Epistulae (6-8)

VI. ATHANASII AD LVCIFERVM EPISTVLA.

DOMINO GLORIOSISSIMO AC MERITO DESIDERANТISSIМO COEPISCOPO LVCIFERO ATHANASIVS IN DOMINO SAXVTEM.

Etsi credo peruenisse etiam ad sanctitatem tuam de persecutione,
quam etiam nunc aduersus fraternitatem facere
conati sunt inimici Christi quaerentes sanguinem nostrum.
possunt tamen etiam carissimi nostri referre religioni tuae;
in tantum enim rabiem suam per milites extendere ausi sunt
ut non solum ciuitatis clericos effugarent, sed etiam ad here
mias exirent et funestas suas manus aduersus μονάξοντας
inmitterent. inde factum est ut etiam ego me longius abducerem,
ne etiam qui nos susceperunt negotium ab eisdem
paterentur. cui etenim parcent Arriani qui nec animis suis
pepercerunt? quando autem possunt recedere a suis nefandis;
actibus, dum permanent negando dominum Christum unicum
filium dei? haec est radix eorum prauitatis, hoc suo arenoso
fundamento aedificant peruersas suas uias, sicut scriptum inuenimus
in tertio decimo psalmo: dixit insipiens in corde suo:
non est deus, et mox sequitur: corrupti sunt et abominabiles
facti sunt in operibus suis. inde Iudaei negantes filium dei
digni fuerunt audire: uae, gens peccatrix, populus plenus de.
lictis, semen malignum, filii sine lege. unde sine lege? quippe
quia dereliquistis dominum. inde beatissimus Paulus cum I
coepisset non tantum credere in filium dei, uerum etiam praedicare
deitatem ipsius, scribebat: in nullo mihi mali con. I
scius sum. ita iuxta uestram confessionem etiam nos optamus I [*] [*]

