Expositione in Paschale Carmen (1)

IN LIBRVM I.

[*] Paschales

sollemnes. Metaphorice alloquitur lectorem sub
specie conuiuae inuitans ad paschale carmen ueluti ad cenam.
Paschales uocat dapes caelestia mysteria. Dignatus, participium
pro uerbo dignare. Accubitare dicit, quia antiqui cubando
prandebant. Supercilium: cilium dicitur pars corporis pellis,
qua teguntur oculi; \'cillere\' dicunt Graeci mouere, inde cilia dicuntur
a mouendo, sicut palpebrae a palpitando. Hinc supercilia
dicuntur pili, qui superminent oculis. Ponitur hic supercilium pro
superbia, quae maxime oculis deprehenditur. Pone pro depone,
et est aphaeresis. Hoc carmen ideo paschale uocat, quia illius
agni facta narrat, qui \'pascha nostrum immolatus est Christus\'.
Cognoscas intellegas; inter cognoscere et agnoscere hoc
distat: cognoscimus quos nunquam uidimus, agnoscimus quos iam
uidimus. Amicum, amicus quasi animi custos uel animi aequus.
Artificis artificalis. Est autem artificalis codex pompatice conpositus
secularem retinens eloquentiam, diuini autem libri nudis et
simplicibus constant uerbis. Saciare replere, ac si diceret: magis
debes repleri cibo spiritali quam corporali. Cibus est uictus coctus
esui hominum tantum aptus, nam reliquorum animalium crudis est
uictus. Hinc et apud Graecos et homo et cibus brosis uocatur,
eo quod solus in animalibus cocto cibo utatur. Cenis [*] [*]
carminibus. Sensus est: si tu deliciosus i. insolens haberis, ut no- [*]strum carmen flocci pendatur a te eo quod sit modicum, pasce
animum saecularium poetarum carminibus. Caenon graece, commune
latine, inde caena dicitur a communicando, quia ibi multis apud
antiquos prandebant, sicut et conuiuium dicitur a conuiuendo, quod
Graeci sympusion uocant. Sed Cicero dicit melius latine conuiuium,
ducit a conuiuendo, quod Graeci sympusium uocant a compotando.
Quicquid uolat omnia genera auium. Allegorice loquitur.
Tres sunt species philosophiae, quas hic tangit: Ethica, Physica,
Logica. Per mare intellegitur Ethica inmortalis, quae de moribus
hominum disputat; per terram Physica, quae de rerum omnium
natura tractat; per astra Logica rationabilis, quae de diuinis
rebus narrat. Carpsimus sumpsimus. Metaphoram seruat:
per hortum paruum ingenium, per holus modicum carmen, per
testam corpus caducum, fragile uel fictile uult intellegi; unde
apostolus: Nos habemus thesaurum absconditum in uasis fictilibus
corporibus nostris. Grandisonis, grandiloquis carminibus.
Tres sunt caracteres: humilis, medius, grandiloquus, hos omnes
Virgilius tangit. Tragico uili. \'Tragos\' enim graece, hircus
latine; hinc \'tragemata\' graece, uilia munuscula, colobidia hebraice,
latine bellaria. Getae, persona comica est apud Terentium.
Getae ipsi sunt Mysii populi, ioculatores lusibus nimium studentes.
Contagia uitia, scelera. Contagium est morbus porcinus dictus,
quod unius contactu in plures diffunditur, idem est et porrigo
a porrigendo eo quod ab uno in alios porrigat. Monimenta
recordationes, monimentum memoria eo quod mentem moneat.
Niliacis biblis. Nilus est Aegypti fluuius et ibi biblus nascitur.
Biblus enim est maior iuncus, qui et papirus dicitur, unde fiebant
libri apud antiquos. Bibli enim graece, latine libri. Dicitur autem
\'Nilus\' quasi Neonilus nonum trahens limum. Odas laudes.
