Appendix Decem Monumentorum Veterum (1-5)

I. Gesta apud Zenophilum

Incipiunt gesta, ubi constat traditorem Siluanum, qui cum

ceteris
ordinauit Maiorinum, cui Donatus successit.

Constantino Maximo Augusto et Constantino iuniore nobilissimo
caesare consulibus Idibus Decembribus. Sexto Thamugadiensi,
inducto et applicito Uictore grammatico, adsistente etiam Nundinario
diacono Zenophilus uir clarissimus consularis dixit: quis
uocaris? respondit: Uictor. Zenophilus uir clarissimus consularis
dixit: cuius condicionis es? Uictor dixit: professor sum Romanarum
litterarum, grammaticus latinus. Zenophilus uir clarissimus consularis
dixit: cuius dignitatis es? Uictor dixit: patre decurione Constantiniensium,
auo milite; in comitatu militauerat; nam origo
nostra de sanguine Mauro descendit. Zenophilus uir clarissimus
consularis dixit: memor fidei et honestatis tuae simplicitor designa,
quae causa fuerit dissensionis inter christianos. Uictor dixit: ego
dissensionis originem nescio; unus sum de populo christianorum.
siquidem cum essem apud Carthaginem, Secundus episcopus cum
Carthaginem tandem aliquando uenisset, dicuntur inuenisse Caecilianum
episcopum nescio quibus non recte constitutum, illi contra
alium instituerunt. inde illic apud Carthaginem coepta dissensio
est et inde originem scire dissensionis plene non possum, quoniam
semper ciuitas nostra unam ecclesiam habet et, si habuit dissensionem,
nescimus omnino. Zenophilus u. c. consularis dixit:

Siluano
communicas? Uictor respondit: ipsi. Zenophilus u. c. consularis
dixit: cur ergo intermisso eo, cuius innocentia purgata est? et
adiecit: adseueratur praeterea te aliud certissime scire, quod [*]
Siluanus traditor sit; de eo confitere. Uictor respondit: hoc nescio.
Zenophilus n. c. consnlaris Nnndinario diacono dixit: negat se
Uictor scire, quod Siluanus traditor sit. Nundinarius diaconus
dixit: scit ipse, nam tradidit codices. Uictor respondit: fugeram.
hanc tempestatem et, si mentior, peream. cum incursum pateremur
repentinae persecutionis, fugiuimus in montem Bellonae. ego sedebam
cum Marte diacono et Uictor presbyter. cum ab eodem Marte
quaererentur omnes codices, negauit se habere. tunc Uictor dedit
nomina omnium lectorum. uentum est ad domum meam, cum absens
essem. ascensum est a magistratibus et snblati sunt codices
mei. eum ego uenissem, inneni codices sublatos. Nnndinarins
diaconus dixit: tu ergo respondisti apud acta, quoniam dedisti
codices. quare negantur haec, quae prodi possunt? Zenophilus
u. c. consularis Uictori dixit: simpliciter confitere, ne strictius
interrogeris.

Nundinarius diaconus dixit: legantur acta. Zenophilus n. c. consularis
dixit: legantur, et dedit Nnndinarins et exceptor recitanit:

"Diocletiano VIII et Maximiano VII consulibus XI111 Kal. Iunias
ex actis Mnnati Felicis flaminis perpetui, curatoris coloniae Cirtensium.
cum uentum esset ad domum, in qua christiani conneniebant,
Felix flamen perpetuus curator Paulo episcopo dixit:

