De Carnis Resurrectione (16-20)

Sed cum imperium animae, obsequium carni distribuimus,
prospiciendum est, ne et hoc alia argumentatione subuertant,
ut uelint carnem secus in officio animae collocare,
non quasi ministram, ne et sociam cogantur agnoscere. dicent
enim ministros et socios habere arbitrium ministrandi atque
sociandi et potestatem suae uoluntatis in utrumque, homines
scilicet et ipsos; idcirco cum auctoribus merita communicare,
quibus operam sponte accommodarint: carnem autem nihil
sapientem, nihil sentientem per semetipsam, non uelle non nolle
de suo habentem, uice potius uasculi apparere animae, ut
instrumentum, non ut ministerium. itaque animae t solius
iudicium praesidere, qualiter usa sit uasculo carnis, uasculum
uero ipsum non esse sententiae obnoxium, quia nec calicem
damnari, si quis eum ueneno temperarit, nec gladium ad [*]

bestias pronuntiari, si quis eo latrocinium fuerit operatus.
iam ergo innocens caro ex ea parte, qua non reputabuntur
illi operae malae, et nihil prohibet innocentiae nomine saluam
eam fieri. licet enim nec bona opera reputentur illi sicut nec
mala, diuinae tamen benignitati magis competit innocentes
liberare. beneficos enim debet; optimi est autem, etiam quod
non debetur offerre. et tamen calicem, non dico uenenarium,
in quem mors aliqua ructarit, sed frictricis uel archigalli
uel gladiatoris aut carnificis spiritu infectum, quaero, an minus
damnes quam oscula ipsorum? nostris quoque sordibus nubilum
uel non pro animo temperatum elidere solemus, quo magis
puero irascamur. gladium uero latrociniis ebrium quis non
a domo tota, nedum a cubiculo, nedum a capitis sui officio
religabit, praesumens scilicet nihil aliud se quam inuidias
animarum somniaturum urguentium et inquietantium sanguinis
sui concubinum? at enim et calix bene sibi conscius et de
diligentia ministerii commendatus de coronis quoque potatoris
sui inornabitur aut aspergine florum honorabitur, et gladius
[bene] de bello cruentus et melior homicida laudem suam
consecratione pensabit. est ergo et in uascula et in instrumenta
sententiam figere, ut dominorum et auctorum meritis et ipsa
communicent; ut huic quoque argumentationi satisfecerim, licet
ab exemplo uacet diuersitas rerum. omne enim uas uel instrumentum
aliunde in usus uenit, extranea omnino materia a substantia
hominis; caro autem, ab exordio uteri consata conformata
congenita animae, etiam in omni operatione miscetur illi. nam [*]
etsi uas uocatur apud apostolum, quod iubet in honore tractare,
eadem tamen ab eodem homo appellatur exterior, ille scilicet
limus, qui prior titulo hominis incisus est, non calicis aut
gladii aut uasculi ullius. uas enim capacitatis nomine dicta
est, qua animam capit et continet, homo uero de communione
naturae, quae eam non instrumentum in operationibus praestat,
sed ministerium. ita et [ministerium] tenebitur iudicio,
ut de suo nihil sapiat, quia portio est eius, quae sapit, non
suppellex. hoc et apostolus, sciens nihil carnem agere per
semetipsam quod non animae deputetur, nihilominus peccatricem
iudicat carnem, ne eo, quod ab anima uideatur impelli,
iudicio liberata credatur. sic et cum aliquas laudis operas
carni indicit: glorificate, tollite deum in corpore
uestro, certus et hos conatus ab anima agi, idcirco tamen
et carni eos mandat, quia et illi fructum repromittit. alioquin
nec exprobratio competisset in alienam culpae nec adhortatio
in extraneam gloriae; et exprobratio enim et exhortatio uacarent
erga carnem, si uacaret et merces, quae in resurrectione captatur.

Simplicior quisque fautor sententiae nostrae putabit
carnem etiam idcirco repraesentandam esse iudicio, quia aliter
anima non capiat passionem tormenti seu refrigerii, utpote
incorporalis. hoc enim uulgus existimat. nos autem animam
corporalem et hic profitemur et in suo uolumine probauimus,
habentem proprium genus [substantiae] soliditatis, per quam
quid et sentire et pati possit. nam et nunc animas torqueri
fouerique penes inferos, licet nudas, licet adhuc exules carnis, [*] [*]