tenentes apostolicam traditionem uiuere iuxta diuinae legis
mandata, ut possimus uobiscum inueniri in choro illo, in quo
nunc exultant patriarchae prophetae apostoli ac martyres. licet
igitur Arriana insania cum extranea potentia ita se monebat,
ut non liceret nec fratres, quantum illi saeuiebant, libere aerem
uidere, tamen iuxta orationes tuas deo fauente etsi cum labore
et periculo uidere potui fratrem, qui solet tam necessaria quam
epistulas tam sanctitatis tuae quam aliorum destinare. accepimus
itaque epistulas et libros religiosissimae ac sapientissimae
animae tuae, in quibus perspeximus imaginem apostolicam,
fiduciam propheticam, magisterium ueritatis, doctrinam uerae
fidei, uiam caelestem, martyrii gloriam, triumphos aduersus
haeresem Arrianam, traditionem integram patrum nostrorum,
regulam rectam ecclesiastici ordinis. o uere Lucifer, qui iuxta
nomen lumen ueritatis ferens posuisti super candelabrum, ut
luceat omnibus. quis enim exceptis Arrianis non peruidet ex
tua doctrina ueram quidem fidem, maculam autem Arrianorum?
ualde, et admirabiliter, ut est lumen a tenebris, ita separasti
ueritatem a calliditate et hypocrisi haereticorum, defendisti
catholicam ecclesiam, probasti nihil esse sed tantum phantasiam
Arrianorum uerba, docuisti calcandos esse frendores diabolicos.
quam bona et iocunda hortamenta tua ad martyrium,
quam desiderantissimam ostendisti mortem esse pro Christo
filio dei, quam futuri saeculi et uitae caelestis amorem manifestasti!
uideris esse uerum templum saluatoris qui in te habitans
haec ipse per te loquitur, ipse qui tantam gratiam praebuit
sermonibus tuis, quippe qui ante eras apud omnes amabilis,
nunc tamen tantus est amor affectionis tuae in animis omnium
conlocatus, ut Heliam te temporibus nostris nominent. et non
mirum; si enim qui deo placere uidentur filii dei nominantur, [*]
tanto magis participes prophetarum confessores et maxime
appellare dignam est. crede mihi, Lucifer, non tu solus haec
locatus es, sed spiritus sanctas tecum. unde haec tanta memoria
scripturarum, unde sensus et intellectas earundem
integer? unde talis ordo sermonis compositus? unde tanta
hortamenta in uiam caelestem? unde fiducia contra diabolum
et probationes aduersus haereticos, nisi spiritus sanctas collocatus
esset in te? gaude igitur in eo te esse iam peruidens.
in quo etiam praedecessores tui nunc sunt martyres, hoc est
in choro angelorum. gaudemus etiam nos habentes te exemplum
uirtutis patientiae et libertatis. nam de his quae scripsisti
de nomine meo erubesco aliquid proferre, ne uidear
adulator; sed scio et credo ipsum -dominum, qui sancto et
religioso animo tuo reuelauit omnem notitiam, redditurum tibi
etiam pro hoc labore praemium in regno caelorum. quia ergo talis!
es, precatorem te esse pro nobis per orationes ad dominum
petimus, ut iam inspicere dignetur, ut est misericors, ecclesiam
catholicam et eripiat omnes famulos suos de manibus
persecutorum, quo etiam hi omnes qui propter metum temporalem
ceciderunt leuare se tandem possint et reuerti ad uiam
iustitiae, a qua seducti uagantur, nescientes in qua fouea sint
miseri. specialiter autem ego peto, si aK here minus a me
dictum est, ignoscere digneris; a tanto enim fonte quod potuit
inperitia mea uix haurire ualuit. de fratribus autem nostris,
si minus potui uidere eosdem, iterum ignoscas peto. est enim
ipsa ueritas testis optasse me et desiderasse hob inpetrare et
tantum habuisse dolorem quod non potui; nam nec lacrimae
cessauerunt ab: oculis nec gemitus ab animo, quia nec fratres [*]
permittimur uidere. testis est autem 547q quia nec parentes
quos habeo potui uidere, ex quo persecuntur nos. quid enim
non faciunt Arriani? itinera obseruant, crura agunt de proficiscentibus
et exeuntibus de ciuitate, naues quaerunt, henemias
gyrant, domos perturbant, concutiunt fratres, singulis negotia
concinnant, sed deo gratias, dum haec agunt, tanto magis et
plus execrantur ab omnibus et cognoscuntur uere, ut dixit
sanctitas tua, mancipia esse antichristi; et ipsi miseri, dum
in odio habentur, durant in malignitate stra donec morte am
sui Pharaenis et ipsi damnentur. salutant religionem tuam
qui mecum sunt; dignare salutare qui tecum sunt. diuina dei
gratia incolumem te, memorem nostri, semper beatum conseruet,
merit. home dei, farnule Christi, particeps apostolorum, solatium
fraternitatis, magister ueritatis et in omnibus desiderantissime.

VII. LIBERII EPISTVLA.

GLORIOSISSIMO CONSTANTIO AVGVSTO LIBERIVS EPISCOPVS.

Opto tranquillissime imperator, ut mihi benignas aures clementia
tua tribuat, quo possim mansuetu dini tuae mentis meae
propositum aperirè. de Christiano etenim imperatore et sanctae
memoriae filio Constantini hoc ipsum sine cunctatione merear
impetrare; sed in eo me laborare intellego, quia repetita satisfactione
placabilem etiam circa reos animum tuam in gratiam [*] [*]

meam reuocare non possum. sermo enim pietatis tuae iam
dudum ad populum missus me quidem quem patienter omnia
ferre necesse est plurimum lacerat, sed animum tuum qui lenitati
semper uacat, qui numquam ut scriptum est in occasum
diei iracundiam seruat, retinere circa me indignationem miraculo
mihi est. ego enim, religiosissime imperator, tecum
neram pacem requiro, quae non sit uerbis conposita interna
dispositione fallaciae, sed praeceptis euangeliorum rationabiliter
confirmata. non Athanaaii tantum negotium, sed multa alia in
medium uenerunt, propter quae concilium fieri mansuetudinem
tuam fueram deprecatus, ut ante omnia, quod specialiter optat
mentis tuae erga deum sincera deuotio, cum fidei causa
in qua prima nobis spes est ad deum diligenter fuisset tractata
neg(otia) eorum qui nostram circa deum obseruantiam mirari
debent possent finiri. et dignum fuerat dei cultore, dignum
imperio tuo quod Christi pietate regitur et augetur specialiter
hoc ipsum pro reuerentia sanctae religionis, cui prudenter intentus
es, clementiam tuam nobis ad haec inpetranda praestare.

