Severianus Gabalensis: Homilia de legislatore (1-5)

Τῆς Χριστοῦ βασιλείας τὸ εὐαγγέλιον κηρύττουσι προφῆται, ἑρμηνεύουσιν δὲ οἱ τῆς νέας χάριτος ὑπηρέται, δέχονται δὲ οἱ τοῦ θείου λόγου ἀκροαταὶ καὶ ἐρασταὶ καὶ ἐπαινέται. Οὐκ ἔστιν ἐντρυφῆσαι τῷ λόγῳ τῆς ἀληθείας, μὴ διψῶντα τὸν λόγον τῆς διδασκαλίας. Καὶ ὥσπερ οὐκ ἔστι μὴ διψῶντα καὶ πεινῶντα ἡδέως ἀπολαῦσαι τροφῆς, οὕτως οὐκ ἔστιν ἐντρυφῆσαι λόγῳ ἀληθείας, μὴ διψῶντα τοῦ ἁγίου πνεύματος τὴν διδασκαλίαν. Διό φησιν ὁ σωτήρ·

Μακάριοι οἱ πεινῶντες καὶ διψῶντες τὴν δικαιοσύνην, ὅτι αὐτοὶ χορτασθήσονται.

Ἡ ἀληθὴς τῶν ψυχῶν τροφή, ἡ ἀληθὴς τῶν εὐσεβῶν τρυφή, ὁ ἀληθὴς τῶν εὐσεβῶν πλοῦτος ὁ τοῦ θεοῦ λόγος, ὁ διὰ τοῦ Δαυὶδ λέγων· ποτὲ μὲν γὰρ ὡς πλουτῶν ἐναβρύνεται, ποτὲ δὲ ὡς τρυφῶν, καὶ λέγει·

Ὡς γλυκέα τῷ λάρυγγί μου τὰ λόγιά σου, ὑπὲρ μέλι καὶ κηρίον τῷ στόματί μου.

Ἐνταῦθα τοῦ τρυφῶντος ἀφῆκε φωνήν. Τρυφὴ γὰρ ἦν αὐτῷ ὁ τοῦ θεοῦ λόγος· περὶ οὗ πολλάκις ἔλεγε·

Κατατρύφησον τοῦ κυρίου, καὶ δῴη σοι τὰ αἰτήματα τῆς καρδίας σου.

Ἀλλαχοῦ δὲ οὐχ ὡς τρυφῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ ὡς πλουτῶν ἐγκαλλωπίζεται τῷ πλούτῳ τοῦ νόμου, λέγων·

Ἀγαθόν μοι ὁ νόμος τοῦ στόματός σου ὑπὲρ χιλιάδας χρυσίου καὶ ἀργυρίου.

Εἶδες τρυφὴν εὐσεβείας καὶ πλοῦτον ἐν δικαιοσύνῃ; Δεῖ τοίνυν ἡμᾶς διψᾶν τὰ θεῖα καὶ πεινᾶν τὰ οὐράνια, καὶ ἔχειν ἄφθονον τὴν ἀπόλαυσιν ἐκ τῆς βασιλικῆς τοῦ Χριστοῦ τραπέζης, ἀντέχεσθαι δὲ τοῦ εὐαγγελίου τῆς σωτηρίας, οὐ νῦν ἀρξαμένου, ἀλλὰ ἐν τοῖς προφήταις θεμελιωθέντος, καὶ ἐν τοῖς ἀποστόλοις οἰκοδομηθέντος. Οὐ γὰρ ἀφ’ οὗ ἐφάνη Χριστός, τὸ εὐαγγέλιον ἤρξατο· ἀλλ’ ἐρριζώθη μὲν ἐν ταῖς βίβλοις τῶν προφητῶν, ἐβλάστησε δὲ ἐν τῷ κηρύγματι τῶν ἀποστόλων. Διὰ τοῦτο ὁ Παῦλος βουληθεὶς δεῖξαι, ὅτι τὸ εὐαγγέλιον οὐκ ἀπὸ τῆς οἰκονομίας ἤρξατο, ἀλλ’ ἀπὸ τῶν προφητῶν ἔλαμψε, διὰ τῆς οἰκονομίας αὐτὸ διαγορεύει.

Παῦλος δοῦλος Ἰησοῦ Χριστοῦ, κλητὸς ἀπόστολος, ἀφωρισμένος εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ, ὃ προεπηγγείλατο διὰ τῶν προφητῶν αὐτοῦ ἐν γραφαῖς ἁγίαις περὶ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ γενομένου ἐκ σπέρματος Δαυὶδ κατὰ σάρκα.

Οἶδε Παῦλος ἀδιαίρετον τὴν παλαιὰν καὶ τὴν νέαν διαθήκην. Διὰ τοῦτο ποτὲ μὲν αὐτὴν καλεῖ καινὴν διαθήκην ἵνα δείξῃ πῶς ἀνεκαινίσθη τῆς οἰκουμένης τὰ πέρατα. Οἶδα τοῦτον πρώην γυμνάσας τὸν λόγον· ἀλλ’ ἐπαναλαμβάνω πρὸς ὑπόμνησιν. Καλεῖ τοίνυν καινὴν διαθήκην πρὸς ἀντιπαράθεσιν τῆς γεγηρακυίας, κρείττονα πρὸς ἀντιπαράθεσιν τῆς ἐλάττονος, αἰώνιον πρὸς ἀντιπαράθεσιν τῆς προσκαίρου. Καλεῖ αὐτὴν καὶ δευτέραν διαθήκην. Διὰ τί δευτέραν; Ἵνα τῇ γνώμῃ συνάψῃ. Τὸ γὰρ ἀπεσχοινισμένον τινὸς δεύτερον οὐ λέγεται. Ἀλλ’ ἐπειδὴ θεὸς ἐλάλησε καὶ ἐν τῇ πρώτῃ καὶ ἐν τῇ δευτέρᾳ, ὁ αὐτὸς καλεῖ πρώτην καὶ δευτέραν τῷ ἀριθμῷ τὴν συμφωνίαν ἐργαζόμενος. Διὰ τοῦτο ὁ Παῦλος ἀδιαίρετον κηρύττων βασιλείαν πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου πνεύματος, ποτὲ μὲν καλεῖ τὸ εὐαγγέλιον τοῦ θεοῦ τοῦ πατρός, ποτὲ τοῦ υἱοῦ, λέγων·

Παῦλος δοῦλος Ἰησοῦ Χριστοῦ κλητὸς ἀπόστολος, ἀφωρισμένος εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ.

Ἀλλ’ ἵνα μή τις ἀκούσας εὐαγγέλιον θεοῦ, νομίσῃ τὸν υἱὸν μὴ ἔχειν αὐθεντίαν εἰς τὸ κήρυγμα, ἐν τῇ αὐτὴ ἐπιστολῇ μικρὸν ὑποβὰς λέγει·

Μάρτυς γάρ μοι ἐστὶν ὁ θεὸς ᾧ λατρεύω ἐν τῷ πνεύματί μου, ἐν τῷ εὐαγγελίῳ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ.

