Severianus Gabalensis: De sigillis sermo (1-5)

Μέγα τῆς ψυχῆς ἐφόδιον εἰς σωτηρίαν τὰ ἱερὰ μαθήματα. Σίδηρος μὲν γὰρ σίδηρον ὀξύνει, λόγος δὲ θεῖος ψυχὴν ἀκονᾷ· καὶ ἄρτῳ μὲν σῶμα τρέφεται, λόγῳ δὲ θείῳ ψυχὴ στηρίζεται· καθὼς καὶ ὁ μακάριος Μωϋσῆς τὸ τρόφιμον τῆς θείας διδασκαλίας ὑποτιθέμενός φησιν·

Οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ’ ἐν παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος θεοῦ.

Τροφὴ τοίνυν ψυχῆς λόγος θεοῦ. Τῇ γὰρ κατ’ εἰκόνα τοῦ κοσμοποιοῦ γενομένῃ λόγου, καὶ λόγῳ τετιμημένῃ καὶ λογικῆς ἐλευθερίας ἠξιωμένῃ, τί ἂν οἰκειότερον γένοιτο λόγου τρέφοντος αὐτὴν καὶ παιδεύοντος καὶ πρὸς τὸ οἰκεῖον ἀξίωμα ταχέως ἐπανάγοντος; Λόγον δέ, ἀδελφοί, φαμὲν ἡμεῖς, οὐ τὸν σοφιστικῇ δεινότητι κεκομψευμένον εἰς πιθανότητα, ἀλλὰ τὸν ἁπλότητι πίστεως μεμαρτυρημένον εἰς ἀλήθειαν. Νόθον γὰρ ἡγεῖσθαι δεῖ πᾶσαν ἀρετὴν καὶ βίου καὶ λόγου, ἥτις μὴ παρὰ τοῦ θείου διδασκάλου τὰς ἀπαρχὰς ὑπεδέξατο· καθ’ ὅσον σκιὰ σώματος καὶ ὄναρ τῆς ἀληθείας ἀπεσχοίνισται, τοσοῦτον διέστηκε τῆς ἀληθινῆς τοῦ θεοῦ σοφίας ἡ νενομισμένη τοῦ κόσμου σοφία. Ὅθεν καὶ ὁ μακάριος Παῦλος,

τὸ σκεῦος τῆς ἐκλογῆς

, ὁ ποτὲ μὲν ἐξελθὼν κακῶς ἐπὶ θήρᾳ τῶν ἁγίων, θηραθεὶς δὲ καλῶς ἐπὶ σωτηρίᾳ ἀνθρώπων, διαρρήδην πρὸς τὸν νόθον τὸν εὐσεβῆ καὶ ἀληθῆ λόγον ἐπεισάγων ἔλεγε·

Σοφίαν δὲ λαλοῦμεν ἐν τοῖς τελείοις, σοφίαν δὲ οὐ τὴν τοῦ αἰῶ

532

νος τούτου, ἀλλὰ θεοῦ σοφίαν ἐν μυστηρίῳ.

Σοφία τοίνυν ἡμῖν ἡ προφητικὴ γλῶττα, καὶ ἡ ἀποστολικὴ διδασκαλία, καὶ τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας, ἡ κορυφὴ τῆς λογικῆς ἐξουσίας. Εὐαγγέλιον δέ, ἀδελφοί, ὅταν ἀκούσωμεν, ἀξίαν τῆς προσηγορίας τὴν ἔννοιαν ἀναλάβωμεν. Πολλοὶ γὰρ πολλάκις τῇ συνηθείᾳ τῶν ὀνομάτων ἐμμελετήσαντες, τὴν δύναμιν αὐτῶν τῶν πραγμάτων ἠγνόησαν. Ἔστι δὲ εὐαγγέλιον ἑρμηνεία τοῦ πράγματος· εὐαγγελίζεται γὰρ ἡμᾶς τὴν πολυΰμνητον τοῦ σωτῆρος οἰκονομίαν, ὅτι ὁ θεὸς ἐν ἀνθρώποις ἐγένετο διὰ φιλανθρωπίαν, οὐ τὴν προαιώνιον ἀξίαν προαποθέμενος, ἀλλὰ τὴν σωτήριον οἰκονομίαν ἐνδυσάμενος· εὐαγγελίζεται ἡμᾶς τὸ εὐαγγέλιον, ὅτι τοῖς κάμνουσιν ἰατρὸς ἐπεδήμησεν, οὐ φαρμάκοις θεραπεύων, ἀλλὰ νεύματι φιλανθρωπίας ἰώμενος· εὐαγγελίζεται ἡμᾶς, ὅτι τοῖς πεπλανημένοις ὁδὸς ἀνεδείχθη, τοῖς ἐσκοτισμένοις τὸ φῶς ἔλαμψε, τοῖς ἀπεγνωσμένοις ἡ σωτηρία. Ἐπειδὴ γὰρ νόμῳ παιδευθέντες οὐκ ἐπεστράφημεν καὶ προφητείαις ὁδηγηθέντες οὐκ ἀνεκλήθημεν πρὸς τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας καὶ ἐκινδυνεύετο τῇ ἡμετέρᾳ ἀγνωμοσύνῃ φθαρῆναι τὰ πάντα καὶ λυθῆναι τὰ ἀνθρώπινα, ὡς εἶδεν ἡμᾶς ἡ τοῦ θεοῦ φιλανθρωπία καὶ πρὸς τὴν τοῦ νόμου παιδείαν ἀπειρηκότας καὶ πρὸς τὴν τῶν προφητῶν ὁδηγίαν ὀκλάσαντας, ἀγαθότητι πολλῇ καὶ ἀμέτρῳ τὴν ἀγνωμοσύνην ἐνίκησε καὶ τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας, οἷόν τινα βασιλικὴν δωρεὰν εἰς πᾶσαν προθεὶς τὴν οἰκουμένην πάντα τοῖς ἀναξίοις ἐχαρίσατο διὰ φιλανθρωπίαν. Προῆλθε γοῦν ἡ σωτήριος χάρις διαφόρως πάντας εὐεργετοῦσα, τοὺς δούλους ἐλευθεροῦσα, τοὺς πτωχοὺς πλουτίζουσα, τοὺς ἐξορίστους ἀνακαλουμένη, τοὺς αἰχμαλώτους ἐξαγοράζουσα, πάντα τοῖς πᾶσιν ἐγένετο, οὐ διὰ τὴν ἡμετέραν ἀξίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν αὐτὴν τῷ εὐεργέτῃ πρέπουσαν ἀγαθότητα, ὃς ἁπλοῦς ὢν τὴν φύσιν καὶ ἀμέριστος καὶ ἀσχημάτιστος, αὐτὸς θεός ἐκ θεοῦ,

εἰκὼν τοῦ ἀοράτου

,

ἀπαύγασμα τῆς δόξης καὶ χαρακτὴρ ὑποστάσεως

, διαφόρους ἐνδύεται προσηγορίας, οὐ πρὸς τὴν φύσιν ἁρμοζούσας, ἀλλὰ τῇ εὐεργεσίᾳ πρεπούσας. Ἐπειδὴ γὰρ πάντα διέπεσε τὰ ἀνθρώπινα, εἰς ἑαυτὸν ἀναλαμβάνει τὰ πάντα οἰκειότητι, τῇ τὰ πάντα ἀνακαινιζούσῃ χάριτι τὰς προσηγορίας δεχόμενος. Λιμὸς ἦν πολύς, λιμὸς θείου λόγου, λιμὸς ὃν ἠπείλησεν ὁ θεὸς τῇ συναγωγῇ, λέγων·

Ἀποστελῶ αὐτοῖς οὐ λιμὸν ἄρτου, οὐδὲ δίψαν ὕδατος, ἀλλὰ λιμὸν τοῦ ἀκοῦσαι λόγον κυρίου.

Ἐπεὶ οὖν ᾔδει πεινῶσαν τὴν οἰκουμένην καὶ λιμῷ φθειρομένην· ὃ γάρ ἐστιν ἀτροφίᾳ τῷ σώματι, τοῦτο ἀπαιδευσία τῇ ψυχῇ· βοᾷ διὰ τῶν εὐαγγελίων ἡ πηγὴ τῶν ἀγαθῶν·

Ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος ὁ ἐξ οὐρανοῦ καταβὰς

καὶ ζωὴν διδοὺς τῷ κόσμῳ.

