Eusebius Caesariensis: Commentarius in Isaiam (1.32-1.35)

Τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἐπιλάμψει ὁ θεός

. ὑφ’ ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν χρόνον καὶ τὰ πρῶτα ἔσεσθαι καὶ τὰ προκείμενα διδάσκει, ἀλλ’ ἐκεῖνα μὲν ἦν σκυθρωπά, τὰ δὲ παρόντα χρηστότερα. πῶς οὖν οἷόν τε ἦν καὶ τὰ τῆς χρηστῆς ἐπαγγελίας, ὑφ’ ἕνα χρόνον εἰς τοὺς αὐτοὺς ἀποπληροῦσθαι; τὸ γὰρ

ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ

τοῦ αὐτοῦ Χριστοῦ τυγχάνει σημαντικόν, ἐν ᾧ καὶ τὰ προλεχθέντα γενήσεται,

ἐπιλάμψει ὁ θεὸς ἐν βουλῇ μετὰ δόξης ἐπὶ τῆς γῆς

. ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος πεποίηκεν·

ἔσται ἀνατολὴ κύριος εἰς δύναμιν καὶ δόξαν τῆς γῆς καὶ ὑπεροχή

. ἀλλ’ εἰ μὲν ἑξῆς ἐπῆγεν τῷ παντὶ λαῷ τὰς χρηστὰς ἐπαγγελίας ἔδοξεν ἐναντιώματα περιέχειν ὁ λόγος, νυνὶ δὲ οὐ παντὶ τῷ ἔθνει, ἀλλὰ μόνῳ τῷ ἐξ αὐτοῦ

καταλειφθέντι

ἐπάγγελται·

ἐπιλάμψει ὁ θεὸς ἐν βουλῇ μετὰ δόξης ἐπὶ τῆς γῆς τοῦ ἀνυψῶσαι καὶ δοξάσαι τὸ καταλειφθὲν ἐν Ἰερουσαλήμ, καὶ ἔσται τὸ ὑπολειφθὲν ἐν Ἰερουσαλὴμ ἅγιοι κληθήσονται

. οὗτοι δὲ ἦσαν αὐτοί, οἳ διὰ τῆς προτέρας προφητείας δεδηλωμένοι διὰ τοῦ σπέρματος τοῦ

καταλειφθέντος

, περὶ οὗ ἐλέγετο·

καὶ εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ

ἐγκατέλιπεν

ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν καὶ ὡς Γόμορρα ἂν ὡμοιώθημεν

. δι’ ὧν παρίστη τοὺς ἀπὸ Ἰουδαίων εἰς τὸν Χριστὸν πεπιστευκότας, ἐν οἷς ὑπῆρχον οἱ ἀπόστολοι οἱ τὰ λογικὰ καὶ ἐπουράνια σπέρματα εἰς πάντα κατασπείροντες τὰ ἔθνη. περὶ τούτων τοιγαροῦν καὶ ἡ παροῦσα προφητεία τὰ προκείμενα θεσπίζει λέγουσα·

ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ

, δηλαδὴ ἐν τῷ καιρῷ τῆς ἀποβολῆς ἐκείνων,

ἐπιλάμψει ὁ θεὸς ἐν βουλῇ μετὰ δόξης ἐπὶ τῆς γῆς τοῦ ὑψῶσαι καὶ δοξάσαι τὸ καταλειφθὲν τοῦ Ἰσραήλ

, οἱ

ἅγιοι κληθέντες

καὶ

ἐγγραφέντες εἰς ζωὴν ἐν Ἰερουσαλήμ

. καὶ ἔστιν γε καὶ ἔργῳ παραλαβεῖν ὅπως οἱ πρῶτοι οἱ ἐκ τοῦ Ἰσραὴλ εἰς τὸν Χριστὸν πεπιστευκότες ἀπόστολοι καὶ μαθηταὶ καὶ εὐαγγελισταὶ τοῦ σωτῆρος

ἐδοξάσθησαν

καὶ

ὑψώθησαν

, ὡς πανταχοῦ γῆς καὶ καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἐπιφανεῖς αὐτοὺς γενέσθαι, εἰσέτι τε καὶ νῦν παρὰ πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν,

Ἕλλησί τε καὶ βαρβάροις

,

δοξάζεσθαι

αὐτῶν καὶ τοὔνομα καὶ τὴν διδασκαλίαν. μόνοι οὗτοι

ἅγιοι κληθήσονται

οἱ καταξιωθέντες

γραφῆναι εἰς

τὴν αἰώνιον

ζωὴν

τῆς ἐπουρανίου

Ἰερουσαλήμ

· τούτοις παράθες τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τὴν πρὸς τοὺς ἀποστόλους φωνήν, δι’ ἧς εἴρηται·

χαίρετε δὲ ὅτι τὰ ὀνόματα ὑμῶν ἐγγέγραπται ἐν τοῖς οὐρανοῖς

.