Resonare concrepare, sicut in psalmo legitur: In psalterio
decachordo psallam tibi. Sed hoc non recipitur de psalterio, [*] [*] [*] [*]
sed de X praeceptis legis. X- chordas uocat uetus testamentum,
in quo X praecepta legis continentur. Psalterium est instrumentum
musicnm habens X chordas et percutitur ab inferioribus et resultat
ab inferioribus. Per \'odas\' X chordarum psalterium unlt intellegi, [*].X. chordas\' -X- legis praecepta. Arcibus in mansionibus.
Arx dicitur altius aedificium in ciuitate, dictum ab \'arcendo*
repellendo, eo quod longe repellat a se hostem, quia etymologia
etiam dicitur. Sceptrum imperium. Est autem gestamen
regis et pro regno ponitur. Principium deus dicitur uel quia
sine initio uel quia omnia quae sunt ab eo initium essendi sumpserunt.
Medullis mentibus. Medulla est interior pars ossium,
dicta eo quod sit media. Curis, cura dicta eo quod cor urat.
Serpit penetrat. Cecropei: Cecrops fuit rex Graecorum
ueneniferis imbutus doctrinis, hinc Cecropeum uenenum dicitur
doctrina illius mala. Spirantis odorem: Hypallage est, debuisset
enim dicere: sectantes odorem spirantis uitae. Pedorem
faetorem. Pedor proprie dicitur faetor pedum. Pagi. Page
graece dicitur fons, inde dicitur uilla, eo quod sit iuxta fontem
sita; inde pagani dicuntur uillani, eo quod longe sint a ciuitate dei
uel quasi ex uno fonte potantes. Laborintus fuit ypogea
subterranea fossa, quam fecit Daedalus. Fabula talis est. Pasiphe
fuit uxor Minois, regis Cretae, quae amauit taurum et per consilium
Daedali, qui erat artificiosissimus, concubuit cum eo, inde
natus est Minotaurus semihomo semitaurus, qui comedebat
homines. Videns autem hoc Daedalus fecit ypogeam subterraneam
fossam cum C. ostiis, in qua inclusus est Minotaurus, quam
domum Laborintum uocauit et dicitur Laborintus quasi labor intus,
quia qui semel ingrediebatur, nunquam reuertebatur. Hinc poeta
metaphorice Laborintum uocat errores Atheniensium, qui uilibus
delectantur carminibus magis quam ueris dictis euangelicae lectionis.
Reuera taurus Minois regis notarius fuit, qui cum Pasipha
concubuit, nomine Minotaurus. Daedalus artificiosissimus fuit, cuius [*]
Domine artificiosi uocantur. Hinc logodaedalos dicimus subdole
loquentes. Labruscam, labrusca uocatur agrestis uitis, dicta [*]
quod in labris uiarum nascitur. Vua dicitur quasi uuida, placidis
unis euangelicae lectionis. Saliunca flos est rosae similis
fetida, dicta a saliendo eo quod cito crescat, quae graece
orcitunica uocatur; saliuncam mittit pro gentilitate. Fana, fone
graece uox; hinc fanum dicitur templum eo quod ibi responsa
dabantur, et profanus quasi porro a fano longe a templo dei.
Metallis simulacris. Iuger est quantum par boum potest
arare in die. Plagas climata, V. zonae sunt mundi, III. inhabitabiles
et duae habitabiles. Toxica autem uocat saecularia
carmina uilium rerum, quae ducunt hominem in tartara. Vireta
uirentia, amoenum dicitur quasi amunium sine officio locus
tantum uoluptati aptus. Per latices per baptismum. Animantur
uiuificantur, hoc est quod in euangelio legitur: Qui
sitit ueniat ad me et bibat, et de uentre eius fluent aquae uiuae;
hoc autem dicebat de spiritu, quem accepturi erant credentes in
eam. Vt messis collectio dei. Per horrea caelestes
mansiones. Merx mercis lucrum, merces mercedis retributio.
Omnipotens: oratio poetae. Omnipotens compositum est ab eo
nomine, quod est omnia et potens, participium quod proprie ad
deum pertinet. Est autem ex nominibus, quae comparatione carent,
quae fit in augendo aut in minuendo. Omnipotens enim est, cuius
potentia nec augeri nec minui potest, ideoque nec comparari.