Ὁ μὲν γὰρ αἰσθητὸς ἀπὸ γῆς προέρχεται, κατὰ τὸ εἰρημένον

Τοῦ ἐξαγαγεῖν ἄρτον ἐκ τῆς γῆς

. Ὁ δὲ οὐράνιος ἐξ οὐρανοῦ πηγάζει·

Ἐγὼ γάρ εἰμι ὁ ἄρτος ὁ ἐξ οὐρανοῦ καταβάς.

Ἔρημος ἦν γῆ διψῶσα καὶ ἐστερημένη τοῦ θείου λόγου καὶ οὐκ ἔχουσα τῆς πνευματικῆς ἀρδείας τὴν ἀπόλαυσιν. Τί οὖν; Ἡ αὐτὴ πάλιν χάρις βοᾷ τὴν εὐεργεσίαν πηγάζουσα·

Εἰ τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρός με, καὶ πινέτω.

Ἐπειδὴ γὰρ διαφόρως ἐβόων οἱ προφῆται καὶ πᾶς ὁ τῶν ἁγίων χορὸς ἐδίψα αὐτοῦ τὴν παρουσίαν λέγων·

Ὁ θεός, ὁ θεός μου, πρὸς σὲ ὀρθρίζω·

ἐδίψησεν ἡ ψυχή μου πρὸς τὸν θεὸν ζῶντα

, βουλόμενος δεῖξαι, ὅτι αὐτός ἐστιν ὃν ἐδίψησαν οἱ προφῆται, βοᾷ διὰ τῶν εὐαγγελίων·

Εἴ τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρός με, καὶ πινέτω.

Εἴ τις ἐστὶ κατὰ τὸν λέγοντα· Ἐδίψησέ σε ἡ ψυχή μου, ἐρχέσθω πρός με. Εἶδε πάλιν τὴν οἰκουμένην γυμνήν, οὐ τῷ σώματι γυμνὴν ἀλλ’ ἀρετῆς γεγυμνωμένην· εἶδε τὸ πλάσμα ὃ ἔπλασεν, καὶ ἠλέησεν ὁ ἐποίησε, καὶ δίδωσιν ἔνδυμα τοῖς γυμνοῖς αὐτὸς ἑαυτόν, καθὼς καὶ ἤδη πρότερον ἔφθημεν εἰπόντες τότε·

Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε.

Πεπλάνητο ἡ γῆ ὁδὸν ζητοῦσα καὶ μὴ εὑρίσκουσα· πᾶσα γὰρ ψυχὴ ἔχει ἐν ἑαυτῇ τὸ σπέρμα τῆς θεολογίας, καὶ ἔχουσα οὐκ ᾔδει, πῶς δεῖ θηράσαι τὸ ποθούμενον. Ἐπειδὴ οὖν οὐχ εὕρισκον ὁδὸν οἱ πεπλανημένοι·

Ἐγώ εἰμί φησιν ἡ ὁδός

. Ἀλλὰ νεκρὸς εἶ;

Ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις.

Ἀλλ’ ἀσθενὴς εἶ χειραγωγίας δεόμενος. Ἐγώ εἰμι ἡ ῥάβδος ἡ ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαὶ στηρίζουσα τοὺς ἀσθενοῦντας, περὶ ἧς ἔλεγεν ὁ προφήτης·

Ἡ ῥάβδος σου καὶ ἡ βακτηρία σου αὗταί με παρεκάλεσαν.

Διὰ τί ῥάβδος, διὰ τί βακτηρία; Ἐπειδὴ πρὸς πᾶσαν ἡλικίαν ἁρμόττει· νέους παιδαγωγεῖ, γέροντας στηρίζει. Ἀλλ’, ὦ δέσποτα,

Πεινῶντά με ἔθρεψας, διψῶντά με ἐπότισας, γυμνὸν ἐνέδυσας

, πεπλανημένον ὡδήγησας, ἀσθενοῦντα ἐβακτηρίασας· φθάσας ἐπὶ τὴν ὁδόν, κατέλαβον τὰ ἴχνη τῆς εὐσεβείας· ζητῶ τὴν θύραν τῆς ἀληθείας· τίς ὁ δεικνύς;

Ἐγώ εἰμι ἡ θύρα

, δι’ ἐμοῦ πᾶς εἰσέρχεται πρὸς τὸν πατέρα. Διὰ σοῦ, διὰ τί; Πύλη γάρ εἰμι σωτηρίας ἠνεῳγμένη, ἣν ἐπιζητεῖ ὁ μακάριος Δαυὶδ πολλὰς μὲν ἐπινοήσας, μίαν δὲ εὑρών. Τὰ μὲν γὰρ πρῶτα λέγει·

Ἀνοίξατέ μοι πύλας δικαιοσύνης· εἰσελθών ἐν αὐταῖς ἐξομολογήσομαι τῷ κυρίῳ.

Ἐπεὶ δὲ ἔτυχε τῆς αἰτήσεως, καὶ εὗρεν ὃ μὴ προσεδόκησεν, οὐ πολλάς, ἀλλὰ μίαν, ἀνακαλεσάμενος τὴν ἑαυτοῦ φωνήν, λέγει·

Αὕτη ἡ πύλη τοῦ κυρίου, δίκαιοι εἰσελεύσονται ἐν αὐτῇ.

Εἶτα τῇ προφητικῇ ὄψει καὶ τῷ πόθῳ τῆς ψυχῆς ἔσω παρελθών, καὶ ὥσπερ ἐντὸς τῶν βασιλείων γενόμενος

ἐξομολογήσομαί σοί φησιν ὅτι ἐπήκουσάς μου

. Εἰπέ, ὦ προφῆτα καὶ θεολόγε, ἐξομολογῇ καὶ εὐχαριστεῖς τῷ θεῷ; τί ἄξιον τῆς προσδοκίας εὑρών; Οἱ γὰρ ἐπιθυμοῦντες παρελθεῖν εἰς οἶκον βασιλείας, ἀναμένουσιν ἑστιᾶσαι τὰς ὄψεις τοῖς φαινομένοις, χρυσῷ πολλῷ, μαρμάροις ἀπαστράπτουσι, τοῖς ποικίλοις ἄνθεσι τοῦ πλούτου, τῇ δορυφορίᾳ τῇ περὶ τὸν βασιλέα, τῷ θρόνῳ τῷ βασιλικῷ, ταῖς δωρεαῖς τῶν βασιλέων. Ταῦτα προσδοκῶν ἕκαστος ἰδεῖν, διψᾷ τὰ βασίλεια καὶ πρὸς τὸν πόθον ἐπείγεται. Σὺ δὲ τί ποθεῖς ὧν εὗρες εἰσελθὼν ἔσω τῆς πύλης; Ὑπὲρ τίνος εὐχαριστεῖς; τί μέγα καταλαβών, τί εὑρὼν τῆς ἐπιθυμίας ἄξιον; Ἑρμήνευσον τὸν πόθον, ἵνα μήποτε ἡ Ἰουδαϊκὴ ἀναισχυντία συκοφαντήσῃ τὴν ἀλήθειαν. Τί εὗρες; τί κηρύττεις; τί θαυμάζεις; Χριστόν, φησίν, εὗρον. Χριστοῦ τὴν οἰκονομίαν εἶδον, τὴν καινὴν χάριν, τὴν ξένην εὐεργεσίαν, τὸ ἔνδοξον πάθος, τὴν ἀπόρρητον μυσταγωγίαν· ταῦτα βλέπω, ταῦτα θαυμάζω, ὑπὲρ τούτων εὐχαριστῶν λέγω·

Ἐξομολογήσομαί σοι, ὅτι ἐπήκουσάς μου, καὶ ἐγένου μοι εἰς σωτηρίαν.

Οὐ κρύπτω τὴν εὐεργεσίαν, οὐ ταμιεύομαι τὴν σωτηρίαν, ἀλλ’ εὐαγγελίζομαι τὴν οἰκονομίαν.

Λίθον ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες, οὗτος ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γονίας.

Ὁρᾷς ὅπως ἡ εὐχαριστία τὴν ἱστορίαν ἐγύμνωσεν;

Ἐξομολογήσομαί σοι, ὅτι ἐπήκουσάς μου καὶ ἐγένου μοι εἰς σωτηρίαν. Λίθον ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες, οὗτος ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γονίας.

