Sermones (1-5)

SERMO IN NATIUITATE DOMINI NOSTRI IESU CHRISTI.

Propitia diuinitate, fratres dilectissimi, iam prope est dies,
in qua natalem domini saluatoris desideramus cum gaudio
celebrare. et ideo rogo et admoneo, in quantum possumus,
cum dei adiutorio laboremus, ut in illa die cum sincera et
pura conscientia, mundo corde et casto corpore ad altare domini
possimus accedere et corpus uel sanguinem eius non ad
iudicium, sed ad remedium animae nostrae mereamur accipere.
in Christi enim corpore sic uita nostra consistit, sicut et ipse
dominus dixit: nisi manducaueritis carnem filii hominis
et biberitis sanguinem eius, non habebitis uitam in
uobis. mutet ergo uitam, qui uult accipere uitam. nam si
non mutet uitam, ad iudicium accipiet uitam et magis ex ipsa
corrumpetur quam sanabitur, magis occiditur quam uiuificatur. [*] [*]

sic enim dixit apostolus: qui manducat corpus domini et
bibit sanguinem eius indigne, iudicium sibi manducat
et bibit. et licet nos in omni tempore bonis operibus
ornatos ac splendidos esse conueniat, praecipue tamen in die
natalis domini, sicut et in euangelio ipse dominus dixit: lucere
debent omnibus hominibus opera uestra.

Considerate, quaesumus, fratres, quando aliquis homo potens
uel nobilis aut natalem suum aut filii sui celebrare desiderat,
quanto studio ante plures dies, quicquid in domu sua sordidum
uiderit, ornate mundari, quicquid ineptum et incongruum,
proici, quicquid utile et necessarium, praecipit exhiberi. domus
etiam, si obscura fuerit, dealbatur, pauimenta scopis mundantur
et diuersis respersa floribus adornantur, quicquid etiam ad laetitiam
animae et corporis deliciarum pertinet, omni sollicitudine
prouidetur. ut quid omnia ista facit, fratres carissimi,
nisi ut dies natalicii sui cum gaudio celebretur? homo moriturus,
si ergo tanta praeparas in natalicio tuo uel filii tui,
quanta et qualia debes praeparare suscepturus natalem domini
tui? si talia praeparas morituro, qualia praeparare debes aeterno?
quicquid ergo non uis inuenire in domu tua, quantum
potes, labora, ut non inueniat deus in anima tua. certe si te
rex terrenus aut quicumque paterfamilias ad suum natalicium
inuitaret, qualibus uestimentis studeres ornatus incedere, quam
nouis et nitidis uel quam splendidis, quorum nec uetustas nec
uilitas aliqua seu foeditas oculos inuitantis offenderet.

Tali ergo studio, in quantum praeuales, Christo auxiliante
contende, ut diuersis uirtutum ornamentis anima tua conposita [*] [*]

gemmis simplicitatis et sobrietatis floribus adornata ad sollemnitatem
regis aeterni, id est natalem domini saluatoris cum conscientia
pura procedas castitate nitidus, caritate splendidus,
elimosynis candidus. Christus enim dominus, si te ita conpositum
natalicium suum celebrare cognouerit, ipse per se uenire
et animam tuam non solum uisitare, sed etiam requiescere
perpetuo et in illa dignabitur habitare, sicut scriptum est:
inter eos ambulabo et habitabo in illis, et iterum: ecce
sto ad ianuam et pulso. si quis surrexerit et aperuerit
mihi, intrabo a.d illum et cenabo cum illo et ille
mecum. quam felix est illa anima, quae uitam suam ita deo
auxiliante studuerit gubernare, ut Christum hospitem habitatoremque
mereatur excipere, sicut e contrario quam infelix est
illa conscientia toto lacrimarum fonte lugenda, quae se ita
malis operibus cruentauit, auaritiae nigritudine obscurauit, iracundiae
igne conbussit, adsidua luxuria sordidauit, superbiae
tyrannide destruxit, ut in ea non Christus incipiat requiescere,
sed diabolus dominari. talis enim anima, si medicamentum
paenitentiae non cito subuenerit, a luce relinquetur, a tenebris
occupabitur, uacuabitur dulcedine, replebitur amaritudine, a
morte inuadetur, a uita repudiabitur. non tamen de domini
pietate defidat, quae talis est anima, nec nimia desperatione
frangatur, sed magis ad paenitentiam cito recurrat et, dum
adhuc noua sunt et calent peccatorum suorum uulnera, sic sibi
adhibeat medicamenta salubria, quia medicus noster omnipotens
est et sic consueuit plagas nostras curare, ut nec cicatricium
faciat uestigia remanere. [*] [*] [*] [*] [*]