Πῶς δὲ ἄξιοι τούτων ἔσονται, διασαφεῖ ἑξῆς λέγων τό·

ἐκπλυνεῖ κύριος τὸν ῥύπον τῶν υἱῶν καὶ τῶν θυγατέρων Σιὼν καὶ τὸ αἷμα ἐκκαθαριεῖ ἐκ μέσου αὐτῶν ἐν πνεύματι κρίσεως

, σαφῶς τὸ λουτρὸν τῆς παλιγγενεσίας δηλῶν, ὃ καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐδήλου λέγων·

λούσασθε, καθαροὶ γένεσθε

, καὶ νῦν ἐπαγγέλλεται.

ἐν πνεύματι δὲ καύσεως

τοῦ

ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρὶ

οὐδὲν ἂν διαφέροι.

ῥύπον

δὲ ψυχῶν φησιν, ὃν ἐρυπάνθησαν μολυνθεῖσαι ἀπὸ

τοῦ αἵματος

, οὗ καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ὁ λόγος ἐμνημόνευσεν εἰπών·

αἱ γὰρ χεῖρες ὑμῶν αἵματος πλήρεις

. ὃ δὴ καὶ

αἷμα

Ἰερουσαλὴμ ἐπὶ τοῦ παρόντος ὀνομάζει φήσας·

ἐκπλυνεῖ κύριος τὸν ῥύπον τῶν υἱῶν καὶ τῶν θυγατέρων Σιὼν καὶ τὸ αἷμα ἐκκαθαριεῖ

. ποίαις δὲ

θυγατράσι Σιὼν

[ἢ] ταῖς ἀρτίως διὰ τῆς ἔμπροσθεν περικοπῆς κατηγορηθείσαις ἐν τῷ λέγεσθαι·

Ἀνθ’ ὧν ὑψώθησαν αἱ θυγατέρες Σιὼν καὶ ἐπορεύθησαν ὑψηλῷ τραχήλῳ

καὶ τὰ τούτοις ἑπόμενα. λέγει δὲ ταῦτα περὶ τῶν κεκοινωνηκότων μὲν τῇ κατὰ τοῦ σωτῆρος μιαιφονίᾳ, μικρὸν δὲ ὕστερον μεταβαλόντων καὶ γνωρισάντων αὐτοῦ τὸ εὐαγγέλιον, ὁποῖος ἦν ὁ Παῦλος λυμαινόμενος μὲν πρότερον τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ,

συνευδοκῶν τε τῇ ἀναιρέσει

Στεφάνου, πάντως δέ που καὶ τῷ αἵματι τοῦ σωτῆρος, μεταβαλὼν δὲ ὕστερον καὶ βαπτισθεὶς

ἐν πνεύματι δὲ κρίσεως

. λέγονται πάντες οὗτοι οἱ Παύλῳ παραπλησίως

ἐκπλυνόμενοι καθαρισθήσεσθαι

·

μετὰ γὰρ κρίματος

σωθήσεσθαι ἤμελλον

καὶ μετὰ δικαιοσύνης

, ἀλλὰ καὶ

ἐν πνεύματι καύσεως

. θέα δὲ εἰ μὴ σφόδρα σύμφωνός ἐστιν ὁ παρὼν λόγος τῇ εὐαγγελικῇ μαρτυρίᾳ περὶ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, ἣ ἐδίδασκε λέγουσα·

αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσει ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρί

· τὸ γὰρ

ἐν πνεύματι κρίσεως καὶ πνεύματι καύσεως

τοῦ

ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρί

οὐδὲν διαφέρει. οἱ γὰρ πυρωτικοὶ λόγοι καθαπτόμενοι αὐτῶν κάθαρσιν αὐτοῖς ἐνεποίουν τῶν ἁμαρτημάτων. καὶ ὁ σωτὴρ ὁμοίως ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ βαπτίσειν λέγεται οὐχ ὕδατι ἀλλ’

ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρί

· τοῦτο γὰρ ἐδίδαξεν ὁ Ἰωάννης περὶ μὲν ἑαυτοῦ εἰπών·

ἐγὼ μὲν ὑμᾶς βαπτίζω ἐν ὕδατι

, περὶ δὲ τοῦ σωτῆρος·

αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσει ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρί

.