Ὁρᾷς ὅπως ἅπασα τῶν προφητῶν ἡ προσδοκία πρὸς αὐτὴν ἔβλεπε τὴν οἰκονομίαν, καὶ Χριστὸν ἐπόθει τὸν ἐν τῇ συναγωγῇ ἐξουθενημένον, ἐν δὲ τοῖς ἔθνεσι δοξαζόμενον. Οὐκοῦν ἵνα εἰς τὸ προκείμενον ἐπανέλθωμεν, κἂν τὴν πύλην ζητήσῃς, Χριστὸν εὑρήσεις. Καὶ ναί φησι, θύρα διὰ φιλανθρωπίαν. Ἀλλ’ ἐπειδὴ δεῖ πάντως τῷ εἰσελθόντι εἰς βασιλείαν καὶ ναὸν θεοῦ ἔχειν τὸν ὁδηγοῦντα πρὸς τὴν ἐπιθυμίαν – Οὐδεὶς γὰρ καθ’ ἑαυτὸν παραστῆναι τολμᾷ τῷ θυσιαστηρίῳ, μὴ ἔχων τὸν ἱερατεύοντα. Ὅταν ἔλθῃς ἔσω τῆς πύλης, εὑρίσκεις αὐτὸν ἱερέα προσάγοντά σε;

Σὺ γὰρ εἶ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.

Ἀλλὰ χρεία τῷ ἱερεῖ καὶ θύματος καὶ ἱερείου πρὸς τὸ τὸν θεὸν ἐξιλεώσασθαι. Ὁ αὐτός σοι πάλιν γίνεται·

Ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου.

Ἤκουσας ταῦτα πάντα διὰ σέ; ἄκουσον τῶν δι’ αὐτόν. Μὴ γὰρ ἐν τῇ τοῦ ἱερέως τάξει στήσῃς τὴν θεωρίαν, μὴ ἴδῃς αὐτὸν ὡς ἱερέα παρεστηκότα, ἀλλὰ βλέπε αὐτὸν διὰ τὴν αὐτοῦ ἀξίαν τῷ πατρὶ συγκαθήμενον. Ἀλλὰ μὴ ἐχθρὸς ἔστω τις τῆς ἀληθείας, τὰ μὲν ἁρπάζων, τὰ δὲ κρύπτων. Οἶδα ὅτι πολλάκις αἱρετικός τις ἐχθρὸς τῆς ἀληθείας ἔστη λέγων· «Ὁρᾷς, ὡς οὐκ ἔστι προσελθεῖν τῷ πατρὶ ἄνευ τοῦ υἱοῦ; Μεσίτου γάρ φησιν ἐπέχει τάξιν καὶ ὑπηρέτου, προσάγων τῷ πατρὶ τοὺς σωζομένους.» Ἐπειδὴ γάρ φησιν ὅτι καινὴ σοφία καινοῖ τὴν ἀλήθειαν, ἐπειδὴ μὴ ἐχώρει ἡ ἀνθρωπίνη φύσις δι’ ἑαυτῆς προσελθεῖν τῷ θεῷ, μεθόριον γίνεται τῆς κτιστῆς καὶ τῆς ἀκτίστου φύσεως ὁ υἱὸς προσάγων τὴν οἰκουμένην. Ὢ τῆς καινῆς μανίας· ὢ τοῦ καινοῦ δράματος· ἡ ὑπερβολὴ τῆς τοῦ πατρὸς ἀγαθότητος κινδυνεύει παρὰ τοῖς αἱρετικοῖς, ἀμβλύνει τὴν ἀξίαν τῆς θεότητος. Ἀλλ’ ἡ μὲν αἱρετικὴ μανία θρασύνεται, ἡ δὲ τοῦ σωτῆρος δύναμις οὐκ ἀμβλύνεται, ἡ δόξα οὐ σβέννυται, ἡ χάρις οὐ καθαιρεῖται.

Ἐάν φησιν ἡμεῖς ἀρνησώμεθα, ἐκεῖνος πιστὸς μένει· ἀρνήσασθαι γὰρ ἑαυτὸν οὐ δύναται.

Συγκάθηται μὲν διὰ τὴν οἰκείαν ἀξίαν, ἔστηκε δὲ ὡς ἱερεὺς διὰ τὴν πρέπουσαν αὐτῷ φιλανθρωπίαν.

Καὶ ὅρα τὸ θαυμαστόν, ἀδελφέ. Ἐπειδὴ ἐν ὑπηρέτου τάξει καὶ σχήματι διακονοῦντος ἐκλαμβάνουσι τὸ ῥῆμα, ὅτι·

Οὐδεὶς ἔρχεται πρὸς τὸν πατέρα, εἰ μὴ δι’ ἐμοῦ·

ἀναγκαῖον πρὸς τοὺς αἱρετικοὺς ἀποτεῖναι τὸν ἔλεγχον τῆς ἀσεβείας. Εἰ τὸ προσάγειν τῷ πατρὶ τὸν υἱὸν καθαιρεῖ τὴν ἀξίαν τοῦ προσάγοντος, ἐὰν ἴδῃς τὸν πατέρα τῷ υἱῷ προσάγοντα, ἐκτείνεις ἐκεῖ τὴν ἀσέβειαν; Μάλιστα μὲν οὖν εἰς υἱὸν ἀσεβῶν, τὸν πατέρα βλασφημεῖς. Ἵνα τοίνυν, ἀδελφοί, οἱ ἐν τῷ λόγῳ τῆς εὐσεβείας καὶ τῆς ἀληθείας καὶ τὴν κακίαν ἐπιστομίσωμεν, καὶ τὴν εὐσεβῆ δόξαν γνωρίσωμεν·

Ζῶν γὰρ ὁ λόγος τοῦ θεοῦ καὶ ἐνεργής, καὶ τομώτερος ὑπὲρ πᾶσαν μάχαιραν δίστομον.

Δίστομον δὲ καλεῖ τὴν μάχαιραν, ἐπειδὴ διπλῷ κέχρηται τῷ λόγῳ, τῷ μὲν στηρίζοντι, τῷ δὲ καθαιροῦντι· καθαιροῦντι μὲν τοὺς ἐναντίους, στηρίζοντι δὲ τοὺς οἰκείους τῆς πίστεως. Ἄκουε αὐτοῦ τοῦ κυρίου λέγοντος·

Οὐδεὶς δύναται ἐλθεῖν πρός με, ἐὰν μὴ ὁ πατήρ μου ὁ οὐράνιος ἑλκύσῃ αὐτόν.

Ἀναγκαῖον δέ, ἀδελφοί, τὰ εἰκότα πρὸς τοὺς αἱρετικοὺς εἰπεῖν, καὶ τὰ περὶ τούτου τοῦ νοήματος τοὺς υἱοὺς τῆς πίστεως πληροφορῆσαι. Τίνος ἕνεκεν καταδιεῖλεν ὁ μονογενὴς τοῦ θεοῦ λόγος τὴν προσαγωγήν, πῆ μὲν παρ’ αὐτοῦ λέγων προσάγεσθαι τῷ πατρί, πῆ δὲ παρὰ τοῦ πατρὸς πρὸς αὐτόν; οὐ γὰρ συγκέχυται τὰ τῆς θείας φύσεως, ἀλλ’ εὐκρινής ἐστι καὶ εὐδιόριστος ὁ λόγος τῆς ἀληθείας, οὐδὲν σκολιὸν ἔχων, οὐδὲν στραγγαλιῶδες·

Πᾶσαι γὰρ αἱ ὁδοὶ κυρίου εὐθεῖαι.

Ἆρα γάρ, ἀδελφοί, ὁ πατὴρ ποτὲ μὲν τὴν βασιλικὴν προεδρίαν ἐπέχων δέχεται τοὺς προσαγομένους, ποτὲ δὲ τῷ υἱῷ ἐν βασιλικῷ σχήματι προκαθίσαντι δίδωσι τὴν ὀφειλήν καὶ ἐν ὑπηρέτου τάξει παριστάμενος προσάγει τῷ υἱῷ; Μὴ γένοιτο. ἐπὶ γὰρ θεοῦ οὔτε καθέδραν εἰπόντα ἔστι τι ἀνθρώπινον ἐννοῆσαι, οὐδὲ στάσιν ἀκούσαντα πάλιν ἔστι νοῆσαί τι τῶν καθ’ ἡμᾶς. Ἐὰν ἀκούσῃς περὶ θεοῦ ὅτι ἕστηκεν, τὸ ἀκλινὲς καὶ τὸ ὄρθιον νόει τῆς θείας οὐσίας· κἂν πάλιν ἀναγνῷς ἢ ἀκούσῃς, ὅτι κάθηται, τὸ ἑδραῖον καὶ ἀσάλευτον ἐκλάμβανε τῆς μακαρίας φύσεως. Αὐτὸς λέγει ἑαυτὸν ἑστάναι καὶ καθῆσθαι. Τῷ Μωϋσεῖ λέγει·

Σὺ στῆθι ὧδε μετ’ ἐμοῦ.

