Severianus Gabalensis: De fide et lege naturae (1-5)

Πᾶσα γραφὴ θεόπνευστος καὶ ὠφέλιμος

ἀρχὴν ἔχουσα καὶ πηγὴν τῆς εὐσεβείαςἀληθείας

τὸ πνεῦμα τῆς ἀληθείαςεὐσεβείας

. ἀπὸ γὰρ τοῦ ἁγίου καὶ προσκυνητοῦ πνεύματος ὥσπερ ἀπό τινος εὐθαλοῦς καὶ γονίμου πηγῆς πάντα πηγάζει τὰ θεῖαβαθεῖα νάματα. καὶ ὅσα ὁ νόμος διαγορεύει, ὅσα προφῆται θεσπίζουσιν, ὅσα ἀπόστολοι κηρύττουσι, πάντα ταῦταταῦτα πάντα τῷ ἁγίῳ πνεύματι ἀληθινῶς ἀπεικάζεται καὶ ἐπιγράφεται.

πάντα γὰρ ἐνεργεῖ τὸ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πνεῦμα διαιροῦνδιαιρῶν ἰδίᾳ ἑκάστῳ, καθὼς βούλεται.

διὰ τοῦτο πάντα ἀπαστράπτειἀBlattausfall. τὰ κάλλη τῆς εὐσεβείας καὶ λάμπουσιν οἱ λόγοι τῆς ἀληθείας καὶ βρύουσι θησαυροὶ τῆς ἐνθέου σοφίας· θησαυροὶ οὐκ ἐν γῇ κατακρυπτόμενοι , ἀλλʼ ἐν τῷ βάθει τῆς εὐσεβείας θεωρούμενοι· θησαυροὶ ψυχὰς εὐφραίνοντες, ἐννοίας φωτίζοντες, τὴν οἰκουμένην ἐπιστρέφοντες, πᾶσαν τοῦ Ἀδὰμ τὴν πτωχείαν πλουτίζοντες. ὥσπερ γὰρ εἰς πολλὴνεἰς πολλὴν γὰρ κατηνέχθη ταπείνωσιν ὁ τὸ πρωτότυπον κάλλος τῆς εὐσεβείας ἀποδυσάμενοςἀποδυσάμενος τῆς εὐσεβείας, οὕτως ὁ τῇ εὐσεβείᾳ συζῶν καὶ ταῖς ἀρεταῖς κομῶν πλουτεῖ καὶ ἀγάλλεταιοὕτωςοὕτω διὰ τῆς σωτῆρος ἡμῶν τοῦ θεοῦ λόγου συγκαταβάσεως ἐπλουτίσθηLäßt eine Lücke von ca. 21 Buchstaben.Zeichen dafür, dass der Korrektor eine Handschrift der a-Gruppe vor sich hatte? Oder wird in der b-Gruppe, wo der Text vorhanden ist, die Lücke durch eine aus 1Kor 1,5 erschlossene Formulierung ergänzt? Die a-Lesart paßt zum etwas später kommenden ὁ πλουτῶν τῷ λόγῳ τῆς ἀληθείας, ὁ κομῶν ταῖς ἀρεταῖς.. καὶ μαρτυρεῖ Παῦλος ὧδέ πηπῶς λέγων·

εὐχαριστῶ τῷ θεῷ, ὅτι ἐν παντὶ ἐπλουτίσθητε ἐν αὐτῷ, ἐν παντὶ λόγῳ καὶ πάσῃ γνώσει.

ὁ γὰρ θεοῦ λόγον δεχόμενος πλουτεῖ, ὁ δὲ μὴ δεχόμενος θεοῦ λόγον πτωχεύει. καὶ μαρτυρεῖ ἩσαΐαςἹερεμίας λέγων·

καί εἶπον· ἴσωςἴσος πτωχοί εἰσι, διὰ τοῦτο οὐ δύνανταιδύναται ἀκούειν λόγον κυρίου.