Τούτοις ἐπιλέγει·

καὶ ἥξει, καὶ ἔσται πᾶς τόπος ἐν Σιὼν καὶ πάντα τὰ περικύκλῳ αὐτῆς σκιάσει νεφέλη ἡμέρας

· τίς δὲ

ἥξει

, προφήτης ἕτερος παραστήσει εἰπών·

ἥξει

ἐκ Σιὼν ὁ ῥυόμενος

, καὶ ὁ φήσας·

ἔτι μικρὸν ὅσον, ὁ ἐρχόμενος

ἥξει

καὶ οὐ χρονιεῖ

, ἐλθών τε τὰ ἐπιλεγόμενα πληρώσει. ἀντὶ δὲ τοῦ·

ἥξει

, τὸ Ἑβραϊκὸν καὶ οἱ λοιποὶ πάντες ἑρμηνευταὶ

καὶ κτίσει κύριος πάντα τόπον ὄρους Σιὼν

εἰρήκασιν, καινὴν

κτίσιν

τὴν τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ τῆς εἰς πάντα τόπον τεθεμελιωμένην δηλοῦντες. καὶ νῦν δὲ

ὄρος Σιὼν

ὁ εὐαγγελικὸς ὠνόμασται λόγος, ἐφ’ ὃν ἡ

καινὴ

κατεσκευάσθη

κτίσις

, οὐχ ὑπὸ ἀνθρώπου τινὸς ἀλλ’ ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ κυρίου τοῦ καὶ φήσαντος·

ἐπὶ τὴν πέτραν οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν

, ἧς

τὰ περικύκλῳ φησὶ σκιάσειν νεφέλην καὶ ὡς πυρὸς φωτὸς καιομένου νυκτός· πάσῃ τῇ δόξῃ σκεπασθήσεται

. νοήσομεν δὲ τοῦτο ἐπὶ τὴν παρὰ Μωσεῖ ἀναδραμόντες ἱστορίαν, ἐν ᾗ λέλεκται ἡμέρας μὲν ἐν στύλῳ

νεφέλης

προπορεύεσθαι αὐτῶν τὸν Χριστόν,

νυκτὸς

δὲ ἐν στύλῳ

πυρὸς

ὥστε φαίνειν αὐτοῖς· τοιουτότροπον γὰρ καὶ περὶ τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ ἔσεσθαι ὁ παρὼν θεσπίζει προφήτης,

ἡμέρᾳ

μὲν εἰπὼν

νεφέλην ἐπισκιάσειν

αὐτῇ, ἵνα μὴ καίοιτο ὑπὸ φλογμοῦ,

νυκτὸς δὲ φῶς

καὶ

πυρὸς φέγγος

, ἵνα μὴ σκοτίζοιτο, ὁμοῦ δὲ πᾶσαν ταύτην

σκιάσειν

τὴν

δόξαν

τοῦ θεοῦ φησιν, ὡς μηδὲν αὐτὴν καταβλάπτεσθαι μηθ’ ὑπὸ

καύματος

ἡμερινοῦ μηθ’ ὑπὸ

σκληρότητος

ἡμερινῶν

ὑετῶν

, δι’ ὧν ὁ λόγος διδάσκει θεοῦ δεξιὰν

ἐπισκιάσειν

τὴν ἐκκλησίαν αὐτοῦ, διὰ παντὸς πρὸς τὸ μηδὲν αὐτὴν καταβλάπτεσθαι μήτε ἐν ταῖς εὐπραγίαις καὶ εἰρηνικαῖς καταστάσεσιν μήτε ἐν τοῖς τῶν διωγμῶν καιροῖς, μένειν τε αὐτὴν εἰς ἀεὶ ἄπτωτον καὶ ἀδιάτρεπτον καὶ

σκιαζομένην

ὑπὸ τῆς

δόξης

τοῦ θεοῦ, ὡς μήτε

ἐν ἡμέρᾳ

καὶ ἐν

καύματι

φλέγεσθαι μήτ’

ἀπὸ σκληρότητός τε καὶ ὑετῶν

τε καὶ χειμερινῶν ἀνέμων ἀδικεῖσθαι. διὸ λέλεκται·

πάσῃ τῇ δόξῃ σκεπασθήσεται· καὶ ἔσται εἰς σκιὰν ἀπὸ καύματος καὶ ἐν σκέπῃ καὶ ἐν ἀποκρύφῳ ἀπὸ σκληρότητος καὶ ὑετοῦ

.