Καὶ ἦν

ὁ τόπος, οὗ εἱστήκει ὁ θεὸς Ἰσραήλ, ὡς λίθος σαπφείρου.

Πρόσεχε ἀκριβῶς· ὁ Μωϋσῆς ἑστῶτα λέγει, καὶ ὁ θεὸς τῷ Μωϋσεῖ, ὡς ἱστάμενός φησι·

Στῆθι μετ’ ἐμοῦ.

Τί οὖν ποιοῦμεν Ἱερεμίου λέγοντος

σὺ καθήμενος εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ ἡμεῖς ἀπολλύμενοι εἰς τὸν αἰῶνα

; Καθέδρα καὶ στάσις ἀνθρώπινα ῥήματα, ἀλλὰ θεῖα νοήματα. Διὰ τὸν ἄστατον καὶ ὧδε κἀκεῖσε περιαγόμενον τὸν ἀνθρώπινον βίον, θεὸς λέγεται ἑστάναι, καὶ διὰ τὴν ἀστήρικτον καὶ πανταχόσε περιτρεπομένην τῶν καθ’ ἡμᾶς κατάστασιν λέγεται καθῆσθαι διὰ τὸ ἑδραῖον. Φύγε τὰ ἀπὸ τῆς λέξεως ὑποβαλλόμενα καὶ νόει τὰ διὰ τῆς πίστεως θεωρούμενα. Πῶς οὖν προσάγει τῷ πατρὶ υἱός; πῶς πατὴρ τῷ υἱῷ; Οὐ γὰρ δεῖ καταλιπεῖν τὸν λόγον ἀνεξέταστον. Ὁ πατὴρ φανερούς τινας καὶ ὁμολογουμένους προσάγει τῷ υἱῷ· ὁ υἱὸς πάλιν φανερούς τινας καὶ ὁμολογουμένους προσάγει τῷ πατρί. Μὴ προλαβὼν ἁρπάζῃς τὸ ῥῆμα εἰς διαβολήν, ἀλλ’ ἀνάμεινον τὸ τέλος καὶ κρῖνον τὸ λεγόμενον. Μὴ γίνου δικαστὴς δυσμενής ἀλλὰ συναγωνιστὴς εὐμενής. Ἐν τῷ Ἰσραὴλ ἐγνώσθη μὲν ὁ θεὸς καὶ πατὴρ, ἠγνοεῖτο δὲ ὁ υἱός. Ἐν δὲ τοῖς ἔθνεσι καὶ ὁ πατὴρ ἠγνοεῖτο καὶ ὁ υἱός. Τῇ γὰρ πολυθέῳ πλάνῃ δεδούλωτο τὰ ἔθνη. Ὅπου οὖν πατὴρ μὲν γνωρίζεται, υἱὸς οὐ γνωρίζεται, ἑρμηνεὺς γίνεται τοῦ ἀγνοουμένου υἱοῦ ὁ πατήρ. Ἐπαναλήψομαι τὸν λόγον, ἵνα στήσω τὸ νόημα, ὅπου πατὴρ γνωρίζεται καὶ υἱὸς ἀμφιβάλλεται, ἑρμηνεὺς γίνεται ὁ γνωριζόμενος τοῦ ἀγνοουμένου. Ὅπου πατὴρ ἠγνόηται, κήρυξ τοῦ ἀγνοουμένου ὁ υἱὸς γίνεται. Διὰ τοῦτο, ἵνα λάβῃς ἀκριβῆ τῶν εἰρημένων τὴν ἐξέτασιν, ἔγγυόν σοι παρέχω τὸν εὐαγγέλιον. Λέγει ὁ σωτὴρ περὶ τῶν ἐθνῶν·

Τὸ ὄνομά σου ἐφανέρωσα τῷ κόσμῳ.

Μᾶλλον, ὅτι τῷ ἀγνοοῦντι ἐφανέρωσά σου τὸ ὄνομα τῷ κόσμῳ. Ποῖον ὄνομα ἐφανέρωσε; Ὅτι θεός. Ἀλλὰ προειλήφει ἡ γνῶσις τὸ ὄνομα. Καὶ οἱ πλανώμενοι γὰρ λέγουσι θεὸν καὶ οἱ ἀπεσχοινισμένοι τῆς εὐσεβείας οὐκ ἀρνοῦνται τὴν προσηγορίαν. Ποῖον οὖν ὄνομα ἐγνώρισεν; Ὅτι πατὴρ καλεῖται.

Ἐφανέρωσά σου τὸ ὄνομα τῷ κόσμῳ.

Ὁρᾷς ὅτι ὅπου ἠγνόηται ὁ πατήρ, ἑρμηνεὺς γίνεται ὁ υἱός, τῷ εὐαγγελικῷ κηρύγματι σαφηνίζων τὴν ἀλήθειαν. ὅπου δὲ ὁ πατὴρ ἐνομίζετο γνωρίζεσθαι, ὁ δὲ υἱὸς μὴ γνωρίζεσθαι, ἑρμηνεὺς γίνεται αὐτὸς τοῦ ἀγνοουμένου. Οἷον, ἵνα ἐπ’ αὐτῶν δείξω τῶν πραγμάτων τὴν ἀλήθειαν· Παῦλος ᾔδει τὸν θεόν, οὐκ ᾔδει τὸν υἱόν. Ἤιδει θεόν, οὐκ ᾔδει δὲ πατέρα ὄντα τοῦ Χριστοῦ τὸν θεὸν καὶ ἦν ζηλωτὴς εὐσεβείας ὑπὲρ τοῦ νόμου μαχόμενος. Ὁ θεὸς ἀπέβλεπεν εἰς τὸν ζῆλον, ἀγνοίας μὲν πεπληρωμένον, πόθου δὲ γέμοντα. Καὶ τί ποιεῖ; Γνωρίζει τῷ ἀγνοοῦντι τὸν ἀγνοούμενον. Τίς ἡμῖν ταῦτα σαφηνίζει; Αὐτὸς ὁ ποτὲ ἀγνοήσας καὶ ὕστερον γνωρίσας· αὐτὸς ὁ ποτὲ διώξας καὶ ὕστερον εὐαγγελισάμενος. Τί γάρ φησι;

Καὶ ἤμην ζηλωτὴς τοῦ πατρῴου νόμου, καθ’ ὑπερβολὴν διώκων τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ. Ὅτε δὲ ηὐδόκησεν ὁ θεὸς ὁ ἀφορίσας με ἐκ κοιλίας μητρός μου καὶ καλέσας διὰ τῆς χάριτος αὐτοῦ ἀποκαλύψαι τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἐν ἐμοί, καὶ τὰ ἑξῆς.

Ἡ γὰρ μαρτυρία τὸ δεῖξαι τὸ ζητούμενον, οὐχ ἡ θεωρία τοῦ νοήματος. Πάλιν ἐρωτᾷ ὁ σωτὴρ τοὺς ἀποστόλους·

Τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου;

Ἐρωτᾷ οὐχ ἵνα μάθῃ, ἀλλ’ ἵνα τὴν ὑπόνοιαν ἐξορίσας, τὴν ἀλήθειαν στηρίξῃ.

Τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι;

Οἱ ἀπόστολοι πρῶτον τὰς τῶν πολλῶν ὑπονοίας ἀντιβάλλουσιν.

Οἱ μὲν φησιν γάρ, φασὶν Ἠλίαν, οἱ δὲ Ἱερεμίαν ἢ ἕνα τῶν προφητῶν.

Τί οὖν ὁ σωτήρ; Πρὸς μὲν τὰς ψευδεῖς δόξας οὐδεμίαν ἀπόκρισιν ποιεῖται, ἀναξίας ἀποκρίσεως κρίνων τὰς ψευδεῖς ὑπονοίας.