Et ideo, fratres dilectissimi, sicut in omni tempore ab adulteris
et miserrimis concubinis, ita etiam a propriis uxoribus
ante multos dies debetis abstinere, quotienscumque aut natalem
domini aut reliquas sollemnitates celebrare disponitis. ebrietatem
ante omnia fugite, iracundiae repugnate quasi bestiae
crudelissimae, odium uelut uenenum mortiferum de corde uestro
repellite et tanta sit in uobis caritas, quae non solum usque
ad amicos sed etiam ad ipsos inimicos perueniat, ut securi
possitis dicere in oratione dominica: dimitte nobis debita
nostra et cetera. nam qui scit se uel unum hominem odio
habere, nescio si ad altare domini securus possit accedere,
praecipue cum beatus Iohannes euangelista terribiliter clamet
et dicat: qui fratrem suum odit, homicida est. iam uestrum
est iudicare, utrum homicida, antequam paenitentiam
agat, praesumere debeat eucharistiam accipere. addidit etiam
adhuc sanctus Iohannes et clamat dicens: qui fratrem suum
odit, in tenebris est et in tenebris ambulat et nescit,
quo uadit, quoniam tenebrae obcaecauerunt oculos
eius, et iterum inquit: omnis, qui fratrem suum non diligit,
manebit in morte, et iterum: si quis dixerit (de)
se, quod deum diligit, et fratrem suum odit, mendax
est. qui enim non diligit fratrem suum, quem uidet,
deum, quem non uidet, quomodo potest diligere? quicumque
ergo odium uel iracundiam seruat in corde et sub
tali tonitruo nec terretur nec exspergiscitur, non dormiens, sed
mortuus esse credendus est.

Haec ergo, fratres dilectissimi, adsidue cogitantes, qui boni
sunt, cum dei gratia contendant perseuerare in bonis operibus, [*] [*]

quia non qui coeperit, sed qui perseuerauerit in amore dei
usque in finem, hic saluus erit. qui uero ad elimosynam
tardos et ad iracundiam promptos et ad exercendam luxuriam
praecipites esse se cognoscunt, auxiliante domino festinent se
a malis eruere, ut, quae bona sunt, mereantur inplere, ut, cum
dies iudicii aduenerit, non cum impiis et peccatoribus puniantur,
sed cum iustis et misericordibus peruenire ad aeterna praemia
mereantur praestante domino nostro Iesu Christo, cui est
honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.

II. SERMO DE NATIUITATE.

Legimus et fideliter retinemus, quod sub ipso principio nascentis
mundi in primo homine fecerit nos deus ad imaginem
et similitudinem suam. ecce in hac die mutata uice factus
est deus ad similitudinem nostram. in primis de suis meliora
contulit, in secundis de nostris inferiora suscepit. per interdictae
arboris gustum primi hominis incauta fragilitas temptauit
adpetere ambitione damnabili domini sui diuinitatem persuadente
diabolo et dicente: si de ligno hoc gustaueritis,
aperientur oculi uestri et eritis sicut dii. ideoque agnoscamus
pii patris admirabilem bonitatem. homo sollicitante
inimico deus esse uoluit per superbiam [eius] et deus homo
factus est per misericordiam. innouatur in nobis quodammodo
hodie per Christi diuinitatem species illius antiqui et incipientis
saeculi, quando primus Adam de limi materia figuratur. ecce [*] [*] [*]

etiam nunc secundus Adam quasi de intacta ac rudi terra
uirginea carne formatur. ecce, inquam, iterum cessantibus
naturae legibus nonus homo in nouam uitam solo deo operante
perficitur. promittitur ergo uirginis filius per uisitationem
spiritus sancti, quid mirum si sine corruptione nascitur, qui
de sanctificatione concipitur. non enim decebat, ut, qui nobis
omnibus adferebat salutem, soli matri integritatis non praeberet
dignitatem. spiritus, inquit, sanctus superueniet in te
et uirtus altissimi obumbrabit te. dignum plane erat,
ut regali honestanda mater partu prius caelestis regis sanctificaretur
ingressu. unde dominum et saluatorem nostrum non
ideo simplicem hominem credamus, quia et hominem nasci
uidemus. fas non est, ut non deus credatur, cui descensuro
ad terras a deo habitaculum praeparatur. diuina itaque operante
potentia credentis uiscera fecundantur et in ligno mortali
uitae arbor inseritur et portans in se omnia uirtus ab
infirmitate portatur et, qui terra, mari caeloque non capitur,
intra unius corpusculi membra suscipitur. de creatura sua
creator omnium nascitur et de riuulo suo fons magnus exoritur,
radix omnium de uirgulto suo nascitur et uitis uera palmitis
sui fructus efficitur.

