Moriendum esse pro dei filio (6-10)

Igitur cum per te dissipata atque penitus dissoluta
fuerint corpora nostra, tunc nos integerrimos esse praesumamus;
cum per te mors fuerit inlata, tunc nos magis uiuere
posse credimus. quomodo adhuc praesumis, Constanti interea
imperator, semper insulsissime, ea ingerere quae te extinguant,
nos contra uiuifieent? ad extinguendos nos malo prauoque
consilio erigeris, actus es uelox ad effundendum dei unici
filii seruorum cruorem, ignorans quod sanguine nostro patefiat
caelum, sanguine nostro gehennae extinguatur ardor. te saecularis
ambitio, nos caelestis admonet magnitudo, qui salutem
timemus aeternam amittere. scimus nos pro deo mori
debere; ut enim te, nisi e castris diaboli ad exercitum in
caelestibus castris constitutum feceris transitum, in perpetuum
detinebit ignis apud tartarum, sic nos, si tuas minas tormentaque
tua spernentes propter dei iugulari filium per te saeuissimam
feram inmanemque beluam maluerimus, in caelo
erimus gaudentes. beati enim qui persecutionem patiuntur
propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum caelorum; et
non dixit: beati qui persecutionem faciunt. Christiani scimus
ad hoc nos Christi factos milites, ut iniusto a te indicto belli
campo ducem nostrum confessi, quo possimus uictoriarum
triumphos potiri, moriamur armati; hinc nobis quanto saeuis,
tanto et clementior uideris, cum interficere Christianum se
confitentem dignaris. in hoc uero sceleratissimus iudicaris,
quod sub specie dilectionis et consulere cupientis ad nos
blandiaris deiciendos, tamquam utile sit nobis a te de gradu [*] [*]

pulsos reseruari, a deo uero damnari. nouimus quod sis metuens,
ne in omnibus his poenis tua detestabilitate inuentis
in hac perseuerantia fidei moriamur, et tamen admoues uarios
durosque cruciatus. sic nos quos tam infeste persequeris
uarie excarnificari cupis et quidem momentis omnibus; inter-
ficiendos uero non esse statuisti, tamquam mors tantummodo
beatos milites Christi faciat ac non etiam tormenta quanto
fuerint grauiora tanto maiorem uirtutis gloriam pariant. etenim
,,qui nouimus iustitiae copiosiorem esse uitam ac prolixiorem
in isto belli campo non terga uertimus, non ad
castra tua dei hostis transitum facimus, sed magis inter haec
a te inlata exitia positi dei ouili, unde te raptum possidet
diabolus, repraesentari cupimus. et tamen eo haec dico, non
ut nobis parcas; inuenies etenim Christianos nos esse, ut iam
quos interfecisti inuenisti in fide stabiles, in dolore patientes,
in quaestione uictores, per illum scilicet qui confessores suos
non deserit, cuius nos milites agnoscentes, ut aduertis, congredimur
fortiter, dimicamus constanter. scimus enim magnam
esse claritatem, inmensam sublimitatem ac singularem sane...
titatem uitam salutis aeternae honestate passionis ornare
maximam esse nobilitatem potestatis tuae tormenta contemnere
nec hon-ere, calcare te nec tuam rabiem pertimescere,
qui in innocentes tam rabide saeuis, qui cum sis blasphemiae
et iniustitiae et totius crudelitatis doctor, tamen Christianum
te pium prudentem atque iustum uideri posse censeas, caecus
et hebes et ueritatis ignarus. aduerte, uorator innocentium.
quod in quo Christus uigilet uinci tuis tormentis non possit.
famem uincat, sitim spernat, squalorem careeris et receptaculi
poenarii horrorem roboris sui uigore subigat, omnem
calcet poenam, cunctos conterat erucitatus nec mortem quam
tu magno nisu minitaris inferre metuat. superare te existimas
illum qui meminerit scriptum: quid retribuam domino pro [*] [*]
omnibus quae retribuit mihi? calicem salutaris accipiam et
nomen domini inuocabo. pretiosa in conspectu domini mors
sanctorum eius, et: quis nos separabit a caritate Christi ?
tribulatio an angustia an persecutio an fames an nuditas
an periculum an gladius? sicut scriptum est: quia propter
te morte adficiemur tota die, aestimati sumus ut oues occisionis,
sed in his omnibus superamus propter eum qui dilexit nos.