Ὑμεῖς δὲ τίνα με λέγετε εἶναι;

Οὐ τῶν πολλῶν μοι λόγος τῶν πεπλανημένων, ἀλλ’ ὑμῶν τῶν κηρυττόντων. Ἐπειδὴ γὰρ ὑμεῖς ἐστε οἱ μέλλοντες διαγγέλλειν τὸν λαμπτῆρα τῆς ἀληθείας τὸ κήρυγμα τῆς εὐσεβείας εἰς πᾶσαν φέρειν τὴν ὑπ’ οὐρανόν· Ἐν ὑμῖν σαλεύει τὰ ἀνθρώπινα· ἐν ὑμῖν κινδυνεύει τὰ τῆς ἀληθείας. Καὶ ὥσπερ ἡ ὑμετέρα γνῶσις κοινὴ τῶν ἀνθρώπων εὐεργεσία, οὕτως ἡ ὑμετέρα ἄγνοια κοινὴ τῆς οἰκουμένης ζημία. Διὰ τοῦτο·

Ὑμεῖς τίνα με λέγετε;

Τότε ἀποκριθεὶς Πέτρος εἶπε·

Σὺ εἶ ὁ Χριστός, ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος.

Οὗτος πίστεως ὅρος, οὗτος ἀληθείας λόγος· αὕτη τῆς ὀρθῆς δόξης ἡ ὁμολογία. Ἀλλ’ ἐπειδὴ ἐνεδέχετο καὶ ταύτην τὴν φωνὴν εἰς τὰς ἀλλὰ ἰσονοεῖσθαι, τὰς μὲν ἀποκρίσεως οὐκ ἠξίου, τῇ δὲ τὴν ψῆφον φέρει. Καὶ τί φησιν; Ἵνα μὴ καὶ τοῦτο ἐξ ἀνθρωπίνης νομισθῇ ὑπονοίας εἶναι τὸ ῥῆμα, ἐπισφραγίσας καὶ σήμαντρον αὐτῷ ἐπιθεὶς τῆς ἀληθείας, φησί·

Μακάριος εἶ Σίμων βὰρ Ἰωνᾶ.

Ἐνταῦθα μνημόνευσον ὅτι πατὴρ καὶ τῷ γινώσκοντι αὐτὸν ἀποκαλύπτει τὸν ἀγνοούμενον.

Μακάριος εἶ Σίμων βὰρ Ἰωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

Ὁρᾷς ὅτι τῷ μὲν κόσμῳ παντὶ ἀγνοοῦντι τὸν πατέρα, ὁ υἱὸς ἑρμηνεὺς γίνεται τοῦ ἀγνοουμένου; Τῇ δὲ συναγωγῇ καὶ τοῖς Ἰουδαίοις θεὸν μὲν ὑπονοοῦσιν εἰδέναι, τὸν δὲ τοῦ θεοῦ θεὸν λόγον οὐκ ἐπιγινώσκουσιν αὐτὸς ὁ πατὴρ ἑρμηνεὺς γίνεται τοῦ ἀμφιβαλλομένου.

Μὴ τοίνυν τὴν ὑπερβάλλουσαν φιλανθρωπίαν εἰς ἐφόδιον τάξῃς ἀσεβείας, μὴ ἐλαττώσῃς τὴν ἀξίαν διὰ τὴν οἰκονομίαν. Μὴ πολυπραγμόνει φύσιν ἀμέτρητον, μὴ ἐρεύνα οὐσίαν ἀκατάληπτον. Ἡσαΐας σε πεισάτω τοιαῦτα μὴ διερευνᾶν, μηδὲ τοιαῦτα πραγματογραφεῖν.

Τὴν γενεὰν αὐτοῦ τίς διηγήσεται;

Ἀλλ’ ὢ τῆς ἀναισχύντου τόλμης τῶν πάντα ῥᾳδίως φρονεῖν καὶ λέγειν τολμώντων καὶ οὐ φοβεῖται ὁ ἀνόμοιος ὡς θεοῦ φύσιν διερευνώμενος καὶ τολμῶν λέγειν τὰ ἄρρητα καὶ δημοσιεύειν τὰ ἅγια. Καὶ εἰκότως. Ἐπειδὴ γὰρ ἀγνοεῖ τὴν ἀλήθειαν, ἐπαγγέλλεται τὰ ἀγνοούμενα, ἵνα κρύψῃ τὰ κηρυττόμενα. οὐκ ἤκουσε τῆς ἁγίας γραφῆς παραινούσης

ἃ προσετάχθη σοι, ταῦτα διανοοῦ.

Οὐ γὰρ χρεία σοι τῶν κρυπτῶν. Ὁ μακάριος θεὸς καὶ μόνος δυνάστης τῶν θαυμασίων, Ἰὼβ τὸν ἀπὸ τῆς ὑπομονῆς λάμψαντα, βουληθείς ποτε τῇ ἱστορίᾳ τῆς δημιουργίας ἐκπλῆξαι, λέγει αὐτῷ·

Ποῦ ἦς ἐν τῷ θεμελιοῦν με τὴν γῆν;

, ὅτε ἡ θάλασσα ἐγένετο, ἵνα συντέμω, ὅτε τὰ ὄρη ἐπλάττετο;

Σὺ ἐφύλαξας τοκετοὺς τραγελάφων;

Ἀπάγγειλόν μοι, φησί, τοῦ κόσμου τὴν διατύπωσιν, τὴν τῶν θηρίων ὠδῖνα καὶ τὴν τροφὴν τῶν κτηνῶν, τὴν κατάστασιν πάντων τῶν ἐν τῷ κόσμῳ, τὴν ποικιλίαν. Ταῦτα δὲ πρὸς αὐτὸν ἔλεγεν ὅμως παιδεύων αὐτὸν ὅτι καὶ τὰ ἐν αὐτῇ τῇ κτίσει φαινόμενα τοῖς ἀνθρώποις ἀκατάληπτα. Εἶτα ὁ μακάριος ἐκπλαγείς φησι·

Κύριε, ἅπαξ ἐλάλησα, ἐπὶ δὲ τῷ δευτέρῳ οὐ προσθήσω.

Εἶτα ἡ ζήτησις τῶν φαινομένων ἐνίκησε τὸν Ἰώβ. Σοῦ δὲ τὴν τόλμαν οὐδὲ ἡ ἄρρητος τοῦ μονογενοῦς ἐνίκησε γέννησις; Ἀλλ’ ἐπεὶ διαγγέλλεις ἃ μὴ οἶδας, ἀπαιτῶ λόγον ὧν πάντες ἴσμεν. Εἰπέ μοι πῶς ἡ γῆ ἐστηρίχθη ἐπὶ τῶν ὑδάτων ; Εἰπὲ πῶς ὁ Ἀδὰμ ἐπλάσθη ἀπὸ γῆς ; Εἰπὲ πῶς τὸ μάννα ἐχορηγήθη , πῶς ἡ θάλασσα διῃρέθη καὶ τὰ λοιπὰ θαύματα. Ἵνα μὴ μηκύνω, εἰπέ μοι πῶς ἄγγελοι παρατεθέντα αὐτοῖς τὸν μόσχον ὑπὸ τοῦ Ἀβραὰμ ἔφαγον ; Γαστὴρ οὐκ ἦν· δοχεῖα τροφῆς οὐχ ὑπῆρχεν ἀγγέλων φύσει.

Ὁ ποιῶν γὰρ τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ

538

πνεύματα καὶ τοὺς λειτουργοὺς αὐτοῦ πῦρ φλέγον.

Πῶς ἀνηλώθη; Εὐθέως ὁ αἱρετικός· Καὶ τί φησιν ἀδύνατον ζητεῖς; Δυνάμει τῶν ἀγγέλων ἠφανίσθη. Καὶ τῇ μὲν δυνάμει τῶν ἀγγέλων πιστεύεις καὶ οὐκ ἐξετάζεις, θεοῦ δὲ γέννησιν πολυπραγμονεῖς; Πῶς ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν; Ἀποκρίνεται· Ὡς οἶδεν, ὡς ἠθέλησεν. Εἶτα ἡ μὲν δύναμις τοῦ θεοῦ λογισμοῖς οὐχ ὑποβάλλεται, ἀλλὰ πίστει παραδίδοται· θεία δὲ γέννησις τῶν λογισμῶν ἀνάγκαις περιστοιχίζεται; Οὐκ ἤκουσας τοῦ Δαυὶδ λέγοντος;

Πάντα ὅσα ἠθέλησεν ὁ κύριος, ἐποίησεν

; Τὸ θέλημα οὐ πολυπραγμονεῖς καὶ τὴν φύσιν περιεργάζῃ; Καὶ τί, ἀδελφοί; Ἃ μὲν ἐποίησεν ὁ θεὸς θέλων, ὁρᾶται· ὃν δὲ ἐγέννησεν ἐκ τῆς ἰδίας οὐσίας, ἀόρατον.