Sed multi ecclesiae membra lacerare festinant, qui confinxerunt
me litteras suppressisse, ne crimina eius quem dicebantur
condemnasse apud omnes paterent, quasi illas litteras episcoporum
orientalium et Aegyptiorum, quibus in omnibus eadem
in Athanasium crimina continebantur. at satis omnibus clarum
est nec quisquam negat nos orientalium litteras intimasse.
legisse ecclesiae, legisse concilio atque ad haec etiam orientalibus
respondisse, qui (bus) fidem et sententiam non commodauimus
nostram, quod eodem tempore LXXV episcoporum
Aegyptiorum de Athanasio sententia repugnabat, quam similiter [*]

recitauimus atque insinuauimus episcopis Italis. unde contra
diuinam legem uisum est etiam, cum episcoporum numerus
pro Athanasio maior existeret, in parte aliqua commodare consensum.
haec scripta, si deo fidem debet, Theosebius qui missus
fuerat festinans ad Africam nobis reliquit, quae tamen postea
omnia scripta, ne ad impetrandum forte concilium deessent,
Vincentius qui cum ceteris legatus missus fuerat Arelatum
pertulit.

Videt igitur prudentia tua nihil animum meum introisse
quod deo seruientibus non dignum fuerat cogitare. testis autem
est mihi deus, testis est tota cum suis membris ecclesia me fide
et metu in deum meum cuncta mundana, ita ut euangelica
et apostolica ratio praecepit, calcare atque calcasse; non
furore temerario sed constituto atque obseruato iure diuino
atque in alio ministerio ecclesiastico uiuens nihil per iactantiam,
nihil per gloriae cupiditatem quod ad legem pertinebat
impleui; atque ad istud officium, testis est mihi deus meus,
inuitus accessi, in quo cupio quidem sine offensa dei, quam
diu in saeculo fuero, permanere, et numquam mea statuta
sed aposto.lica ut essent semper firmata et custodita perfeci.
secutus morem ordinemque maiorum nihil addidi episcopatui
urbis Romae, nihil minui passus sum et illam fidem seruans,
quae per successionem tantorum episcoporum cucurrit, ex quibus
plures martyres extiterunt, inlibatam custodiri semper exopto.
Denique iam aperire meam causam\' pietati tuae sollicitudo
ecclesiastica atque ipsa deuotio persuadet. significant orientales
paci se nostrae uelle coniungi. quae est pax, clementissime imperator,
cum sint ex partibus ipsis quattuor episcopi Demofilus,
Macedonius, Eudoxius, Martyrius, qui ante annos octo cum [*]

apud Mediolanium Arrii haereticam sententiam noluissent
damnare, de concilio iratis animis exierunt? horam si fas est
sententiis quale sit aut quid habeat commodare consensum
aequitas et clementia tua poterit aestimare. non est nouum
quod nunc subtiliter et sub occasione nominis Athanasii adtemptatur,
manent litterae Alexandri episcopi olim ad Siluestrum
sanctae memoriae destinatae, quibus significant ante
ordinationem Athanasii undecim tam presbyteros quam etiam
diacones, quod Arrii haeresem sequerentur, se ecclesia eiecisse,
ex quibus nunc quidam extra ecclesiam catholicam foris positi
dicuntur sibi conciliabula inuenisse, quibus adseueratur etiam
Georgius in Alexandria per litteras communicare. quae ergo
potest pax esse, tranquillissime imperator, si exhibitis epi*
scopi, ut nunc per Italiam factum est, cogantur talium senlentiis
oboedire ?