ἀλλʼ ὁ μὲν πτωχεύων ὀνειδίζεταιὀνιδίζεται, ὁ δὲ πλουτῶν ἀγάλλεται, ὁ πλουτῶν τῷ λόγῳ τῆς ἀληθείας, ὁ κομῶν ταῖς ἀρεταῖς τῆς ἐγκάρπου φιλοσοφίας· οἷος ἦν ὁ Δαυῒδ Δαυῒδ ὁ λέγων·

ἐγὼ δὲ ὡσεὶ ἐλαία κατάκαρπος ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ θεοῦ.

ἐλαίαἐλαίον κατάκαρπος

, οὐ φύλλοις κομῶσα, ἀλλὰ καρποῖςκαρποὺς εὐσεβείας βρύουσαβρίθουσα. ἔστι γὰρ ψυχὴ πολλάκιςπολλάκης κομῶσα μὲν τοῖς κλάδοις καὶ τοῖς φύλλοις, καρπὸν δὲ μὴ φέρουσα, ὡς περὶ τοῦ Ἰσραήλ Ἱερεμίας ἔλεγεν Ἱερεμίας ἔλεγε περὶ τοῦ Ἰσραήλ ·

ἄμπελος εὐκληματοῦσα ὁ Ἰσραήλ·

[*]

εὐκληματοῦσα,

οὐκ εὐκαρποῦσα. ἀλλʼ ἐκείνη μὲν ἡ ἄμπελος τοιαύτη, ὁ δὲ προφήτης ἀγάλλεται λέγων·

ἐγὼ δὲ ὡσεὶ ἐλαία κατάκαρπος, οὐκ ἐν τοῖς ἔξω κομῶσα, ἀλλʼ ἐνἀλλὰ τοῖς ἔσω βρύουσαβρίθουσα, ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ θεοῦ ἐλαία κατάκαρπος·

οὐδὲοὐδὲν γάρ ἐστι καλὸν τὸ ἔξω τοῦ οἴκου τοῦ θεοῦ πολιτεύεσθαι.

εὑρήσειςεὑρήσης γοῦν πολλοὺς καὶ ἐκτὸς τοῦ λόγου τῆς ἀληθείας ἔργοις ἀγαθοῖς κατὰ τὸ φαινόμενον διαλάμποντας· εὑρήσεις ἂν ἄνδρας συμπαθεῖς, ἐλεήμονας, δικαιοσύνῃ προσέχοντας· ἀλλʼ οὐδεὶς καρπὸς τοῖς ἔργοις αὐτῶν, ἐπειδὴ ἠγνόησανἠγνώησαν τὸ ἔργον τῆς ἀληθείας. καλὰ μὲν γὰρ καὶ τὰ ἔργα, ἀλλὰ δεῖ προηγεῖσθαι τὸ ἔργοντῶν ἔργων τὸ ἀνώτατονἀνώτατον ἡ πίστις .

καὶ γὰρ Ἰουδαίων ποτὲ λεγόντων πρὸς τὸν κύριον·

τί ποιήσομενποιήσωμεν, ἵνα ἐργασώμεθα τὰ ἔργα τοῦ θεοῦ;

ἀπεκρίνατο πρὸς αὐτούς·

Τοῦτό ἐστι τὸ ἔργον τοῦ θεοῦ, ἵνα πιστεύσητε εἰς ὃν ἀπέστειλεν ἐκεῖνος.