proferte
scripturas legis et, si quid aliud hic habetis, ut praeceptum est,
ut iussioni parere possitis. Paulus episcopus dixit: scripturas lectores
habent. sed nos, quod hic habemus, damus. Felix flamen
perpetuus curator Paulo episcopo dixit: ostende lectores aut mitte ad illos. Paulus episcopus dixit: omnes cognoscitis. Felix flamen
perpetuus curator reipublicae dixit: non eos nonimus. Paulus
episcopus dixit: nouit eos officium publicum, id est Edudus et
Iunius exceptores. Felix flamen perpetuus curator reipublicae
dixit: manente ratione de lectoribus, quos demonstrabit officium; 10
uos quod habetis, date. sedente Paulo episcopo, Montano et [*] [*]
Uictore Deusatelio et Memorio presbyteris, adstante Marte cum Helio
diaconis, Marcuclio Catnllino Siluano et Caroso subdiaconis, Ianuario
Meraclo Fructuoso Miggine Saturnino Uictore et ceteris fossoribus,
contra scribente Uictore Aufidi in breui sic: calices duo aurei,
item calices sex argentei, urceola sex argentea, cucumellum argenteum,
lucernas argenteas septem, cereofala duo, candelas breues
aeneas cum lucernis suis septem, item lucernas aeneas undecim
cum catenis suis, tunicas muliebres LXXXII, mafortea XXXVIII,
tunicas uiriles XVI, caligas uiriles paria XIII, caligas muliebres
paria XLVH, coplas rusticanas XVIIII. Felix flamen perpetuus
curator reipublicae Marcuclio Siluano et Caroso fossoribus dixit:
proferte hoc, quod habetis. Siluanus et Carosus dixerunt: quod
hic fuit, totum hoc eiecimus. Felix flamen perpetuus curator reipublicae
Marcuclio Siluano et Caroso dixit: responsio uestra actis
haeret. postea quam in bibliothecis inuenta sunt [ibi] armaria
inania, IUI protulit Siluanus capitulatam argenteam et lucernam
argenteam, quod diceret se post orcam eas inuenisse. Uictor Aufidi
Siluano dixit: mortuus fueras, si non illas inuenisses. Felix flamen
perpetuus curator reipublicae Siluano dixit: quaere diligentius, ne
quid hic remanserit. Siluanus dixit: nihil remansit, totum hoc
eiecimus. et cum apertum esset triclinium, inuenta sunt ibi dolia
IIII et orcae VI. Felix flamen perpetuus curator reipublicae dixit:
proferte scripturas, quas habetis, ut praeceptis imperatorum et
iussioni parere possimus. Catullinus protulit codicem unum pernimium
maiorem. Felix flamen perpetuus curator reipublicae Marcuclio
et Siluano dixit: quare unum tantummodo codicem dedistis?
proferte scripturas, quas habetis. Catullinus et Marcuclius dixerunt:
plus non habemus, quia subdiacones sumus; sed lectores
habent codices. Felix flamen perpetuus curator reipublicae Marcuclio
et Catullino dixit: demonstrate lectores! Marcuclius et Catullinus
dixerunt: non scimus, ubi maneant. Felix flamen perpetuus
curator reipublicae Catullino et Marcuclio dixit: si, ubi manent, [*]
non nostis, nomina eorum dicite. Catullinus et Marcuclius dixerunt:
nos non sumus proditores. ecce sumus, iube nos occidi. Felix
flamen perpetuus curator reipublicae dixit: recipiantur. et cum
uentum esset ad domum Eugeni, Felix flamen perpetuus curator
reipublicae Eugenio dixit: profer scripturas, quas habes, ut praecepto
parere possis. et protulit codices quattuor, Felix flamen
perpetuus curator reipublicae Siluano et Caroso dixit: demonstrate
ceteros lectores. Siluanus et Carosus dixerunt: iam dixit episcopus,
quia Edusius et Iunius exceptores omnes nouerunt; ipsi tibi demonstrent
ad domus eorum. Edusius et Iunius exceptores dixerunt: nos eos demonstramus, domine. et cum uentum fuisset ad domum
Felicis sarsoris, protulit codices quinque; et cum uentum esset ad
domum Uictorini, protulit codices octo; et cum uentum fuisset
ad domum Proiecti, protulit codices V maiores et minores II; et
cum ad grammatici domum uentum fuisset, Felix flamen perpetuus curator Uictori grammatico dixit: profer scripturas, quas habes,
ut praecepto parere possis. Uictor grammaticus optulit codices II
et quiniones quattuor. Felix flamen perpetuus curator reipublicae
Uictori dixit: profer scripturas; plus habes. Uictor grammaticus
dixit: si plus habuissem, dedissem. et cum uentum fuisset ad
domum Eutici Caesariensis, Felix flamen perpetuus curator reipublicae
Euticio dixit: profer scripturas, quas habes, ut praecepto
parere possis. Euticius dixit: non habeo. Felix flamen perpetuus
curator reipublicae Euticio dixit: professio tua actis haeret. et cum
uentum fuisset ad domum Coddeonis, protulit uxor eius codices
sex. Felix flamen perpetuus curator reipublicae dixit: quaere, ne
plus habeatis, profer. mulier respondit: non habeo. Felix flamen
perpetuus curator reipublicae Boui seruo publico dixit: intra et
quaere, ne plus habeat. seruus publicus dixit: quaesiui et non
inueni. Felix flamen perpetuus curator reipublicae Uictorino Siluano
et Caroso dixit: si quid minus factum fuerit, uos contingit
periculum."

Quibus lectis Zenophilus u. c. consularis Uictori dixit: confitere
simpliciter! Uictor respondit: non fui praesens. Nundinarius

diaconus
dixit: legimus epistulas episcoporum factas a Forte. et legitur 55 [*]
a Nundinario diacono: "testis est Christus etangeli ei us, quoniam
tradiderunt, quibus communicastis, id est Siluanus a Cirta traditor
est et fur rerum pauperum; quod omnes uos episcopi, presbyteri,
diacones, seniores scitis de quadringentis follibus Lucillae, clarissimae
feminae, pro quo uobis coniurastis, ut fieret Maiorinus
episcopus, et inde factum est schisma; nam et Uictor fallo uestri
praesentia et populi dedit folles uiginti, ut factus esset presbyter,
quod scit Christus et angeli eius."

Et recitatum est exemplum epistolae: "Purpurius episcopus
Siluano coepiscopo in domino salutem. uenit ad me Nundinarius
diaconus filius noster et petiit, has litteras deprecatorias a me
ad te, sanctissime, dirigerem, ut, si fieri posset, pax inter te et
ipsum sit. hoc enim nolo fieri, ut nemo sciat, quid inter nos
agatur, si uolueris scripto tuo, ut et ego solus ibi in re praesenti
ueniam et dissensionem ipsam de inter uos amputem. manu sua
enim mihi tradidit libellum rei gestae, pro qua causa tuo praecepto
fuerit lapidatus. non est uerum, ut pater castiget filium
contra ueritatem, et scio, quia uera sunt, quae in libello mihi
tradito sunt conscripta. quaere remedium, quo modo poterit ibi
malignitas ista extingui, antequam flamma exsurgat, quae post
demum extingui non poterit sine sanguine spiritali. adhibete conclericos
et seniores plebis ecclesiasticos uiros et inquirant diligenter,
quae sunt istae dissensiones, ut ea, quae fiunt., secundum fidei.
praecepta fiant. non declinabis ad dexteram uel ad sinistram,
libenter autem aurem conmodare nolis malis instructoribus, qui
nolunt pacem. omnes nos occiditis ... et alia manu: uale."

Item exemplum epistulae : "Purpurius episcopus clericis et
senioribus Cirtensium in domino aeternam salutem! clamat

Moyses
ad omnem senatum filiorum Israel dixitque illis, quae dominus
iubeat fieri. sine consilio seniorum nihil agebatur. itaque et uos,
carissimi, quos scio omnem sapientiam caelestem et spiritalem
habere, omni uestra uirtute cognoscite, quae sit dissensio haec,
et perducite ad pacem. dicit enim Nundinarius diaconus, quod [*] [*]
nihil nos lateat, unde haec dissensio est inter carissimum nostrum
Silnanum et ipsum. tradidit enim mihi libellum, in quo omnia
sunt conscripta. dixit enim et uos non latere. ego scio, quia auris
non est. bonum quae rite remedium, quomodo extinguatur haec res
sine periculo animae uestrae, ne subito, cum personam accipitis,
in indicio ueniatis. iustum indicium inter partes indicate secundum
grauitatem uestram et institiam. canete nobis, ne declinetis in
dexteram neque in sinistram: dei res agitur, qui scrutatur cogitationes
singulorum. elaborate, nemo sciat, quae sit coniuratio haec.
uestra sunt, quae libello continentur. non est bonum; dicit enim
dominus: ex ore tuo condemnaberis et ex ore tuo instificabers."

