Severianus Gabalensis: In illud: In qua potestate haec facis (6-8)

Ἐπειδὴ τὸν ἐχθρὸν γυμνάζω, ταῦτά μοι εἴρηται, ἵνα μηδέ τινες τῶν διαβάλλειν φιλούντων εἴπωσιν· Ὅρα πῶς εἶπεν ὅτι πάντα τοῦ υἱοῦ ἐστι, καὶ ὁ υἱὸς φθέγγεται καὶ ἀπέδειξεν μὲν ἀλλοτρίαν τὴν προφητείαν τοῦ πατρός, ἰδίαν δὲ τοῦ υἱοῦ. Ἕστηκέ μοι ἀσάλευτος ὁ ὅρος τῆς πίστεως. Ἀγών ἐστι τὸ γυμναζόμενον. Δείκνυμι ἐνταῦθα τὸν υἱὸν φθεγγόμενον, καὶ ὅταν σε πείσω, τότε ἐμαυτὸν πείθω, πατέρα λαλοῦντα, υἱὸν κηρύττοντα, τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον θεσπίζον.

Ἐγὼ πρῶτον, ἐγὼ καὶ μετὰ ταῦτα, καὶ πλὴν ἐμοῦ θεὸς οὐκ ἔστιν. Κατ’ ἐμοῦ ὀμνύω.

Τίς ἐστιν ὁ λέγων ὅτι

ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος

καὶ ὅτι

ἐκ στόματός μου ἐξελεύσεται δικαιοσύνη

καὶ

οἱ λόγοι μου οὐκ ἀποστραφήσονται· ὅτι ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσεται θεὸν τὸν ἀληθινόν

; Πῶς τίθης τὸ ῥῆμα; εἰς τίνα ἐκλαμβάνεις τὸ ὄνομα; Ἀλλὰ μήτε σὺ φράζε ἃ μὴ οἶδας, μήτε ἐγὼ ἐπαγγέλλομαι ἃ μὴ ἐπίσταμαι. Ἀκολουθήσωμεν διδασκάλῳ πνευματικῷ, δυναμένῳ ἡμᾶς στοιχῆσαι πρὸς εὐσέβειαν. Μὴ τοίνυν ἄκουε παρ’ ἐμοῦ, ἀλλ’ ἄκουε μετ’ ἐμοῦ. Ἐγὼ τῶν ἐκκλησιαστικῶν δογμάτων τὸν Παῦλον οἶδα διδάσκαλον. Ὅταν Παῦλον εἴπω, Χριστὸν κηρύττω· αὐτὸς γὰρ ἦν ὁ ἐν Παύλῳ φθεγγόμενος, κατὰ τὸ εἰρημένον·

Εἰ δοκιμὴν ζητεῖτε τοῦ ἐν ἐμοὶ λαλοῦντος Χριστοῦ;

Ταύτην τοίνυν τὴν προφητείαν Ἡσαΐου τὴν προειρημένην τὸ

ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἐστιν ἄλλος

καὶ

κατ’ ἐμαυτοῦ ὀμνύω, ὅτι ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἑξομολογήσεται τὸν θεὸν τὸν ἀληθινὸν

, Παῦλος εἰς Χριστὸν ἀναλαμβάνει. Καὶ ποῦ ταύτην εὑρίσκεις τὴν ἀπόδειξιν; Ἐπιστέλλων Ῥωμαίοις φησί·

Σὺ δὲ τί κρίνεις τὸν ἀδελφόν σου; ἢ καὶ σὺ τί ἐξουθενεῖς τὸν ἀδελφόν σου; τί ἀλλήλους κρίνετε; Πάντες γὰρ παραστησόμεθα τῷ βήματι τοῦ Χριστοῦ. Γέγραπται γάρ· Ζῶ ἐγώ, λέγει κύριος, ὅτι ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσεται τὸν θεὸν τὸν ἀληθινόν.

Ἐκεῖνος ὁ λέγων·

Ἐγώ ειμι καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος· κατ’ ἐμαυτοῦ ὀμνύω, ὅτι ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ.