Ἔτι τὸ προφητικὸν πνεῦμα τοῖς προλεχθεῖσιν ἐπισυνάπτει καὶ αὐτὰ †ειπ αὐτῆς μέρος τυγχάνει τῆς ὁράσεως,

ἣν εἶδεν Ἠσαΐας υἱὸς Ἀμὼς κατὰ τῆς Ἰουδαίας καὶ κατὰ τῆς Ἰερουσαλήμ

. διεξέρχεται δὲ τὰ προκείμενα ἐκ προσώπου τοῦ ἁγίου πνεύματος φάσκον τό·

Ἄισω δὴ τῷ ἠγαπημένῳ ᾆσμα τοῦ ἀγαπητοῦ μου

. ἀντὶ δὲ τοῦ·

τῷ ἀμπελῶνί μου

, ἡ Ἑβραϊκὴ λέξις καὶ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ

τῷ ἀμπελῶνι αὐτοῦ

ἐκδεκώκασι·

τῷ γὰρ ἠγαπημένῳ

φησὶν

ᾄσω ᾆσμα

οὐκ ἐμὸν οὐδ’ ὑπ’ ἐμοῦ πεποιημένον, ἀλλ’ ὑπ’ αὐτοῦ

τοῦ ἀγαπητοῦ ᾄσαντος τῷ ἀμπελῶνι αὐτοῦ ᾆσμα

θρήνου καὶ κλαυθμοῦ

ἔμπλεων

. ὅθεν ὁ Ἀκύλας τοῦτον ἡρμήνευσε τὸν τρόπον·

ᾄσω δὴ τῷ προσφιλεῖ μου ᾠδὴν πατραδέλφου μου τῷ ἀμπελῶνι αὐτοῦ

, ὁ δὲ Σύμμαχος·

ᾄσω δὴ τῷ ἀγαπητῷ μου ᾆσμα τοῦ ἀγαπητοῦ μου εἰς τὸν ἀμπελῶνα αὐτοῦ

, καὶ ὁ Θεοδοτίων·

ᾄσω δὴ τῷ ἀγαπητῷ μου ᾆσμα τοῦ ἀγαπητοῦ μου τῷ ἀμπελῶνι αὐτοῦ

· οὐ γὰρ ἐμόν φησιν, ἀλλὰ

τοῦ ἀγαπητοῦ μου

τυγχάνει

τὸ ᾆσμα

· αὐτὸς γὰρ συνέθηκεν αὐτὸ

ἐπὶ τῷ ἀμπελῶνι αὐτοῦ ἢ εἰς τὸν ἀμπελῶνα αὐτοῦ

ᾠδὴν θρήνου πεποιηκώς.

ἠγαπημένος

δὲ ἦν καὶ

ἀγαπητός, ἠγαπημένος

μὲν τῷ θεῷ καὶ πατρὶ αὐτοῦ,

ἀγαπητὸς

δὲ τοῦ ἁγίου πνεύματος· τοῦτο γὰρ παρίστησιν τὸ προφητικὸν πνεῦμα φῆσαν·

Ἄισω δὴ τῷ ἠγαπημένῳ ᾆσμα τοῦ ἀγαπητοῦ μου τῷ ἀμπελῶνί μου

. διὰ δὲ τῆς ᾠδῆς τὰς

εἰς τὸν ἀμπελῶνα

εὐεργεσίας αὐτοῦ ἀπαριθμεῖται καὶ

τοῦ ἀμπελῶνος

τὴν μοχθηρίαν ἐλέγχει, θεσπίζει τε κατὰ τὸ αὐτὸ τὰ μέλλοντα αὐτῷ συμβήσεσθαι. οὗτος τοιγαροῦν ὁ

ἀγαπητὸς

τοῦ θεοῦ τὸν πρῶτον λαὸν τὸν ἐκ περιτομῆς κλῆρον καὶ μερίδα κτησάμενος ἀποθρηνεῖ τὴν ἀπώλειαν αὐτοῦ δι’ ὑπερβολὴν φιλανθρωπίας· φησὶ γάρ·

ἀμπελὼν ἐγενήθη τῷ ἠγαπημένῳ ἐν κέρατι ἐν τόπῳ πίονι

, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον·

ἐν κέρατι ἐν τόπῳ ἐλαιῶνι

, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν·

ἐν κέρατι υἱῷ ἐλαίου

. φασὶ δὲ τὴν Ἰουδαίαν χώραν οὕτω δηλοῦσθαι διὰ τὸ

πίονα εἶναι

καὶ λιπαρωτάτην, λέγεσθαι δὲ

ἐν κέρατι

διὰ τὸ συστῆναι βασιλικὴν μητρόπολιν ἐν αὐτῇ τῇ Ἰερουσαλήμ· εἴωθεν γὰρ ἡ γραφὴ

κέρατα

τὰς βασιλείας ὀνομάζειν.