Quid nos tuum possit ab his auferre salutaribus praeceptis
prorsus uidere non ualeo. nam et licet eos qui tuae
prauitati consentiunt ad nos inliciendos leuando omni officio
tuo non desinas impio, ut Epictetum et ceteros, quos ex dei
seruis tuos esse ac patris tui satellites fecisti, tamen absit
a nobis haec amentia, ut falsum uero anteponamus aut aliqua
nos oblata per te felicitas inliciat regni tui. inanem
gloriam tibimet serua omnemque stolidissimi cordis tui prudentiam
tibimet retine et comparibus tuis quibus te morum
coniunxit similitudo; relinque nobis stultitiam nostram, cum
nos Christum dei filium uerum esse filium confitemur, cum
eundem unius esse substantiae cum patre defendimus, cum
nos propter eum, ne eius diuinitatem negemus, interfici cupere
profitemur; relinque nobis huiusmodi stultitiam. quid ut
hanc amittamus das operam? quid inpugnandam putas posse
a te ueritatem, ignorans quod ui sua ualeat? unde etenim
contra fremitus atroces asperosque tuos cruciatus inuicta uirtute
populum dei conspicis resistentem, nisi quia haec sit
quam defendimus apostolica atque euangelica fides? hi resistunt
tuae crudelitati, hi tuam calcant rabiem quorum spes
aeternae immortalitatis et uita caelestis est quorumque ardor
in cupidinem perpetuae lucis accenditur et salus de promissa
laetatur beatitudine. adeo namque securi ad aeternam nos
perfruendam uitam peruenturoS scientes omnia gratanter [*] [*]

perpetimur, quando non tormenta propria cogitare nos profiteamur,
sed tua tortoris supplicia; damna corporum lucris animae
Christiani repensamus, coronam in uulneribus conputamus,
de tormentis et doloribus inlatis per te laetissimi in Christo
triumphamus.

Recordare, Constanti, de scelerum tuorum memoria
recenti quam tibi in ciuitate Alexandrinorum inussisti, quantos
per abrupta una tincta subscriptionis tuae deiecerit, quantos
gladio demeti fecerit, quantos fame sitique exedi uel carceribus
necari, quantos intercepto effecerit spiritu strangulari;
et tamen his omnibus crudelitatibus in sanctos martyres quos
tuus interfecit gladiatorius animus cum saeuieris, in nos crudelius
saeuis, dum retines gladium, dum das operam, ne in
remedium uelocius exitus succurrat mortis. dilacerari toto
corpore urique nos patimur, probantes nihil congruere sapientium
grauitati atque constantiae quam nullis terroribus
de sententia et proposito depelli, sed esse utillimum pro
deo cruciari, et emori non posse deo mancipatos, (per) perpetua
uinci tormenta, sed te magis prosterni atque deduci
ad nihilum. accipe in uicesimo sexto psalmo positum: dominus
inluminatio mea et salus mea, quem timebo? dominus
defensor uitae meae, a quo trepidabo ? dum adpropinquant
super me nocentes, ut edant carnes meas. qui tribulant me
inimici mei ipsi infirmati sunt et ceciderunt. si consistant
aduersum me castra, non timebit cor meum. si exsurgat aduersus
me proelium, in hoc ego sperabo. unam petii a domino,
hanc requiram, ut inhabitem in domo dei per omnes dies
uitae meae. igitur, cum iustitiae uirtus in his perficiatur passionibus,
cum, quia Christus in nobis patitur, nec sentiamus
supplicium, propterea quod ubi deest culpa nec poena sit,
quomodo his te rebus uincere deo dicatos deuotosque potuisse [*] [*]