Εἰ τοίνυν ὁ Παῦλος εἰς Χριστὸν ἀναφέρει τὴν προφητείαν, ὁ δὲ ἐν τῷ προφήτῃ φθεγγόμενος Χριστός ἐστι, λέγει δὲ ὁ Χριστός·

Ἐγώ ειμι μόνος καὶ οὐκ ἐστιν ἄλλος

, οὐκοῦν ἐκβάλλει τὸν πατέρα τῆς θεότητος; Ἀλλ’ οὐκ ἐκβάλλει, ὥσπερ οὖν οὐκ ἐκβάλλει· Ἀμέριστος γὰρ ἡ δόξα. Οὐκοῦν ἀποδέδεικται σαφῶς, ὅτι ὥσπερ ὁ υἱὸς, ὅταν λέγῃ

ἐγώ εἰμι μόνος

, οὐκ ἐκβάλλει τὸν πατέρα, οὕτως οὐδὲ ὅταν περὶ πατρὸς λέγῃ

ἵνα γινώσκωσί σε τὸν μόνον ἀληθινόν θεόν

, ἑαυτὸν ἀφορίζει τῆς ἀληθείας. Καὶ οὐ τοῦτο μόνον ἰᾶται, ἀλλὰ γὰρ καὶ τὸ εἶναι ἀληθινὸν θεὸν τὸν Χριστόν, ἐξ αὐτῆς τῆς μαρτυρίας προφέρεται· Ἐπάγει γάρ·

Καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσεται τὸν θεὸν τὸν ἀληθινόν.

Οὐκοῦν ὁ λέγων

ἐγὼ μόνος καὶ ἐγὼ ἀληθινός

ὁ υἱός ἐστι. Τι τοίνυν διαφέρει περὶ τὰ ῥήματα συμφωνούσης τῆς ἀληθείας; Διὰ τί οὖν εἶπε·

Σὲ τὸν μόνον ἀληθινόν θεόν

; Παιδεύου, καὶ μὴ μάχου. Ὁ σωτὴρ παιδευτής ἐστι τοῦ κόσμου, διορθωτὴς τῆς οἰκουμένης, ὁ τὰ πεπτωκότα ἐγείρων, ὁ τὰ πεπλανημένα ἐπιστρέφων καὶ τὰ πεπαλαιωμένα ἀνακαινίζων. Ἐπειδὴ ᾔδει τὸν ἑαυτοῦ λόγον προϊόντα καὶ ἰσχύσαντα εἰς πᾶσαν τὴν ὑπ’ οὐρανόν, εἰς διόρθωσιν τῆς Ἑλληνικῆς πλάνης καὶ εἰς ἔλεγχον τῆς Ἰουδαϊκῆς ἀπειθείας, δίστομον προφέρει τὸν λόγον· ἵνα δι’ ἐμὲ

τὸν ἀληθινὸν καὶ μόνον

εἰπεῖν τὸν θεόν τοὺς πολλοὺς καὶ ψευδωνύμους στηλιτεύσῃ, διὰ δὲ τὸ ἐπαγαγεῖν

καὶ ὃν ἀπέστειλας Χριστόν

τοὺς ἠρνημένους τὴν οἰκονομίαν ἐλέγξῃ. Καὶ ἵνα μάθῃς, ἀδελφέ, ὅτι αὐτός ἐστι καὶ ἀληθινὸς θεὸς καὶ ἀληθινοῦ θεοῦ υἱός, Ἰωάννης ὁ εὐαγγελιστής, ἐν ᾧ ταῦτα γέγραπται – Ἐν γὰρ τῷ εὐαγγελίῳ τῷ κατὰ Ἰωάννην κεῖται·

Ἵνα γινώσκωσί σε τὸν μόνον ἀληθινόν θεόν.

– αὐτὸς ἐκεῖνος ὁ κήρυξ, αὐτὸς ὁ ταῦτα κηρύξας, αὐτὸς ἐν τῇ ἐπιστολῇ τῇ ἑαυτοῦ γράφων – τῶν δὲ ἐκκλησιαζομένων, οὐ τῶν ἀποκρύφων μὲν ἡ πρώτη ἐπιστολή· τὴν γὰρ δευτέραν καὶ τρίτην οἱ πατέρες ἀποκανονίζουσι· τὴν μέντοι πρώτην ἐπιστολὴν ἅπαντες εἶναι Ἰωάννου συμφώνως ἀπεφήναντο. Τί οὖν ἐκεῖνος ὁ ἅγιος διὰ τῆς ἐπιστολῆς κηρύττει θεολογῶν προσέχειν ἀναγκαῖον.

Οἴδαμέν φησιν ὅτι ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ ἥκει καὶ ἔδωκεν ἡμῖν διάνοιαν, ἵνα γινώσκωμεν τὸν ἀληθινόν· καί ἐσμεν ἐν τῷ ἀληθινῷ, ἐν τῷ υἱῷ αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστῷ. Οὗτός ἐστιν ὁ ἀληθινὸς θεὸς καὶ ζωὴ αἰώνιος.