Item alia recitata: "Siluano fratri carissimo Fortis in domino
aeternam salutem! uenit ad me filius noster Knndinarins diaconus
et retulit er quae inter te et illum contigerint ut per maliuoli
intercessum, qui uuit animas iustorum a nia ueritatis auertere.
cum haec audirem, mente defectus sum, quod talis dissensio inter
uos uenit. dei enim sacerdos ut ad hoc ueniat * quod non nobis
expediat, [ne] fiat. nunc ergo petite eum, ut, quod potest, cum
ipso pax domini saluatoris Christi sit, non ad publicum ueniamus
et a gentibus damnemur. scriptum est enim: uidete, ne, dum
mordetis et consumamini inuicem, ab innicem consumamini.
ergo peto dominum, ut tollatur de medio nostrum

hoc
scandalum, ut possit res dei cum gratiarum actione celebrari domino
dicente: pacem meam do nobis, pacem meam relinquo
nobis. quae pax poterit esse, ubi dissensio est, aemulationes
sunt? nam cum ego a milite essem &SS... separatus et in illo
uenissem cum iniuria tali, deo conmendani animam meam et remisi
tibi, quia deus uidet mentes hominum et eorum, sine a te ad
illos perductus sum. sed deus nos liberauit et tecum seruimus.
ergo sicuti dimissum est nobis, et uos reconciliamini paci, ut in
nomine Christi possimus cum gaudio pacem celebrare. nemo sciat."

"Fratribus et filiis, clero et senioribus Fortis in domino [*] [*]

aeternam salutem! uenit ad me filius mens Nnndinarius diaconus uester
et retulit de ea, quae contra uos sunt gesta; nec non utique a
nobis debuit conponi, ne uentum esset, ut talem insaniam passi
a quibus lapidarentur pro neritate, quod et uos et nos scimus,
sicuti nobis retnlistis; et scriptum est: non est sapiens quisquam
inter nos, qui possit iud ica re inter fratres? sed et
frater cum fratre iudicatur, sed apud infideles, sicuti nos
cum in iudicio non intenditis. sic ad hoc exilitum est, ut gentibus
demus tale exemplum, ut, qui per nos deo credebant, ipsi nobis
maledicant, cum ad publicum peruenimus? ergo ne ad hoc ueniatur,
nos, qui spiritales estis, facite, ut nemo sciat, ut cum pace pascha
celebremus et hortemini eos paci reconciliari et dissensio non sit,
ne, cum ad publicum uentum fuerit, incipiatis et uos periclitari,
si hoc factum fuerit, et postea nobis inputetis. dabitis quam
plurime tu, possessor Donati presbyter, singuli Ualeri et Uictor,
qui omnia scitis acta, date operam, ut pax sit uobiscum."

Item alia recitata: "In domino aeternam salutem! peruenit ad

nos Nundinarius filius tuus, non tantum ad me sed et ad fratrom
nostrum Fortem et grauem querelam referens. miror grauitati tuae
sic te egisse cum filium tuum, quem tu nutristi et ordinasti. si
enim aedificium terrae structum sit, non additur quid caeleste,
quod per manum sacerdotis aedificatur? sed non est tibi mirandum
scriptura dicente: perdam sapientiam sapientium et prudentiam
prudentium reprobabo, et iterum dicit: potius dilexerunt
homines tenebras magis quam lucem, sicuti et tu
facis. sufficiat nobis omnia scire. super quod et frater noster
Fortis tibi scripsit, nunc petierim de caritate tua, frater benignissime,
ut subpleas dictum Esaiae prophetae: expellite malignitatem
de animis uestris et uenite disputemus, dicit
dominus, et iterum: proicite malum de medio uestrum. sic
et tu fac: subiuga et auerte seditionem eorum, qui noluerunt
esse pacem inter te et filium tuum. sed filius tuus Nundinarius [*] [*]
in pace tecum pascha celebret, ne res ad publicum ueniat praeterea
iam omnibus nobis nota. rogauerim te, frater benignissime,
mediocritatis meae conpleas petitionem; nemo sciat."

Item alia recitata: "Fratri Forti Sabinus in domino aeternam
salutem! quae sit caritas, iuxta omnes collegas certus sum peculiariter;
tamen secundum dei uoluntatem, qui dixit: quosdam
diligo super animam meam, Siluanum te coluisse certus sum.
quare non dubitaui haec scripta ad te dare, quia scripta tua ad
eum facta dari feci propter nomen Nundinarii; et qui inpigre agit,
semper res dei impetu procedit. ne praetendas excusationem;
occupatio namque nos diebus istis stringit et incunctanter commouet
circa haec usque ante diem solemnissimum paschae, ut

per
te fiat pinguissima pax, ut digni coheredes Christi inueniamur,
qui dixit: pacem meam do uobis, pacem meam relinquo
uobis, et iterum peto, ut facias — et alia manu: opto te in domino
bene ualere et nostri memorem esse. uale, sed rogo te,
nemo sciat."