Εἶδες τὸ θαῦμα τοῦ κήρυκος καὶ τὴν ἀπηρτισμένην διάνοιαν; Ἵνα μὴ νομισθῇ ἐν μὲν τῷ νόμῳ ἄλλῳ θεῷ δουλεύειν, ἐν δὲ τῷ εὐαγγελίῳ πρὸς ἄλλον χωρεῖν, λέγει·

Εὐλογητὸς ὁ θεός, ᾧ λατρεύω ἀπὸ προγόνων ἐν καθαρᾷ συνειδήσει.

Ὁ γὰρ ἀπ’ ἄλλου, φησίν, πρὸς ἄλλον ἔδραμον, ἀλλ’ ὃν εἶχον ἐν ἀγνοίᾳ, προσέλαβον ἐν γνώσει. Καὶ πάλιν ὁ αὐτὸς βουληθεὶς δεῖξαι, ὅτι τὰ ῥήματα τῆς παλαιᾶς διαθήκης καὶ τῆς νέας ἑνός ἐστι στόματος καὶ ἑνὸς δεσπότου, μίαν μαρτυρίαν ἀπὸ γραφῆς παρήγαγε, συμπλέξας τῷ εὐαγγελικῷ λόγῳ τὴν παλαιάν, καὶ λέγει·

Γέγραπται· Οὐ φιμώσεις βοῦν ἀλοῶντα, καὶ ἄξιος ὁ ἐργάτης τοῦ μισθοῦ αὐτοῦ.

Τὸ μὲν γὰρ

οὐ φιμώσεις

Μωϋσῆς εἶπε· τὸ δὲ

ἄξιος ὁ ἐργάτης τοῦ μισθοῦ αὐτοῦ

ὁ Χριστὸς ἐν τοῖς εὐαγγελίοις. Ἀλλ’ ἵνα δείξῃ, ὅτι ἓν στόμα κἀκεῖνα καὶ ταῦτα ἐλάλησε, τὰ τοῖς χρόνοις διῃρημένα συνῆψε τῇ συμφωνίᾳ τῆς ἀληθείας εἰπών·

Οὐ φιμώσεις βοῦν ἀλοῶντα καὶ ἄξιος ὁ ἐργάτης τοῦ μισθοῦ αὐτοῦ.

Τούτου τοῦ εὐαγγελίου εἰκὼν τὰ δίκτυα Πέτρου, τὰ σήμερον ἐπ’ ὄψεσιν ἡμετέραις καὶ ἀκοαῖς χαλασθέντα. Οὐ γὰρ ἅπαξ Πέτρος ἐχάλασε τὰ δίκτυα, ἀλλὰ τῇ μὲν ἱστορίᾳ ἅπαξ, τῇ δέ δυνάμει πολλάκις. Ὁσάκις γὰρ ἐὰν κηρυχθῇ τὸ εὐαγγέλιον, οὐδὲν ἕτερον ὁρῶ ἢ Πέτρον καὶ Ἀνδρέαν καὶ τὸν χορὸν τῶν ἀποστόλων, τὸ δίκτυον ἁπλοῦντας τὸ εὐαγγελικόν.

Καὶ ἦν ξένον θέαμα τὸν σωτῆρα ἰδεῖν ἐν θαλάττῃ, καὶ τοὺς διδασκομένους παρὰ τὸν αἰγιαλὸν ἑστῶτας. Ξένον πρᾶγμα· οἱ ἰχθύες ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ ὁ ἁλιεὺς ἐν θαλάττῃ. Ἡ κάθεσις ἐκείνου τοῦ δικτύου εἰκὼν ἦν τοῦ εὐαγγελικοῦ λόγου.

Εὗρέ φησι τοὺς ἁλιεῖς ἀποπλύνοντας τὰ δίκτυα

, ὡς ἀπειπόντας τῆς ἄγρας. Ἁλιεὺς γὰρ ἐὰν μὴ ἀπαγορεύσῃ τῆς θήρας, οὐ πλύνει τὸ δίκτυον. Εὗρεν οὖν αὐτοὺς ὁ σωτὴρ ἀπειπόντας τῆς ἄγρας καὶ ἐφίσταται ὁ τῆς θήρας δεσπότης. Καὶ τί ποιεῖ; Πρῶτον διδάσκει τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, εἶτα κελεύει χαλασθῆναι τὸ δίκτυον. Ἐπειδὴ γὰρ τὰ ῥήματα ἦν ἀναπόδεικτα ἄνευ τῶν ἔργων, ἐχρῆν ἀκολουθῆσαι τῷ λόγῳ τὴν διὰ τῶν ἔργων ἀπόδειξιν· ὅτι θεοῦ κελεύσαντος καὶ τὰ μὴ εὑρισκόμενα θηρᾶται καὶ τὰ μὴ ὄντα λαμβάνεται.

Χαλάσατε, φησὶ, τὸ δίκτυον ὑμῶν.

Ὁ δέ Πέτρος λέγει·

Ἐπιστάτα, δι’ ὅλης τῆς νυκτὸς κοπιάσαντες οὐδὲν ἐλάβομεν, ἐπὶ δὲ τῷ σῷ ῥήματι χαλάσω τὸ δίκτυον.

Θαυμάζω Πέτρου τὴν πίστιν, τὰ πρῶτα ἀπογινώσκοντος καὶ τὰ νέα πιστεύοντος.

Ἐπὶ τῷ σῷ ῥήματι χαλάσω τὸ δίκτυον.

Διά τί εἶπεν

ἐπὶ τῷ σῷ ῥήματι

; Ἐπειδὴ ἐπὶ τῷ ῥήματι αὐτοῦ καὶ ὁ οὐρανὸς ἐστερεώθη καὶ ἡ γῆ ἐθεμελιώθη καὶ θάλασσα ἀφωρίσθη, γῆ οἰκείοις ἄνθεσιν ἐστεφανώθη καὶ πάντα τῷ σῷ ῥήματι συνέστηκεν, ὥς φησιν ὁ Παῦλος·

Φέρων τε τὰ πάντα τῷ ῥήματι τῆς δυνάμεως αὐτοῦ.

Ἐπί δὲ τῷ σῷ ῥήματι χαλάσω τὸ δίκτυον.

Προκατέβη τοῦ δικτύου τὸ ῥῆμα· οὐ πάρεισιν οἱ ἰχθύες. Καὶ γὰρ εἰ παρῆσαν, διὰ τὴν ὄχλησιν τῶν ἀγρευόντων διέφευγον. Ἀλλά κατῆλθε τὸ ῥῆμα ἐκείνου τοῦ

καλοῦντος τὰ μὴ ὄντα ὡς ὄντα

. Προκατῆλθε τοῦ δικτύου ἡ δύναμις τοῦ κελεύσαντος· συνήχθη πλῆθος ἰχθύων· εἰκὼν ἦν τῆς οἰκουμενικῆς ἐκκλησίας· διερρήγνυτο τὸ δίκτυον· ἔνευσαν τῷ πλοίῳ τῷ συμμετόχῳ ἐλθεῖν καὶ συνάρασθαι αὑτοῖς. Ἔδει γὰρ δύο σκάφη συνδραμεῖν εἰς τὴν ἄγραν. Ἐὰν γὰρ μὴ παρῇ χορὸς προφητῶν βοηθῶν τῇ ἀποστολικῇ χειρὶ καὶ τῇ προφητικῇ προρρήσει μὴ ἀκολουθήσῃ τῶν ἀποστόλων ἡ ἔκβασις, οὐ θηρᾶται τὰ θηρώμενα. Βουληθεὶς τοίνυν ὁ σωτὴρ δεῖξαι, ὅτι ἡ τῶν ἰχθύων ἄγρα εἰκών ἐστι τῆς ἐκκλησίας καὶ βουληθεὶς παιδεῦσαι Πέτρον ἔτι τῷ ὑποδείγματι τούτῳ ἤλειψεν αὐτὸν εἰς ἀνδρείαν καὶ λέγει αὐτῷ·

Μὴ φοβοῦ, ἀπὸ τοῦ νῦν ἀνθρώπους ἔσῃ ζωγρῶν.

