Severianus Gabalensis: In cosmogoniam homilia 2 (3)

Ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος

, φησί. Τί ἐστιν

ἀόρατος

; Οἶδα πολλοὺς τῶν ἁγίων πατέρων εἰρηκότας· Ἀόρατος ἦν ἡ γῆ, ἐπειδὴ τῷ ὕδατι ἐκαλύπτετο. Πολλὰ τῶν νοημάτων ἐστὶ μὲν εὐσεβῆ, οὐκ ἀληθῆ δέ. Οἷον οἱ τρεῖς φίλοι τοῦ Ἰώβ θεασάμενοι αὐτὸν ἐν πειρασμῷ κατέκριναν τὸν ἅγιον ὡς δικαίως πάσχοντα καὶ ἔλεγον· Εἰ μὴ χήρας ἐλύπησας, εἰ μὴ ὀρφανοὺς ἐπλεονέκτησας, οὐκ ἄν σοι ὁ θεὸς ἐπήγαγε ταῦτα. Καὶ ὅμως ἐπειδὴ ἠγνόουν τὸν σκοπὸν τοῦ θεοῦ, εἵλαντο μᾶλλον κατακρῖναι τοῦτον ὡς δικαίως πάσχοντα ἢ καταψηφίσασθαι τοῦ θεοῦ ὡς ἀδίκως ἐπαγαγόντος. Ὑπὲρ θεοῦ ἐποίησαν, καὶ ἐλέγχει αὐτοὺς ὁ θεός·

Διὰ τί οὐκ ἐλαλήσατε ὀρθὰ κατὰ τοῦ θεράποντός μου;

Ἔστιν οὖν νόημα εὐσεβὲς μέν, οὐκ ἀληθὲς δέ. Τί οὖν ἐστιν

ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος

; Οἱ ἑρμηνευταὶ ἡρμήνευσαν σαφῶς. Λέγει γὰρ ὁ Ἀκύλας·

Ἡ δὲ γῆ ἦν κένωμα καὶ οὐδέν.

Ἀόρατος δὲ λέγεται, οὐχ ὅτι οὐκ ἐφαίνετο, ἀλλ’ ὡς ἂν εἴποι τις, ἀκόσμητος. Οὐδέπω ἦν φαιδρυνομένη τοῖς φυτοῖς, οὐδέπω καρποῖς ἐστεφανωμένη, οὐδέπω ποταμοῖς καὶ πηγαῖς διεζωσμένη, οὐδέπω τῇ ἄλλῃ εὐκοσμίᾳ πεποικιλμένη, καὶ ἦν ἀόρατος, μηδέπω κατασκευασθεῖσα πρὸς ἐπιτηδειότητα τοῦ γεννᾶν. Λέγει ἡ γραφὴ περί τινος ἀνδρείου καὶ εὐμόρφου·

Οὐχ οὗτός φησιν ἐπάταξε τὸν ἄνδρα τὸν Αἰγύπτιον ὁρατόν;

Ἔστιν οὖν ἀνὴρ ἀόρατος; Ἀλλ’ ἄξιος, φησί, τοῦ ὁρᾶσθαι. Ὥσπερ οὖν τὸν Αἰγύπτιον εἶπεν ἄνδρα ὁρατὸν, ὡς ἄξιον τοῦ ὁρᾶσθαι, οὕτως τὴν γῆν τὴν ἄμορφον ἀόρατον ἐκάλεσεν. Τῇ δευτέρᾳ ἡμέρᾳ εἶπεν ὁ θεὸς·

Γενηθήτω στερέωμα ἐν μέσῳ τοῦ ὕδατος καὶ ἔστω

442

διαχωρίζον ἀνάμεσον ὕδατος καὶ ὕδατος.

Ἐποίησεν οὖν τὸν οὐρανὸν τοῦτον, οὐ τὸν ἐπάνω, ἀλλὰ τὸν ὁρώμενον ἐξ ὑδάτων πήξας ὡς κρύσταλλον. Βούλομαί σοι παραστῆσαι πρᾶγμα. Πολλὰ γὰρ τῇ ὄψει μᾶλλον ἡμῶν ἢ τῷ λόγῳ παραδίδοται. Τοῦτο τὸ ὕδωρ ὑπερεῖχε, φέρε εἰπεῖν, τῆς γῆς πήχεις τριάκοντα. Εἶτα εἶπεν ὁ θεός·

Γενηθήτω στερέωμα ἐν μέσῳ τοῦ ὕδατος.

