De Gubernatione Dei (1.9-1.12)

nequaquam ergo nobis dolenda est
haec adflictio infirmitatum, quam intellegimus matrem esse
uirtutum. itaque quicquid illud fuerit, quicumque uere religiosi
sunt, beati esse dicendi sunt, quia inter quamlibet dura quamlibet
aspera nulli beatiores sunt quam qui hoc sunt quod uolunt.
soleant quamuis esse nonnulli, qui turpia atque obscena
sectantes, etsi iuxta opinionem suam beati sunt, quia adipiscuntur
quod uolunt, re tamen ipsa beati non sunt, quia quod
uolunt nolle debuerant. religiosi autem hoc cunctis beatiores
sunt, quia et habent quae uolunt et meliora quam quae habent
omnino habere non possunt. labor itaque et ieiunium et paupertas
et humilitas et infirmitas non omnibus sunt onerosa
tolerantibus sed tolerare nolentibus. siue enim grauia haec siue
lenia; animus tolerantis facit. nam sicut nihil est tam leue,
quod non ei graue sit qui inuitus facit, sic nihil est tam graue,
quod non ei qui id libenter exequitur leue esse uideatur.

nisi
forte antiquis illis priscae uirtutis uiris, Fabiis, Fabriciis, Cincinnatis,
graue fuisse existimamus, quod pauperes erant qui
diuites esse nolebant, cum omnia scilicet studia omnes conatus
suos ad communia emolumenta conferrent et crescentes reipublicae\'uires
priuata paupertate ditarent. numquid parcam
illam tunc agrestemque uitam cum gemitu et dolore tolerabant,
cum uiles ac rusticos cibos ante ipsos quibus coxerant focos
sumerent, eosque ipsos capere nisi ad uesperam non liceret?
numquid aegre ferebant, quod auara ac diuite conscientia auri [*] [*]

non despiciebant
tunc, puto, pauperes cultus, cum uestem hirtam ac breuem
sumerent, cum ab aratro arcesserentur ad fasces et inlustrandi
habitu consulari illis fortasse ipsis quas adsurapturi erant
imperialibus togis madidum sudore puluerem detergerent. itaque
tunc illi pauperes magistratus opulentam rempublicam habebant,
nunc autem dines potestas pauperem facit esse rempublicam.
et quae, rogo, insania est aut quae caecitas, ut egestuosa
ac mendicante republica diuitias posse credant stare
priuatas ? tales ergo tunc ueteres Romani erant et sic illi tunc
contemnebant diuitias nescientes deum, sicut nunc spernunt
sequentes dominum.

quamquam quid ego de illis loquor, qui
cura imperii propagandi contemptum propriae facultatis ad
opes publicas conferebant et, licet priuatim pauperes essent,
diuitiis tamen communibus abundabant, cum etiam Graeci
quidam sapientiae sectatores sine ullo publicae utilitatis affectu
prope omni se rei familiaris usu assequendae gloriae auiditate
nudauerint, nec solum hoc, sed etiam usque ad contemptum
doloris ac mortis doctrinae suae culmen erexerint, dicentes
scilicet etiam in catenis atque suppliciis beatum esse sapientem.
tantam uirtutis uim esse uoluerunt, ut non possit esse umquam
uir bonus non beatus. si ergo illi a quibusdam nunc etiam
sapientibus uiris miseri non putantur, qui nullos laboris sui
fructus nisi ex praesenti tantum laude capiebant, quanto magis [*]