Οὗτος, ἀδελφοί, κἀκεῖνα εἶπε καὶ ταῦτα ἐκήρυξεν. Ἐπιπλεῖον εἰ δοκεῖ εἰς τὸ

μόνος

φιλοσοφήσωμεν καὶ ἀγωνισώμεθα. Πρὸς τὸν ἄπιστον πολλὰ τὰ βέλη πεμπέσθω· βέλη οὐχ ἵνα τρώσῃ τὰ σώματα, ἀλλ’ ἵνα διορθώσῃ τὰ φρονήματα. Πεμπέσθω ῥήματα μὲν πρὸς τοὺς πιστούς· βέλη δὲ πρὸς τοὺς ἀπίστους.

Τὰ βέλη γὰρ τοῦ δυνατοῦ ἠκονημένα, λαοὶ ὑποκάτω σου πεσοῦνται, ἐν καρδίᾳ τῶν ἐχθρῶν.

Λέγει τοίνυν ὁ μακάριος Ἱερεμίας, μᾶλλον δὲ Βαροὺχ ὁ μαθητὴς αὐτοῦ, ὡς ὁ Ἐλισσαῖος τοῦ Ἠλίου·

Ὁ κατασκευάσας τὴν γῆν εἰς τὸν αἰῶνα χρόνον ἐνέπλησεν αὐτὴν κτηνῶν τε καὶ τετραπόδων· ἀπέστειλε τὸ φῶς καὶ πορεύεται· ἐκάλεσεν αὐτὸ καὶ ὑπήκουσεν αὐτῷ τρόμῳ. Οἱ δὲ ἀστέρες ἔλαμψαν ἐν ταῖς φυλακαῖς αὐτῶν καὶ εὐφράνθησαν. Ἐκάλεσεν αὐτοὺς τοὺς ἀστέρας φησὶ καὶ εἶπαν· Πάρεσμεν· καὶ ἔλαμψαν ἐν εὐφροσύνῃ τῷ ποιήσαντι αὐτούς.

Καὶ τοσαῦτα θεολογήσας φησίν·

Οὗτος ὁ θεὸς ἡμῶν· οὐ λογισθήσεται ἕτερος πρὸς αὐτόν.

Πρόσεχε ἀκριβῶς πῶς ἀποκλείει τῷ ἑτέρῳ.

Οὐ λογισθήσεται ἕτερος πρὸς αὐτόν. Ἐξεῦρε πᾶσαν ὁδὸν ἐπιστήμης καὶ ἔδωκεν αὐτὴν Ἰακὼβ τῷ παιδὶ αὐτοῦ καὶ Ἰσραὴλ τῷ ἠγαπημένῳ ὑπ’ αὐτοῦ. Μετὰ ταῦτα ἐπὶ τῆς γῆς

425

ὤφθη καὶ τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη.

Οὗτος ὁ θεὸς ἡμῶν, πρὸς ὃν οὐ λογισθήσεται ἕτερος πρὸς αὐτόν, ἐπὶ τῆς γῆς ὤφθη, καὶ τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη μετὰ ταῦτα.

Ὁρᾷς τὴν ἀλήθειαν ἠσφαλισμένην; Ὅρα πῶς οὐ δίδωσι παρείσδυσιν τῇ πλάνῃ, ἵνα μὴ Ἰουδαῖος συκοφαντήσῃ τὴν ἀλήθειαν καὶ εἴπῃ, ὅτι ὁ θεὸς ὤφθη τῷ Μωϋσῇ· ὤφθη γὰρ θεὸς ἐν ὄρει. Παρ’ αὐτὸν οὐκ ἐστιν ἄλλος· καὶ οὐκ ἐκβάλλει τὸν πατέρα τῆς θεϊκῆς ἀξίας. Πατὴρ ἐὰν κληθῇ μόνος, ἐξορίζει τὸν υἱὸν τῆς ἐν τῷ ἀξιώματι κοινωνίας; Ὅταν λέγῃ ὁ θεὸς αὐτὸν εἶναι καὶ μόνον ἕνα, ὁ πατὴρ ἢ ὁ υἱός, οὐ τὴν ἰδίαν ἀρνεῖται τῆς φύσεως οἰκειότητα. Οὐχ ὁ πατὴρ τὸν υἱὸν ἐκβάλλει· οὐχ ὁ υἱὸς ἀθετεῖ τὸν πατέρα. Ἀλλ’ ὅταν τὰ τοιαῦτα λέγηται, πρὸς τὴν πλάνην τὴν τῶν εἰδώλων ὁ λόγος. Τί κατὰ τοῦ μονογενοῦς βλασφημίαν κατασκευάζεις; Εἱδώλοις οὐ δίδωσιν ὁ θεὸς τὴν δόξαν αὐτοῦ, ἢ οὐδὲ τῷ ἐξ αὐτοῦ γεννηθέντι δίδωσι; Καὶ δίδωσιν, οὐ κατὰ χάριν, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν τῆς φύσεως κοινωνίαν. Καὶ πόθεν ἡ ἀπόδειξις ὅτι λαμβάνει δόξαν πατρὸς ὁ Χριστός; Εἶπε γάρ·

Ἑτέρῳ τὴν δόξαν μου οὐ δώσω.