arbitratus es, quibus augmenta uirtutis inuicta praebeat fides?
credo equidem nec me ueritas fallit, quod, licet adhuc totis
tuis eo incumbas carnificinae uiribus, ut membra diuellas .
artusque laniatos in sanguinem nostrum saeuiens diu tortor
exares, quod uincere tamen numquam dei possis familiam,
numquam exercitum superare Christi ualeas, non doloribus
subicere, non poenis angentibus poteris flectere. Christiani
nullos cruciatus nullamue mortem recusamus; non tyrannicas
tuas iussiones, non iudicum tuorum gladios tremere possumus,
quia gladio dei armati tibi resistamus. beatus apostolus, de
cetero, dicit Ephesiis, confortamini in domino et in potentia
uirtutis eius. induite arma dei, ut possitis stare aduersus
remedia diaboli, quia non est uobis conluctatio aduersus carnem
et sanguinem, sed contra potestates, contra huius mundi
rectores tenebrarum harum, contra spiritalia nequitiae. arma
indutos dei tu, per quem omnes in nostram necem saeuiunt
daemones, superare quia non potes, hortamur tandem te nobis
tradas, ne cum istis quos describit apostolus in cuncta torquearis
aeua. sic non in tenebras carceris tui filii possint
uinci lucis a tenebrarum filio, tamquam tenebras sentire possint
hi in quibus inhabitare dignatur ille qui sit lucis conditor.
perferat uirtus necesse est quod ferendum natura mortalis
edocuit; si enim ignibus consumere nostros artus temptaueris,
te magis in nostra corpora sentiemus exuri quam nos, qui
cum libenter ac prompte curramus ad mortem pro fide, non
nos amittere uitam posse, sed magis conquirere et quidem
post fragilem aeternam praesumamus. stat semper nempe
gladii tui acies stricta parata Christianorum neci, et tamen
omni. plumbo crudior esse nobis uidetur iste mucro gladii tui,
sicut et acies animae tuae. toleramus omnia in passione securi,
uelut ingeramus supplicia quae patimur, quoniam qui [*] [*]
per te in nos saeuit nostra fide prosternitur. non enim morte
in perpetuam malignitatem inlata deleri nos posse nouimus,
\' qui in Christum uitae aeternae tributorem unicum uerum dei
filium crediderimus; sed credentes sumus et bene praesu-,
mentes quod ad lucem uitamque perennem etiam corpora sint
resurrectura quae tu nunc uris torques ac lanias. si enim, :
posteaquam per te interficimur, nihil nos esse futuros seire- i
mus, prefecto stultissimi essemus non huic uitae consulentes. \'I\'
ut esset quam diutina et commodis omnibus plena; quod
contingere nobis. poterat, si tibi magis quam dei decretis
temperandum censuissemus. ac nunc cum, per te si uita
praesens auferatur, inmortalis sumatur, hanc praesentem nitam
propter dei filium cum bonis suis contemnere sernos eius
necesse est, siquidem omnis huiusmodi iactura inmortalitate
pensetur.

Quanta uirtus, quantum robur animi, qualis fuerit firmitas
fidei eorum quos interfecisti et sit horum qui adhuc
tuo sacrilegio resistunt, aduerte, Constanti, stetisse ant illos
beatos martyres quos iam dei potentia in caelestibus regni:
esse constitutos cernimus aut hos quos adhuc interficere non
ualuisti contra te inmanem feram, qui fanda atque infanda
nobis comminando non desinas, cum multo tolerabilius audire
semper desiderans fueris ac sis, aduersum te aemulos surgere
principes quam Christum dei filium confitentes existere
uictores. placuerat enim tenebris omnium errorum obsesso
cordi tuo et profunda caligine caecato animo nos omnes per
tuam haeresem a deo conuerte(re), primo tuos clientes efficere.
deinde consatellites. sed uicit te et ipsum in te, ista qui
fuerit machinare molitus, ueritas; ualet enim ui sua. expectantes
denique sumus momentis omnibus super ista quae iam
intulisti tormenta; adhuc addas constituendo saeuiores carni
fices, ferociores ultores, qui deuotos deo milites aduersus [*]

edicta feralia tua resistentes, quo minas et cruciatus et tormenta
fidei uigore per dei misericordiam calcemus, possint
uel gladio inuadere uel crucifigere uel igni torrere uel quolibet
inaudito genere poenarum uiscera nostra ac membra
laniare; ut stamus nunc usque per dominum inmobiles staturi
semper, si quidem non nos simus qui tuos frendores uincamus,
sed ipse in nobis cuius auxilio regimur, cuius uirtute
seruamur. quantus enim tu es aut qualis, qui possis spoliare
nos his bonis quae sunt in nos conlata diuinitus? rapis nos,
[negas,] egenos facis, damnas, uincis, uris, miseris etiam modis
necas, et tamen uincere Christianorum inuictam fidem non
uales. per quod intellegere debuisti factum, quia et tu erroris
crudelitatisque tuae sis recepturus supplicia, et contra nos,
quod per hanc propositam difficultatem angustissimus trames
ad inmortalitatis praemium sublimiter ducat, non poterimus
cedere tuae crudelitati, qui nouimus quod sit martyrium dominicae
fortitudinis singularis imitatio. laboris quidem et
difficultatis plena satis et ardua martyrum adeo uia est, ut
non quis humanis implere ualeat uiribus; sed nos qui auxilio
diuinae suffragationis iuuamur calcemus te semper, ut nunc
calcamus, necesse est. hinc est quod libitum sit nobis non
solum non te timere dei religionis aduersarium, sed et ultro
prouocare. prouocaris, cum semper ut non miserearis inmisericors
sed ut interficias expectaris. hinc est quod non possit
capere diuisionem felicitas nostra, quia, et cum occidimur pro
dei filio, ipse dilectione uiuat in nobis, ipse qui est in pressura
et excitatio, in persecutionum proeliis fortitudo. quibus
etenim uelis te modis exeras aduersus dei cultores, numquam
tamen poteris euacuare signatam uirtutem, quippe cum mundana
non inuitent, non terreant tormenta.