Potens autem simplex dicitur quasi patens eo quod illi omnia patent.
Aeterne, aeternum a graeco deriuatur quod est eon, quod pro
perpetuo accipitur. Deus graece timor interpretatur, uenit autem
a graeco \'theoro\' uideo. Sedulius hic morem antiquorum seruauit
peetarum et maxime Virgilii, proposuit enim, inuocauit, narranit.
Procella dicitur eo quod percellat homines timore uel naues unda.
Sol dicitur eo quod solus apparet in die; luna dicitur quasi lucina,
ea est et Iuno. Apud gentiles dicitur lucina eo quod in lucem
nascentibus praeest secundum deliramenta gentilium. Luna autem [*] [*] [*] [*]
corniculata est in crescendo et decrescendo. Qui stellas. Hyginus
et Aratus astrologi fuerunt fingentes se scire numerum stellarum,
sed mentiti sunt. Nullus enim hoc scit nisi deus. Potestates,
quia quaedam sunt quae dominantur calori, aliae frigori, aliae
tempestatibus. Diuersa in corpora. Corpus a corruptione dicitur,
quia cito resolui possit et hoc loco corpus intellegi uult omne
quod V sensibus percipitur uel quicquid dextra procreatur. Mysticum
Graeci dicunt secretum, unde mystica dicuntur secreta et
mysterium atque symmistes secretarius. Arca, Arca dicta, quia
quae continet nobis arcana sunt occulta. Modo allegorizat, quod
significet arca. Diluuium. Sicut, inquit, ille qui in arca salui
fuerunt morientibus aliis, ita nunc, per baptismum, in quo fides
sanctae trinitatis continetur, saluantur fideles et damnantur infideles.
Nam diluuium significat peccatum, aqua diluuii baptismum. Callis-
1 i s, callis dicitur a callo a callo pecorum, qua pecora pergunt.
Semita dicitur quasi semis uia. Via dicitur a uehendo quasi uehea
uel, sicut Augustinus dicit, uia dicitur a ui pedum, eo quod pedibus
teratur. Sunt autem IIII genera uiarum callis, semita, uia
et actus. Actus dicitur uia publica duo carpenta recipiens duo
plaustra, unum euntem, alterum redeuntem. Hiemps: hiemps
dicitur ab hemisperio, quod est dimidia pars sperae caelestis. Vernare
est florere, hinc uernale tempus eo quod tunc floret totus
mundus. Patentem apertam, patentem siluam uocat multitudinem
miraculorum. Side e ra a considerando dicta uelut a sidero
uerbo mico, quod significat moueo, quia simul cum caelo mouentur.
Pectus pulmonem, de pulmone enim uox egreditur.
Bibulus, bibulus dicitur multum bibens. Post inuocationem
suam facit narrationem. Chaos, chaos dicitur primordialis confusio.
Viuacibus diu uiuentibus. Viuax dicitur multum qui
uiuit, hinc Virgilius \'uiuacis cornua cerui*. Abusque et
adusque pro ab et ad ponitur. Naturae, quia humanae naturae
est ut moriatur homo uel post C. annos. Mors est priuatio uitae,
dicitur autem mors secundum Augustinum a morsu uetiti pomi. [*] [*]
Grandaeuo situ nimia senectute, situs pro senectute ponitur, [*]
proprie situs dicitur lanugo terrae in locis neglectis soli inaccessis.
Ponitur hic situs pro uetustate. Frigidus dicitur, quia in
iuuenibus sanguis calet, in senibus uero friget; frigidus ergo
uetulus. Cum seniore uiro, quia Abraham iam senex erat,
siquidem Abraham centenarius, Sara uero nonagenaria habebatur.
Senes dicuntur secundum Varronem quasi se nescientes, quia prae
nimia senectute delirant. Plus pietatis habens s. in deum.
In hoc crudelis fuit Abraham, quoniam filium decollare uoluit, sed
pius, quia deum plus quam filium dilexit. Occumberet meret.