Ἄκουε πῶς αὐτὸς ὁ σωτὴρ διαλεγόμενος τοῖς ἀποστόλοις φησί·

Ὅταν ἔλθῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ

, ἐκείνου προειρηκότος, ὅτι

τὴν δόξαν μου ἑτέρῳ οὐ δώσω

. Ἐρεύνησον τὸ ῥῆμα καὶ εὑρήσεις τὸ νόημα. Τὴν δόξαν μου, οὐκ εἷπε, τῷ υἱῷ μου οὐ δώσω, ἀλλ’

ἑτέρῳ οὐ δώσω

. Τὸ δὲ ἕτερόν ἐστι τὸ τῆς οἰκειότητος ἀλλότριον καὶ τῆς φύσεως ἀπεσχοινισμένον. Ὁ δὲ υἱὸς οὐκ ἐστιν ἕτερος.

Ἐγὼ γὰρ καὶ ὁ πατὴρ ἓν ἐσμεν.

Ἀποδέδεικται τοίνυν σαφῶς τὸ

ἵνα γινώσκωσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν θεόν

, οὐκ ἀναιρεῖν τὸ εἶναι τὸν υἱὸν θεὸν ἀληθινόν. Μὴ συνεκβάλῃς τὸν λόγον εἰς διαβολήν, ὡς τοῦ νοήματος μετεώρου καταλειφθέντος· ὅπερ πεπόνθασί τινες τῶν ἀδελφῶν περὶ τοῦ ποτηρίου. Ὡς γὰρ λύσιν μὴ λαβόντος τοῦ νοήματος, οὕτως ἐπήγαγον τὰ ἐγκλήματα. Ἐκκρεμῆ γάρ, φησὶ, καὶ μετέωρον κατέλιπε τὴν ἐξέτασιν. Τί δὲ ἦν, ἀδελφοί, πλέον εἰπεῖν; τί πρὸς ἀπόδειξιν ἔδει τοῖς προειρημένοις; Πρῶτον μὲν γὰρ

εἰ δυνατὸν, παρελθάτω ἀπ’ ἐμοῦ τὸ ποτήριον

καὶ πρὸς τὸ ὑπὸ τῆς λέξεως ὑποβαλλόμενον – δοκεῖ γάρ πως ἡ λέξις ὑφ’ ἑτέραν ἐξουσίαν τάττειν τὸν ἱκετεύοντα – παρεθέμεθα τὴν φωνὴν ἐκείνην τὴν τοῦ κυρίου πάσης ὡς ἀληθῶς θεϊκῆς αὐθεντίας γέμουσαν καὶ τὴν τοῦ λέγοντος ἀξίαν παριστῶσαν.

Ἐξουσίαν ἔχω θεῖναι τὴν ψυχήν μου, καὶ ἐξουσίαν ἔχω λαβεῖν αὐτήν·

καὶ ὅτι τὸ μὲν

ἔχω

τῆς θεότητος ἴδιον, τὸ δὲ

εἰ δυνατόν, παρελθάτω ἀπ’ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο

ἐκ προσώπου τῆς σαρκὸς ἐλέγετο καὶ οὐκ ἐκ προσώπου τῆς θεότητος· Καὶ ἐπὶ τούτων αὐτὴν πάλιν τὴν δεσποτικὴν ἐστήσαμεν μαρτυρίαν ἐπισφραγίζουσαν. Διὸ ἔλεγε·

Τὸ πνεῦμα πρόθυμον, ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής·

καὶ ἐπεσημηνάμεθα ὅτι δὴ τῶν ἀτοπωτάτων ἐστίν, αὐτοῦ τοῦ κυρίου τῆς σαρκὸς ἐπιγράφοντος, ἡμᾶς τῇ αὐθεντίᾳ τῆς θεότητος ἐπιρρίπτειν τοῦ ῥήματος τὴν εὐτέλειαν. Ἀλλ’ ὥστε καὶ τὸν σκοπὸν τοῦ κυρίου παραστήσωμεν, τίνος ἕνεκεν ἔλεγε

παρελθάτω ἀπ’ ἐμοῦ τὸ ποτήριον

, ὡς οὐ φεύγων τοῦ σταυροῦ τὴν οἰκονομίαν παρῃτεῖτο τὸν θάνατον ἀλλὰ διὰ τοὺς ἀπείρους τῇ οἰκονομίᾳ μέλλειν ἐπὶ τῷ σταυρῷ σκανδαλίζεσθαι, ταύτῃ κέχρηται τῇ φωνῇ. Καὶ πάλιν ἠκολούθησε ταύτῃ τῇ ἐννοίᾳ ἡ μαρτυρία.