probabit Lazari exemplum. dedi igitur aduersario dicere:
ergo quae habet corpulentiam propriam de suo sufficiet ad
facultatem passionis et sensus, ut non egeat repraesentatione
carnis. immo eatenus egebit, non qua sentire quid sine carne
non possit, sed qua necesse est illam etiam cum carne sentire.
quantum enim ad agendum de suo sufficit, tantum et
ad patiendum. ad agendum autem minus de suo sufficit.
habet enim de suo solummodo cogitare uelle cupere disponere,
ad perficiendum autem operam carnis expectat. sic itaque
et ad patiendum societatem carnis expostulat, ut tam
plene per eam pati possit quam sine ea plene agere non
potuit. et ideo in quae de suo sufficit, eorum interim sententiam
pendit, concupiscentiae et cogitatus et uoluntatis. porro
si haec satis essent ad plenitudinem meritorum, ut non
requirerentur et facta, sufficeret in totum anima ad perfectionem
iudicii, de his iudicanda, in quae agenda sola suffecerat.
cum uero etiam facta deuincta sint meritis, facta autem
per carnem administrentur, iam non sufficit animam sine
carne foueri sine cruciari pro operibus etiam carnis. etsi habet
corpus, etsi habet membra, proinde illi non sufficiunt ad sentiendum
quam nec ad agendum perfecte. idcirco pro quo
modo egit, pro eo et patitur apud inferos, prior degustans
iudicium, sicut prior induxit admissum, expectans tamen et
carnem, ut per illam etiam facta compenset, cui cogitata
mandauit. denique haec erit ratio in ultimum finem destinati
iudicii, ut exhibitione carnis omnis diuina censura perfici
possit. alioquin non sustineretur in finem, quod et nunc
animae decerpuntur apud inferos. [si solis animabus destinaretur.]

Hucusque praestructionibus egerim ad muniendos sensus
omnium scripturarum, quae carnis recidiuatum pollicentur. [*]

cui cum tot auctoritates iustorum patrociniorum procurent,
honores dico substantiae ipsius, tum uires dei, tum exempla
earum, tum rationes iudicii et necessitates ipsius, utique
secundum praeiudicia tot auctoritatum scripturas intellegi
oportebit, non secundum ingenia haereticorum, de sola incredulitate
uenientia, quia incredibile habeatur restitui substantiam
interitu subductam, non quia et substantiae ipsi inemeribile
sit aut deo impossibile aut iudicio inhabile. plane
incredibile, si nec praedicatum diuinitus fuerit; nisi quod
etsi praedicatum id a deo non fuisset, ultro praesumi debuisset,
ut propterea non praedicatum, quia tot auctoritatibus praeiudicatum.
at cum diuinis quoque uocibus personat, tanto abest,
ut aliter intellegatur quam desiderant illa, a quibus etiam
sine diuinis uocibus persuadetur. uideamus igitur hoc primum,
quonam titulo spes ista proscripta sit. unum, opinor,
apud omnes edictum dei pendet: resurrectio mortuorum.
duo uerba expedita decisa detersa. ipsa conueniam, ipsa
discutiam, cui se substantiae addicant. cum audio resurrectionem
homini inminere, quaeram necesse est, quid eius
cadere sortitum sit, siquidem nihil resurgere expectabit
nisi quod ante succiderit. qui ignorat carnem cadere per
mortem, potest eam nec stantem nosse per uitam. sententiam
dei natura pronuntiat: terra es et in terram ibis, et
qui non audit, uidet: nulla mors non ruina membrorum.
hanc corporis sortem dominus quoque expressit, cum ipse
substantia indutus diruite, inquit, templum istud, et
ego illud triduo resuscitabo. ostendit enim, cuius sit [*] [*] [*] [*]
dirui, cuius elidi, cuius iacere, cuius et releuari et resuscitari.
— quamquam et animam circumferret trepidantem usque ad
mortem, sed non cadentem per mortem, - quia et scriptura
de corpore, inquit, suo dixerat. atque adeo caro est, quae
morte subruitur, ut exinde a cadendo cadauer renuntietur.
anima porro nec uocabulo cadit, quia nec habitu ruit. atquin
ipsa est, quae ruinam corpori infert, cum efflata est, sicut
ipsa est, quae illud de terra suscitauit ingressa. non potest
cadere quae suscitauit ingressa; non potest ruere quae elidit
egressa. artius dicam: ne in somnum quidem cadit anima
cum corpore, ne tum quidem sternitur cum carne, sedenim
agitatur in somnis et iactitatur; quiesceret autem,
si iaceret. ita nec in ueritate mortis cadit quae nec in
imagine eius ruit. sequens nunc uocabulum mortuorum
aeque dispice, cui substantiae insidat. quamquam in hac
materia admittamus interdum mortalitatem animae assignari
ab haereticis, ut, si anima mortalis resurrectionem consecutura
est, praeiudicium sit et carni non minus mortali
resurrectionem communicaturae, sed nunc proprietas uocabuli
uindicanda est suae sorti. iam quidem eo ipso, quod resurrectio
caducae rei est, id est carnis, eadem erit et in nomine
mortui. [quia caducae rei est resurrectio quae dicitur mortuorm]
sic et per Abraham, patrem fidei, diuinae familiaritatis
uirum, discimus. postulans enim Sarrae humandae locum
de filiis Heth: date ergo, inquit, mihi possessionem [*] [*]
sepulcri uobiscum, et humabo mortuum meum,
carnem scilicet. neque enim animae humandae spatium desiderasset.
et si anima mortalis crederetur, et si mortuus dici
mereretur. quodsi mortuus corpus est, corporum erit resurrectio,
cum dicitur mortuorum.