Εἰκὼν δὲ γὰρ θεοῦ ἀοράτου

τὰ φαινόμενα ποιήματα. Νῦν ἐν τῷ λογισμῷ ἡ ἀόρατος γέννησις τοῖς λογισμοῖς δουλεύει; Ἃ θελήσας ἐποίησεν, οὐκ ἀνακρίνεται. Ὃ κατὰ τὴν θείαν καὶ ἄχραντον φύσιν ὑπήνεγκε, πολυπραγμονεῖς; Ὢ καινῆς τόλμης. Ὢ ξένης ἐπιχειρήσεως. Ὢ βουλήματος τιμωμένου καὶ φύσεως ὑβριζομένης. Καλῶς ὁ μακάριος Δαυὶδ ἔλεγεν·

Υἱοὶ ἀνθρώπων, ἕως πότε βαρυκάρδιοι; Ἵνα τί ἀγαπᾶτε ματαιότητα καὶ ζητεῖτε ψεῦδος;

Πᾶν γὰρ ἀλλότριον τῆς Χριστοῦ διδασκαλίας καὶ ψεῦσμα καὶ μάταιον. Εἰ γὰρ ἀληθεύει λέγων·

Ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια

, ὅσα ἐκτὸς τῆς Χριστοῦ διδασκαλίας εἰς ψεῦδος φέρει. Ἀνάγαγέ σου τὴν ψυχὴν ἀπὸ τῶν χαμαὶ κειμένων ζητημάτων καὶ τῶν ματαίων λογισμῶν ἐπὶ τὸ ὕψος τῆς θεολογίας καὶ κατάλειπε τὴν πτωχὴν τῶν λογισμῶν ἔρευναν. Λάβε τὸν θησαυρὸν τῆς ἀληθείας.

Ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν θησαυρῷ κεκρυμμένῳ.

Διὰ τί θησαυρὸς ὀνομάζεται ὁ σωτήρ; Ἐνταῦθα πρόσεχε ἀκριβῶς. Ὥσπερ ὁ θησαυρὸς οὐχ ὅτε εὑρίσκεται, τότε συνίσταται, ἀλλ’ ἔστι παλαιὸς τῇ θέσει, νέος δὲ τῇ εὑρέσει, οὕτω καὶ ὁ σωτήριος λόγος παλαιὸς μέν ἐστι τὴν ἀξίαν καὶ ἀρχὴ τῶν ἁπάντων, ἐπειδὴ

Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος

· νέον δὲ τὸ κήρυγμα διὰ τὴν τῆς σαρκὸς οἰκονομίαν. Ἀμέλει οὖν ἀδελφέ, ἵνα μάθῃς ὅτι δίκην θησαυροῦ τοῖς ποθοῦσιν ἐκλάμπει καὶ οἱ εὑρίσκοντες οὕτως ἐπιτρέχουσιν ὡς θησαυρῷ εὑρημένῳ. Ὁ Ἀνδρέας τῷ Πέτρῳ τὴν εὕρεσιν κηρύττων φησίν·

Ὃν ἔγραψε Μωϋσῆς ἐν τῷ νόμῳ καὶ οἱ προφῆται εὑρήκαμεν τὸν Χριστόν.

Μωϋσῆς γὰρ καὶ οἱ προφῆται ἐν ταῖς ἁγίαις βίβλοις ὡς ἐν θησαυροῖς ἀπέθεντο τὸ κήρυγμα. Ἀλλ’ ὥσπερ οἱ κρυπτὸν θησαυρὸν ἀποθέμενοι, αὐτοὶ μὲν ὁρῶσιν ἃ καταβάλλονται, σκέπουσι δὲ τῇ ὄψει, μὴ εὐδιάρπαστος γένηται τοῖς ἀλλοτρίοις, οὕτω καὶ οἱ προφῆται Χριστὸν κηρύξαντες τῇ ἀσαφείᾳ τῶν λέξεων ἔκρυψαν τὸν θησαυρόν. Διὰ τί; Εἰ γὰρ σαφῶς εἶπον, οὐκ ἦν προφητεία, ἀλλὰ κήρυγμα καὶ προελάμβανεν ἡ ἀωρία τῆς ἐκφράσεως τὴν εὐκαιρίαν τοῦ κηρύγματος. Τί οὖν ποιοῦσι; Καὶ ἑρμηνεύουσι καὶ κρύπτουσι. Τίς ταῦτα λέγει; Ἡσαΐας·

Καὶ ἔσται τοῦτο τὸ βιβλίον ὡς βιβλίον ἐσφραγισμένον· ὃ ἐὰν δοθῇ ἀνθρώπῳ ἐπισταμένῳ γράμματα, ἐρεῖ· Οὐ δύναμαι ἀναγνῶναι. Ἐσφράγισται γάρ. Καὶ ἐὰν δοθῇ τῷ μὴ εἰδότι γράμματα, ἐρεῖ· Οὐ δύναμαι ἀναγνῶναι. Οὐ γὰρ ἔμαθον γράμματα.

Τί οὖν βούλεται τοῦτο τὸ αἴνιγμα; Ἡ περὶ Χριστοῦ προφητεία, φησί, καὶ Ἰουδαίοις καὶ Ἕλλησιν ἠγνοεῖτο· Ἰουδαίοις μὲν τοῖς εἰδόσι γράμματα, νόμον καὶ προφήτας, ἐπειδὴ ἐσφράγιστο. Ἰουδαῖοι γράμματα ᾔδεισαν καὶ ἐπαιδεύθησαν. Διὰ τοῦτο λέγει αὐτοῖς ὁ θεός·

Οἱ βασταζόμενοι ἐκ κοιλίας καὶ παιδευόμενοι ἕως γήρους.

Ἦσαν παιδευόμενοι, ἀλλ’ οὐκ ᾔδεισαν, ἐπειδὴ τῇ ἀσαφείᾳ ἐκρύπτετο. Τοῖς δὲ Ἕλλησιν ἠγνοεῖτο, οὐ διὰ τὴν ἀσάφειαν, ἀλλὰ διὰ τὸ ὅλως μὴ εἰδέναι γράμματα. Διὰ τοῦτο Παῦλος Τιμοθέῳ τῷ ἐντραφέντι τῷ νόμῳ λέγει ὅτι

Ἐκ βρέφους τὰ ἱερὰ γράμματα οἶδας, τὰ δυνάμενά σε σοφίσαι εἰς σωτηρίαν.

Ἦν οὖν ἡ προφητεία τεθησαυρισμένη καὶ ἐν ταῖς ἁγίαις βίβλοις ἐγκεκρυμμένη. Δεῖ γὰρ μὴ ἀποστῆναι τοῦ κεκρυμμένου. Οὐχ Ἡσαΐας δὲ μόνον δείκνυσι τὰς προφητείας ἐσφραγισμένας, ἀλλὰ καὶ Δανιήλ. Λέγει γὰρ αὐτῷ ὁ ἄγγελος μετὰ τὸ μηνῦσαι αὐτῷ τὴν ἀποκάλυψιν τῶν μελλόντων·

Καὶ σὺ Δανιήλ, σφράγισον τὸ βιβλίον τοῦτο τῆς ὁράσεως, ὅτι ἡ δήλωσις αὐτοῦ εἰς μακράν.

Διὰ τοῦτο ὁ μακάριος Δαυὶδ ἀναγινώσκων τὸν νόμον καὶ ἀναγινώσκων τοὺς προφήτας ἐκ προσώπου τοῦ λαοῦ – Οὐ γὰρ αὐτὸς ἠγνόει ὁ προφητεύων. – βουλόμενος δεῖξαι ὅτι ἔμφασιν μέν τινα δέχεται τῆς τοῦ Χριστοῦ οἰκονομίας, οὐ δύναται δὲ νοῆσαι διὰ τὴν ἀσάφειαν τῶν λέξεων, ἔπασχέ τι παραπλήσιον τοῖς ὁρῶσι βαλάντιον ἐσφραγισμένον. Τί οὖν ποιεῖ βλέπων τὰ γράμματα καὶ μὴ καταλαμβάνων αὐτῶν τὰ νοήματα; Λέγει·

Ἀποκάλυψον τοὺς ὀφθαλμούς μου καὶ κατανοήσω τὰ θαυμάσια ἐκ τοῦ νόμου σου.

Καὶ πάλιν ὁ αὐτός·

Εὐλογητὸς εἶ κύριε, δίδαξόν με τὰ δικαιώματά σου.