Προσεύχεσθε, ἵνα μὴ εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν.

Ἕτεροι δὲ ἐσυκοφάντησαν, ὡς ἡμῶν εἰρηκότων· Εἰ ἐνδέχεται ἑτέρῳ τρόπῳ θανάτου τὴν οἰκονομίαν ἐκπληρῶσαι. Τοῦτο δὲ οὔτε εἴρηται, οὔτε λεχθήσεται. Οὐκ εἶπον ἑτέρῳ θανάτῳ· ἀλλ’ εἶπον ἑτέρῳ τρόπῳ τὴν οἰκονομίαν πληρωθῆναι, τουτέστιν, ἐκτὸς θανάτου. Τὸ γὰρ ποτήριον ἡρμήνευσα· τὸ δὲ ἑτέρως, ὡς τὸ ἐκτὸς θανάτου. Καὶ τοῦτο ἐγένετο, οὐχ ὡς ἀληθῶς παραιτουμένου τοῦ κυρίου τὸν θάνατον ὑπὲρ τοῦ κόσμου, ἀλλὰ τὴν τῆς σαρκὸς ἀσθένειαν πιστουμένου, ὅτι σὰρξ ἦν ἀληθῶς τὸ δειλιοῦν, τὸ ταραττόμενον.

Τὸ γὰρ πνεῦμα πρόθυμον, ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής.

Τῇ σαρκὶ τὰ ῥήματα τῆς ἀσθενείας ἐπέγραψεν, οὐ τῆς θεότητος τὴν αὐθεντίαν ἔτρωσε. Τί διαβάλλεις ἃ μὴ λέγω; Τί συκοφαντεῖς ἃ μὴ κηρύττω; Ἕτερον τρόπον εἶπον οὐ θανάτου, ἀλλ’ οἰκονομίας. Οὐ γὰρ εἴρηται·

Εἰ δυνατόν, ἀμειφθήτω τὸ ποτήριον τοῦτο.

Τῆς σαρκὸς ἡ ἀσθένεια· τῆς ἐνανθρωπήσεως τὸ πάθος. Φθέγγεται τὰ τῆς ἀσθενείας ῥήματα, ἵνα δείξῃ ὅτι ταύτην ἐνδέδυται τὴν φύσιν τὴν δειλιῶσαν τὸν θάνατον. Ἵνα δὲ μὴ πάλιν τῇ λέξει δουλεύσῃς ἐκ περιουσίας κἀκεῖνο παρήγαγον, ὅτι ποῖος λόγος, τοὺς μὲν ἀποστόλους γενναίως τὸν θάνατον καταπατεῖν, τὸν δὲ τῶν ἀποστόλων κύριον δεδιέναι καὶ τρέμειν τὴν τοῦ θανάτου πεῖραν; Ἑρῶ δὲ καὶ ταῦτα νῦν, ἀδελφοί. Παῦλος

οὐ μόνον δεθῆναι, ἀλλὰ καὶ ἀποθανεῖν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ

νεανιεύεται καὶ ὁ Παύλου κύριος παραιτεῖται τὸν θάνατον; Καὶ Παύλου μὲν οὐ συνθρύπτεται ἡ καρδία, ἡ δὲ τοῦ Χριστοῦ ψυχὴ ταράττεται;

Νῦν γάρ φησιν ἡ ψυχή μου τετάρακται.

Ταῦτα πάντα ὑπὸ μάρτυσιν ὑμῖν ἐφθεγξάμην. Ἀλλ’ οὐ πείθει σε ταῦτα; Ἀλλὰ τὸ

εἰ δυνατὸν

ἔτι σκανδαλίζει σε; Ναί, φησί. Συνέλθωμεν, ἀδελφοί, τῷ φιλονείκῳ· φιλονεικήσωμεν τῇ δυνάμει τῆς ἀληθείας ἐγεῖραι τοὺς πεσόντας τῇ ἀσθενείᾳ τῆς ἀπιστίας. Εἰ εἶχεν ἐξουσίαν ὁ Χριστός, οὐκ ἂν εἶπε τὸ

