Καὶ τρίτον ἐπὶ τούτοις

τὴν ζωήν σου

μέλλουσαν χωρεῖν εἰς

φθορὰν

φθραν καὶ καταπίνεσθαι ὑπὸ τοῦ θανάτου, κατὰ τὸ

ψυχὴ ἡ ἁμάρτουσαἁμαρτάνουσα αὕτη ἀποθανεῖται

,[*] ἀκόλουθα πάλιν τῷ αὐτοῦ τῶ ἑαυτοῦ τοῦ ἑαυτοῦ πράττων ἐλέῳ ἐλέους ὁ τῶν ὅλων θεός, λύτρα δοὺς ὑπὲρ σοῦ τῷ θανάτῳ τὸτὸ ἴδιον αἵμα τοῦ ἰδίου παιδὸς ἐλυτρώσατό σε.

λυτρωσάμενος

δὲ τῆς

φθορᾶς

καιρῷ καιροῦ ποτε τὴν

ἀφθαρσίαν ἐνδύσει

σε, [*]εἶτα καὶ

στεφανώσει

ὡς δεῖ δὴ δυναμένην λέγειν·

τὸν καλὸν ἀγῶνα ἠγώνισμαι, τὸν δρόμον τετέλεκα, τὴν πίστιν τετήρηκα. λοιπὸν ἀπόκειταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος

.

Ἐπειδὴ δὲ καὶ μετὰ πάντα ταῦτα ἄλλη τις αὐτῇ περιλείπεται ἐλπὶς ἡ τῆς ἀναστάσεως, διὰ τοῦτο ἐπιφέρεται πᾶσι τὸ

ἀνακαινισθήσεται ὡς ἀετοῦ ἡ νεότης σου

, [*]ὥστε

ἀνακαινίζεσθαι

αὐτὴν

τὸν παλαιὸν ἀποτιθεμένηνἀποθεμένην ἄνθρωπον

,

τὸν

δὲ

νέον ἀνακαινούμενον εἰς ἐπίγνωσιν τοῦ κτίσαντοςκτίσαντος αὐτὸν

ἀναλαμβάνουσαν. οὕτως οὕτω δέ, φησίν,

ἡ νεότης σου ἀνακαινισθήσεται

[*]ὡς μηδέποτε μηκέτι παλαιοῦσθαι μηδὲ εἰς φθορὰν αὖθις χωρεῖν, ἀεὶ δὲ παραμένειν ἐν τῷ νεάζειν ἐν τῇ ἀφθάρτῳ ζωῇ. ἐπειδὴ ἐπεὶ ὁ

ἀετὸς

πάντων ὀρνέων ἐστὶ τὸ βασιλικώτατον, ἀλλὰ καὶ ὑψιπετέστατον ὑψιπέστατος μόνον τε ζῴωνμόνον δὲ ζῷον μόνος δὲ ζῴων ἡλίου φωτὸς μαρμαρυγαῖς ἀντωπεῖν δυνατὸν δυνατὸς καὶ ἀτενὲς ἀφορᾶν αὐτῷ, εἰκότως τὴν ἀνανέωσιν τῆς ψυχῆς καὶ τὴν ἀπὸ γῆς εἰς οὐρανοὺς οὐρανὸν πτῆσιν τόν τε βίον αὐτῆς τὸν ἐν ἄκρῳ φωτὶ γενησόμενον ἀετοῦ φύσει παρέβαλεν παρέβαλλε . τούτων οὖν ἁπάντων

μὴ ἐπιλανθάνου

, φησίν, ὦ ψυχή, ἀλλ’ ἐφ’ ἑκάστῳ τὴν προσήκουσαν ἀποδίδου

τῷ κυρίῳ εὐλογίαν

τε καὶ εὐχαριστίαν.

Ἐγνώρισε τὰς ὁδοὺς αὐτοῦ τῷ Μωυσῇ,

τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ τὰ θελήματα αὐτοῦ.