Φραγμὸν δὲ περιέθηκε

τῷ ἀμπελῶνι, δηλαδὴ τῷ παντὶ λαῷ, πάντως που ἀγγέλοις αὐτὸν περιφράξας,

ἐχαράκωσε

δὲ αὐτὸν προφήταις καὶ ἁγίοις ἀνδράσιν ὑποστηρίσας, ἀλλὰ καὶ

κατεφύτευσεν

αὐτὸν

ἄμπελον σωρήκ

. τίς δὲ ἦν αὕτη ἢ πάντως που ἡ θεόπνευστος γραφὴ καὶ ὁ τῆς θεοσεβείας λόγος ὁ τῷ παντὶ παραδοθεὶς ἔθνει; ὁ μὲν

γὰρ ἀμπελὼν κυρίου οἶκος τοῦ Ἰσραὴλ

εἶναι λέλεκται καθ’ ἕτερον τρόπον,

ἄμπελος

καὶ αὐτὸς χρηματίζων κατὰ τό·

ἄμπελον

ἐξ Αἰγύπτου μετῆρας, ἐξέβαλες ἔθνη καὶ κατεφύτευσας τὰς ῥίζας αὐτῆς

.

ἄμπελος

γὰρ εἶναι δηλοῦται ὁ διὰ Μωϋσέως προελθὼν λαός, ἑτέρα δ’ ἂν εἴη περὶ τὸν λαὸν ἡ ἐν αὐτῷ

καταφυτευθεῖσα

ἄμπελος σωρήκ

, ἣν ὁ Σύμμαχος ἡρμήνευσεν

ἐκλεκτήν

. αὕτη δὲ ἦν αὐτὸς ὁ τοῦ θεοῦ λόγος ὁ καὶ ἐν Εὐαγγελίοις περὶ αὐτοῦ διδάξας καὶ εἰπών·

ἐγώ εἰμι ἡ

ἄμπελος

ἡ ἀληθινή, ὁ πατήρ μου ὁ γεωργός

· ἐξ αὐτοῦ γὰρ καὶ ὁ πρῶτος λαὸς τὴν τῶν θείων μαθημάτων φυτείαν εἴληφε. πρὸς δὲ τῇ

ἐκλεκτῇ

ταύτῃ καὶ λογικὴ φυτεία ἦν, ὥσπερ ἐνεκέντρισε τῇ παλαιᾷ καὶ Αἰγυπτιακῇ

ἀμπέλῳ. καὶ πύργον οἰκοδομεῖ ἐν μέσῳ

τοῦ ἀμπελῶνος, δηλαδὴ τὸν ναόν,

καὶ προλήνιον δὲ ὀρύττει ἐν αὐτῷ

, τὸ πρὸ τοῦ ναοῦ θυσιαστήριον, πάντα δὲ τὰ παρ’ ἑαυτοῦ πεποιηκὼς ὁ κύριος τοῦ ἀμπελῶνος τοὺς καρποὺς λοιπὸν ἐκδέχεται τοὺς ἐπαξίους τῆς τοσαύτης ἐπιμελείας. ὁ δ’ ἀντὶ βοτρύων

ἀκάνθας ἐποίει, σαπρίας

[κατὰ τὸν Ἀκύλαν, ἢ

ἀτελῆ

] κατὰ τὸν Σύμμαχον.