εἰ δυνατόν, παρελθάτω

. Οὐκοῦν καὶ τῶν θεὸν αἰτίασαι, διὰ τοῦ νόμου κεχρημένον τινὶ λέξει, πολὺ τῆς αὐτοῦ ἐξουσίας κεχωρισμένῃ. Λέγει γὰρ πρὸς τὸν Μωϋσέα, ὅτε ελάλει ἐκ τοῦ ὄρους Σινᾶ, διὰ τῆς μεγάλης ἐκείνης καὶ φοβερᾶς ἐπιφανείας· ὅτε πᾶς ὁ λαὸς ἔτρεμεν, ἀκούων φωνὴν θεοῦ ζῶντος· Ὁ πάντων ἔχων τὴν ἐξουσίαν καὶ πάντα διέπων τοῖς πᾶσι, λέγει τῷ Μωϋσεῖ, ὁ θεὸς ὁ τὰ πάντα διδούς·

Τίς δώσει οὕτως εἶναι τὴν καρδίαν αὐτῶν ἐν αὐτοῖς, ὥστε φοβεῖσθαί με καὶ φυλάξασθαι πάσας τῆς ἡμέρας, ἵνα εὖ ᾖ αὐτοῖς καὶ τοῖς τέκνοις αὐτῶν;

Λέγει ὁ θεός·

Τίς δώσει τῷ λαῷ τούτῳ καρδίαν;

Καὶ τίς, ὢ δέσποτα, ὑπὲρ σὲ στερεός, ἵνα δῷ; Οὐ σὺ εἶ ὁ διδοὺς πάντα καὶ μάλιστα τὰ εἰς εὐσέβειαν συντείνοντα; Εἰ μὴ σὺ ἦσθα ὁ διδοὺς καρδίαν ἀγαθὴν τοῖς ἀγαπῶσί σε· εἰ μὴ σὺ εἶ ὁ διδούς, πῶς σοι Δαυὶδ προσεύχεται·

Καρδίαν καθαρὰν κτίσον ἐν ἐμοί, ὁ θεός

;

Καρδίαν καθαρὰν

παρὰ σοῦ αἰτοῦσιν οἱ προφῆται καὶ τὰ ἄλλα δῶρα τὰ ἀγαθὰ καὶ τῆς καρδίας καθαρότητα· καὶ λέγεις ἀνθρωπίνῃ κεχρημένος φωνῇ·

Τίς δώσει τῷ λαῷ τούτῳ καρδίαν;

. Καὶ τίς ὁ πλεῖόν σου διδούς; Πλὴν εἰ καὶ σὺ ὡς ἀγαθὸς οὕτως ἐφθέγξω, ἀλλ’ ὁ μακάριος Μωϋσῆς οὐκ ἠκολούθησέ σου τῇ λέξει, ἀλλ’ ἐκήρυξέ σου τὴν ἀξίαν, ἔδειξε τὴν αὐθεντίαν, ἐγνώρισέ σου τὴν δυναστείαν. Λέγει τῷ λαῷ ἐν τῷ Δευτερονομίῳ·

Ἔδωκεν ὑμῖν κύριος ὁ θεὸς καρδίαν εἰδέναι, καὶ ὀφθαλμοὺς βλέπειν, καὶ ὦτα ἀκούειν, ἕως τῆς ἡμέρας ταύτης.

Ὁρᾷς, ὅτι καρδίαν καὶ ὀφθαλμοὺς καὶ ὦτα καὶ τὰ πάντα ὁ αὐτὸς δίδωσι; Πῶς οὖν ὁ τὰ πάντα διδοὺς ἔλεγε·

Τίς δώσει τῷ λαῷ τούτῳ καρδίαν τοιαύτην;

Πῶς δὲ πάλιν, εἰ μὴ αὐτὸς ἦν ὁ διδοὺς καρδίαν, ἔλεγε διὰ τοῦ Ἰεζεκιήλ·

Καὶ ἐκσπάσω ἐξ αὐτῶν τὴν καρδίαν τὴν λιθίνην καὶ δώσω αὐτοῖς καρδίαν σαρκίνην καὶ γράψω τὸν νόμον μου ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν

; Ὥσπερ οὖν ἐκεῖ αὐτὸς ὁ θεός ὁ δυνάμενος δοῦναι καρδίαν ἀγαθὴν λέγει·

Τίς δώσει;

, οὕτως καὶ ὁ μονογενὴς τοῦ πατρὸς ἐν ἐξουσίᾳ πληρῶν τήν οἰκουμένην καὶ λέγων μετὰ αὐθεντίας

ἐξουσίαν ἔχω θεῖναι τὴν ψυχήν μου καὶ ἐξουσίαν ἔχω λαβεῖν αὐτήν

ἀποκρίνεται πάλιν τῷ ἀνθρωπίνῳ σχήματι ἐκ προσώπου τῆς κατὰ σάρκα ἀσθενείας λέγων·

Εἰ δυνατὸν, παρελθάτω ἀπ’ ἐμοῦ τὸ ποτήριον.