Et haec itaque dispectio tituli et praeconii ipsius, fidem
utique defendens uocabulorum, illuc proficere debebit, ut, si
quid diuersa pars turbat obtentu figurarum et aenigmatum,
manifestiora quaeque praeualeant et [de] incertis certiora
praescribant. nacti enim quidam sollemnissimam eloquii prophetici
formam, allegorici et figurati plerumque, non tamen
semper, resurrectionem quoque mortuorum manifeste adnuntiatam
in imaginariam significationem distorquent, adseuerantes
ipsam etiam mortem spiritaliter intellegendam. non enim hanc
esse in uero, quae sit in medio, discidium carnis atque
animae, sed ignorantiam dei, per quam homo mortuus deo
non minus in sepulcro iacuerit quam in errore. itaque et resurrectionem
eam uindicandam, qua quis adita ueritate redanimatus
et reuiuificatus deo ignorantiae morte discussa uelut
de sepulcro ueteris hominis eruperit, quia et dominus scribas
et Pharisaeos sepulcris dealbatis adaequauerit. exinde ergo
resurrectionem fide consecutos cum domino esse, cum eum
in baptismate induerint. hoc denique ingenio etiam in conloquiis
saepe nostros decipere consuerunt, quasi et ipsi resurrectionem
carnis admittant. (uae», inquiunt, \'qui non in hac
carne resurrexerit\'; ne statim illos percutiant, si resurrectionem
statim abnuerint. tacite autem secundum conscientiam suam [*] [*] [*]

hoc sentiunt: uae, qui non, dum in hac carne est, cognouerit
arcana haeretica; hoc est enim apud illos resurrectio.
sed et plerique ab excessu animae resurrectionem uindicantes
de sepulcro exire de saeculo euadere interpretantur,
quia et saeculum mortuorum sit habitaculum, id est ignorantium
deum, uel etiam de ipso corpore, quia et corpus
uice sepulcri conclusam animam in saecularis uitae morte
detineat.

Ob huiusmodi igitur coniecturas primam praestructionem
eorum depellam, qua uolunt omnia prophetas per imagines
contionatos; quando, si ita esset, ne ipsae quidem imagines
distingui potuissent, si non et ueritates praedicatae fuissent,
ex quibus imagines deliniarentur. atque adeo si omnia figurae,
quid erit illud, cuius figurae? quomodo speculum obtendes.
si nusquam est facies? adeo autem non omnia imagines sed
et ueritates, nec omnia umbrae sed et corpora, ut in ipsum
quoque dominum insigniora quaeque luce clarius praedicarentur.
nam et uirgo concepit in utero non figurate, et peperit
Emmanuhelem, nobiscum deum, [Iesum] non oblique; et si
oblique \'accepturum uirtutem Damasci et spolia Samariae\',
sed manifeste \'uenturum in iudicium cum presbyteris et
principibus populi\'. nam et tumultuatae sunt gentes in
persona Pilati, et populi meditati sunt inania in persona
Israhelis; astiterunt reges terrae, Herodes. et archontes
congregati sunt in unum, Annas et Caiphas,
aduersus dominum et aduersus Christum eius. qui
et tamquam ouis ad iugulationem adductus est, et
tamquam agnus ante tondentem, scilicet Herodem.
sine uoce — sic non aperuit os suum — dorsum suum [*] [*]

ponens ad flagella et maxillas in palmas et faciem non auertens
a sputaminum iaculis; deputatus etiam inter iniquos,
perfossus manus et pedes, sortem passus in uestimento et
potus amaros et capitum inridentium nutus, triginta argenteis
adpretiatus a proditore. quae hic figurae apud Esaiam, quae
imagines apud Dauid, quae aenigmata apud Hieremiam, ne
uirtutes quidem eius per parabolas profatos? aut numquid
nec oculi patefacti sunt caecorum, nec inclaruit lingua mutorum,
nec manus aridae et genua dissoluta reualuerunt, nec
claudi salierunt ut ceruus? quae si et spiritaliter quoque
interpretari solemus secundum comparationem animalium uitiorum
a domino remediatorum, cum tamen et carnaliter adimpleta
sunt, ostendunt prophetas in utramque speciem praedicasse,
saluo eo, quod plures uoces eorum nudae et simplices
et ab omni allegoriae nubilo purae defendi possunt: ut cum
exitus gentium et urbium resonant, Tyri et Aegypti et Babylonis
(et) Idumaeae et Cartaginensium nauium, ut cum ipsius
Israhelis plagas aut uenias, captiuitates, restitutiones ultimaeque
dispersionis exitum perorant. quis haec interpretabitur magis
quam recognoscet? res in litteris tenentur, ut litterae in
rebus leguntur. ita non semper nec in omnibus allegorica
forma est prophetici eloquii, sed interdum et in quibusdam.