Οὐ γὰρ ἀνέγνως παρὰ τοῦ νόμου; Οὐκ ἐπαίδευσέ σε ὁ Μωϋσῆς τὸν δεκάλογον; Ἀλλὰ τὰ σὰ βούλομαι μαθεῖν καὶ τὰ παρὰ σοῦ τοῦ νομοθέτου, παρὰ τῆς πηγῆς τοῦ νόμου βούλομαι μαθεῖν τοῦ νόμου τὴν ἀλήθειαν. Ἀλλ’ ἐζήτει μὲν μαθεῖν, ἡ δὲ χάρις ἐταμιεύετο τοῖς μέλλουσι λαμβάνειν τὴν εὐεργεσίαν. Διὰ τοῦτο ἔλεγεν ὁ σωτὴρ τοῖς μαθηταῖς·

Πολλοὶ βασιλεῖς καὶ δίκαιοι ἐπεθύμησαν ἰδεῖν ἃ βλέπετε καὶ οὐκ εἶδον, καὶ ἀκοῦσαι ἃ ἀκούετε καὶ οὐκ ἤκουσαν· ὑμῶν δὲ μακάριοι οἱ ὀφθαλμοί, ὅτι βλέπετε.

Ἀλλὰ ζητοῦμεν πότε ὅλως ἡ σφραγὶς ἀπεσφραγίσθη, πότε ὁ δεσμὸς τῆς ἀγνοίας ἐλύθη, πότε τὰ κεκλεισμένα ἀνεῴγει. Ἀπαιτεῖ παρ’ ἡμῶν ὁ ἀκροατὴς καὶ Παρὰ τὸν λόγον τὸν τρόπον μοι, φησίν, ἐμήνυσας τοῦ σφραγίσματος, τὸν καιρόν μοι τῆς ἐπιλύσεως τεν ἐσφραγισμένων οὐ λέγεις; Κεκλεισμένας ἔδειξας τὰς πύλας, ἀνεῳγμένας οὐχ ὑποδείξεις; Τί οὖν; Ἀπὸ ἑνὸς ῥήματος τὰ πολλὰ παρωσάμενος, παραστήσω τὸ ζητούμενον. Τί οὖν; Μετὰ τὴν τοῦ σωτῆρος ἀνάστασιν, ἀγνοουμένης τοῖς πολλοῖς τῆς θείας χάριτος, τινές, φησί, τῶν μαθητῶν δύο ἔξω εἰς κώμην ἀπῄεσαν καὶ πρὸς ἀλλήλους οἷα φίλοι ἐν ὁδῷ ἀντέβαλλον περὶ τῆς οἰκονομίας. Ὁ σωτὴρ ἀμείψας τὸ σχῆμα καὶ τὸ ἐκφώνημα – Ὃ γάρ ἐστι πρόσωπον τοῖς ὁρῶσι, τοῦτο φωνὴ τοῖς τὸ πρόσωπον οὐχ ὁρῶσι. – κρύπτει καὶ τὴν φωνὴν καὶ τὴν μορφὴν καὶ λέγει αὐτοῖς ὁ τὰ πάντα εἰδώς·

Τίνες οἱ λόγοι οὗτοι, οὓς ἀντιβάλλετε πρὸς ἀλλήλους;

Λέγει αὐτῷ τῷ τὰ πάντα εἰδότι ὁ παρ’ αὐτοῦ τὰ πάντα μανθάνων·

Σὺ μόνος παροικεῖς ἐν Ἱερουσαλὴμ καὶ οὐκ ἔγνως τὰ γενόμενα ἐν αὐτῇ;

Λέγει·

Ποῖα;

Οὗτος ὁ θεὸς ὁ εἰδὼς τὰ πάντα καὶ ἐρωτῶν ὁ υἱός ἐστιν ἐκείνου τοῦ λέγοντος τῷ Κάϊν·

Ποῦ Ἄβελ ὁ ἀδελφός σου;

Λέγουσι·

Τὰ περὶ Ἰησοῦ τοῦ Ναζωραίου, ὃς ἐγένετο ἀνὴρ δυνατὸς λόγῳ καὶ ἔργῳ.

Ἀκμὴν ἀνήρ; Μετὰ τοσαῦτα θαύματα ἀνήρ; Μετὰ τοσαύτας ἐνεργείας, μετὰ τοσαύτην θείας δυνάμεως ἀπόδειξιν;

Ἡμεῖς δέ

, φησίν, – Ἵνα μὴ πάντα ἐξετάζων ὁ λόγος μηκύνῃ.–

ἡμεῖς δὲ ἠλπίζομεν ὅτι αὐτός ἐστιν ὁ λυτρούμενος τὸν Ἰσραήλ.

Ὅρα πῶς ἔσβεστο ἐν αὐτοῖς σχεδὸν ἡ πίστις καὶ καθῄρητο λοιπὸν ἡ ἐλπὶς τῆς οἰκονομίας. Ἡμεῖς προσεδοκῶμεν. Οὐ λέγει , ἀλλὰ προσεδοκῶμεν . Ἤιδει λοιπὸν ἀσθενοῦσαν αὐτῶν τὴν πίστιν καὶ κλίνασαν αὐτῶν τὴν διάνοιαν. Καὶ ἐπέστη

ὁ στηρίζων τοὺς καταπεπτωκότας καὶ ἀνορθῶν πάντας τοὺς κατερραγμένους

. Καὶ τί πρὸς αὐτοὺς ὁ εὐεργέτης;

Ὦ ἀνόητοι καὶ βραδεῖς τῇ καρδίᾳ, οὐ συνίετε τὰς γραφάς; οὐ ταῦτα ἔδει παθεῖν τὸν Χριστὸν καὶ εἰσελθεῖν εἰς τὴν δόξαν αὐτοῦ; Καὶ ἀρξάμενος ἀπὸ τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν, διήνοιγεν αὐτοῖς τὰς γραφάς.

Ὁρᾷς ὅτι ἕως ἀπέστη Χριστὸς, οὐκ ἀνεῴχθη τῆς ἀληθείας ἡ πύλη, οὐδὲ ἐλύθη ὁ δεσμὸς τῆς ἀγνοίας. Διήνοιγε τὰς γραφὰς οἷά τινας θύρας κεκλεισμένας. Ποίας θύρας; Περὶ ὧν φησιν ὁ Παῦλος·

Ἵνα ὁ θεὸς ἀνοίξῃ θύραν τοῖς ἔθνεσι.

Καὶ πάλιν ἐπὶ Κορνηλίῳ·

Ἆρά γε καὶ τοῖς ἔθνεσιν ἤνοιξεν ὁ θεὸς θύραν μετανοίας;

Καὶ ὅρα τί οἰκονομεῖ ἡ πηγὴ τῶν ἀγαθῶν. Ὅτε γὰρ ἐπέστη τῇ κώμῃ τῇ Ἐμμαοῦς, καθὰ καὶ τὴν ὁρμὴν εἶχον οἱ ὁδεύοντες, ἔτι ἀγνοούμενος ὑπ’ αὐτῶν, ἐφάνη τῷ ἀμφιβαλλομένῳ. Ὡς γὰρ κατεκλίθη αὐτοῖς, τὰ πρῶτα ὡς ξένος φιλοφροσύνης ἀξιούμενος –

Μεῖνον γάρ φησι παρ’ ἡμῖν, ὅτι ἔκλινε ἡ ἡμέρα.

– ἵνα μὴ πάντῃ ἡ ἄγνοια κατακαλύπτῃ τὴν ἀξίαν

λαβὼν ἄρτον ηὐλόγησε καὶ κλάσας ἐπέδωκε καὶ ἠνοίγησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἐπέγνωσαν αὐτόν.

Διὰ τί πρῶτον ἔδωκε τὸν ἄρτον καὶ τότε ἠνοίγησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί; Ἐπειδὴ βρῶσις τοῦ Ἀδὰμ τοὺς ὀφθαλμοὺς κακῶς ἤνοιξεν, ἀντεισήχθη νῦν βρῶσις τὴν ξένην ἀνάβλεψιν ἐργαζομένη. Ἀναβλέψωσι καὶ οἱ τῶν αἱρετικῶν παῖδες, καὶ ἴδωσι τὸ φῶς τῆς ἀληθείας, ἴδωσι τὸν ἐν ἀρχῇ ὄντα θεόν, θεὸν ὄντα καὶ θεοῦ λόγον ὑπάρχοντα· ἀκούσωσι πολλάκις τὸ

ἦν

, καὶ παύσωνται λέγοντες τὸ οὐκ ἦν.

Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος.