Modo allegorizat: Abraham significat deum patrem, Isaac filium,
aries humilitatem. Duas naturas in Christo credimus, unam personam,
et sicut aries immolatus est et Isaac incolumis mansit,
ita humanitas Christi passioni succubuit, sed diuinitas inpassibilis
fuit. Loth interpretatur declinans, Sodoma pecus mutum, quia
contra naturam irrationabiliter peccabant. Chaos confusio
elementorum, perditionem significat mundi. Nota est historia.
Pluit deus ignem et sulphur super Sodomam, quoniam angelus
praecepit Loth et uxori eius, ut fugerent et post se uultum non
deflecterent. Aspiciens uxor eius retro uersa est in statuam salis,
et bene in statuam salis, ut hoc exemplo mentes audientium condirentur,
ne similia perpetrando similia paterentur. Insuaterga,
qui si fecerit, faciet sulcum obliquum tortuosum aut uulnerabit
crura iugalium. Per arantem designat praedicatorem, per arationem
praedicationem ipsam orationem. Sicut enim arator non
debet referre uultum in sua terga, ita praedicator non debet ea
facere, quae praedicat uitanda. Frondea pro frondosa, frondosum
dicitur habens frondes; frondeum uero aliquid de frondibus
ramis factum sicut scena umbraculum. Plexos curuos.
Trisulcis trifidis. Serpens tanta agilitate linguam mouet,
ut uideatur hominibus trisulca. Chelidrus serpens, qui uiuit
in terra et in aqua. Cherson graece terra, ydor aqua, inde
chelidrus quasi chersidrus eo quod in terra et in aqua possit
uiuere. Incedens ingrediens. Baptisma, baptisma hebraice, [*] [*] [*]
balneum graece, lauacrum latine. Rude nouum, hic et
haec rudis et hoc rude, trium generum est et significat nonam,
quando uero uirgam decorticatam, feminini est rudis. Rudus etiam
ruderis neutri generis est, trita tegula uel ruinae maceriarum.
Moyses typum Christi gerebat sicut in apostolo legitur: Omnes
in Moyse baptizati sunt in Christo. Sicut enim saluatus est
populus Israel in mari rubro sub Moyse et exercitus Aegyptiorum
deletus, ita et nos sub Christo in baptismo saluamur et diabolus
cum suis aduersitatibus uincitur. Clamat uox domini super aquas.
Quattuor sunt elementa, quorum duo sibi sociantur in leuitate
ignis et aer, sursum enim semper feruntur; duo sociantur sibi in
grauitate terra et aqua, semper enim a superioribus ad ima
cadunt. Abyssum, abyssum uocat nimiam profunditatem scripturarum,
nam abyssus nimia profunditas dicitur. Nimbis pluuiis.
Nimbus dicitur densa et repentina pluuia et dicitur nimbus
quasi nubus a nubibus, sicut imber quasi umber ab umbra. Ne ctaris
dulcedinis. Nectar generale nomen est omnium dulcedinum.
Siccus dicitur quasi sine suco. Metallum uocat omne
durum. Christus erat panis, quoniam dedit eis panem
sicut ipse dixit \'Ego sum panis uitae\'. Christus petra, quoniam
dedit eis aquam, sicut apostolus ait: Petra autem erat Christus.
Christus in undis, quoniam duxit eos per mare. Rudenti
uociferanti. Ruditus proprie est uox asinorum sicut balatus ouium.
Sol stetit ad Gabaon contra Gabaon, ciuitas est metropolis.
Arma dicuntur eo quod armos tegunt. Famulata obtemperantia.
Iesusnaue et Iosue idem est et interpretatur saluator.
Sine more consuetudine, quia corui prius solent rapere quam
ministrare. Auido cupido, guloso. Ales dicitur ab alis, cornus
a raucitate suae uocis. Heredem Eliseum, heres dicitur
ab herendo uel ab ero domino. Astra, astra dicuntur ab
astreo, astrologo. Sulcos rigas. Tria elementa sulcum faciunt.