Ἀπὸ τοῦ νῦν

, ἀφ’ οὗ, φησίν, ἐπειράσθης τῆς δυνάμεως καὶ ἔμαθες, ὅτι καὶ τὰ ἄλογα ὑπακούει λόγῳ καὶ πάντα ἕπεται τῷ ἐμῷ νεύματι. Λαβὼν ἀρκοῦν τὸ ὑπόδειγμα, χρῆσαι λοιπὸν τῇ θήρᾳ. Καὶ οὐκ εἶπεν ἀνθρώπους ἔσῃ ἁλιεύων, ἀλλὰ

ἀνθρώπους ἔσῃ ζωγρῶν

. Ἐπειδὴ οἱ ἰχθύες ἀπὸ ζωῆς εἰς θάνατον ἁλιεύονται, οἱ δὲ ἄνθρωποι ἀπὸ θανάτου εἰς ζωὴν ἀγρεύονται.

Ἀπὸ τοῦ νῦν φησιν ἀνθρώπους ἔσῃ ζωγρῶν.

Διὰ τί οὖν λέγει αὐτῷ·

Μὴ φοβοῦ

; Ἔστω, ἡ ἐπαγγελία καλὴν εἶχεν ὄψιν. Διὰ τί οὖν

μὴ φοβοῦ

; Ἐπειδὴ προσέπεσε τῇ μνήμῃ τῶν πρώτων ἁμαρτημάτων·

Μὴ φοβοῦ

φησι σαυτὸν ὡς ἁμαρτωλόν, ἀλλὰ λοιπὸν νόει σαυτὸν ὡς ἀπόστολον, ῥήματι δεσποτικῷ κελευόμενος τὴν οἰκουμένην σαγηνεῦσαι.

Μὴ φοβοῦ

, πᾶς ἁμαρτωλὸς παρὰ Χριστοῦ ἀκουέτω.

Μὴ φοβοῦ.

Μόνον

ἀπὸ τοῦ νῦν

μετανοείτω. Τὸ τοίνυν δίκτυον, ἵνα εἰς τὴν προλαβοῦσαν ἔλθω ἀκολουθίαν, εἰκών ἐστι τῆς εὐαγγελικῆς τοῦ σωτῆρος διδασκαλίας. Τὸ δὲ εὐαγγέλιον, τοῦτο καλεῖ Παῦλος ποτὲ μὲν εὐαγγέλιον δικαιοσύνης , ποτὲ δὲ

εὐαγγέλιον εἰρήνης

, ποτὲ δὲ εὐαγγέλιον δυνάμεως. Ἐπειδὴ γὰρ δυνατὴ ἡ χάρις τοῦ κηρύγματος καὶ πολέμους ἀφανίσαι, καὶ στάσεις ἀνθρώπων μὴ συμφωνούντων πρὸς εὐσέβειαν σκορπίσαι καὶ διὰ μὲν τὸ πάντας καλέσαι πρὸς σωτηρίαν λέγεται εὐαγγέλιον δικαιοσύνης· διὰ δὲ τὸ καταστέλλειν τὸν πόλεμον τῶν δαιμόνων λέγεται εὐαγγέλιον εἰρήνης· διὰ δὲ τὸ εὐτελέσι ῥήμασι κηρύττειν θεοῦ γνῶσιν καλεῖται εὐαγγέλιον δυνάμεως. Ἄκουε Παύλου λέγοντος·

Οὐ γὰρ ἐπαισχύνομαι τὸ εὐαγγέλιον· δύναμις γὰρ θεοῦ ἐστιν εἰς σωτηρίαν.

Τὸ δυνατὸν γὰρ τότε φαίνεται δυνατόν, ὅταν μὴ τοῖς ἀκολούθοις κεχρημένον λογισμοῖς κρατήση τῶν περάτων τῆς γῆς, ὡς λέγει ὁ σωτὴρ τῷ Παύλῳ·

Ἀρκεῖ σοι ἡ χάρις μου· ἡ γὰρ δύναμίς μου ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται.

Οὐδὲν ἦν μέγα, εἰ γυμνῇ τῇ θεότητι τὴν οἰκουμένην ἐφώτισεν, ἀλλ’ ὅτι διὰ σώματος τὴν ἀπαθῆ καὶ ἀσώματον ἔδειξε δόξαν. Οὐδὲν ἦν θαυμαστόν, εἰ ὁ ζῶν ζωοποιὸν ἀπαστράψας δόξαν, τὴν οἰκουμένην ἐζωοποίησεν· ἀλλὰ τὸ δυνατὸν τοῦ λόγου, ὅτι θανάτῳ τὸν θάνατον ἀφανίζει καὶ διὰ τῶν ὕβρεων τὴν ἀθάνατον ἀπαστράπτει δόξαν. Ἀλλαχοῦ λέγει

εὐαγγέλιον εἰρήνης

.

Τοὺς γὰρ πόδας ἡμῶν φησι παρασκευάσατε ἐν ἑτοιμασίᾳ τοῦ εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης.

Ἀλλαχοῦ καλεῖ δικαιοσύνης, ὥς φησιν·

Οὐ γὰρ ἐπαισχύνομαι τὸ εὐαγγέλιον· δικαιοσύνη γὰρ θεοῦ ἐν αὐτῷ ἀποκαλύπτεται.

Τί ἐστι

δικαιοσύνη θεοῦ

; Ἐπειδὴ ὁ πρῶτος νόμος Ἰουδαίοις ἐδόθη μόνοις, τὸ δὲ εὐαγγέλιον πᾶσι, καλεῖ εὐαγγέλιον δικαιοσύνης. Δίκαιος γὰρ ὁ θεός, ὁμοίως πάντας ποιήσας, ὁμοίως πάντας ἐφώτισε. Καὶ τοῦτο ἦν δίκαιον, τὸ μὴ τοὺς μὲν σῶσαι, τοὺς δὲ μὴ σῶσαι. τὸ μὴ τοὺς μὲν καλέσαι, τοὺς δὲ μὴ καλέσαι. Ἐν τῇ παλαιᾷ διαθήκῃ οὐκ ἦν ἡ κλῆσις δικαία, ἀλλ’ οἰκονομικὴ προκατασκευάζουσα ὁδὸν τῇ δικαιοσύνῃ. Οὐ γὰρ λέγω ταύτην δικαίαν, κἀκείνην ἄδικον, ἀλλ’ ἐκείνην ὁδὸν ταύτης καὶ προκατασκευὴν ταύτης. Ἔδωκεν νόμον τῷ Ἰσραήλ· καὶ λέγει ὁ Δαυίδ·

Ὁ ἀπαγγέλλων τὸ λόγιον αὐτοῦ τῷ Ἰακώβ, δικαιώματα καὶ κρί

401

ματα αὐτοῦ τῷ Ἰσραήλ. Οὐκ ἐποίησεν οὕτω παντὶ ἔθνει, καὶ τὰ κρίματα αὐτοῦ οὐκ ἐδήλωσεν αὐτοῖς.