ταῦτα εἰρηκότος τοῦ ἁγίου πνεύματος περὶ τοῦ κυρίου τοῦ ἀμπελῶνος διαλαβὼν ὁ κύριος τὰ ἑξῆς, ἀποτείνεται πρὸς αὐτοὺς τοὺς κρινομένους λέγων·

καὶ νῦν, οἱ ἐνοικοῦντες Ἰερουσαλὴμ καὶ ἄνθρωπος τοῦ Ἰούδα, κρίνατε ἐν ἐμοὶ καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ ἀμπελῶνος

· εἴ τις γάρ φησιν ἐν ὑμῖν τοῖς ἐκλεκτοῖς, βασιλικοῦ γένους καὶ ἐκ φυλῆς Ἰούδα ὁρμώμενος, αὐτοὶ δὴ ὑμεῖς οἱ τῆς Ἰερουσαλὴμ πολῖται, περὶ ἧς ὁ πᾶς ἐστί μοι λόγος, κριταὶ γένεσθε τῶν τε ὑπ’ ἐμοῦ λελεγμένων καὶ τῆς τοῦ

ἀμπελῶνος

κακίας, ἀλλὰ καὶ συμβουλεύσατε, τί χρὴ μετὰ τοσαύτην ἐπιμέλειαν

ποιῆσαι

, ἢ τί χρὴ γενέσθαι ὃ οὐ γέγονεν. εἰ δ’ ὑμεῖς μηδὲν ἔχετε λέγειν, ἀλλ’ ἐμοῦ γε προλέγοντος, ἃ μέλλω πράττειν, ἐπακούσατε. εἰκὸς ὑμᾶς μαθόντας ὠφεληθήσεσθαι καὶ τοιαῦτα πρᾶξαι, ὡς μὴ παθεῖν τὰ ἀπειλούμενα. πρῶτον μὲν οὖν τὸν ἀποδοθέντα

φραγμὸν

τοῦ ἀμπελῶνος καὶ τὸν περιφράττοντα αὐτὸν τῆς ἐμῆς ἐπισκοπῆς

τοῖχον περιελῶ

· τούτου γὰρ γενομένου

ἔσται εἰς διαρπαγὴν

καὶ

καταπάτημα

τοῖς ἁρπάζειν καὶ καταπατεῖν αὐτὸν προῃρημένοις, καὶ οὐκέτι μὲν τεύξεται γεωργίας, ἧς πρότερον ἠξιοῦτο.

ἀναβήσεται γὰρ εἰς αὐτὸν ὡς εἰς χέρσον ἄκανθα

, ἀλλὰ

καὶ ταῖς νεφέλαις ἐντελοῦμαι τοῦ μὴ βρέξαι εἰς αὐτὸν ὑετόν, νεφέλας

δηλῶν τοὺς προφήτας διὰ τὸ καθαρὸν αὐτῶν καὶ διαυγὲς τοῦ βίου· διὰ τούτων γὰρ ὁ οὐράνιος αὐτοῖς ἐχορηγεῖτο λόγος, οὓς ἀπειλεῖ ὁ κύριος ἀποστήσειν αὐτῶν. καὶ τὴν αἰτίαν λευκότερον ἐπάγει λέγων·

διότι ἔμεινα ἵνα ποιήσῃ κρίσιν, ἐποίησεν δὲ ἀνομίαν καὶ οὐ δικαιοσύνην ἀλλὰ κραυγήν· κραυγὴν

δὲ ἀφίησι πᾶσα πρὸς θάνατον ἁμαρτία βοώσης τῆς πράξεως αὐτῆς· οὕτως γοῦν εἴρηται τό·

φωνὴ αἵματος Ἅβελ τοῦ ἀδελφοῦ σου βοᾷ πρός με

.

Τινὲς ἐκ τῶν προκειμένων ᾠήθησαν θεσπίζεσθαι τὰ κατὰ τοῦ σωτῆρος τῷ λαῷ τολμηθέντα·

ἀκάνθας

γοῦν αὐτῷ περιτεθείκασιν καὶ

κραυγὴν

ἄθεον ἀφῆκαν κατ’ αὐτοῦ. διὸ μετῆλθεν αὐτοὺς ὁ παντελὴς ὄλεθρος καὶ ἡ ἐσχάτη ἐρημία, ἥ τε λεγομένη

ὀργὴ εἰς τέλος

· ἐξ ἐκείνου γὰρ καὶ εἰς δεῦρο οὐδεμιᾶς ἠξιώθησαν ἐπισκοπῆς, μένει δὲ καὶ τὸ πτῶμα τοῦ

πύργου

αὐτῶν, λέγω δὴ τοῦ ναοῦ ἀθεράπευτον καὶ τὸ πᾶν ἔθνος ἀνεπίσκοπον καὶ ἀγεώργητον τυγχάνει, ἀλλ’ οὐδὲ αἱ