Οὐκ εὐθὺς τοῦτο ἐκηρύχθη. Οὐ γὰρ ἐχώρει ὁ κόσμος. Τέσσαρες μέντοι εἰσὶν εὐαγγελισταί, Ματθαῖος, Μάρκος, Λουκᾶς, καὶ Ἰωάννης· ὅτε ἤρξαντο τοῦ κηρύγματος, οὐκ εὐθὺς ἐλάλησαν τὰ πρέποντα τῇ ἀξίᾳ, ἀλλὰ τὰ ἁρμόζοντα τοῖς ἀκροωμένοις. Ὁ Ματθαῖος ἀρχὴν ποιησάμενος τῶν εὐαγγελίων λέγει·

Βιβλος γενέσεως Ἰησοῦ Χριστοῦ υἱοῦ Δαυίδ, υἱοῦ Ἀβραάμ.

Διὰ τί μὴ υἱοῦ θεοῦ; Διὰ τί πτωχῇ λέξει κρύπτεις τὴν ἀξίαν; Διὰ τί τοῖς ἀνθρώποις τὰ θεῖα καλύπτεις; Παρὰ Ἰουδαίοις, φησί, κηρύττω, τοῖς μηδὲ ἄνθρωπον δίκαιον εἶναι πιστεύουσι τὸν Χριστόν. Υἱὸν Ἀβραὰμ οὔπω ἐδέξαντο καὶ υἱὸν θεοῦ καταγγελλόμενον ἀνέξονται; Καὶ πόθεν τοῦτο; Ὅτι οὐδὲ τοῦ γένους αὐτὸν ὡμολόγουν Ἀβραάμ. Οὐκ ἤκουσας ὡς πολλάκις βλασφημοῦντες αὐτὸν ἔλεγον·

Σαμαρείτης εἶ σὺ καὶ δαιμόνιον ἔχεις

; Οἱ τοῦ γένους αὐτὸν τῶν ἁγίων ἐκβάλλοντες, τὴν ἀξίαν τὴν ἔνθεον κατελάμβανον. Τί οὖν φησι;

Βίβλος γενέσεως Ἰησοῦ Χριστοῦ υἱοῦ Δαυίδ, υἱοῦ Ἀβραάμ.

Πρῶτον αὐτοὺς ἐνάγει τοῖς ὀνόμασι τοῖς φίλοις, τοῖς πρὸς συγγένειαν ἡνωμένοις, ἵν’ ἐξ ἐκείνων θηραθέντας κατὰ μικρὸν εὕρωσι τὴν ἀληθείαν, τὴν ἀπαθῆ γέννησιν, τὴν ἄχραντον, τὴν θεοπρεπεῖ λόγῳ κηρυττομένην καὶ παντὶ παραδιδομένην. Πάλιν ὁ μακάριος Μάρκος, καθεὶς ἑαυτὸν εἰς τὸ εὐαγγέλιον καὶ θαρσήσας τοῖς προγεγυμνασμένοις λέγει μὲν υἱὸν θεοῦ, ἀλλ’ εὐθέως συνέστειλε τὸν λόγον καὶ ἐκολόβωσε τὴν ἔννοιαν, ἵνα μαλάξῃ τὸν ἀκροατήν. Ἐπάγει οὖν εὐθέως τὰ κατὰ τὸν βαπτιστὴν λέγων·

Ἀρχὴ τοῦ εὐαγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ· καθὼς γέγραπται ἐν Ἡσαΐᾳ τῷ προφήτῃ· Ἰδοὺ ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου, ὃς καὶ κατασκευάσει τὴν ὁδόν σου ἔμπροσθέν σου.

Ἔδειξε τὴν λαμπάδα τῆς ἀληθείας καὶ εὐθέως ἀπέκρυψε. Καὶ προφέρει πρῶτον τὸν ὑπηρέτην, ἵνα τῇ φωνῇ περιηχθεὶς ὁ ἀκροατής, δέξηται λοιπὸν ὑγιῶς τὸν παντελῆ τῆς θεογνωσίας λόγον. Ὁ Λουκᾶς ἀκολουθεῖ τρίτος καὶ μέσος χωρεῖ μετὰ τούτων καὶ ἅπτεται μὲν τοῦ θείου λόγου, οὐ μὴν ἑρμηνεύει καὶ ἀναπτύσσει τῇ ἀξίαν, ἀλλά φησιν·

Ἐπειδήπερ πολλοὶ ἐπεχείρησαν ἀνατάξασθαι διήγησιν περὶ τῶν πεπληροφορημένων ἐν ἡμῖν πραγμάτων, ἔδοξε κἀμοὶ παρακολουθηκότι τοῖς πᾶσιν ἀπ’ ἀρχῆς γράψαι, καθὼς παρέδωκαν ἡμῖν οἱ ἀπ’ ἀρχῆς αὐτόπται καὶ ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λογου.

Ἀλλὰ λόγον μὲν εἶπεν, οὐκ εἶπε δὲ ὅτι καὶ

Θεὸς ἦν ὁ λόγος

. Τί οὖν καὶ αὐτὸς ποιεῖ; Ἁψάμενος τὸ εἶναι καὶ ἐννοήσας ὅτι νεκραῖς ἀκοαῖς ἐνήχει, κρύπτει τὴν ἀξίαν καὶ προφέρει τὴν οἰκονομίαν.

Ἐγένετο ἱερεὺς Ζαχαρίας

, καὶ τὰ ἑξῆς τοῦ εὐαγγελίου. Πάντες οὖν ἐχώρησαν εἰς τὴν σαρκὸς οἰκονομίαν καὶ ἠρέμα πως διὰ τῶν θαυμάτων ἐγνώριζον τὴν ἀξίαν. Ἐκηρύττετο δὲ ἐπὶ τοῦ θεοῦ λόγου τὸ ἀξίωμα, ἐκρύπτετο δὲ τὰ κατὰ τῶν αἱρετικῶν βέλη καὶ τὸ τῆς ὀρθῆς δόξης ἐπιτείχισμα οὐδέπω τὸ κηρύγματι τῆς εὐσεβείας ἐγήγερτο. Ἰωάννης τοίνυν ὁ υἱὸς τῆς βροντῆς τελευταῖος παρῆλθεν ἐπὶ τὴν θεολογίαν μετὰ τοὺς τρεῖς ἐκείνους κήρυκας, καὶ εἰκότως ὁ μὲν ἠκολούθησεν, οἱ δὲ προέλαβον, τὰ μικρὰ τέως ἀστράπτοντες. Ὥσπερ γὰρ τῆς βροντῆς προηγεῖται ἀστραπή, ἵνα μὴ ἀθρόον ἐκείνη ἐκ τῶν νεφῶν ῥαγεῖσα πλήξῃ τὸν ἀκούοντα, οὕτως ἐπειδὴ ἔμελλε βροντᾶν ὁ Ἰωάννης, οἱ τρεῖς εὐαγγελισταὶ δίκην ἀστραπῶν καὶ οἱ μὲν ἤστραψαν τὴν οἰκονομίαν, ὁ δὲ βροντᾷ τὴν θεολογίαν – Βροντὴ δέ, ἀδελφοί, μετὰ ὄμβρων, βροντὴ φόβητρον τῶν πονηρῶν. Καὶ ὥσπερ ἂν σάλπιγγί τινι κεχρημένος τῇ βροντῇ ὁ οὐρανὸς καλεῖ τὸν ὄμβρον, ἀλλὰ πρῶτον ταῖς ἀστραπαῖς προκαλεῖ τὸν ὑετόν –

Ἀστραπὰς γὰρ ὁ θεὸς εἰς ὑετὸν ἐποίησεν.

–, ἔπειτα τῇ βροντῇ κινεῖ τὰς νεφέλας. Τί οὖν; Ἐπειδὴ προηγήσαντο αἱ τοσαῦται ἀστραπαὶ τοῦ λόγου, ἀκολουθεῖ τὸ λοιπόν, ὡς ἔφθην εἰπών, ἡ βροντὴ τῆς θεολογίας, καταπλήττουσα μὲν πολλοὺς τῇ ὑπερβολῇ τῆς θεολογίας, φέρουσα δὲ τοὺς ὄμβρους τῆς εὐλογίας. Καὶ ἡμῖν μὲν βροντὴ γίνεται θεολογίας, τοῖς δὲ αἱρετικοῖς βροντὴ τοὺς κακοὺς θῆρας τῇ ὑπερβολῇ τῆς μεγαλοφωνίας ἐλαύνουσα.

Ἀπὸ ἐπιτιμήσεως φεύξονται, ἀπὸ φωνῆς βροτῆς σου δειλιάσουσιν.