Aer diuiditur sagitta, aqua naue, sed cito in se recurrunt, in
terra uero sulcus manet, ignis non recipit sulcum, sed quicquid [*] [*]
inuenit in se conuertit. Helias, si mutetur a in o et accentus [*]in ultima sit, helios sol. Helias interpretatur deus mens dominus,
hel deus, i mens, as dominus. Coetus apud latinos
masculini generis, apud graecos neutri est τον̃ ϰήτοας et pluraliter
τὰ ϰήτη, inde coete grandia legimus, hebraice leuiathan
dicitur. Depositum commendatum. Spirante auxiliante.
Babilonia quam Nabuchodonosor erexerat. Achemeniam.
Achemeniam, rex Parthorum, fuit tanti furoris, ut si semel irasceretur,
nullo modo placari posset, quousque XII homines immolarentur.
Cuius iram iste habebat. Nil urente rogo nil
incendente igne. Rogus est coadunatio lignorum. Vecors sine
corde, ue pro non ponitur, sicut uesanus non sanus. Pecudes
de minoribus, pecora de maribus dicimus. Septena tempora
VII annos. A parte totum, unus quisque enim annus IIII tempora
habet. Hirsutus pilosus, quia in modum aquilarum pili et
ungues eius excreuerant. Nec minus s. similiter, figura est quae
litotes dicitur. cum duo abuegatiua faciunt unum adfirmatiuum.
Tyranni, tyrannus apud Graecos pro rege ponitur, apud Latinos
uero pro inuasore alienae possessionis. Belua trissyllabum est;
resolutio in metro, et posuit singularem numerum pro plurali. -VII.
enim fuerunt leones. I n faucibus, Fauces sunt maxillae, et
dicuntur fauces a fage - i. comedere. Dic ubi. Per recapitulationem
alloquitur naturam sub interrogatione, quam poeta facit sibi
quodammodo respondere. Qui tartara. Modo introducit illam
quasi sibi respondentem. Anum uetulam. Sara duo patiebatur,
nam anus erat et sterilis. In anguem draconem.
Nimbis pluuiis. Filiis Israel Deus pluebat manna; illi
uidentes dixerunt manhu, quod interpretatur \'quid est hoc ?\' ideoque
cibus ille manna dicitur. Volucres, uolucres dicuntur a
crebro uolatu. Tria lustra tria quinquennia. Viro
Ezechiae. Graeci per Olimpiadas per quadriennium numerabant
sua tempora, Romani uero per lustrum per quinquennium, quia
quinto anno redintegrat sol suum ortum. Nam primus annus habet
dies CCCLXV et unum quadrantem, secundus et tertius annus [*]
similiter, quartus uero habet CCCLXVI dies, quia quattuor quadrantes
faciunt unum diem; ipse est bissextus qui quarto anno
inseritur. Quinto uero anno inchoat sol eosdem cursus. Verbi
gratia sol in primo anno est in fronte arietis, secundo in spatulis,
tertio in latere, quarto in renibus, quinto uero in frontem iterum
reuertitur. Lustrum etiam dicitur a Iustrando eo quod Romani
totam ciuitatem quinto anno lustrabant cum cereis et lampadibus
in honorem suorum deorum, quomodo nos facimus per singulos
annos mense Februario in honorem sanctae Mariae. Lustra uero [*]
pluraliter dicuntur cubilia ferarum. Naufragus, naufragus
dicitur qui sustinet damna in mari. Naus graece, nauis latine;
inde naufragium dicitur nauis fractio. Caminus et clibanus
graeca sunt et fornax latinum. Rictus est nimia apertio oris.
Venit autem a uerbo \'ringo\' os aperio. Instimulante
prouocante. Stimulus est proprie uirga habens ferrum in summitate,
qua ammonentur boues. Nempe non, inquit, mirum est si
ista contra naturam facta sunt. Quocumque in quamcunque
partem. Vana uel fana idola. Sinistro peruerso. Dolet
poeta de erroribus paganorum. Idolum diminutiuum est ab idea
forma. Dementia deliramenta. Lira enim sulcus est
aratri, inde deliro exorbito, a uia rationis deuio. Proprie autem
delirare est, quando boues de sulco exorbitant, ita et senes delirare
dicuntur, quoniam a uera locutione recedunt. Bouem apin,
nam apis uocatns est taurus, qui Isidi reginae offerebatur. Semihominemque
simiam, simia enim semihomo et semicanis
est. Tria genera sunt simiarum: una est uillosa, quae spinx dicitur,
alia cercopithecus dicitur caudam habens, tertia sine cauda, quae
simia nuncupatur faciem et pedes ad similitudinem hominis habens,
ceterum uero corpus ad similitudinem canis. Vt uolucrem
ibin. Ciconias dicit Aegyptiacas domesticas, quas Aegyptii
colebant propter serpentes, quos deuorabant. Geminum aequalem.