νεφέλαι

τὸν λογικὸν αὐτοῖς χορηγοῦσιν

ὑετόν

. καίτοι τὸ παλαιὸν καὶ ἐπ’ αὐτῆς πολεμίας γῆς συνῆσαν αὐτοῖς προφῆται ὥσπερ ἐν Βαβυλῶνι καὶ ἐν Αἰγύπτῳ καὶ μετὰ τὴν ἐκεῖθεν ἐπάνοδον, ὥστε νῦν ἔργῳ πεπληρῶσθαι εἰς αὐτοὺς τό·

καὶ ταῖς νεφέλαις ἐντελοῦμαι τοῦ μὴ βρέξαι εἰς αὐτοὺς ὑετόν

. εἰ δὲ λέγοιέν τινες, ὅτι καὶ πρὸ τῆς τοῦ σωτῆρος ἐπιδημίας διαλελοίπασιν οἱ προφῆται, ἀλλά γε συνειστήκει ὁ νεὼς καὶ ἡ σωματικὴ ἐπετελεῖτο λατρεία μέχρι τῆς αὐτοῦ παρουσίας. ὁ δὲ παρὼν λόγος συνίστατο τέλους τετυχηκότα ἢ μετὰ τὴν ὑστάτην πολιορκίαν τὴν ὑπὸ Ῥωμαίων γενομένην.

Δύναται μὲν ταῦτα καὶ κοινὰ εἶναι παραγγέλματα τοῖς πλεονεξίαν νοσοῦσιν κατ’ ἄλληλα, δύναται δὲ καὶ τῇ διανοίᾳ ἕπεσθαι τῶν προαποδεδομένων· ἐπειδὴ γὰρ μέλλει θεσπίζειν ἐρημίαν τῆς χώρας καὶ ἀπώλειαν τῶν ἀνδρῶν, εἰκότως ταλανίζει τοὺς μὴ προορῶντας τὸ μέλλον, ὅλους δὲ ἑαυτοὺς ἐκδεδωκότας ἀδικίαις καὶ πλεονεξίαις, ὡς τῶν μὲν πέλας τοὺς οἴκους ἁρπάζειν, τῶν δὲ ἀγρογειτόνων τὰς χώρας ἰδιοποιεῖσθαι, οὓς τὸ πνεῦμα τὸ θεῖον ταλανίζει οἰκτροὺς ἀληθῶς καὶ ἀθλίους εἶναι διδάσκον, ὅτι μὴ τὴν φύσιν ἐν νῷ λαβόντες κόρον οὐκ εἶχον τῆς ἀπληστίας. εἶτα καὶ ἀφανισμὸν ἀπειλεῖ οὐ τῶν οἴκων μόνων, ἀλλὰ καὶ τῆς χώρας αὐτῆς, ὡς μηκέτ’ εὐλογίας τῆς παρὰ τοῦ θεοῦ τευξομένης, ὑπὸ κατάραν δὲ γενησομένης οὕτως, ὡς μηδὲν ἄξιον φέρειν τῶν κατὰ γεωργίαν εἰς αὐτὴν πονουμένων.

οὗ γάρ φησιν ἐργῶνται δέκα ζεύγη βοῶν, ποιήσει κεράμιον ἕν, καὶ ὁ σπείρων ἀρτάβας ἕξ, ποιήσει μέτρα τρία

. σφόδρα δὲ ἀκολούθως εἰπὼν περὶ τοῦ

ἀμπελῶνος

, ὡς ἀντὶ σταφυλῶν ἀκάνθας ποιήσει,

καὶ οὐ δικαιοσύνην ἀλλὰ κραυγήν

, καὶ ἀντὶ κρίσεως ἀνομίαν καταλέγει. τίνες αἱ ἄκανθαι καὶ τίς ἡ κραυγὴ καὶ τίς ἡ ἀνομία, τὰς πλεονεξίας αὐτῶν καὶ τὰς ἀδικίας αὐτῶν, ταύτας εἶναι διδάσκων καὶ τό·

ζεύγη δέκα βοῶν

πλέον

ἑνὸς κεραμίου μὴ ποιήσειν

, πλείστην ἔχοι ἀκολουθίαν πρὸς τὴν ἀποδοθεῖσαν κατὰ τοῦ ἀμπελῶνος ᾠδήν. ὅλως δὲ τὸ λέγεσθαι

ποιήσειν κεράμιον

ἓν ἀπὸ πληθοσπόρου καὶ ἀπὸ

ζευγῶν βοῶν δέκα

. σπανίους τινὰς τοὺς ἐν αὐτοῖς εὑρεθησομένους σωτηρίας ἀξίους ᾐνίττετο, περὶ ὧν πλεῖστα ὅσα καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐδηλοῦτο.