Quibus lectis Zenophilus u. c. consularis dixit: actis et litteris,
quae recitatae sunt, traditorem constat esse Siluanum. et Uictori
dixit: simpliciter confitere, utrum scias eum aliquid tradidisse.
Uictor dixit: tradidit, sed non me praesente. Zenophilus u. c.
consularis dixit: quid administrabat tunc Siluanus in clero? Uictor
respondit: sub Paulo episcopo orta est persecutio et Siluanus subdiaconus
fuit. Nundinarius diaconus respondit: quando uentum est
illic, ait, ut factus esset episcopus, respondit populus: alius fiat,
exaudi deus. Zenophilus u. c. consularis Uictori dixit: dictum est
a populo: Siluanus traditor? Uictor dixit: ego ipse luctatus sum
episcopus. Zenophilus u. c. consularis Uictori dixit: ergo sciebas
traditorem? de hoc confitere. Uictor respondit: traditor fuit. Nundinarius
diaconus dixit: uos seniores clamabatis: exaudi, deus,
ciuem nostrum uolumus, ille traditor est. Zenophilus u. c. consularis
Uictori dixit: clamasti ergo cum populo, quod traditor esset
Siluanus et non deberet fieri episcopus? Uictor dixit: clamaui et
ego et populus. nus enim ciuem nostrum petebamus, integrum
uirum. Zenophilus u. c. consularis dixit: qua causa putabatis eum
non mereri? Uictor dixit: integrum petebamus et ciuem nostrum [*] [*]

sciebam enim in causam imperatorum ad hoc nos esse uenturos,
dum enim talibus conmittitur.

Item inductis et adplicitis Uictore Samsurici et Saturnino fossoribus
Zenophilus u. c. consularis dixit: quis uocaris?

respondit:
Saturninus. Zenophilus u. c. consularis dixit: cuius condicionis es?
Saturninus respondit: fossor. Zenophilus u. c. consularis dixit:
Siluanum scis esse traditorem? Saturninus dixit: scio lucernam
tradidisse argenteam. Zenophilus u. c. consularis Saturnino dixit:
quid aliud? Saturninus respondit: aliud nescio, nisi quia depost
orcam eam eiecit. et remoto Saturnino Zenophilus u. c. consularis
dixit adstanti: tu quis uocaris? respondit: Uictor Samsurici. Zenophilus
u. c. consularis dixit: cuius condicionis es? Uictor dixit:
artifex sum. Zenophilus u. c. consularis dixit: tabulam argenteam
quis tradidit? Uictor respondit: non uidi; quod scio, hoc dico.
Zenophilus u. c. consularis dixit Uictori: licet iam constiterit ex
responsione eorum, qui supra sunt interrogati, tamen tu confitere,
utrum Siluanus traditor sit. Uictor dixit: secundo petato (?) quomodo
hoc dimisit, ut duceremur ad Carthaginem, ore ipsius episcopi
audiui: data est mihi lucerna argentea et capitulata argentea
et has tradidi. Zenophilus u. c. consularis Uictori Samsurici dixit:
a quo audisti? Uictor dixit: a Siluano episcopo. Zenophilus u. c.
consularis Uictori dixit: ab ipso audisti, quod tradidisset? Uictor
dixit: ab ipso audiui, quod suis manibus tradidisaet illas. Zenophilus
u. c. consularis dixit: ubi audisti? Uictor dixit: in basilica.
Zenophilus u. c. consularis dixit: apud Constantinam? Uictor dixit:
ibi coepit alloqui populum dicens: de quo dicunt me traditorem
esse, de lucerna et capitulata? Zenophilus u. c. consularis Nundinario
dixit: quid aliud putas ex his esse quaerendum? Nundinarius
dixit: de cupis fisci, quis illas tulit. Zenophilus u. c. consularis-
Nundinario dixit: quas cupas? Nundinarius dixit: in templo Sarapis
fuerunt et tulit illas Purpurius episcopus; acetum, quod habuerunt,
tulit illum Siluanus episcopus, Dontius presbyter et Lucianus.
Zenophilus u. c. consularis Nundinario dixit: sciunt id factum,
qui adsistunt? Nundinarius respondit: sciunt. diaconus Saturninus
dixit: dicebant maiores nostri, quia sublatae sunt. Zenophilus u. c.
consularis dixit: a quo sublatae dicuntur? Saturninus dixit: a Purpurio
episcopo et acetum a Siluano et Dontio et Superio [*] [*] [*]
presbyteris et Luciano diacono. Nundinarius dixit: uiginti folles dedit
et factus est presbyter Uictor? Saturninus dixit. et cum diceret,
Zenophilus u. c. consularis Saturnino dixit: cui dedit? Saturninus
dixit: Siluano episcopo. Zenophilus u. c. consularis Saturnino dixit:
ergo ut fieret presbyter, Siluano episcopo uiginti folles praemium
dedit? Saturninus dixit: dedit. Zenophilus u. c. consularis Saturnino
dixit: ante Siluanum positum est? Saturninus dixit: ante
cathedram episcoporum. Zenophilus u. c. consularis Nundinario
dixit: a quo pecunia sublata est? Nundinarius dixit: ipsi episcopi
diuiserunt eam inter se. Zenophilus u. c. consularis Nundinario
dixit: Donatum desideras exhiberi? Nundinarius dixit: utique ueniat,
de quo clamauit populus biduo post pacem: exaudi deus, ciuem
nostrum uolumus. Zenophilus u. c. consularis Nundinario dixit:
certe clamauit hoc populus? respondit: clamauit. Zenophilus u. c.
consularis Saturnino dixit: traditorem clamauit Siluanum? Saturninus
dixit: utique. Nundinarius dixit: quando factus est episcopus,
non illi communicauimus, quia dicebatur traditor esse. Saturninus
dixit: quod dicit. uerum est. Nundinarius dixit: nidi. quia Mutus
harenarius tulit eum in collo. Zenophilus u. c. consularis Saturnino
dixit: sic factum est? Saturninus dixit: sic. Zenophilus u. c. consularis
dixit: uera sunt omnia, quae dicit Nundinarius, quia ab
harenariis factus est episcopus Siluanus? Saturninus dixit: uera.
Nundinarius dixit: prostibulae illic fuerunt. Zenophilus u. c. consularis
Saturnino dixit: harenarii illum gestauerunt? Saturninus
dixit: ipsi eum tulerunt et populus; nam ciues in area martyrum fuerunt inclusi. Nundinarius diaconus dixit: numquid populus dei
ibi fuit? Saturninus dixit: in casa maiore fuit inclusus. Zenophilus
u. c. consularis dixit: certe omnia, quae dicit Nundinarius, uera
sunt? Saturninus dixit: uera. Zenophilus u. c. consularis dixit:
tu quid dicis? Uictor dixit: uera sunt omnia, domine. Nundinarius dixit: Purpurius episcopus tulit centum folles. Zenophilus u. c.
consularis Nundinario dixit: de quadringentis follibus quos putas
interrogandos? Nundinarius dixit: Lucianus diaconus exhibeatur,
quia ipse totum scit. Zenophilus u. c. consularis Nundinario dixit:
hine sciunt? Nundinarius dixit: non sciunt. Zenophilus u. c. consularis
dixit: exhibeatur Lucianus. Nundinarius dixit: sciunt isti
acceptos esse quadringentos folles, sed quia episcopi eos diuiserunt,
nesciunt. Zenophilus u. c. consularis Nundinario et Uictori
dixit: scitis acceptos esse folles a Lucilla? Saturninus et Uictor [*]
dixerunt: scimus. Zenophilus u. c. consularis dixit: pauperes non
acceperunt? dixerunt: nemo nihil accepit. Zenophilus u. c. consularis
Saturnino et Uictori dixit: nihil de fano Sarapis sublatum
est? Saturninus et Uictor dixerunt: Purpurius tulit cupas et Siluanus
episcopus et Dontius et Superius presbyteri et Lucianus
diaconus tulerunt acetum. Zenophilus u. c. consularis dixit: responsione
Uictoris grammatici et Uictoris Samsurici et Satumini claruit
uera esse omnia, quae suggesserit Nundinarius. submoueantur
et exeant.