Geminum pro aequali posuit, quia illi tres dies in initio
Mundi aequales fuerunt, post uero solem quarto die creatum inaequales
sunt dies, aut enim crescunt aut decrescunt non tantummodo
in aequinoctiis. Fugantur obtenebrantur, et hoc [*]
poeticum est, quia stellae a stellando dicuntur. Lignee. Ligneus [*]
dicitur homo, qui lignum adorat, sicut lapideus, qui lapidem adorat.
Surdis ad surdos. Surdus dicitur eo quod sordes capitis
retineat, mutus dicitur a mugitu eo quod uocis sonum naribus
retinet. Culmina a culmo dicuntur. Carduus, carduus est
herba spinosa, quae uulgo calcatripa uocatur. Monstra idola,
idea forma. \'dulia\' seruitus est, inde idolatria seruitus idolorum
et idolatra homo dicitur seruiens idolis. Montem. Montem
appellat difficile carmen euangelii. Tolis, Tolus est summa
pars tecti, unde contignatio procedit. Vbi dantur digna
petenti. Illud tangit quod in euangelio dicitur: Petite et accipietis.
Reprobus reprobatus. Angulus populus lude..
orum. Ille lapis est Christus, qui reprobatus fuit a Iudeis,
quando dixerunt: Nolumus hunc regnare super nos, et in psalmo:
Lapidem quem reprobauerunt et cet. Lapis angularis dicitur Christus,
quia coniungit sibi gentilem populum et Iudaicum, ueluti lapis
coniungit parietes. Simplet simplum faciat. HISTORIA DE
ARRIO. Arrius fuit doctor Alexandriae ciuitatis, quae est metropolis
Aegypti, quam aedificauit magnus Alexander. In qua erat
Petrus episcopus, sub quo iste erat doctor scholae. Qui latenter
docebat esse Filium minorem Patre et Spiritum sanctum minorem
utroque. Tunc Petrus missus est a Licinio, socio Constantini, in
carcerem propter fidem catholicam, quam praedicabat. Cui Christus
apparuit in specie pueri pulcherrimi inductus colobio candidissimo
adeo ut uix conspicl posset, sed dilacerato ueluti a canibus.
Deinde Petrus grauatus pondere catenarum, quibus erat ligatus
et non ualens surgere, clamauit dicens: Domine quis ita te affecit
dilacerauit? Cui dixit Dominus: Arrius me scidit, diuisit enim
me a patre meo, sed uide ne ei communices. Postea interfecto
Licinio a Constantino, quia eius imperium uolebat praeripere, congregauit
Constantinus maximam synodum trecentorum uidelicet
et X ei VIII episcoporum exceptis diaconibus et abbatibus, ubi [*] [*]
\' iussus est uenire Arrius, ut ibi eius patesceret fides. Qui cum
adpropinquasset ad synodum, sancto Alexandro episcopo in oratione
perseuerante nimio terrore arreptus est, adeo ut omnia uiscera
eius dolore deficerent. Tunc iussit sibi parari latrinas. Ad quas
cum uenisset, diffusa sunt omnia uiscera eius, quia iusto indicio[*]dei sicut uacuus erat mente, sic remansit uacuus uentre. Curua
per auia per falsitatem praui dogmatis. Auium est locus
sine uia, a pro sine ponitur. Nepos, nepos dicitur filius filii
et nepos quasi natus post. Quando filium. aut filiam significat,
facit hic nepos et haec neptis, quando uero luxuriosum, hic et haec 10
nepos. Aui, auus dicitur quasi auitus antiquus. Totum
commune. Communio uel communitas in sancta Trinitate est
exceptis relatiuis nominibus. Quod potest cathegorizari de patre,
hoc de filio, hoc de spiritu sancto: ut bonus, magnus, pius,.