Cum haec ita sint, te dei domus persecutorem quid
aliud dicam quam miserum, qui praedonum tuorum daemonum
instigationibus pareas, quorum stimulis actus haec fueris [*]

perpetrare machinatus, per quos inhaerente cordi tuo persuasione
tua sacrilega libenter erras. faueas stultitiae tuae tibi ingenitae.
atque utinam cum solis Arrianis conblasphemis tuis errare
ae desipere uelis! nos etiam in consortium malorum tuorum
rapere conaris, proscribis, expolias; sed nouimus maximae
felicitatis genus esse propter Christum quaesitam paupertatem.
infers, carnifex, mortem; at nos non solum non ceruicem subducimus,
sed et damus, ut propter dei unicum filium igulemur.
quorsus haec retuli ? ut scires poenas tuas nullas habere
contra Christi seruos uires et quod expauescere non possumus
id quod uenturum semper expectamus. indigne fers cur dicaris
haereticus, et audes tamen dicere non conparari posse uel
exaequari patri filium; nos qui unam deitatem patri et filio
defendimus filium aequalem dicimus patri, credimus, ut credidit
beatus Paulus apostolus qui dicit de filio: qui cum in
forma dei esset, non est rapinam arbitratus esse se aequalem
deo. quid est qui cum in forma dei esset ? nisi quod sit
filius, ut est deus pater, incommutabilis inconuertibilis inaestimabilis
inenarrabilis aeternus perfectus. quid est qui
cum in forma dei esset? nisi quod ipsam inaccessibilem lucem
habitet filius quam et pater, nisi quia una sit diuina sublimitas
patris et filii. sanctus spiritus in beato manens apostolo
corda uestra omnia haereticorum iam tunc conspiciens
addidit interpretationem quid sit in forma dei esse filium:
qui cum in forma dei esset non est rapinam arbitratus esse
se aequalem deo. apostolus beatus aequalem filium patri dicit.
unam deitatem manifestans patris et filii; et tu audes cum
sacrilegae audaciae tuae satellitibus atque sacrilegii tui conparticipibus
dicere: non enim nos possumus aequare aut con- [*] [*]
parare filium patri. aut cur dominum dixisse arbitraris: qui
me uidit uidit et patrem, et: ego et pater unum sumus, nisi
quod una sit potentia patris et filii? tu dicis, quod habeat
filius initium; at nos dicimus sine initio esse, siquidem omne
quod habet initium et finem possit habere necesse est. igitur cum
credamus unicum dei filium aeternum esse, hoc est coaeternum
patri et uos hostes dei negetis, nonne rectissime dementes et
omni uecordia saginatos filios pestilentiae uos nuncupamus?
de quibus clamat beatus apostolus, ut tunc de Iudaeis: et
sicut non probauerunt deum habere in notitia, tradidit illos
deus in reprobum sensum, ut faciant ea quae non conueniant,
et ad Philippenses: coimitatores mei estote, fratres, et obseruate
eos qui sic ambulant, sicut habetis formam nostram.
multi enim ambulant, quod saepe dicebam uobis, nunc autem
et flens dico, inimicos crucis Christi, quorum finis est interitus,
quorum deus uenter est, et gloria in confusione ipsorum
qui terrena sapiunt, et ad Timotheum de te, Constanti, ac
tibi dilectissimis conperditis tuis: spiritus autem manifeste
dicit quia in nouissimis temporibus recedent quidam a fide
adtendentes spiritibus seductoribus, doctrinis daemoniorum,
in hypocrisi mendaciloquentium, cauteriatam habentium conscientiam
suam. uos adhuc percutit atque interficit spiritus
sanctus ore eiusdem beati apostoli Pauli: in nouissimis diebus
aduenient tempora periculosa. erunt homines se ipsos amantes,
cupidi, superbi, fastidiosi, blasphemi, parentibus non oboedientes,
ingrati, scelesti, sine adfectione, sine fide, detractores,
incontinentes, inmites, sine benignitate, proditores, proterui,
inflati, uoluptatum amatores magis quam dei, habentes speciem
pietatis, ueritatem autem ipsius negantes; et hos deuita, et
infra: quemadmodum autem Iannes et Mambres resisterunt
Moysi, sic et hi resistent ueritati, homines corrupti mente et [*] [*] [*] [*]
reprobi circa fidem, sed ultra non proficient; insipientia corum
manifesta erit omnibus sicut et illorum fuit, et infra: erit
tempus cum sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua
desideria coaceruabunt sibi magistros prurientes aures et a
ueritate quidem auditum auertent ad fabulas autem conuertentur
.