ὁρᾷςὅρᾳὅρα, πῶς τὴν πίστιν ἔργον ἐκάλεσεν; οὐκοῦν ἅμα ἐπίστευσας, ἅμα καὶ τοῖς ἔργοις ἐκόμασαςἐκόμησας, οὐχ ὅτι δὲ ἐλλείπειἐλλείπῃ πρὸς τὰ ἔργα, ἀλλʼ ὅτι καθʼ ἑαυτὴν ἡ πίστις πλήρηςπλήρις ἐστὶν ἔργων ἀγαθῶνἀγαθῶν ἔργωνἀγαθῶν; τὰ μὲν γὰρ ἔργα εἰς ἀνθρώπους καὶ ἐξ ἀνθρώπων, ἡ δὲ πίστις οὐκοὐκ ἐξ ἀνθρώπων πρὸς τὸν θεόν· ἡ πίστις τὸντὸ ἐπιστρεφόμενον πολίτην οὐρανῶν ἀποδείκνυσιν· ἡ πίστις τὸν ἀπὸ γῆς ἄνθρωπον θεοῦ συνόμιλον ἀπεργάζεται· οὐδέν ἐστιν ἔξω πίστεως ἀγαθόν. ἐοίκασι δέ μοι, ἀδελφοί, ἵνα εἰκόνιεἰκόνη τινὶ χρήσωμαιχρήσομαι τοῦ λόγου, ἐοίκασιν οἱ ἔργοις κομῶντες ἀγαθοῖς καὶ τὸν θεὸν τῆς εὐσεβείας ἀγνοήσαντες λειψάνοις νεκρῶν καλὰ μὲν ἐνδεδυμένοις, αἴσθησιν δὲ τῶν καλῶν οὐκ ἔχουσι. τί γὰρ ὄφελοςὤφελος ψυχῆς νεκρᾶς τῷ μὲν θεῷ λόγῳ νενεκρωμένηςλόγων νεκρωμένης, τοῖς δὲ ἀγαθοῖς ἔργοις περιβεβλημένης· τὰ ἔργα ἐπʼ ἐλπίδι γίνεται ἀμοιβῆς καὶ στεφάνων. εἰ δὲ τὸν ἀγωνοθέτηνἀγονοθέτην ἀγνοεῖς, ὑπὲρ τίνος ἀθλεῖς; οὐ δεῖ μὲν τὴν πίστιν γυμνὴν εἶναι τῶν ἔργων, ἵνα μὴ ὑβρίζηταιὑβρίζεται· πλὴν ἀνωτέρα τῶν ἔργων ἡ πίστις. ὥσπερ γὰρ ἐν τιμῇτημῇ τοῖς ἀνθρώποις ἔδειἔδει πρῶτον προηγεῖσθαι τὸ ζῇν καὶ οὕτως τὸ τρέφεσθαι – τὸ γὰρ συνέχονσυνέχων τὴν ζωὴν ἡμῶν ἐστὶν ἡ τροφή –, οὕτως δεῖδὴ προηγεῖσθαι ἡμῶν τῆς ζωῆς τὴν εἰς τὸν Χριστὸν ἐλπίδα, τρέφεσθαι δὲ καὶ τοῖς ἔργοις τοῖς ἀγαθοῖς. τὸν μὴ τρεφόμενον καθʼ ἑκάστην [ἡμέραν] καθʼ ἑκάστην ἐγχωρεῖ ζῇνζωὴν πολλάκις, τὸν δὲ μὴ ζῶντα οὐκ ἐγχωρεῖ ζῇν τρέφεσθαι. ἐνήστευσε Μωϋσῆς ἡμέρας τεσσαράκοντα, ἀλλʼ ἐπειδὴ εἶχεν ἐν ἑαυτῷ τὸν ζῶντα λόγον, οὐδὲν αὐτὸν ἐζημίωσεν ἡ τῶν γηΐνων ἔνδεια. οὕτως καὶ ἐπὶ τῆς κατὰ τὴν ψυχὴν καταστάσεως· δεῖ μὲν τοῖς ἔργοις τρέφεσθαι, δεῖ δὲ πρὸ τῶνπροτῶνπρωτῶν ἔργων τὴν πίστιν ἐνδύεσθαι· ἄνευ πίστεως τὸν ἐργαζόμενον ἔργα δικαιοσύνης οὐ δύνῃ παραστῆσαι ζήσαντα, ἄνευ δὲ ἔργων τὸν πιστὸν δύναμαι δεῖξαι καὶ ζήσαντα καὶ βασιλείας οὐρανῶν ἀξιωθέντα. οὐδεὶς ἄνευ πίστεως ἔζησεν· ὁ δὲ λῃστὴς πιστεύσας μόνον ἐδικαιώθη παρὰ τῷ φιλανθρώπῳ θεῷ. καὶ μή μοι λέγε· οὐδὲ γὰρ ἐγὼ τοῦτο φιλονεικῶ, ἀλλʼ ἐκεῖνοἐκεῖνω μόνον παρέστησα, ὅτι ἡ πίστις μόνη καθʼ ἑαυτὴν ἔσωσεν. εἰ γὰρ ἐπέζησε τῇ πίστει καὶ ἔργων ἠμέλησεν, ἐξέπιπτε τῆς σωτηρίας. τὸ δὲ σκοπούμενον νῦν καὶ ζητούμενον, ὅτι καὶ ἡ πίστις καθ’ ἑαυτὴν ἔσωσεν, ἔργα δὲ καθʼ ἑαυτὰ οὐδαμοῦ τοὺς ἐργάτας ἐδικαίωσενἐδικαίωσαν. καὶ θέλειςθέλης ἰδεῖν ἀκριβῶς, ὅτι ἔργα ἄνευ πίστεως οὐ ζωοποιεῖ;