[*]Tὸν νέον

λαὸν

τὸν κατὰ θεὸν

κτιζόμενον

καὶ τὴν ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίαν συστᾶσαν νέαν

γενεάν

, ἐπὶ τὴν μάθησιν ἡμᾶς ὁ λόγος ἀνάγει τῆς παλαιᾶς ἱστορίας φάσκων· εἰ βούλει πεισθῆναι πεισθεὶς καὶ μαρτυρίας λαβεῖν τῶν προειρημένων, ἔντυχε τοῖς Mωσέως μωσέος γράμμασιν· ἐξ αὐτῶν γὰρ μαθήσῃ, ὡς ἕκαστα τῶν δεδηλωμένων ἀληθῆ τυγχάνει· καὶ γὰρ

ταῖς ἀνομίαις

τοῦ ἐν Aἰγύπτῳ τυγχάνοντος λαοῦ ἵλεως γέγονε, καὶ

τὰς νόσους

αὐτῶν ἑαυτῶν ἰάσατο, ὥστε λέγεσθαι·

καὶ οὐκ ἦν ἐν ταῖς φυλαῖς αὐτῶν ὁ ἀσθενῶν

. ἔτι δὲ καὶ τῆς ἐν Αἰγύπτῳ φθορᾶς φορᾶς τῆς κατὰ τὴν αἰγυπτιακὴν εἰδωλολατρείαν αὐτοὺς ἐλυτρώσατο νίκης τε καὶ στεφάνων αὐτοὺς κατὰ τῶν Αἰγυπτίων ἠξίωσεν ἐνέπλησέ τε αὐτῶν τὴν ἐπιθυμίαν ἀγαθῶν ἐν ἐλευθερίᾳ ζῆν αὐτοὺς καταξιώσας καὶ θείων διδασκαλίων τροφῆς τε περὶ ἧς εἴρηται·

ἄρτον aus ἄρτων oder umgekehrt ἄρτων ἀγγέλων ἔφαγεν ἄνθρωπος

· ταύτας γὰρ

τὰς ὁδοὺς

τοῦ θεοῦ πρῶτος Μωυσῆς ἐδίδαξε

γνωρίσαντος αὐτῷ τοῦ θεοῦ

. καὶ πάντες γε

οἱ

υἱοὶ Ἰσραὴλ

αὐτὰ δὴ ταῦτα πάλαι πρότερον ταλαιπωρότερον ἐπαιδεύοντο τοῦ κυρίου διὰ τῆς Μωυσέως μωυσέος aus μωυσέως wie es scheint γραφῆς

τὰ θελήματα αὐτοῦ

διδάσκοντος αὐτούς. [*]ἐκ τῆς αὐτῆς δὲ Μωυσέως μωυσέος aus μωυσέως wie es scheint γραφῆς μαθήσῃ, ὁποῖα κρίματα παρέσχε aus παρέσχες παρέσχες τοῖς ἀδικουμένοις· κρίσει γὰρ δικαίᾳ μετῆλθε τοὺς Αἰγυπτίους πληγαῖς θεηλάτοις κολάσας αὐτοὺς ὑπὲρ τῶν παρ’ αὐτῶν ἠδικημένων

υἱῶν Ἰσραήλ

. καὶ ἄλλα δ’ ἂν εὕροις ἐκ τῆς Μωυσέως μωυσέος aus μωυσέως wie es scheint γραφῆς τούτοις παραπλήσια μυρία , ἅπερ ὁ νέος λαὸς προστάττεται μανθάνειν ἅτε μὴ πρότερον αὐτὰ ἐπιστάμενος.

Οἰκτίρμων καὶ ἐλεήμων ὁ κύριος

μακρόθυμος καὶ πολυέλεος.

[*]Εὑρήσεις δὲ καὶ ταῦτα ἐν τῇ Μωυσέως μωυσέος aus μωυσέως wie es scheint γραφῇ εἰρημένα, ἔνθα εἴρηται·

κύριος μακρόθυμος καὶ πολυέλεος καὶ ἀληθινός· ποιῶν ἔλεος εἰς χιλιάδας.

διὰ τοῦτό φησιν ὁ λόγος·

ἐγνώρισε τὰς ὁδοὺς αὐτοῦ τῷ Μωυσῇ

· τὰς γὰρ ἀρετὰς αὐτοῦ, καθ’ ἃς τὰ πάντα σύμπαντα διοικεῖδιέπει , καὶ τὰς φιλανθρώπους δυνάμεις, καθ’ ἃς

οἰκτίρμων

καὶ

μακρόθυμος

καὶ

πολυέλεος

τυγχάνει,

ἐγνώρισε τῷ Μωυσῇ

.