Ἐπεὶ οὖν ἐκείνην ἔθνει ἀπεκάλυψεν, ἐνταῦθα δὲ ζυγοστατήσας τὸν τῆς ἀληθείας λόγον, πᾶσιν αὐτὸν ἐξ ἴσου ἐκέρασεν. Πρόσεχε, παρακαλῶ. Δικαιοσύνη ἐστὶ τὸ πάντας ὁμοίως σῶσαι, καὶ μὴ εἶναι διαφορὰν δούλου καὶ ἐλευθέρου, βαρβάρου ἢ Ἕλληνος, γυναικὸς ἢ ἀνδρός· ἀλλ’ ὃ λέγει Παῦλος·

Ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ οὐ βάρβαρος, οὐ Σκύθης,

οὐκ ἄρσεν, οὐ θῆλυ, οὐ δοῦλος, οὐκ ἐλεύθερος.

Ὁρᾷς ὁμοτιμίαν; Ἐπειδὴ γὰρ ἡ φύσις ὁμότιμος, εἰ καὶ ταῖς γνώμαις ἐμερίσθημεν, συνάγει τὴν φύσιν εἰς τὸ ἀρχαῖον κάλλος. Ὅταν γὰρ ἐπλάσθη ὁ Ἀδάμ, οὐκ ἦν τις ἀλλογενής,

οὐ Σκύθης

,

οὐ βάρβαρος, οὐχ Ἕλλην, οὐ δοῦλος, οὐκ ἐλεύθερος, οὐκ ἄρσεν, οὐ θῆλυ

. Ἐκ γὰρ τοῦ ἑνὸς τὰ δύο ἐπήγαγε. Δουλείαν οὐ φύσις ἐγέννησεν, ἀλλὰ προαίρεσις ἔτεκε. Γίνεται δὲ καὶ δουλεία ἠναγκασμένη ἡ ἐν συμφορᾷ λιμοῦ ἢ αἰχμαλωσίας ἀνάγκῃ. Ἔστι δὲ καὶ ἑτέρα δουλεία αὐθαίρετος, ἡ δι’ ἐπιγαμίαν θεραπαινίδων τὴν ἑαυτῆς ἐλευθερίαν πιπράσκουσα καὶ ὑπὸ ζυγὸν δουλείας ἐρχομένη. Ἡ δὲ πρώτη δουλεία ἀπὸ κακῆς συνέστη γνώμης. Καὶ πόθεν εὑρίσκεται ἡ ῥίζα τῆς δουλείας, ἄκουε. Μετὰ τὸν κατακλυσμὸν ὁ Νῶε πιὼν οἶνον καὶ μὴ κεράσας αὐτὸν τῇ πρεπούσῃ κράσει δι’ ἀπειρίαν ἐμεθύσθη οὐ γνώμης νόσον ἐνδειξάμενος, ἀλλ’ ἀγνοίας· καὶ ἐμεθύσθη καὶ μεθυσθεὶς ἐγυμνώθη. Καὶ εἰσελθὼν εἷς τῶν υἱῶν αὐτοῦ, εἶδε τὴν τοῦ πατρὸς γύμνωσιν καὶ ἐγέλασε. Τί οὖν ὁ πατὴρ ἐκνήψας λέγει;

Ἐπικατάρατος Χαναάν, παῖς οἰκέτης ἔσται τοῖς ἀδελφοῖς αὐτοῦ.

Ὁρᾷς πῶς τὴν δουλείαν ἐγέννησεν ἡ ἁμαρτία; Διὰ τοῦτο λέγει ὁ σωτὴρ·

Πᾶς ὁ ποιῶν τὴν ἁμαρτίαν δοῦλός ἐστι τῆς ἁμαρτίας.

Ἐπεὶ οὖν ἦλθεν ὁ ἐλευθερωτὴς τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καὶ συνεχώρησε τὴν ἁμαρτίαν, μᾶλλον δὲ ᾖρεν. Ἐκτεμὼν γὰρ τὴν ῥίζαν, συνεξέτεμε καὶ τοὺς καρπούς. Καλεῖ δικαιοσύνης εὐαγγέλιον διὰ τὸ πάντας ὁμοίως φωτίζειν. Ὑπελάμβανον οἱ Ἰουδαῖοι, ὅτι τὸ εὐαγγέλιον τὸ κηρυττόμενον δι’ αὐτοῦ αὐτοῖς δίδοται μόνοις. Ἐξέβη δὲ παρ’ ἐλπίδας ἡ προσδοκία. Διό φησιν ὁ Δαυίδ·

Ὑπελάβομεν, ὁ θεός, τὸ ἔλεός σου ἐν μέσῳ τοῦ λαοῦ σου· κατὰ τὸ ὄνομά σου, ὁ θεός, οὕτω καὶ ἡ αἴνεσίς σου ἐπὶ τὰ πέρατα τῆς γῆς.

Καὶ ἵνα δείξῃ, ὅτι τὸ ἐλεῆσαι τὰ πέρατα τῆς γῆς δικαιοσύνη ἐστίν, ἐπήγαγε·

Δικαιοσύνης πλήρης ἡ δεξιά σου.

Ὅταν βαθύ τι καὶ προφητικὸν ἀνακύψῃ ζήτημα, σύνδραμε τῷ λόγῳ, μὴ κροτῶν, ἀλλὰ νοῶν· μὴ ἁπλῶς δεχόμενος τὸ κρότον τῶν ῥημάτων, ἀλλὰ τὴν ἔννοιαν βασανίζων τῶν νοημάτων. Ἐὰν γὰρ ᾄδῃς τὰ τοῦ θεοῦ μετὰ ἀληθείας καὶ μάλιστα τὴν φωνὴν ταύτην, ἣν ὁ Δαυὶδ εἶπεν·

Ὑπελάβομεν, ὁ θεός, τὸ ἔλεός σου ἐν μέσῳ τοῦ λαοῦ σου· κατὰ τὸ ὄνομά σου, ὁ θεός, οὕτω καὶ ἡ αἴνεσίς σου ἐπὶ τὰ πέρατα τῆς γῆς. Δικαιοσύνης πλήρης ἡ δεξιά σου

, εὑρίσκῃ καὶ ᾄδων τὰ τοῦ θεοῦ καὶ πληρούμενος πνεύματος ἁγίου. Ὁ γὰρ γνησίως ψάλλων, ἀνακαινιζόμενος τὴν ψυχὴν ἀποτελεῖται ναὸς τοῦ ἁγίου πνεύματος. Μὴ γὰρ μικρὸν νομίσῃς ψαλμῳδίαν εἶναι· δοκεῖ μὲν γὰρ τὴν ἀκοὴν θέλγειν, τῇ δὲ ἀληθείᾳ τὴν ψυχὴν ἐγείρειν. Οὕτω καὶ ὁ μακάριος Ἐλισσαῖος ὁ προφήτης παρακαλούμενος παρά τινων βασιλέων προφητεῦσαι τὰ μέλλοντα λέγει·

Δότε μοι ἄνδρα εἰδότα ψάλλειν.