Accipe aliud, quia tranquillitas tua patienter admittit. manent
tegatorum litterae qui ad clementiam tuam fuerant destinati
quae nuper uenerunt, quibus significant propter turbationem
quidem omnium ecclesiarum se quidem ante succumbere
sententiis orientalium uoluisse, proposuisse tamen conditlonem,
ut, si idem Arrii haeresem condemnassent, hoc genere
esseut inclinati eorum sententiis oboedire. placitum, ut ipsi
significant, scriptura teste firmatur. itur in concilium, acci.
piunt cum deliberatione responsa Arrii doctrinam se damnare
non posse, Athanasium, quod solum exigebant, communione
esse priuandum. hinc iam clementia tua hoc quoque consideret,
recte catholicae religionis iure seruato an hominis catisa debeat
diligenter excusseque tractari. [*]

Vnde iterum atque iterum mansuetudinem tuam, animum
tuum deo deditum rogo per eius uirtutem, qui se in defensione
tua quantus sit uniuersis mortalibus adprobauit, habens
ante oculos eius beneficia qui imperium tuum in omnibus
regit, haec in coetu episcoporum diligenter facito omni cum
consideratione tractari, ut pacatis per te deo fauente temporibus
tranquillitate tua consentiente sic omnia discutiantur, ut
quae fuerint iudicio sacerdotum dei confirmata, cum constiterit
omnes in expositione fidei, quae inter tantos episcopos
apud Niciam praesente sanctae memoriae patre tuo confirmata
est, uniuersos consensisse, cum exemplo possint in posterum
custodiri, ut ipse saluator qui desuper mentis tuae
propositum intuetur in tanta rerum expeditione laetetur causam
fidei et pacis etiam reipublicae necessitatibus non inmerito praeposuisse.
ad exorandam igitur mansuetudinem tuam, ut beniuolo
animo allegationes nostras audire digneris, fratrem et coepiscopum
meum sanctum uirum Luciferum cum Pancratio conpresbytero
meo et Hilario diacono placuit proficisci, quos
credimus de clementia tua ad pacem omnium ecclesiarum catholicarum
non difficulter posse concilium impetrare. dei
omnipotentis clementia te nobis custodiat, clementissime ac
religiosissime Auguste. [*]

VIII. ATHANASII EPISTVLA. ATHAKASIVS SOLITARIAE VTTAE SТVDENТIВVS ET IN FIDE DEI BOBOBATIS AC DILECTISSIMIS FRATRIBVS IN DOMINO SALVTEM.i

Domino quidem gratias ago qui donauit uobis in eum credere,
ut cum sanctis etiam uos habeatis uitam perpetuam. quia
autem sunt quidam qui quae sunt Arii sapiunt circumeuntes
monasteria propter nihil aliud, nisi ut quasi ad uos uenientes
et a nobis reuertentes simplices seducant, quidam autem sunt
qui adfirmant quidem non se sapere illa quae sint Arii, pergunt
autem et pariter orant cum ipsis, necessario hortantibus sincerissimis
fratribus scribere studui, ut piam fidem quam in
nobis dei gratia operatur sincere et sine dolo custodientes
non detis occasionem scandali fratribus; cum enim quis uos
n Christo fideles uiderit communicare cum talibus uel cum
eis pariter orare, utique opinantes indiscretum hoc esse incidunt
in caenum impietatis. ut ergo nihil tale fiat, sit uestra cura,
fratres carissimi, eos quidem qui sapiunt quae sunt impieta(tis
Arrianae a)uertere, eos autem qui putantur quidem non sapere
quae sunt Arii, orant autem cum impiis deuitare, et maxime
quia quorum sensus execramur horum etiam communionem
conuenit fugere. si quis itaque uenit ad uos, si quidem adfert
secundum beatum Iohannem rectam doctrinam, dicite huic
aue et sicuti fratrem hunc talem suscipite; si quis autem is mulat
quidem confiteri se rectam fidem, apparet autem communicare
illis, huiusmodi hominem hortamini quidem abstinere
se a tali consuetudine et si quidem promiserit habetote et
hunc quasi fratrem. si uero contentioso animo perseuerauerit
et hunc quoque uitate. possibile quidem erat mihi etiam per I [*]

multa extendere epistulam adponenti ex scripturis diuinis formam
huiusmodi doctrinae, sed quia prudentes existentes praeuenitis
eos qui scribunt et magis abstinentiae intenti idonei estis
et alios docere, propterea breuiter tamquam diligens ad diligentes
dictaui, confidens quia sic degentes puram sinceramque
fidem seruabitis et illi iam uidentes quod non cum eis pariter
oratis percipient utilitatem, timentes ne forte tamquam impii
et qui (quae) illorum sapiunt deputentur. [*]