Καὶ ταῦτα μέρη τῶν ἀκανθῶν ὑπῆρχεν, ὧν ἀντὶ σταφυλῆς ὁ ἀμπελὼν λέγεται πεποιηκέναι. εἰκὸς δὲ καὶ μετὰ τὴν κατὰ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τόλμαν, ὅτ’ ἐχρῆν αὐτοὺς πενθεῖν διὰ τὴν μέλλουσαν αὐτοὺς καταλήψεσθαι ὀργήν, κραιπάλαις καὶ οἰνοφλυγίαις, καὶ τῇ ἄλλῃ τρυφῇ σχολάζειν. διὸ ταλανίζονται ὑπὸ τοῦ λόγου, ὡς ἀνεπαισθήτως ἔχοντες τῶν ὅσῳ οὔπω καταληψομένων αὐτοὺς κακῶν. γυμνοτέραν δ’ ἔχοντες τὴν διάνοιαν τὰ προκείμενα ἐνδιατρίβειν αὐτοῖς οὐκ ἐπιτρέπει διὰ τὸ σπεύδειν ἐπὶ τὴν τῶν ἀσαφεστέρων ἐξέτασιν· ὅμως δ’ οὖν ἔοικεν ὁ λόγος τοὺς δηλωθέντας ἐφ’ οἷς ἔπραττον ἐλέγξας λιμὸν αὐτοῖς ἐλεύσεσθαι καὶ θάνατον πόλεμόν τε καὶ αἰχμαλωσίαν ἀπειλεῖν, ἃ δὴ πάντα μετῆλθε τὴν γενεὰν τὴν κατὰ τοὺς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν χρόνους γενομένην.

ῥητῶς τε γὰρ μετῆλθεν αὐτοῖς ταῦτα πάντα ἐπὶ Οὐεσπασιανοῦ καὶ Ἀδριανοῦ Ῥωμαίων αὐτοκρατόρων, κατὰ δὲ διάνοιαν στερηθέντων τοῦ λογικοῦ ἄρτου τῆς ζωῆς, εἰσέτι καὶ νῦν ἐνδείᾳ τροφῆς ἐπουρανίου τὰς ψυχὰς λιμώττουσιν κατὰ τὴν φάσκουσαν περὶ αὐτῶν γραφήν·

ἐπιστρέψουσιν εἰς ἑσπέραν καὶ λιμώξουσιν ὡς κύων καὶ κυκλώσουσιν πόλιν

, καὶ

τὸν ἀρχηγὸν τῆς ζωῆς

ἀρνησάμενοι τῷ τῆς ψυχῆς θανάτῳ περιπεπτώκασιν. ἔτι μὴν τὸν λυτρωτὴν τῆς τῶν ψυχῶν αἰχμαλωσίας ἀποστραφέντες τὸν ἐλθόντα

κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν

, τοῖς νοητοῖς πολεμίοις παρεδόθησαν, καὶ τῇ τῶν ψυχῶν ἐναπέμειναν αἰχμαλωσίᾳ. ἀντὶ δὲ τοῦ·

καὶ βοσκηθήσονται οἱ διηρπασμένοι ὡς ταῦροι

, ὁ Σύμμαχος

καὶ νεμηθήσονταί φησιν ἀμνοὶ κατὰ τὴν ἀπαγωγὴν αὐτῶν, τὰ δὲ ἔρημα τῶν παρανόμων πάροικοι φάγονται

. ἃ καὶ πρὸς λέξιν ἐπληροῦτο· τῶν γὰρ ἀρχόντων τοῦ λαοῦ δίκην ταύρων ἀγέλης ἡγουμένων εἰς μετοικίαν ἀχθέντων καὶ ἐπὶ τῆς ἀλλοδαπῆς διαρπασθέντων τὰς ἐρήμους αὐτῶν χώρας

πάροικοί

τινες ἐπελθόντες καὶ μέτοικοί τινες ἀπολαβόντες κατέσχον. ὃ δὴ καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐδηλοῦτο, ἐν οἷς εἴρητο·

τὴν χώραν ὑμῶν ἐνώπιον ὑμῶν ἀλλότριοι κατεσθίουσιν αὐτήν, καὶ ἠρήμωται κατεστραμμένη ὑπὸ λαῶν ἀλλοτρίων

.