Ἦλθεν ὁ τῆς μουσικῆς ἔμπειρος καὶ ἐν τῷ ψάλλειν, φησίν, ἐκεῖνον, ἦλθε τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπὶ Ἐλισσαῖον. Τί οὖν; Ἄρα τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον φωναῖς θέλγεται καὶ ἐπῳδαῖς καθέλκεται, εἰ τῇ ψυχῇ ἐπανεπαύετο τῇ προφητικῇ; Ἤρκει ἡ καθαρότης τοῦ προφήτου προσκαλέσασθαι τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον. Διὰ τί οὖν λέγει·

Δότε ἄνδρα εἰδότα ψάλλειν

; Οὐχ ἵνα τὸ πνεῦμα τερφθῇ διὰ τῆς ψαλμῳδίας, ἀλλ’ ἵνα ἐκείνου ψάλλοντος, ὁ νοῦς τοῦ προφήτου ἀνακαινισθεὶς ἄξιος γένηται τῆς τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐπιφοιτήσεως. Διὰ τοῦτο τὸ πνεῦμα καλεῖ, ἵνα δείξῃ, ὅτι οὐ τῇ ψαλμῳδίᾳ ἐθέλχθη, ἀλλὰ τῇ ψυχῇ τῇ ὑπὸ τῆς ψαλμῳδίας διεγερθείσῃ. Οὐκ ἦλθεν ἐπὶ τὸν ψάλλοντα, ἀλλ’ ἐπὶ τὸν ἀκούοντα. Δεῖ μὲν οὖν καθόλου τὰς δυνάμεις τῶν ψαλμῶν ἐρευνᾶν, ἐξαιρέτως δὲ τοῦ σήμερον ἡμῖν ῥηθέντος ἁγίου ψαλμοῦ·

Ὁ κύριος ἐβασίλευσεν, ἀγαλλιάσθω ἡ γῆ, εὐφρανθήτωσαν νῆσοι πολλαί.

Τὸ

ὁ κύριος ἐβασίλευσε

, πῶς ὑπολαμβάνεις; ἆρα ὡς πρόσφατον λαβόντα τὸ τῆς βασιλείας ἀξίωμα; Εἰ μὲν γὰρ εἶπεν ὁ κύριος βασιλεύει, τὴν ἀίδιον αὐτοῦ ἡρμήνευεν ἀξίαν. Νῦν δὲ λέγει·

Ὁ κύριος ἐβασίλευσεν.

Εἴρηται καὶ πρώην ἡμῖν καὶ νῦν λεχθήσεται. Πρὸ τῆς τοῦ Χριστοῦ παρουσίας, πρὸ τοῦ εὐαγγελικοῦ κηρύγματος, ἐβασιλεύετο ἡμῶν ἡ φύσις ὑπὸ τοῦ διαβόλου, ὑπὸ τῆς ἁμαρτίας, ὑπὸ τοῦ θανάτου. Πόθεν τοῦτο; Λέγει Παῦλος·

Ὥσπερ γὰρ ἐβασίλευσεν ἡ ἁμαρτία ἐν τῷ θνητῷ ἡμῶν σώματι, οὕτω καὶ ἡ χάρις βασιλεύσει διὰ Χριστοῦ.

Ἰδοὺ ἡ τῆς ἁμαρτίας βασιλεία, ποῦ ἡ τοῦ διαβόλου; Ἄκουε τοῦ σωτῆρος λέγοντος·

Εἰ ὁ σατανᾶς τὸν σατανᾶν ἐκβάλλει, καθ’ ἑαυτοῦ ἐμερίσθη· πῶς οὖν σταθήσεται ἡ βασιλεία αὐτοῦ;

Ἰδοὺ ἡ τοῦ διαβόλου βασιλεία, ποῦ ἡ τοῦ θανάτου; Ἄκουε Παύλου λέγοντος·

Ἐβασίλευσεν ὁ θάνατος ἀπὸ Ἀδὰμ μέχρι Μωϋσέως καὶ ἐπὶ τοὺς μὴ ἁμαρτήσαντας.

Ἐπεὶ οὖν ἐκράτει ἡ διαβολικὴ τριὰς ἡ κατὰ τῆς ἁγίας καὶ ἀχράντου τριάδος τυραννήσασα, τουτέστιν ὁ διάβολος, ἡ ἁμαρτία, ὁ θάνατος· καὶ ὁ μὲν διάβολος ἠπάτα, ἡ δὲ ἁμαρτία ἔσφαζεν, ὁ δὲ θάνατος ἔθαπτεν. Εὐαγγελίζεται τοὺς τυραννουμένους ὁ Δαυὶδ καὶ λέγει, ὥστε ἐξελθεῖν τὸν ζυγὸν τῆς δουλείας καὶ δέξασθαι τοῦ Χριστοῦ τὴν δεσποτείαν κηρυττομένην·

Ὁ κύριος ἐβασίλευσε.

Πέπαυται τοῦ θανάτου ἡ βασιλεία, πέπαυται τῆς ἁμαρτίας τὸ κράτος, πέπαυται τοῦ διαβόλου ἡ ἐξουσία.

Ὁ κύριος ἐβασίλευσεν, ἀγαλλιάσθω ἡ γῆ.

Ἀγαλλιᾶν γὰρ ὀφείλει ἡ ποτὲ δεδουλωμένη καὶ νῦν ἐλευθερωθεῖσα, ἡ ποτὲ πεπλανημένη καὶ νῦν δεδοξασμένη, ἡ ποτὲ ἐν τάφοις καὶ νῦν ἐν θρόνοις, ἡ ποτὲ ἐν ἀτιμίᾳ καὶ νῦν ἐν τιμῇ.

Ὁ κύριος ἐβασίλευσεν.

Οὕτω καὶ ἀλλαχοῦ λέγεται – Δεῖ γὰρ τὰ συγγενῆ τῶν νοημάτων παράγειν –·

Ὁ κύριος ἐβασίλευσεν, εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο.

Ἡμεῖς ἐνδυόμεθα ἔξωθεν ἱμάτιον, ἵνα τὸ ἀπρεπὲς τῆς φύσεως καλύψωμεν, ὁ δὲ θεός, ἵνα τί καλύψῃ τὴν ἀσώματον φύσιν, τὴν φωτὸς γέμουσαν, μᾶλλον δὲ φωτὸς ἀπαστράπτουσαν; Ἀλλὰ καλεῖ ἔνδυμα αὐτὸ τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ·

Ὁ κύριος ἐβασίλευσεν, εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο.

Εὐπρέπειαν καλεῖ τὴν σάρκα τοῦ Χριστοῦ· εὐπρεπὴς γὰρ ἦν οὐκ ἔχουσα αἶσχος ἁμαρτίας.

Ἁμαρτίαν γὰρ οὐκ ἐποίησε πώποτε οὐδὲ ηὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ.

Ἐνεδύσατο κύριος δύναμιν καὶ περιεζώσατο.