Μὴ τοίνυν συκοφαντεῖτε τὰ μὴ λεγόμενα, ἀλλὰ στοιχεῖτε τοῖς κηρυττομένοις· μὴ διαβάλλετε τὴν διδασκαλίαν, μὴ καταλαμβάνοντες τὴν ἔννοιαν. Οἶδα πόθεν εἰς διαβολὴν ἐξολισθαίνεις· οἶδα ταῦτα πόθεν πάσχεις. Ἀνθρώπινον τὸ πάθος, βασκανία ἡ νόσος. Ὥσπερ γὰρ ὁ ὀφθαλμός, ἐὰν ᾖ καθαρός, πάντα ὀρθὰ βλέπει καὶ διακρίνει ἐὰν δὲ καπνὸς ἐπεισέλθῃ, καὶ λυμήνηται τὰ κάλλη τῆς ὄψεως, ἢ κονιορτὸς ἐμπέσῃ, ἀμβλύνει τὴν ὄψιν, καὶ οὐ βλέπει καλῶς, ὡς πρὸ τούτου ἔβλεπεν ὀρθῶς· οὕτως καὶ νῦν τῶν ἀκροατῶν ἕκαστος, ἕως καθαρὸν ἔχει πίστεως ὄμμα, καθαρὸν ἀγάπης βλέφαρον, ὀρθῶς καὶ καθαρῶς ὁρᾷ. Ἐὰν δὲ καπνὸς βλασφημίας ἐπεισέλθῃ τοῖς λεγομένοις, ἢ κονιορτὸς βασκανίας τὴν ψυχήν ὑποδραμῃ, θολοῖ τὴν ὄψιν, καὶ ἀφανίζει τὸ καθαρὸν τῆς διανοίας, καὶ ἃ μὴ ἤκουσεν, ἤκουσεν, καὶ ἃ ἤκουσεν, οὐ καλῶς ἐνόησεν. Ὅθεν προειδυῖα ἡ θεία γραφὴ τὰ προσκόμματα τῶν μελλόντων τῇ διανοίᾳ προσκόπτειν τοῖς ἱεροῖς γράμμασι, καὶ πού τις τῶν προφητῶν ἐβόα, μετὰ τὸ πληρῶσαι τὸ θεῖον κήρυγμα·

Τίς σοφὸς καὶ συνήσει ταῦτα; Καὶ ἀνὴρ φρόνιμος καὶ γνώσεται ταῦτα; Ὁτι εὐθεῖαι αἱ ὁδοί κυρίου, δίκαιοι πορεύσονται ἐν αὐταῖς.

Μὴ τοίνυν, ἀδελφέ, μεθάρπαζε ῥήματα εἰς προσκόμματα. Γυμνὸς ὁ λόγος, γυμνὴ ἡ ἀλήθεια. Οὐχ εἷς, οὐ δεύτερος, οὐ δέκατος, οὐχ ἑκατοστὸς ὁ ἀκούσας, πλῆθός ἐστιν ἄπειρον, πλῆθος ἀναρίθμητον. Πέλαγός ἐστιν εὐσεβείας ἡ ἐκκλησία, οὐ κυμάτων πεπληρωμένον, ἀλλὰ πίστεως γέμον. Οὐ ναυαγεῖ παρ’ ἡμῖν τὸ τῆς διδασκαλίας σκάφος, οὐ τύπτεται, οὐ ταράττεται, οὐ χειμάζεται· ἀλλ’ ὡς εἰς εὔδιον λιμένα εἰς τὰς ψυχὰς τῶν τὸν κύριον ἀγαπώντων ὁρμίζεται. Ἀλλὰ ταῦτα μὲν εἰς τοσοῦτον. Ἐκεῖνο δὲ δεῖ σκοπεῖν, ὅτι οἱ ἅγιοι τοῦ θεοῦ ὑποπίπτουσι συκοφαντίαις. Τί τὸ θαυμαστόν, εἰ ἡμεῖς οἱ εὐτελεῖς καὶ ταπεινοὶ καὶ τὸ μηδέν, ὡς εἰπεῖν, ὄντες, συκοφαντούμεθα; Ἢ οὐκ ἤκουσας πῶς ὁ Δαυίδ φησι·

Ῥῦσαί με ἀπὸ συκοφαντίας ἀνθρώπων

; Ἐσυκοφαντήθησαν καὶ οἱ ἅγιοι τοῦ σωτῆρος ἀπόστολοι, ὡς ἔλεγε καὶ ὁ μακάριος Παῦλος·

Καὶ μὴ καθὼς βλασφημούμεθα, καὶ καθώς φασί τινες ἡμᾶς λέγειν, ὅτι Ποιήσωμεν τὰ κακά, ἵνα ἔλθῃ τὰ ἀγαθά.