μεμαρτύρητο Κορνήλιος ἐπὶ ἐλεημοσύναιςἐλαιημοσύναις καὶ προσευχαῖς· ἀλλὰ Χριστὸν ἠγνόει θεῷθεὸν μὲν πιστεύων, τὸν δὲ τοῦ θεοῦ θεὸν λόγον οὐδέπω μεμαθηκώς. καὶ ἐπειδὴ ἔργα ἦν καλὰπολλὰ καὶ θαυμαστὰ, ἤρεσκε μὲν τῷ τῶν ἀγαθῶν βραβευτῇ καὶ ἐραστῇ θεῷ· ἀλλʼ ἐπειδὴἐπειδὴἐπεὶ εἶδεν ὁ τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς ἀληθείαςἀληθείας μέγας ὀφθαλμὸς, ὁ ἀπροσωπόληπτος καὶ δίκαιος κριτὴςὀφθαλμὸς, ὁ μέγας κριτὴς, ὅτι καλὰ μὲν

τὰ ἔργα, νεκρὰ δέ ἐστιν οὐκ ἔχοντα πίστιν, ἀποστέλλει ἄγγελον θεῖον βραβεύοντα τοῖς ἔργοις ἄγγελον, ὥστε τὸν καλῶς ἀθλοῦντα στεφανῶσαι τῇ πίστει· ὅςὥς φησι πρὸς αὐτόν· οὐκοῦν οὐκ εἶχεεἶχον τὰ ἔργα σωτηρίαν· εἰ γὰρ, ἐξ ὧν κηρύττει Πέτρος, σώζεται καὶ αὐτὸς καὶ ὁ οἶκος αὐτοῦ, οὐκ εἶχεν οὐδέπωοὐδέποτε ὁ Κορνήλιος ἐκ τῶνMaiuskelfehler (Korrektur vermeintlicher Dittographie)? ἔργων τὴν σωτηρίαν, ἕως αὐτῷ τοῖς ἔργοις ἐβράβευσεν ἡ πίστις. διὰ τοῦτο καὶ Πέτρος, ὁ μακάριος καὶ τίμιος Χριστοῦ ἀπόστολοςὁ μακάριος καὶ φίλος Χριστοῦ καὶ τίμιος Χριστοῦ ἀπόστολος, ἐλθὼν ἐκ τῆς ἸόππηςἸόππης καὶ θεασάμενος τοῦ θεοῦ τὴν χάριντὴν χάριν τοῦ θεοῦ ἐκχυθεῖσανἐκχεθεῖσαν ἐν τοῖς τότε νενομισμένοις ἀλλοφύλοις ἐπιγνώμωνἐπιγνώμον γενόμενος τῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως λέγει·

ἐπʼ ἀληθείας καταλαμβάνομαικαταλαμβάνωμαι, ὅτι οὐκ ἔστι προσωπολήπτης ὁ θεός· ἀλλʼὅτι ἐν παντὶ ἔθνει ὁ ποιῶνφοβούμενος αὐτὸν καὶ ποιῶνφοβούμενος αὐτὸν καὶ ἐργαζόμενοςἐργαζόμενος δικαιοσύνην δεκτὸς αὐτῷ ἐστίν.