Ἐπειδὴ τὸν βασιλέα ζώνη κοσμεῖ – Ἔστι δὲ ἡ ζώνη βασιλέως γνώρισμα καὶ κριτοῦ –, εἰσάγει αὐτὸν καὶ βασιλεύοντα καὶ κρίνοντα. Λέγει γὰρ Ἠσαΐας·

Ἐξελεύσεται ῥάβδος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαὶ καὶ ἄνθος ἐξ αὐτῆς ἀναβήσεται καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα θεοῦ· καὶ ἔσται δικαιοσύνῃ ἐζωσμένος τὴν ὀσφὺν αὑτοῦ, καὶ ἀληθείᾳ εἰλημένος τὰς πλευρὰς αὐτοῦ.

Τοῦτο τὸ ἔνδυμα τοῦ σωτῆρος, τὸ τῆς σαρκὸς λέγω, κρυφαίως καὶ ἐν εἰκόνι εἶχεν ὁ ἀρχιερεὺς ἐν τῷ νόμῳ. Καὶ πρόσεχε ἀκριβῶς, πῶς αἱ σκιαὶ τὴν ἀλήθειαν ἡρμήνευσαν, πῶς οἱ τύποι τοῦ εὐαγγελίου προέλαμπον. Λέγω δὲ ἠρέμα καὶ κατὰ τὸ δυνατὸν συγκαταβαίνων τῇ ἀκοῇ τῶν ἀκεραίων καὶ τῶν ἀπείρων, ἵνα μὴ ὧδε κἀκεῖσε περιάγωνται. Ἐνεδύετο ὁ ἀρχιερεὺς εἰσιὼν εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων ποδήρη, τουτέστιν, ἱμάτιον ἀπὸ κεφαλῆς μέχρι ποδῶν ἀπῃωρημένον, ἐπωμίδα, ζώνην, περισκελῆ, πέταλον χρυσοῦν, τιάραν, τουτέστι κορυβάντιον, τὸ λόγιον ἐπὶ τοῦ στήθους, καὶ ὅσα διαγορεύει ἡ γραφὴ καὶ ἔστιν ἰδεῖν. Ἄλλα μὲν τὰ σχήματα, ἄλλα δὲ τὰ νοήματα. Οὐ γὰρ πάντως θεὸς ἀναπαύεται ὑακίνθῳ καὶ πορφύρᾳ καὶ κόκκῳ καὶ βύσσῳ. Θεὸς γὰρ ψυχῶν ἀπαιτεῖ καθαρότητα. Ἀλλ’ ἐν τοῖς σωματικοῖς ἄνθεσι διαγράφει τῶν ἀρετῶν τὴν εἰκόνα. Εἰ γὰρ ἀληθῶς ταῖς στολαῖς ἐκείναις ταῖς ἐνδόξοις ἀνεπαύετο, διὰ τί πρὸ τοῦ Ἀαρὼν τὸν Μωϋσῆν οὐκ ἐνέδυσεν; Ἀλλ’ ἦν Μωϋσῆς καὶ γεγυμνωμένος τῆς ἐσθῆτος ἐκείνης, καὶ ἐνδύων αὐτὴν τοὺς ἱερεῖς. Μωϋσῆς οὐκ ἐλούθη ὕδατι καὶ ἔλουεν· οὐκ ἐχρίσθη ἐλαίῳ καὶ ἔχριεν· οὐκ ἐφόρησεν ἱμάτιον ἱερατικὸν καὶ τοὺς ἱερεῖς ἐνέδυσεν· ἵνα μάθῃς, ὅτι τῷ τελείῳ ἀρκεῖ ἡ ἀρετὴ πρὸς κόσμον, λάβε δὲ ἄνωθεν τὸν ἱερέα. Ἔστι γὰρ καὶ αὐτὸ τὸ τοῦ ἐνδύματος ὄνομα ἀμφίβολον καὶ ζητούμενον, τῇ δὲ Ἑλληνικῇ γλώσσῃ μεταποιούμενον. Λάβε οὖν

ἀρχὴν ἀπὸ τῆς κεφαλῆς. Πρῶτον τί ἦν; ἢ τιάρα ἢ τί ὀνομάζει; τί μετὰ τὸ πρόξενον τιάρα; Ἀντὶ τοῦ· τιάρα ἐστὶ τὸ σχῆμα τοῦ ἐνδύματος. Ἐπειδὴ ὁ ἀρχιερεὺς κεφαλὴ ἦν τοῦ λαοῦ, ἔδει δὲ τὸν πάντων κεφαλὴν γινομένου ἔχειν κατὰ κεφαλῆς τὴν ἐξουσίαν· ἀπολελυμένη γὰρ αὐθεντία ἀφόρητός ἐστιν. Ἔχουσα δὲ ἐπικείμενον τὸ σύνθεμα τῆς δεσποτείας, ὑπὸ νόμον ἄγεται. Κελεύει οὖν τὴν κεφαλὴν μὴ εἶναι γυμνήν, ἀλλὰ κεκαλυμμένην, ἵνα μάθῃ ἡ κεφαλὴ τοῦ λαοῦ, ὅτι κεφαλὴν ἔχει. Διὰ τοῦτο καὶ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἐν ταῖς χειροτονίαις τῶν ἱερέων τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ κεφαλῆς τίθεται, ἵνα μάθῃ ὁ χειροτονούμενος, ὅτι τὴν ἀληθινὴν τοῦ εὐαγγελίου τιάραν λαμβάνει, καὶ ἵνα μάθῃ, ὅτι εἰ καὶ πάντων ἐστὶ κεφαλή, ἀλλ’ ὑπὸ τούτους πράττει τοὺς νόμους πάντων κρατῶν καὶ τῷ νόμῳ κρατούμενος, πάντα λογοθετῶν καὶ ὑπὸ τοῦ λόγου νομοθετούμενος. Διὰ τοῦτο γενναῖός τις τῶν ἀρχαίων, Ἰγνάτιος δὲ ἦν ὄνομα αὐτῷ, οὗτος ἱερωσύνῃ καὶ μαρτυρίῳ διαπρέψας, ἐπιστέλλων τινὶ ἱερεῖ ἔλεγε·

Μηδὲν ἄνευ γνώμης σου γενέσθω, μηδὲ σὺ ἄνευ γνώμης θεοῦ τι πρᾶττε.

Τὸ τοίνυν ἔχειν τὸν ἀρχιερέα τὸ εὐαγγέλιον σημεῖόν ἐστι τοῦ ὑπ’ ἐξουσίαν εἶναι. Διὰ τοῦτο λέγει Παῦλος περὶ γυναικὸς ἐχούσης κάλυμμα·

Ἡ γυνὴ ὀφείλει ἔχειν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς τὸ κάλυμμα, ὃ ἦν εἰκὼν ἐξουσίας.

