Expositione in Paschale Carmen (3)

IN LIBRVM III.

[*] Thalamis pro nuptiis: thalame graece uoluptas, inde thalamus
dicitur, ubi uoluptas perficitur. In ydriis. Lacus appellat
hydrias et dicuntur a latendo, quia ibi latebant aquae; ydor graece
aqua, inde ydriae dicuntur uasa receptui aquarum parata.
Gaudia

fantasia, imaginatio quaedam poetae est, quoniam insensibili
rei dat sensum ut desinerent esse quod [non] erant, et inciperent
esse quod non erant. Inocciduas uuas indeficientes
fideles, nunquam perituros. Pampinus est folium uitis, quod a calore
solis et iniuria imbrium protegit racemos. Ita diuina protectio fideles
sanctae ecclesiae, ne deficiant, (ab) aduersantibus huius seculi protegit
et munit. Post postea, postquam in uinum conuertit aquam.
Febris. Febris dicitur a feruendo, et licet a calore dicatur nonnunquam
frigida est, et in diuina scriptura omnes infirmitates
febris dicuntur nomine. Quantum imperii, uirtutis. Admiratio
est; quantum illius rei dicimus, ut quantum uini, quantum aquae.
Rura uillas. Casas domos pastorales. Castellum,
diminutiuum a castris. Candore miser alii gaudebant
propter suum candorem, iste contristabatur, quia lepra gaudet
in corpore. Lepra graece uarietas, inde leprosus dicitur qui
uariis coloribus maculosum corpus habet. Quaeritur, cur leprosus
in uia occurrit domino; quia lex praecipiebat, ut omnis leprosus a
consortio communis habitationis separetur. Febris febris, licet
a feruore dicatur, aliquando tamen frigore corpus cruciat. In
funere in dubia morte. A funibus funus mors dicitur. (Funes) [*]candelae, candelae sunt funes cera obliti. Coquebat, quia primum
frigida est febris, postea calida. Fontem dicit fidem mulieris,
quae in corde latebat. Iras uexationes nigrorun dicit, non
quod spiritus nigri sunt, non enim accidit color nisi corporibus,
sed nigros dicimus damnatos uel mortuos a graeco, quod est
nicros, et maligni spiritus propter malignitatem dicuntur nigri,
quia licet perpetualiter uiuunt, tamen mortui sunt felicitati aeternae.
Honorem dicit hominem, quia homo honor est omnium
naturarum, per illum enim omnia honorantur. Norat Christus;
diabolus secundum substantiam dei est, quia ipse eum creauit,
secundum autem id quod malus est, non est dei, quia deus eum
bonum creauit et cuncta ualde bona fecit. Arentes algas
siccas herbas. Algae dicuntur purgamenta matris uel alicuius rei,
ideo marina loca petiit, ut ibi quisquis deum uerum esse monstraret.
Cymbae nauiculae. Cymba graece, cumba latine.
Librabant tendebant, modificabant. Librare proprie est aliquid
in altum extendere. Ratis proprie est incastratura trabium uel
strues lignorum. Flabris uentis, inde flabellum diminutiue
paruus uentus. Hyems est quarta pars anni, sed abusiue pro
tempestate ponitur. Procellis magnis undis; procella est
uentus cum aqua mixtus. Vada salsa saliuae aquae maris.
Poeticum est quod dicit salsum, quia mare Galileae dulcem habet
aquam, habilem ad potandum ideo dicit hoc, quia generaliter
dicitur ab amaritudine, et sciendum quia nauigationes domini
in mari fuisse Galileae dicuntur. Naufragia periculosa
putabant se naufragia passuros. Dormire est quiescere, dormitare
ante quietem pigritare et somniculari. Citus cito; uerba
turbatorum, in turbatis enim non est continuus sermo sed separatus.
Exiliens gaudens propter Christum. Auidas
cupidas. Pennas dicuntur habere uenti propter suam uelocitatem.
Prosiluere cum impetu exilierunt; gemino dixit, quia duo
erant. Mala supplicia. Legio. Legio est vi-dc-LX VI demones;
legio keras dicitur graece, macedonice phalanx. Duplex, quia
35 interius erant demones peruasi, exterius uinculis inretiti. Pro [*] [*] [*]meritis, quia dignum erat, ut inmundus mundum peteret. Oletum
et olidum idem est et sunt ton meson, unde semper egent epitheton
adiectiuo nomine. Phalanges multitudines et est
lingua Medorum, quod dicimus legiones. Horrens toruus,
horribilis; tria sunt epitheta sine coniunctione, quae figura uocatur
asyndetos. Sine usu, sine officio. Cum dicit resoluta
ostendit, quid sit paralisis. Lisis, solutio; paralisis, resolutio,
inde paraliticns per sua membra resolutus. Vincula compaginationes.