οὐκ εἶπεν ὅτι ἐν παντὶ ἔθνει ὁ ποιῶν δικαιοσύνην σώζεται, ἀλλὰ δεκτός

αὐτῷ ἐστι,

τουτέστιν ἄξιος γίνεται τοῦ δεχθῆναι. δεῖ τοίνυν προλάμπειν τῶν ἔργων τὴν πίστιν καὶ ἀκολουθεῖν τῇ πίστει τὰ ἔργα. καὶ μή τις τὴν πίστιν ὑβριζέτω διʼ ἀκαρπίαντῇ ἀκαρπίᾳ μήτε τὰ ἔργα ὑβριζέτω τῇ ἀπιστίᾳἀπιστίᾳἀποστασίᾳ. γενοῦ

ἐλαία κατάκαρπος, ἀλλʼ ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ θεοῦ.

τὸ μὲν γὰρ ἐλαίανἐλαία εἶναι κατάκαρπον ἑρμηνεύει κατὰ τὰ ἔργα, τὸ δὲ ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ θεοῦ τὴν πίστιν δείκνυσιδείκνυσει.

Τίνα δὲ τὰ ἔργα τοῦ θεοῦ; ἅπαντες ἴσμεν, ἐὰν ἐργάζεσθαι θέλωμεν· οὐδὲν γάρ ἐστι κρυπτόν. τὰ μὲν γάρ τῶν δογμάτων ἀμφιβάλλεταιἀμφιβάλεται, τὰ δὲ τῶν ἔργων οὐ κέκρυπται· ἡ γὰρ φύσις ὑπαγορεύειὑἀπαγορεύει τοὺς νόμους. οἴδαμεν ἐξ ἑαυτῶν τί καλὸν καὶ τί πονηρόν. ἔθηκεν γὰρ ὁ θεὸς νόμον ἐν τῇ φύσει ἄγραφον, τὸν φωτίζοντα ἡμῶν τὰς διανοίας. μηδεὶς λεγέτω·

ἐὰν γὰρ ἀρνήσῃ τὸν κοινὸν νόμον, ἐλέγχει σε ὁ τῆς φύσεως νόμος. θέλειςθέλης μαθεῖν, ὅτι ἐν τῇ φύσει ἔπηξεν ὁ θεὸς τοὺς νόμους τοὺς διακρίνοντας, τί καλὸν καὶ τί πονηρόν; αὐτὴν ἡμῶν τὴν ἀναστροφὴν ἐρώτησον, πῶς ἅπαντες οἱ ποιοῦντες τὰ κακὰ φεύγουσι τῶν κακῶν τὴν προσηγορίανπροσηγορίαν καὶ ὅπως ἄκουε· καὶ ὅπως ἄκουε· ὁ μοιχὸς μοιχεύει, μοιχὸς δὲ ἀκούων αἰσχύνεται. εἰπὲ τῷ ὁμολογουμένῳὁμολογημένῳὁμολογουμένοςὁμολογουμένωςὁμολογουμέν2 μοιχῷ καὶ ὃὁ ποιῶν ἥδεται τοῦτο, ἀκούων αἰσχύνεταισχύνεται. καίτοικαὶ τί εἰἡ καλὸν ἡγῇ τὴν ἁμαρτίαν, τί φεύγεις τὴν προσηγορίαν; εἰπὲ τῷ ἐπιόρκῳ καὶ εἰς ὕβριν λαμβάνει τὴντὰ προσηγορίαν τῶν ἰδίων ἔργων· οὕτως αὐτὴ ἡ φύσις κράζει, ὅτι τὸ φαῦλον ἀλλότριον τοῦ ἔργου τοῦ θεοῦ.