Καὶ λοιπὸν ἐν μέσῳ τῶν ὑδάτων ἐπάγη πῆγμα κρυσταλλῶδες, καὶ ἐκούφισε τὸ ἥμισυ τοῦ ὕδατος ἄνω, κατέλιπε τὸ ἥμισυ κάτω, καθὼς γέγραπται·

Γενηθήτω στερέωμα ἐν μέσῳ τοῦ ὕδατος, καὶ ἔσται διαχωρίζον ἀνάμεσον ὕδατος καὶ ὕδατος.

Διὰ τί δὲ αὐτὸ καλεῖ στερέωμα; Ἐπειδὴ ἀπὸ ἀραιῶν ὑδάτων καὶ διαλελυμένων αὐτὸ ἐστερέωσε. Διὰ τοῦτο καὶ Δαυίδ φησιν·

Αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν στερεώματι δυνάμεως αὐτοῦ.

Καὶ ἵνα ἑτέρῳ χρήσωμαι ὑποδείγματι· ὥσπερ καπνός, ἐπειδὰν ἀπὸ ξύλων καὶ πυρὸς ἀναδοθῇ, ἠραιωμένος ἐστὶ καὶ κεχαυνωμένος· ἐπειδὰν δὲ δράμῃ εἰς ὕψος, εἰς νεφέλης παχύτητα μεταρρυθμίζεται· οὕτω τῶν ὑδάτων τῶν ἠραιωμένων ὁ θεὸς τὴν φύσιν ὑψώσας ἔπηξεν ἄνω. Καὶ ὅτι ἀληθὲς τὸ ὑπόδειγμα, μαρτυρεῖ Ἡσαΐας λέγων ὅτι

ὁ οὐρανὸς ὡς καπνὸς ἐστερεώθη.

Παγεὶς τοίνυν ἐν μέσῳ τῶν ὑδάτων ὁ οὐρανός, ἐκούφισε τὰ ἡμίσεια τῶν ὑδάτων ἄνω. Διὰ τί δὲ ἄνω ὕδατα; πρὸς ποίαν χρῆσιν; ἵνα τις πίῃ; ἵνα τις πλεύσῃ; Ὅτι μὲν γὰρ ἔστιν ὕδατα ἄνω, μαρτυρεῖ Δαυὶδ λέγων·

Καὶ τὸ ὕδωρ τὸ ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν.

Πρόσεχε λοιπὸν τὴν σοφίαν τοῦ δημιουργοῦ. Κρυσταλλώδης ἦν ὁ οὐρανὸς ἀπὸ ὑδάτων παγείς. Ἐπειδὴ γὰρ ἔμελλε δέχεσθαι ἡλίου φλόγα καὶ σελήνης καὶ ἄστρων ἄπειρα πλήθη καὶ εἶναι ὅλος πυρὸς πεπληρωμένος, ἵνα μὴ ὑπὸ τῆς θερμότητος λυθῇ ἢ φλεχθῇ, ἐπέστρωσε τοῖς νώτοις τοῦ οὐρανοῦ τὰ πελάγη ἐκεῖνα τῶν ὑδάτων, ἵνα λιπαίνῃ καὶ ἐπαλείφῃ αὐτοῦ τὰ νῶτα καὶ οὕτως ἀντέχῃ πρὸς τὴν φλόγα, καὶ μὴ φρύγηται. Ἔχεις δὲ καὶ ὑπόδειγμα. Ὥσπερ σήμερον ἐὰν ἐπιθῇς λέβητα ἐπάνω πυρός, ἐὰν μὲν ὕδωρ ἐπάνωθεν ᾖ, ἀντέχει πρὸς τὸ πῦρ· ἐὰν δὲ μὴ ἔχῃ, διαλέλυται. Οὕτως ὁ θεὸς ἀντέθηκεν ἀντίπαλον τῷ πυρὶ τὸ ὕδωρ, ἵνα ἔχῃ ἀρκοῦσαν τὴν διαμονὴν ἐκ τῶν ἄνωθεν ἐπαλειφόντων αὐτὸν ὑδάτων. Καὶ βλέπε τὸ θαυμαστόν. Τοιοῦτον περισσεύει τῷ οὐρανίῳ σώματι ὑγρόν, ὑπὸ τοσούτου πυρὸς πολεμούμενον, ὅτι καὶ τῇ γῇ δανείζει. Ἐπεὶ πόθεν ἡ δρόσος; Νεφέλη οὐδαμοῦ· ὁ ἀὴρ ὕδωρ οὐκ ἔχει. Δηλονότι ὁ οὐρανὸς ἐκ τῶν περισσευόντων αὐτῷ ἀποστάζει. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ πατριάρχης Ἰσαὰκ εὐλογῶν τὸν Ἰακὼβ ἔλεγε·

Δώῃ σοι ὁ θεὸς ἀπὸ τῆς δρόσου τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἀπὸ τῆς ποιότητος τῆς γῆς.