omnipotens et cet. exceptis sicut supra dictum est relatiuis nomini-15
bus. Quo crescat ubique perfectus est non creatus. Arrius
dicebat esse creaturam\', sed mentitus est, non enim fuit creatus,
sed genitus. Nam quia qui summus excelsus. Intellege
uim uerborum: Non hic est filius qui et pater, sed hoc est filius
quod et pater una substantia. Distat inter hic et hoc, hic ad 20
personas, hoc ad substantiam pertinet. Vnum sumus. Non
dixit \'unus\' sed \'unum\' una substantia. Arrius unum
unam substantiam scire debet. Ille enim dicebat tres esse personas
bene, et tres substantias male. Dicebat enim Filium minorem Patre,
Spiritum sanctum minorem utroque et contra Sabellius unam sub- 25
stantiam bene, sed unam personam male. Dicebat enim: Pater
quando uult, pater est, quando uult, filius est, quando uult, spiritus
sanctus est. Iste Sabellius fidem ternam debet scire. Ast
hic Arrius. Cachinnus est dissolutus risus crispus.
Potest etiam hoc ad philosophos referri, nam philosophus aliquis so
multum loquitur sicut Epicurus, qui de creatione mundi multa
dixit. Dicebat enim mundum ex atomis constare. Tacet nimis
alter sicut Pythagorici, qui quinquennio discebant, per quinquennium [*]
silentes meditabantur; ambulat Peripateticus, stat Stoicus, amat
fletus Socrates. qui semper flebat eo quod uideret homines huius
saeculi uitia sectari, crispat cachinnum Democritus, qui semper
risisse dicitur, quia uidebat homines auaritiam et turpia lucra
huius saeculi sectari. Hinc luuenalis perpetuo risu agitare solebat
pulmonem Democritus\'. Vexilla dicuntur a uehendo. Vexillum [*]
est signum militare. Ianua uos. Apostrophum facit ad
illos, qui Christo militant. Ianua dicitur Christus, quia per ipsum
uenitur ad ipsum. Ianua est initium domus et dicitur a Iano
deo, cui consecratum erat initium uniuscuiusque rei. Inde Ianuarius
mensis dicitur eo quod anni sit principium. In albo
in caelesti libro. Album est tabula, ubi scribebantur eorum nomina,
qui ad militiam recipiebantur, et si aliquis eorum interemptus
esset, ad caput nominis ipsius 8 littera scribebatur, quae mortem
significat. Tremit sonat atque dicit: Parate uiam domino.
Leo magnam uocem habet et ipse est rex bestiarum, propter quod
uero Marcus in similitudinem leonis pingitur, quia ea uoce suum
inchoauit euangelium ut uox clamantis in deserto, et regalem
Christi describit dignitatem. Iuuenci, uituli. Iuuencus dicitur
a iuuamine eo quod iuuamen praebeat ad sulcandam terram
hominibus. Iuuencus enim erat solitus immolari in templo, et
Lucas ea describit, quae dominus in templo et circa templum
gessit. Iohannes per aquilam designatur, quia sicut aquila in
reuerberatis oculis solem aspicit, ita Iohannes supra omnes caelos
uolitans diuinitatem Christi, quam ceteri euangelistae describebant.
Proceres principes. Proceres proprie dicuntur mutuli
capita trabium, quae eminent in aedificiis. Hinc principes
proceres dicuntur eo quod emineant inter ceteros. Mensis uocatur
a mene a luna, quia secundum cursum lunae mutantur menses.
Maniplos primitiuum est, inde manipulus diminutiuum, proprie
autem quingenti milites, idem est et cohors. Manipulos uocat
bona opera. Meto est colligo, inde dicitur messis, quod singulis
annis colligatur. Metior metiris est mensuro, metor metaris est [*] [*]
eligo. Ab hoc loco incipit poeta exequi quod promisit. Promisit
enim se scripturum ab Adam usque ad natiuitatem Christi.