Zenophilus u. c. consularis dixit: quos alios putas interrogandos?
Nundinarius dixit: Castum diaconum, ut dicat, si non est traditor;
ipse illum ordinauit. et inducto et adplicito Casto diacone Zenophilus
u. c. consularis dixit: quis uocaris? respondit: Castus.
Zenophilus u. c. consularis Casto dixit: cuius condicionis es?
Castus dixit: nullam dignitatem habeo. Zenophilus u. c. consularis
Casto dixit: licet nunc per Uictorem grammaticum quam etiam
per Uictorem Samsurici et Saturninum uenerunt in confessionem,
quae Nundinarius obicit, tamen etiam tu confitere, utrum traditor
sit Siluanus. Castus respondit: dicebat, quod inuenerit lucernam
post orcam. Zenophilus u. c. consularis Casto dixit: etiam de
cupas de fano Sarapis sublatas et aceto confitere. Castus respondit:
Purpurius episcopus tulit cupas. Zenophilus u. c. consularis dixit:
acetum quis? respondit Castus, quod tulerunt inde acetum Siluanus
episcopus, Dontius et Superius presbyteri. Zenophilus u c. consularis
Casto dixit: confitere, quot folles dedit Uictor, ut presbyter
fieret. Castus dixit: optulit, domine, saccellum, et quid habuerit,
nescio. Zenophilus u. c. consularis Casto dixit: cui datum est
saccellum? Castus dixit: illo tulit eum in casa maiore. Zenophilus
u. c. consularis Casto dixit: populo non est diuisa pecunia? Castus
respondit: non est data nec uidi. Zenophilus u. c. consularis
Casto dixit: de folles, quos Lucilla dedit, populus minutus nihil
accepit? Castus dixit: non uidi accipere neminem. Zenophilus u. c.
consularis Casto dixit: quo ergo peruenerunt? Castus dixit: nescio.
Nundinarius dixit: utique uel audisti uel uidisti, si dictum

est
pauperibus: dat et nobis de re sua Lucilla? Castus dixit: non
uidi aliquem accipere. Zenophilus u. c. consularis dixit: manifesta [*] [*]
est Casti confessio, quod folles, quos Lucilla donanit, populo
diuisos esse nesciret, et ideo amoueatur.

Item inducto et adplicito Crescentiano subdiacono Zenophilus
n. c. consularis dixit? quis uocaris? respondit: Crescentianus.
Zenophilus n. c. consularis Crescentiano dixit: simpliciter sicut ceteri confitere, utrum scias traditorem Silnanum. Crescentianus
dixit: priores, qui fuerunt clerici, ipsi retulerunt singula. Zenophilus
n. c. consularis Crescentiano dixit: quid retulerunt? Crescentianus
dixit: referebant, quod traditor esset. Zenophilus n. c.
consularis Crescentiano dixit: dixerunt illum traditorem? et adiecit:
qui dicebant? Crescentianus dixit: qui cum illo connersabantur
in plebe, dixerunt, quod aliquando tradidisset. Zenophilus
n. c. consularis Crescentiano dixit: de Siluano dicebant? Crescentianus
dixit: utique. Zenophilus u. c. consularis Crescentiano dixit:
cum factus fuisset episcopus, praesto fuisti? Crescentianus dixit:
praesens cum populo fui inclusus in casa maiore. Nundinarius
diaconus dixit: campeses et harenarii fecerunt illum episcopum.
Zenophilus n. c. consularis Crescentiano dixit: Mutus harenarius
certe eum sustulit? dixit: manifeste. Zenophilus n. c. consularis
Crescentiano dixit: cupas de fano Sarapis scis esse snblatas?Crescentianus dixit: plures dicebant, quod Purpurius episcopus
ipse sustulerit cupas et acetum, quod ad senem nostrum Siluanum
peruenisset, et filii Aelionis dicebant. Zenophilus n. c.