Ἦν οὖν ἡ τιάρα τὸ σχῆμα τῆς ἐξουσίας. Ἦν τὸ πέταλον τὸ χρυσοῦν, ᾧ ἐπεγέγραπτο τὸ γεγραμμένον, ἐν ᾧ ἐκτετύπωτο τὸ τοῦ θεοῦ ὄνομα, καὶ πρῶτον δείκνυσιν, ὅτι ἐξουσία θεοῦ ὄνομα θεοῦ. Μετὰ τὴν τιάραν καὶ τὸ πέταλον δύο λίθοι ἐπὶ τῶν ὤμων σμαράγδινοι, ἔχοντες τὰς ἓξ φυλὰς ἐντεῦθεν καὶ τὰς ἓξ ἐντεῦθεν. Σημεῖον τοῦτο τῆς ἱερατικῆς ὄψεως. Ἀπονέμει δὲ τῷ ἱερεῖ τὸν σμάραγδον δύο ἔχοντα κάλλη· καὶ γὰρ ὠχρότητα ἔχει εὐπρεπῆ καὶ καθαρὸς ὢν κατόπτρου δύναμιν ἐπέχει. Ἐπειδὴ οὖν τὸν ἱερέα δεῖ καὶ ἀσκήσει νήφειν καὶ τὸν βίον κάτοπτρον ἔχειν τοῖς πολλοῖς, βούλεται τῆς ἀρετῆς τὴν εἰκόνα φέρειν τὸν ἱερέα ἐπὶ τῶν ὤμων. Διὰ τί ἐπὶ τῶν ὤμων; Ἐπειδὴ τὸ τοῦ θεοῦ ὄνομα ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, τὸ ἄρθρον ἐπὶ τοῦ ἄρθρου. Καὶ διὰ τί ἐπὶ τῶν ὤμων; Ἐπειδὴ γὰρ πράξεώς ἐστιν σημεῖον. Ἡ γὰρ πρακτικὴ δύναμις ἐν τοῖς ὤμοις ἤρτηται. Βούλεται οὖν τὸ κάλλος τῆς ἀληθείας ἐπὶ τῶν πράξεων εἶναι. Διὰ τοῦτο λέγει ὁ θεὸς πρὸς τὴν Ἱερουσαλήμ ποτε·

Θὲς τὴν καρδίαν σου ἐπὶ τῶν ὤμων σου, θυγάτηρ ἠτιμωμένη, ὅτι κύριος ἔκτισε σωτηρίαν.

Τὰς χεῖρας καὶ τοὺς ὤμους εἰς πράξεις λαμβάνει ἡ γραφή, ὡς ὅταν λέγῃ περὶ τοῦ Δαυίδ·

Καὶ ἐν ταῖς συνέσεσι τῶν χειρῶν αὐτοῦ ὡδήγησεν αὐτούς.

Καὶ ἡ σύνεσις ἆρα ἐν ταῖς χερσίν ἐστιν; Ἀλλ’ ἐν ταῖς συνέσεσι λέγει αὑτῶν τῶν πράξεων. Καὶ ἐπὶ τοῦ στήθους ἐλάμβανεν ὁ ἱερεὺς τὸ λογεῖον τοὺς δώδεκα λίθους ἐγκεκολαμμένους, τουτέστι, σάρδιον, τοπάζιον, σμάραγδον, ἄνθρακα, σάπφειρον, ἴασπιν, ὑάκινθον, ἀχάτην, ἀμέθυσον, χρυσόλιθον, βηρύλλιον, ὀνύχιον. Ἐν τοῖς δώδεκα λίθοις τούτοις ἐμερίζοντο αἱ δώδεκα φυλαί. Βαρὺ τὸ ῥῆμα. Ἄνω ἐπὶ τῶν ὤμων μία ἦν ἡ τῶν λίθων φύσις ἓν ὄνομα ἔχουσα, τὸν σμάραγδον· ἐπὶ δὲ τοῦ στήθους κάτω διάφοροι οἱ λίθοι. Τί βούλεται τοῦτο; Ἐπειδὴ μία φύσις ἡμᾶς ἐγέννησε, διάφοροι δὲ γνῶμαι ἡμᾶς ἐμέρισαν, τὸ μὲν δίδωσι τῇ γνώμῃ, τὸ δὲ τῇ φύσει. Ἦν τοίνυν θεοῦ ὄνομα ἡ πρακτικὴ ἀρετή, ἡ διὰ λόγου καὶ ἀληθείας συνεστῶσα. Καὶ ὑπὸ τὸ κράσπεδον τοῦ ἱερέως τὸ λεγόμενον λῶμα, ἄνθη, ῥῶα καὶ ῥοΐσκοι χρυσοῖ καὶ κώδωνες. Τί ἐβούλετο ταῦτα ἐν τῷ ἱερεῖ; Ἆρα θεὸς ἀνεπαύετο τούτοις τοῖς ἄνθεσιν; ἆρα ἐβούλετο γήϊνα ἄνθη εἶναι περὶ τὸν ἱερέα; Ἀλλ’ ἐν τῷ σχήματι τοῦ ἱερέως ἐξεικονίζει τὰς ἀρετάς. Ἄνω ἐπὶ τῆς κεφαλῆς ὄνομα θεοῦ, ἐπὶ τοῦ στήθους τὸ λογεῖον, τὰ κάτω ἄνθη καὶ καρποί, τὰ τῶν ἀρετῶν κατορθώματα, ἅτινά ἐστιν ἐλεημοσύνη, δικαιοσύνη, φιλανθρωπία.

Δεῖ οὖν ἡμᾶς ἔχειν καὶ τὰ ἀνθοῦντα κάλλη καὶ τὰ πεπληρωμένα. Ἄνθη δέ εἰσιν ἱερέως συντυχία, ὁμιλία, ἦθος ἀγαθὸν, λόγος χρηστός, πίστις, δόξα, ἀλήθεια, δικαιοσύνη· καὶ μεταξὺ τούτων οἱ κώδωνες, ἡ συμφωνία τῶν καλῶν ἔργων. Πᾶσα γὰρ ἀρετὴ ἦχον ἀποτελεῖ. Διὸ λέγει Παῦλος·

Ἀφ’ ὑμῶν γὰρ ἐξήχηται ὁ λόγος τοῦ θεοῦ.

Πόθεν δὲ ἤρξατο ὁ ἦχος;

Καὶ περιῄει, φησὶν, ὁ Ἰησοῦς διδάσκων πᾶσαν πόλιν καὶ πᾶσαν κώμην καὶ θεραπεύων πᾶσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν.

Καὶ ἐξῆλθεν ἦχος περὶ αὑτοῦ εἰς πᾶσαν τὴν γῆν. Πρόσεχε ἀκριβῶς. Εἶδες τῶν ἀρετῶν τὸν κόσμον; Ἐκεῖνος ὁ ἱερεὺς Χριστοῦ ἦν τύπος. Οὐκ ἀλληγοροῦμεν ἐνταῦθα, εἰ μὴ ἀφορμὰς ἐλάβομεν παρὰ Παύλου. Εἰ μὴ Παῦλος ἡρμήνευσε τὴν δύναμιν τῆς δικαιοσύνης, ἡμεῖς ταῦτα μαθεῖν οὐκ ἠδυνάμεθα. Διά τοῦτο ποιεῖ Παῦλος τὸν ἱερέα ἐκεῖνον τύπον τοῦ Χριστοῦ καὶ λέγει·

Οὐ γὰρ εἰς χειροποίητα ἅγια εἰσῆλθεν ὁ Χριστός, ἀντίτυπα τῶν ἀληθινῶν, ἀλλ’ εἰς αὐτὸν τὸν οὐρανόν, ἐμφανισθῆναι τῷ προσώπῳ τοῦ θεοῦ ὑπὲρ ἡμῶν.