καὶ ὃ ἐποίησεν ὁ θεὸς καλὸν καὶ καλὸν λίαν

καὶ οὕτω καλὸν, ὅτι καὶ τοῖς κακοῖς ἐμφύρεται καὶ τὴν κακίαν αἰσχύνεταιαἰσχύνει. εἰπὲ τῷ σώφρονι καὶ ᾧ τῷ ἔργῳᾧ τῷ ἔργῳοὐ τῷ ἔργῳτῷ ἔργῳοὐ τῷ ἔργῳοὐδὲ τὸ ἔργον ἥδεταιαἰδεῖται ὡςκαὶ οὐδὲ τὴν προσηγορίαν αἰσχύνεται. κάλεσον τὸν δίκαιον καὶ τῷ ἔργῳ στεφανοῦται καὶ τῇ προσηγορίᾳ σεμνύνεται· κἂν γὰρ διʼ εὐλάβειαν παραιτήσηται τὸ ὄνομα, ἀλλʼ ἐν τῇ ψυχῇ δέχεται τὴν εὐφημίαντῇ εὐφημίᾳ.

Ἐννόησον, ὅσηὡς ἡπῶς ἡ κακία ἐν κόσμῳ πολιτεύεται καὶ πρόσωπον οὐκ ἔχει. καὶ πῶς οὐκ ἔχει πρόσωπον; ἐὰν λεπτομερῶςλεπτῶς ἐρευνήσῃςἐρευνήσις, οὐδεμίαν εὑρήσειςεὑρήσῃς κακίαν ἐξ οἰκείου προσώπου φαινομένηνφαινομαίνην· ἀλλʼ ἐὰν μὴ δανείσηταιδανήσηταιδυνήσεται πρόσωπον ἀρετῆς, οὐ φαίνεται· καὶ ὅπωςπῶς, ἄκουε· ὁ ψευδόμενος οὐχ ὁμολογῶνὁμολογὸν τὸ ψεῦδος ψεύδεταιφαίνεται, ἀλλʼ ἀληθείαν ὑποκρινόμενος ἀπατᾷ· ὁ ψευδόμενοςἀδικῶν οὐ κηρύττει ὅ ἐστιν, ἀλλὰ σχηματίζεται ὃ μὴ ἔστι, καὶ τότε τὴν ἀδικίαν ἐργάζεταιἀπεργάζεται. ὁμοίως ὁκαὶ δόλιος οὐ δείκνυσι τὸν δόλον, ἀλλὰ σχηματίζεται τὴν φιλίαν καὶ πραγματεύεται τὴν πονηρίαν· ὁ μοιχὸς οὐχ ὁμολογήσας τὴν ἄθεσμον μοιχείαν ἐπιπηδᾷἐπειπηδᾷἐπει πηδᾷἐπεισπηδᾷ τῷ οἴκῳ, ἀλλὰ πλάσμα σωφροσύνης ἐνδυόμενοςἐνδυσάμενος εἰς τὸ στόμα ἐνυβρίζεικἂν ὑβρίζη τὰ θεῖα. ὁρᾷς, ὅτι οἰκεῖον οὐκ ἔχειοὐκ ἔχει οἰκεῖον πρόσωπον ἡ κακία. ὁμοίως καὶ ὁ συκοφάντης, ὅταν εἰσέλθῃεἰσέλθειεἰσέθηεἰσέλθῃ εἰς δικαστήριον, οὐ τοῦτο ὁμολογήσας ὅπερ ἐστὶν εἰσέρχεται, ἀλλὰ μάρτυρα ἀληθείας προστησάμενος τῷ σχήματι, διὰ

τοῦ ψεύδους τὸν μάρτυρα τῆς κακίας ἐνδείκνυται. οὕτω κακία πρόσωπον ἴδιον οὐκ ἔχει, ἐάν μὴ δανείσηταιδανήσηται πρόσωπον ἀρετῆς. διὰ τοῦτο ὁ σωτὴρ ἔλεγεν·

ἐλεύσονται πρὸς ὑμᾶς ἐν ἐνδύμασι προβάτων, ἔσωθεν δέ εἰσι λύκοιλοίκοι ἅρπαγες.

ἀλλ’ εἰς τὸ προκείμενον ἐπανέλθωμεν.