consularis
Crescentiano dixit: quid audisti? Crescentianus dixit: acetum sublatum
a sene Siluano et Dontio et Superio presbyteris et Luciano diacono. Zenophilus a. c. consularis Crescentiano dixit: ex CCCC
follibus, quos Lucilla donanit, populus aliquid accepit? Crescentianus
dixit: nihil inde nemo accepit, nescio, nec quis illos erogauerit.
Nundinarius dixit: aniculae numquam inde aliquid acceperunt?
Crescentianus dixit: nihil. Zenophilus n. c. consularis dixit:certe quotiens aliquid tale donatur, omnes inde populares publice
accipiunt? Crescentianus dixit: non audiui uel nidi dedisse illum
aliquos. Zenophilus n. c. consularis Crescentiano dixit: nihil ergo
datum est de CCCC follibus populo? Crescentianus dixit: nihil;
utique peruenisset aliqua partiuncula ad nos. Zenophilus n. c.
consularis dixit: quo ergo sublati sunt? Crescentianus dixit: nescio,
nemo nihil accepit. Nundinarius dixit: Uictor quot folles dedit, [*]
ut fieret presbyter? Crescentianus dixit: nidi allatos cophinos cum
pecunia. Zenophilus n. c. consularis Crescentiano dixit: cui dati
sunt cophini? Crescentianus dixit: episcopo Silnano. Zenophilus
n. c. consularis dixit: Silnano dati sunt? Crescentianus dixit:
Silnano. Zenophilus n. c. consularis dixit: populo nihil datum est?
respondit: nihil; necesse est, ut et nos aliquid acciperemus, si
distribuerentur, sicut solet. Zenophilus n. c. consularis Nundinario
dixit: quid aliud de Crescentiano putas esse requirendum? Nundinarius
dixit: ipsud est. Zenophilus n. c. consularis dixit: quoniam
de omnibus Crescentianus subdiaconus simpliciter confessus est,
submoueatur.

Item inducto et adplicito Ianuario subdiacono Zenophilus n. c.
consularis dixit: quis uocaris? respondit * * *

II. Acta purgationis Felicis episcopi Autumnitani.

**in municipio Antnmnitanorum Gallienus duouir dixit: quoniam
praesens es, Caeciliane, audi litteras domini mei Aeli Paulini uiri
spectabilis agentis uicariam praefecturam, quid iubere sit dignatus
secundum epistolam ad nos datam, quae declarare te conpellit et
scribam, quem habuisti tunc temporis administrationis tuae, et
tabularium. sed quoniam tabularius eius temporis uita functus est,
et omnes actus administrationis tuae secundum fidem litterarum
eiusdem mei domini tecum perferre debebis et ad coloniam Carthaginiensem
cum scriba tuo proficisci necesse est. praesens est
curator, sub cuius praesentiam uos conpellimus. quid ad hoc
respondes? Caecilianus dixit: mox ad me epistolam Aeli Paulini
uiri spectabilis agentis nicariam praefecturam pertulistis, statim ad
scribam Miccium misi, ueniret, ut acta ipsius temporis confecta
mihi obtulisset, et usque adhuc inquirit; et quoniam non modicum [*]
tempus est, ex quo duouiratum administraui — anni sunt XI —
itaque cum inuenerit, parebo tanto praecepto. Gallienus duouir
dixit: tua interest iussioni parere; uides enim iussionem esse
sacram. Caecilianus dixit: deuotus sum tanto praecepto.

Item cum paulo post scriba Miccius superuenisset, Fuscius duouir
dixit: audisti et tu, Micci, quod et tu una cum Caeciliano necessarius
es ire ad officium uiri spectabilis uicarii, instructionem eius
temporis ut uobiscum perferatis. ad haec quid dicis? Miccius
respondit: magistratus subpleto anno omnes actus suos

domum
suam tulit *** si in eis cera possit inueniri, inquiro. et cum quaereret,
Quintus Sisenna duouir dixit: quod cognouit officium,
respondit. Apronianus dixit: si omnes actus suos tulerat magistratus,
unde acta, quae tunc emissa erant uel confecta tanto
tempore? et cum diceret, Aelianus proconsul dixit: et mea interrogatio
et singularum personarum responsio actis continetur.
Agesilaus dixit: sunt praeterea et aliae epistolae huic rei necessariae;
interest, ut legantur. Aelianus proconsul dixit: lege Caeciliano
audiente, ut agnoscat, an ipse dictauerit. Agesilaus recitauit:
"[Uolusiano] et Anniano consulibus XIIII Kal. Sept. in iure apud
Aurelium Didymum Speretium sacerdotem Iouis optimi maximi
duouirum splendidae coloniae Carthaginiensium Maximus dixit:
loquor nomine seniorum christiani populi catholicae legis. apud
maximos imperatores causa agenda erit contra Caecilianum et
Felicem, qui principatum eiusdem legis omni ui conantur inuadere.
contra ipsos documenta crimihum eius conquiruntur; nam cum
persecutio esset indicta christianis, id est, ut sacrificarent aut
quascumque scripturas haberent, incendio traderent, Felix, qui
tunc episcopus fuit Autumnos, consensum adtulerat, ut de manu
Galati scripturae traderentur, ut igni concremari possent. et erat
tunc temporis magistratus Alfius Caecilianus, quem praesentem
uidere dignaris. et quoniam eius temporis officium incumbebat,
ut ex iussione proconsulari omnes sacrificarent et si quas [*]
scripturas haberent, offerrent secundum sacram legem, quaeso secundum
[quod praesens est et senem uides et non potest ad comitatum
sacrum pergere, apud acta deponat, utrumne iam de pactione
secundum acta ab eodem habita litteras dederit et utrum ea,
quae in litteris contulerit, uera sint, ut horum actus et fides in
iudicio sacro detegi possit. adstanti Caeciliano Speretius duouir
dixit: audis, quae apud acta sint deposita? Alfius Caecilianus dixit:
Zama ieram propter lineas comparandas cum Saturnino, et cum
ueniremus illo, mittunt ad me in praetorio ipsi christiani, ut
dicerent: sacrum praeceptum ad te peruenit? ego dixi: non, sed
uidi iam exempla et Zama et Furnis dirui basilicas et uri scripturas
uidi. itaque proferte, si quas scripturas habetis, ut iussioni
sacrae pareatur. tunc mittunt in domo episcopi Felicis, ut tollerent
inde scripturas, ut exuri possent secundum sacrum praeceptum.
sic Galatius nobiscum perrexit ad locum, ubi orationes celebrare
consueti fuerant. inde cathedram tulimus et epistolas salutatorias
et ostia omnia combusta sunt secundum sacrum praeceptum. et
cum ad domum eiusdem Felicis episcopi mitteremus, renuntiauerunt
officiales publici illum absentem esse. nam cum posteriore tempore
adueniret Ingentius scriba Augenti, cum quo aedilitatem administraui,
dictaui epistolam eidem collegae, quam feci ad eundem
episcopum Felicem. Maximus dixit: praesens est, eadem epistola
ei offeratur, ut eandem recognoscat. respondit: ipsa est. Maximus
dixit: quoniam recognouit epistolam suam, hanc lego et oro, plena
actis inseratur. et recitauit:

"Caecilianus parenti Felici salutem! cum Ingentius collegam
meum Augentium amicum suum conueniret et inquisisset, anno
duouiratus mei an aliquae scripturae legis uestrae secundum sacram
legem adustae sint *** quam Galatius meus ex lege uestra

publice [*]
epistolas salutatorias de basilica protulerit. opto te bene ualere."
hoc signum, quod deprecatorium ad me miserant christiani et
ipse cuius est praetorium et dixisti: tolle clauem et quos inueneris .
in cathedra libros et super lapide codices, tolles illos. sane uide,
officiales ne tollant oleum et triticum. et ego dixi tibi: tu nescis,
quia, ubi scripturae inueniuntur, ipsa domus diruitur? et dixisti:
quid ergo facimus? et dixi ego nobis : tollat aliquis de uestris in
area, ubi orationes facitis, et illic ponantur. et ego nenio cum
officiales et tollo. et nos illo uenimus et omnia tulimus secundum
sacrum praeceptum.

Maximus dixit: quoniam eius epistolae lectio apud acta recitata
est, quam ipse agnouit se misisse, quae dixit, quaesumus actis
haereant. Speretius duouir dixit: quae dixisti, scripta sunt.

Agesilaus dixit: ad praesentem epistolam recognouit, residuam
partem, quam nunc legit, falsam esse dicit. Caecilianus dixit:
domine, usque hoc dictaui, usque quo habet: "opto te, parens
carissime, bene ualere.".

Apronianus dixit: semper sic falsum per terrorem, per scaenam,
per inrelegiosam mentem actum est ab his, qui catholicae ecclesiae
consentire noluerunt. nam Paulino hic administrante uices praefectorum
subornatus est quidam priuatus homo, qui modicum cursoris
haberet, qui ad catholicae unitatis [fideles] ueniret atque
eos induceret et terreret. detecta igitur factio est. nam conponebatur
Felici relegiosissimo episcopo per mendacium, ut

uideretur
scripturas prodidisse et exussisse. Ingentius quidem, cum hoc totum, quicquid agebat, obesset sanctitati et relegioni Caeciliani, subornatus
est, ut ueniret cum litteris ueluti Felicis episcopi ad
Caecilianum duouirum et ei confingeret a Felice se esse mandatum.
dicat ipsa uerba, quibus hoc est confictum. Aelianus proconsul
dixit: dic. Apronianus dixit: dic, inquit, Caeciliano amico meo, [*] [*]
quod codices accepi pretiosos deificos XI, quiaque me nunc conuenit,
ut illos restituam, dic, quod anno magistratus tui eos exusseris,
ne reddam illos. qua de re igitur de Ingentio quaerendum est,
quatenus haec machinata sint ac fabricata, et quatenus uoluerit
circumscribere magistrum ad mendacium, ut Felicem aspergeret
infamia. dicat, a quo missus sit, nerum tamen si machinationem
istam in conscientiam Felicis.., quo Caeciliani pudori et initio (?)
derogaret. est enim quidam, qui per Mauritaniam et Numidiam
legatus missus sit ex diuersa parte.

Et adstante Ingentio Aelianus proconsul dixit: cuius praecepto
ea suscepisti agenda, quae tibi obiciuntur? Ingentius dixit: ubi?
Aelianus proconsul dixit: quoniam fingis te non intellegere, quod
interrogans, dicam apertius: quis te ad magistratum Caecilianum
misit? Ingentius dixit: nemo me misit. A-elianus proconsul dixit:
quomodo ergo uenisti ad magistratum Caecilianum? Ingentius dixit:
cum uenissemus et ageretur causa Mauri ab Utica episcopi, qui
episcopatum sibi redemit, ad urbem ascendit Autumnitanus episcopus
Felix, ut tractaret, et dixit: nemo communicet, quia falsum
admisit. et dixi illi ego econtra: nec tibi nec illi Quia traditor.
es. dolui enim causam Mauri hospitis mei, quia

communicaueram
cum illo in peregre, quia euasi persecutionem. exinde iui in
patriam ipsius Felicis, duxi mecum tres seniores, ut uiderent, an
uerum tradidisset annon. Apronianus dixit: non ita, uenit ad
Caecilianum; quaere de Caeciliano. Aelianus proconsul Caeciliano
dixit: quomodo ad te uenit Ingentius? Caecilianus respondit:
domi ad me uenit, prandebam cum operarios uenit illuc, stetit in
ianua. Caecilianus ubi est? dixit. respondi: hic. ego dico ei: quid
est? omnia recte? omnia, dicit. respondi illi: si non fastidis prandere,
ueni, prande. dicit mihi: reuertor huc. uenit illuc solus.
dicere mihi coepit: ecce sic mihi curare et inquirere, an adusta
fuerit scriptura anno duouiratus mei. dico illi ego: molestus es
mihi, tu homo inmissus es, laxa hinc te a me. et spreui illum
a me. et uenit illo iterato cum collega meo, cum quo fui aedilis.
ait mihi collega meus: Felix noster episcopus misit huc hominem,
ut facias illi litteras, quia accepit codices pretiosos et noluit [*]
reuocare illos. scribas illo, quod anno dnouiratus tui conbusti
sunt et dixi ego: haec est fides christianorum? Ingentius dixit:
domine, ueniat et Augentius. et ego honorificus sum et honor
meus pereat et huius latera habemus. Aelianus proconsul Ingentio
dixit: reuinceris alio titulo. Aelianus proconsul ad officium dixit:
apta illum. cumque aptaretur, Aelianus proconsul dixit: suspendatur,
cumque suspenderetur, Aelianus proconsul Caeciliano dixit:
quomodo ad te Ingentius uenit? respondit: misit hue me Felix,
dixit, noster, ut scribas illo, quia est unus perditus nescio qui
habens penes me codices pretiosissimos et nolo illos restituere.
itaque fac litteras, quia adusti sunt, ne reuocet illos. et ego dixi:
christiani fides haec est? et coepi illum corripere et ait collega
mens: scribe illo Felici nostro. et sic ego epistolam dictaui, quae
paret, usque quo dictaui.