Στάσις οὖν ἦν ἐν τοῖς τότε Ἰουδαίοις καὶ ζήτημα ξένον. Ἐπειδὴ γὰρ οἱ ἀπόστολοι ἐκήρυττον τὸν σωτῆρα καὶ βασιλέα καὶ ἱερέα καὶ προφήτην, ἐμάχοντο οἱ Ἰουδαῖοι καὶ ἔλεγον τὰ κατὰ νόμον. Ἄλλη, φησί, φυλὴ βασιλείας καὶ ἄλλη ἱερωσύνης. Ἡ Λευιτικὴ φυλή ἱερωσύνης, ἡ δὲ Ἰούδα βασιλείας φησίν. Εἰ οὖν ὁ Χριστὸς βασιλεύς ἐστιν, οὐκέτι ἱερεύς, εἱ δὲ ἱερεύς, οὐκέτι βασιλεύς. Παῦλος μαχόμενος καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ὑπόνοιαν ἁρμόζων τὸν λόγον φησί· Μὴ γὰρ κατὰ τὴν τάξιν τῆς ὑμετέρας ἱερωσύνης ἀνέστη Χριστός; Παρ’ ὑμῖν διῄρηται βασιλεία καὶ ἱερωσύνη, ἐν δὲ τῷ Χριστῷ συνῆπται.

Σὺ γὰρ ἱερεύς φησι εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.

Διὰ τοῦτο συλλογίζεται καὶ λέγει· Εἰ γὰρ ἡ πρώτη ἱερωσύνη ἦν ἄμεμπτος, τίς χρεία λεχθῆναι κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ ἀνίστασθαι ἱερέα καὶ οὐ κατὰ τὴν τάξιν Ἀαρών;

Μετατιθεμένης γὰρ τῆς ἱερωσύνης, ἐξ ἀνάγκης καὶ νόμου μετάθεσις γίνεται.

Ἀρχιερεὺς τοίνυν ὁ σωτὴρ ἡμῶν, οὐ κατὰ τὸν τῆς θεότητος λόγον, ἀλλὰ κατὰ τὸν τῆς σαρκὸς τύπον· Ἄνω σύνθρονος θεοῦ δι’ ἡμᾶς καὶ ἀρχιερεὺς

κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ

. Περὶ οὗ πολὺς ὁ λόγος, ἀλλ’ οὐ τοῦ παρόντος. Πρόσεχε, παρακαλῶ. Ἦν ἐν τῷ νόμῳ ὁλοκαυτώματα, θυσία περὶ ἁμαρτίας, προσφορά· Ἐλθὼν ὁ σωτὴρ παύει τὰς τυπικὰς προσφορὰς καὶ ποιεῖ τὸ σῶμα τὸ ἴδιον ἀντὶ πάσης θυσίας. Λέγει Παῦλος περὶ τοῦ σωτῆρος·

Διὸ εἰσερχόμενος εἰς τὸν κόσμον λέγει· Θυσίαν καὶ προσφορὰν οὐκ ἠθέλησας, σῶμα δὲ κατηρτίσω μοι· ὁλοκαυτώματα καὶ περὶ ἁμαρτίας οὐκ εὐδόκησας· τότε εἶπον· ἰδοὺ ἥκω· ἐν κεφαλίδι βιβλίου γέγραπται περὶ ἐμοῦ.

Εἰπὼν τὴν προφητείαν Παῦλος καὶ εἰρηκὼς ὅτι

Θυσίαν καὶ προσφορὰν περὶ ἁμαρτίας οὐκ ἠθέλησας, τότε εἶπον· ἰδοὺ ἥκω

, ἀναιρεῖ τὸ πρῶτον, ἵνα τὸ δεύτερον στήσῃ. Καὶ ποῦ ἡ θυσία καὶ ἡ προσφορὰ εὑρίσκεται; Ἐν τῷ σώματι τοῦ Χριστοῦ. Καθὼς λέγει ὁ ἀπόστολος Παῦλος·

Παρακαλῶ ὑμᾶς, ἀδελφοί, διὰ τῶν οἰκτιρμῶν τοῦ θεοῦ, ὡς τέκνα ἀγαπητά, περιπατεῖτε ἐν ἀγάπῃ, καθὼς καὶ ὁ Χριστὸς ἠγάπησεν ἡμᾶς καὶ παρέδωκεν ἑαυτὸν ὑπὲρ ἡμῶν θυσίαν καὶ προσφορὰν τῷ θεῷ, εἰς ὀσμὴν εὐωδίας.

Διὰ σὲ ἀρχιερεύς, δι’ ἑαυτὸν θεός. Εἰς πατέρα καὶ υἱὸν καὶ ἅγιον πνεῦμα ἐβαπτίσθης· τί ἀναιρεῖς τὰ ὀνόματα τὰ ζῶντα καὶ εἰσάγεις ὀνόματα λογισμῶν γεννήματα λέγων· ἀγέννητος καὶ γεννητός, κτιστὸς καὶ ἄκτιστος, ὢν ἀεὶ καὶ μὴ ὢν ἀεὶ; Τούτων ἀνέχεται θεὸς τῶν ματαίων ῥημάτων; Ἓν ῥῆμα, ἵνα μεταβάλῃ προφήτης ποτέ, ἐκινδύνευσεν ἀπολέσθαι. Καὶ βλέπε ῥήματος μικροῦ ἀκριβολογίαν. Τὰ ῥήματα τῶν προφητῶν τινες ἐκάλουν ὑπὸ ἀπειρίας, λῆμμα κυρίου.

Ἐὰν ἐρωτήσῃ σε ὁ λαὸς ἢ ὁ ἱερεὺς ἢ ὁ προφήτης καὶ εἴπῃ σοι· Τί τὸ λῆμμα; εἰπὲ αὐτοῖς, ὅτι τὸ λῆμμα κυρίου ὑμεῖς ἐστέ. Λήψομαι γὰρ ὑμᾶς λῆμμα καὶ ῥάξω ὑμᾶς, ἵνα μὴ λέγητε λῆμμα.

Ἓν ῥῆμα, ἵνα μεταποιηθῇ, ἀπειλεῖ ὁ θεὸς καὶ σὺ ὁλόκληρον δογμάτων ἀκρίβειαν διαστρέφεις, πατρὸς ὄνομα παραγραφόμενος, υἱοῦ ἀξίαν ἀρνούμενος, πνεύματος ἁγίου δόξαν ἀθετῶν; Ἆρα διαφεύξῃ τὰς τοῦ θεοῦ χεῖρας; Βαρὺ καὶ φοβερὸν διαστρέψαι λόγον θεοῦ ζῶντος , κυρίου τοῦ θεοῦ ἡμῶν. Λόγων διαστρεφομένων ἀγανακτεῖ θεός. Δογμάτων διαστρεφομένων οὐκ ἀγανακτεῖ; Μὴ σοφώτερος εἶ τοῦ σωτῆρος; Μὴ ἀκριβέστερος εἶ τοῦ εὐαγγελίου; Φοβήθητι κρῖμα θεοῦ, φοβήθητι ἐκεῖνο τὸ φοβερὸν ὄνομα καὶ ἀπόδυσαι τὴν κακίαν καὶ ἀνάλαβε τὴν μετάνοιαν καὶ ἐγγυᾶται σοι ἡ πίστις τὴν σωτηρίαν. Μετάνοια γὰρ σωτηρίαν ποιεῖ καὶ τῶν ἐν αἱρέσει καὶ τῶν ἐν κακαῖς πράξεσι τυγχανόντων.