Nerui sunt uincula corporis, cum uero resoluuntur
laxum et fluuidum reddunt corpus. Malis infirmitatibus.
Quinque modis datur infirmitas: primo propter gloriam dei, ut laudetur
deus sicut in Lazaro et in caeco nato; secundo ad custodiam
uirtutum sicut Paulo, ne insolesceret tanta magnitudine; tertio
ad augmenta uirtutum sicut Tobiae et Iob, qui patienter ferentes
infirmitatem sanctiores fuerunt; quarto propter peccata sicut huic
paralitico; quintus modus est reproborum, qui hic ideo incipiunt
torqueri. ut per haec tormenta ueniant ad aeterna sicut contigit
Herodi et Antiocho. Grata mercede uicaria, quia illum, a
quo portatus fuerat, portabat. Haec dicta sunt per periphrasin.
Clauso ultimo. Functa pro defuncta. Adultae excretae,
quia duodenis erat, digna iam coniugio. Spem dicit, quia in
illa erat spes posteritatis. Funera cadauer. Inundantem
profluum, nomine emorreusa sanguinem fluentem. Ema
graece sanguis, reuo refluo. Filum uocat fimbriam uestimenti
Christi. Mos erat apud Iudeos ut in IIII. angulis pallii
fila ponerent iacintiri, ut per haec discernerentur a ceteris gentibus.
Lugentia. Metonymice sunt lugentia. Culmina moesti tecti
deflentem domum, in qua erant deflentes, per id quod continet
et id quod continetur. Moriens pro mortua. Trepidus
dubius. Vlulans ton meson est. Vlulatus dicitur exercitus insequens
et exercitus fugiens. Funereos funeri aptos tibia
sonantes. Vis est musicae artis, ut gaudentes plus gaudere faciat
et dolentes plus dolere. Plangor luctus. Frequens
magnus. Versis, subest cantilenis qui prius plorauerunt per [*]
dolorem, nunc plangunt propter insperatum gaudium. Contrarium,
esse uidetur, quod dicit euangelista \'mortua\' puella, et hoc quod
dominus non est mortua\'. Vtrumque tamen uerum est, nam hominibus
mortua erat, illi qui suscitare eam poterat, non erat mortua,
sed dormiebat. Biothanatus bis mortuus, nam thanatos mortalis,
athanatos, immortalis. Inclite generose, cleos enim [*]gloria. Filius Dauid dicitur, non aliorum patrum, quia ad eum,
repromissiones de filio dei specialiter factae sunt. Cognosce
pro cognoscere. Torpens pigrescens, deficiens. Sed domus
Israel tantum praecepit eis in Israel ire, ne Iudei occasionem
haberent dicendi ad alios: Pergunt et nos dimittunt. Hoc nomine
ut Israel uocarentur. Verba sunt poetae per parenthesin.
Gratis aduerbium est a gratia. Est autem gratia spontaneum
donum, quod sine merito alicui impenditur, acsi diceret dominus:
Et uos mei estis et oues meae sunt et pascua mea sunt. Nolite
ergo uendere meis ouibus pascua doctrinam uel spiritum sanctum,
qui datur per inpositionem manus. Hoc dixit, ut sacerdotes
exemplum haberent, quatenus ne uenderent sacerdotale ministerium.
In paradyso quidam fons est, ex quo procedunt quattuor flumina :
Geon ipse est Nilus; Phison ipse est Ganges; Tigris et Euphrates
propriis nominibus uocantur. Synagoga dicitur congregatio,
sicut ecclesia conuocatio. Dimenso diminuto. Reduci
reuertenti. Nil tollit sicut solent medici quiddam praecidere
de membris, ut totum corpus sanetur. Instaurans reparans.
Chelydrus diabolus. Cherson, terra; ydor aqua, inde chelidrus
serpens, quia in terra et in aqua potest esse. Despectans
deorsum aspiciens. Iuges continuos, ideo dicit iuges, ne
per aliquot annos putares currere infirmitatem. Ima petunt
terrenis opibus inhiant; inhiare est intendere. Modo allegorizat.