Aelianus proconsul dixit: audi sine metu recitationem epistolae
tuae, recognosce, quousque dictaueris. Agesilaus recitauit: "....
opto te, parens carissime, multos annos bene ualere." Aelianus
proconsul Caeciliano dixit: hucusque dictasti? respondit: hucusque,
relicum falsum est. Agesilaus recitauit: hoc signo quod deprecatorium
ad me misisti, nisi ego et tu et cuius est praetorium et
dixit: tolle clauem et quos inuenies in cathedra libros et super
lapide codices, tolle illos. sane uide, officiales ne tollant oleum
et triticum. et ego dixi: tu nescis, quia, ubi scripturae inueniuntur,
et ipsa domus diruitur? et dixisti: quid ergo faciemus? et dixi
ego nobis: tollat aliquis de nobis in areis, ubi orationes facitis, et illic ponantur. et ego uenio cum officiales et tollo. et [nos illo
uenimus] et omnia tulimus secundum placitum et adussimus secundum
sacrum praeceptum.

Maximus dixit: quoniam eius epistolae tenor etiam apud acta
recitatus est, quam ipse agnouisse ac misisse dixit, quaesumus, hoc actis tuis haereat. Speretius dixit: quae dixistis, scripta sunt.
Caecilianus respondit: ex illo est falsum, hucusque est epistola
mea, quousque dixi: \'bene uale, parens carissime\'. Aelianus [*] [*]

proconsul dixit: quem dicis addidisse ad epistolam? Caecilianus dixit:
Ingentium. Aelianus proconsul dixit: professio tua actis haeret.

Aelianus proconsul Ingentio dixit: torqueris, ne mentiaris.
Ingentius dixit: erraui, huic epistolae ego addidi dolens causa
Mauri hospitis mei. Aelianus proconsul dixit: [Constantinus]

Maximus
semper Augustus et Licinius Caesares ita pietatem christianis
exhibere dignantur, ut disciplinam corrumpi nolint, sed potius
obseruari relegionem istam et coli uelint. noli itaque tibi blandiri,
quod cum mihi dicas dei cultorem te esse, [ac propterea non
possis torqueri. torqueris, ne mentiaris, quod alienum christianis
esse uidetur. et ideo dic simpliciter, ne torquearis. Ingentius dixit:
iam confessus sum sine tormento. Apronianus dixit: dignare de
eo quaerere, qua auctoritate, quo dolo, qua insania circuierit
Mauritanias omnes, Numidias etiam, qua ratione seditionem commouerit
catholicae ecclesiae. Aelianus proconsul dixit: ad Numidias
fuisti? respondit: non, domine. eit, qui probet. Aelianus proconsul
dixit: nec in Mauritania? respondit: negotiari illo fui. Apronianus
dixit: et in hoc mentitur, domine — nam ad Mauritaniae situm
non nisi per Numidias pergitur — quatenus dicit se in Mauritania
fuisse, non fuisse in Numidia. Aelianus proconsul Ingentio dixit:
cuius condicionis es? Ingentius respondit: decurio sum Ziquensium.
Aelianus proconsul ad officium dixit: submitte illum. quo submisso
Aelianus proconsul Caeciliano dixit: falsa dicis, quae dixisti. Caecilianus
respondit: non, domine. is qui scripsit epistolam, iube
ueniat, amicus ipsius est, ipse dicet, quousque dictaui epistolam.
Aelianus proconsul dixit: quis est ille, quem uenire desideras?
Caecilianus dixit: Augentium, cum quo fui aedilis. non possum
probare nisi per ipsum Augentium, qui scripsit epistolam; quousque
dictaui illi, ipse dicere potest. Aelianus proconsul dixit:
constat ergo falsam esse epistolam? Caecilianus respondit: constat,
domine, non mentior in sanguine meo. Aelianus proconsul dixit:
cum duouiratum egeris in patria tua, oportet fidem uerbis tuis
habere. Apronianus dixit: nec nonum est illis hoc facere. ceterum
et actis addiderunt, quod uoluerunt: iam artificium est illis. [*]
Aelianus proconsul dixit: professione Caeciliani, qui acta falsata esse
dicit atque epistolae plurima addita, manifestatum est, qua uoluntate
haec gesserit Ingentius, et ideo recipiatur in carcerem; est
enim artiori interrogationi necessarius. Felicem autem relegiosum
episcopum liberum esse ab exustione instrumentorum deificorum
manifestum est, cum nemo in eum aliquid probare potuerit, quod
relegiosissimas scripturas prodiderit uel exusserit. omnium enim
interrogatio supra scripta manifestata est nullas scripturas deificas
uel inuentas uel corruptas uel incensas fuisse. hoc actis continetur,
quod Felix episcopus relegiosus illis temporibus neque praesens
fuerit neque conscientiam accomodauerit neque tale aliquid fieri
iusserit.

Agesilaus dixit: de his, qui ad potestatem uestram instruendam
uenerunt, quid iubet potestas tua? Aelianus proconsul dixit: reuettantur
ad sedes suas.