Οὐ λυποῦμαι μετὰ τῶν ἁγίων συκοφαντούμενος, εἰ καὶ ἀνάξιός εἰμι τῶν ἁγίων. Ἔχω πάντας ὑμᾶς κριτάς καὶ πρὸ πάντων ὑμῶν τὸν κοινὸν ἡμῶν πατέρα, οὐ προλήψει κρίνοντα, ἀλλ’ ἐννοίᾳ δικάζοντα. Οἶδεν ἡμῶν τὰ νοήματα, γνωρίζει καὶ τὰ ῥήματα, ὅτι ἐξ αὐτοῦ ἐπαιδεύθημεν ταῦτα. Ἀντιβάλλομεν πρὸς ὑμᾶς, εἰ ἐπέλειπτο τῶν εἰρημένων, διορθῶσαι τὰ εἰρημένα· ἀλλ’ οὐχ ὑπελάβετο. Εἰ γὰρ διωρθώσατο, οὐ μισῶν, ἀλλὰ ἀγαπῶν. ὃν γὰρ ἀγαπᾷ πατήρ, ἐλέγχει· ὃν δὲ οὐ διορθοῦται, ἀποστρέφεται. Ὁ δὲ θαυμάσιος οὗτος πατήρ καὶ τὰ καλῶς λεγόμενα ἀποδέχεται καὶ τοῖς ἐσφαλμένοις ἐπάγει τὴν διόρθωσιν. Τοῦτο γὰρ πατρὸς ἴδιον, βραβεύειν τοῖς καλῶς λεγομένοις καὶ μετὰ πίστεως κηρυττομένοις. Ἀρκεῖ τοίνυν ἀντὶ πάντων ἡ ψῆφος αὐτοῦ καὶ πρὸ αὐτοῦ πάλιν ἡ τοῦ παναγίου θεοῦ. Ἐχώμεθα δὲ τῆς εὐσεβείας, φυλάξωμεν τὴν πίστιν ἀσάλευτον. Πιστεύετε τῇ ἀληθείᾳ καὶ μὴ ἀντιλέγετε τῇ ἀληθείᾳ. Μὴ παραγράφου τὴν πίστιν· μὴ πολυπραγμόνει τὴν θείαν φύσιν· μὴ ὑποβάλῃς λογισμοῖς θνητοῖς τὴν ἀθάνατον ἀξίαν. Ἐπισφαλὴς ἡ τῶν λογισμῶν ὁδός· ἀσφαλὴς καὶ βεβαία ἡ ἔννοια τῆς κατὰ τὴν πίστιν ὁμολογίας. Ἡ ἀληθὴς σοφία ἡ πίστις ἐστίν. Ἄκουε τί φησι τὸ θεῖον λόγιον·

Κἂν γὰρ ᾖ τις τέλειος ἐν υἱοῖς ἀνθρώπων τῆς παρὰ σοῦ σοφίας ἀπούσῃς εἰς οὐδὲν λογισθήσεται.

Φεῦγε τὰ ζητήματα καὶ μὴ προτίμα τῆς πίστεως τὰ ῥήματα. Παῦλον ἔχε διδάσκαλον· Πέτρον ἐπιγράφου καθηγητήν· τῇ πίστει ἐκείνων ἐξακολούθησον. Ἄκουε Πέτρου λέγοντος·

Σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος.

Ἀκολούθει τῷ Παύλῳ σαφῶς τὸν τοῦ θεοῦ υἱὸν ἀνυμνοῦντι καὶ πῆ μὲν λέγοντι, ὅτι

ἐλάλησεν ἡμῖν ὁ θεὸς ἐν υἱῷ, δι’ οὗ καὶ τοὺς αἰῶνας ἐποίησε· ὃς ὢν ἀπαύγασμα τῆς δόξης καὶ χαρακτὴρ τῆς ὑποστάσεως, φέρων τε τὰ πάντα τῷ λόγῳ τῆς δυνάμεως αὐτοῦ

, πῆ δὲ πάλιν κηρύττοντι ἐν τῷ περὶ Ἰουδαίων·

Ὧν οἱ πατέρες ἡμῶν, ἐξ ὧν ὁ Χριστὸς κατὰ σάρκα, ὁ ὢν ἐπὶ πάντων θεὸς εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.