Illa mulier significat illos, qui pondere peccatorum pressi terrenis
opibus delectantur. Maioribus maiora miracula quam sicut
fecit Moyses, plus enim fuit de duobus piscibus et quinque panibus
magnam multitudinem satiare quam de inmensa largitione ,
coturnica. Coturnix idem est et ortigometra. Cophinus et corbis
35 et canthara idem sunt. Aucta amplificata ; tanta copia fragmentorum [*] [*]
suscepta est, quanta non (fuerat apposita. Diem
solem. Pallor nigredo. Poeticum est quod dicit rapiente, poetae
enim dicunt solem sero mergi in oceano, mane surgere in
oriente. Hesperus stella est, quae surgit post occasum solis
et uocatur Venus media nocte, mane uero Lucifer. Arua planities
maris. Arua sunt quicquid sustinent aliquid, arua auium sunt
ager, arua nauium mare, arua hominum terra. Glaueis uiridis
coloris; glaucus dicitur uiridis, est autem color inter album et
nigrum. Sub calle pedestri sub itinere pedum. Genesar
regio est trans mare Galileae et dicitur Genesar, generans auram
sibi, sicut mare tempestatem. Quot quanti. TyrusetSidon
ciuitates sunt maritimae, interpretatur autem Tyrus angustia, Sidon
uenatio, quae etiam ante Sarra uocabatur ... Pro uitio infirmitate.
Cham fuit filius Noe, unde omnes Chananei dicuntur.
Odoratae, quia cibis odorem accipit; odorum est quod ex se
ipso odorem dat, odoratum quod aliunde accipit sicut uestimentum,
odorisecum quod insequitur odorem sicut canis. In sentibus
in errore gentilitatis. De gramine de doctrina euangelii de
scientia dininarum scripturarum, quae Hebreis datae sunt. Hebrei
enim tunc in deum credebant, aliae uero gentes nondum credebant,
unde psalmista: Notus in Iudea deus. Attemperat coaptat;
organum uocat officia membrorum, nostrum enim corpus quasi ex
officio musicae artis constat, quia sicut musica ars foris fidibus
temperatur, ita corpus aequalitate elementorum. Nam infirmitas
corporis nil aliud eat nisi inaequalitas elementorum, sanitas uero
aequalitas illorum est. Organa concordia membrorum ; nerui sunt
uincula corporis. Geminanda multiplicanda s- si ieiuni
reuerterentur, ipse labor itineris famem augeret. Qua turba.
Enorme inmensurabile; norma est regula uel mensura, inde
enormis, cuius per sui magnitudinem mensura non potest inueniri.
Secundi feminei, primus sexus uirilis, secundus muliebris. Et
aetatis secundae pueri uel prima aetas est infantia, secunda
pueritia. Reliquias suas et culmina eadem sunt, est autem [*] [*]
epexegesis quae fit, quando una res aliis uerbis bis repetitur.
Sportarum. Sporta est uas ex foliis palmarum contextum. Poetice- [*]
tice dixit expauisse ipsam famem, messem uocat ipsas reliquias.
Lichnus. Lichnus graece, latine lucerna. Clarum communis
figura est, quae graece dicitur ϰοιυου̃. Ignotos, quia antea
ees non uiderunt Alfa prima littera est Graecorum, w ultima.
Enachos licet postea sit, non est littera sed character numeri, et
per haec significatur \'deus initium et finis\', sicut ipse dicit in
apocalypsi: Ego sum alfa et w, primus et nouissimus. Principium
intelligitur Christus per Moysen, qui in tertia mundi
aetate fuit, finis per Heliam, qui in quinta aetate fuit prope iam
sextam, et adhuc uiuit uel inter Heliam et Moysen stetit, quia
ipse initium et finis prophetiae. Limine uitae in ingressu
quasi in ostio resurrectionis stans, quia iam ultima aduenerat
aetas, in qua electi resurgentes ad uitam aeternam erant transituri.
Deiectus lumina. Figurata locutio deiecta lumina
habens, in deiectione oculorum eius humilitas ostenditur. Tributum
uectigal et dicitur a uehendo. Totus mundus reddebat
censum Caesari V. anno unum nummum aureum. Per alios V.
unum argenteum et per alios aereum; ter quini XV. et hoc est
indictum uel indictio. Gerulum portitorem, piscem uidelicet
qui habebat in ore staterem duo dragmata. Dragma est genus
nummi, quod appendit X. denarios, hinc dicitur quasi decima pars
dragmatis sit, dragma uero aliter est duo denarii et dimidium.
Idem est et stater, praeterea statera dicitur ubi aliquid ponderatur.
Aliter dragma dicitur graece, latine fabula; inde dragmaticum carmen
dicitur fabulosum. Aulae in aula in palatio. Aula
dicta est ab aulaeis cortinis. Est autem aula domus regalis.
Non annis, quia non possumus, sicut apostolus \'Estote paruuli \'
malitia, sensu autem perfecti\'. Nec resupina superba, resupinos
dicimus superbos, qui resupini et erecti solent incedere. [*] [*]