Adest ecce exoptatissimus dies gratia geminata resplendens,
candore quidem consueti luminis inlustratus, sed praecipue
radiantis uteri fulgore coruscans. confiteamur ergo inprimis
unum deum dominum nostrum et non supererit alter, quem
minorem dicere possimus. qui enim unum maiorem, alterum
minorem loquitur, duos se necesse est deos fateatur habere.
credamus itaque unum deum, patrem et filium et spiritum
sanctum, tres personas, non tres substantias, tria nomina et [*] [*]

non tria regna. quare unum deum? quia una operatio uirtutis,
eadem concordia uoluntatis, una diuinitas, una sempiternitas,
una maiestas. quare autem tres personas? quia alter pater,
alter filius, alter spiritus sanctus, sed in diuinitatis aequalitate
non est aliud. una enim in tribus gloria, una substantia, unitatemque
facit aequalitas uirtutum, trinitatem facit proprietas
nominum et numerus personarum. unde fideliter retineamus,
quia dominus noster Iesus Christus uenit in hoc mundo
peccatores saluos facere, sicut de deo totus deus, ita de homine
totus homo absque contagione peccati, secundum diuinitatem
aequalis patri, secundum humanitatem minor etiam
angelis et iunior matri, quam creauit.

Haec sunt uitae ac spei nostrae solidissima fundamenta.
restat, ut super haec bonorum nobis operum structura consurgat,
quod utique obtinebimus imitando illum, qui ideo ex
deo homo factus est, ut illum possimus imitari. imitabimur
autem deum neglegendo saeculum, iniurias non persequendo,
uoluntates proprias respuendo, subiectionis gloriam diligendo,
tribulationes magnanimiter sustinendo, honores ac diuitias et
dilectationes huius corporis declinando. tota itaque nobis illuc
oblectamenta, totam requiem in illam futuram patriam reseruemus
et libertates ac praesentium inlecebras (ac) cupiditates
futurorum desideriis occupemus illuc cotidie suspirantes, illuc
cordi nostro momentis omnibus praesentantes, quod oculus non
uidit nec auris audiuit, illud sine intermissione cogitantes,
quomodo digne occurremus ad illum secundum tremendae
maiestatis aduentum rationem de actibus, de sermonibus, de
cogitationibus reddituri, ita agentes, ita in loco perseuerantes
quasi cotidie de hac uita transituri. o dies dierum omnium
nouitas, lucrum lucis et dispendium caecitatis, in quo aeternus [*] [*]

sol de summa altitudine claritatis paternae descendens uuluae
uirginalis aditum reserauit, totius mundi caliginem fulgida
coruscatione respersit. ducite, fideles Christi, festiua gaudia.
res nobis hodie facta est noua, quae olim fuerat repromissa,
ut sine uirginis detrimento pudoris filium lactarent ubera
genetricis.

Haec est illa nouitas Hieremiae prophetae uaticinio nuntiata:
faciet, inquit, dominus nouum super terram, et quasi
quandam lucernam huius obscuritatis accendens continuo subiecit:
femina circumdabit uirum. hoc est, inquam, nonum,
quod super terram dico dominum esse facturum, quod femina
circumdabit uirum. aduertite, fratres, et me potius uestro
intellectu praecedite. femina, inquit, circumdabit uirum. o femina
super feminas benedicta, quae et uirum non cognouit et
uirum suo utero circumdedit, quae concubitu carnali non tangitur
et tamen carnea prole de spiritali semine gratulatur.
circumdat uirum Maria angelo fidem dando, quia Eua perdidit
uirum serpenti consentiendo. faciet, inquit, dominus nouum
super terram. ut igitur exhibendae huius nouitatis tempus
aduenit, caelestis ad uirginem praemittitur nuntius, salutauit
angelus puellam uiri salutationis ignaram. terretur uirgo nouitate
uerborum, ad quam angelus: ne timeas, inquit, Maria,
inuenisti enim gratiam apud dominum. ne, inquit, ad
conspectum meum, mater domini mei, terrearis, ego conceptionis
tuae minister adueni, ipse me misit ad te, qui est nasciturus
ex te, ipse tibi per me adnuntiat gaudium, cui placuit
in utero tuo cum humana natura mysticum sociare coniugium.
inuenisti gratiam apud deum, ecce concipies et [*] [*]

paries filium, non cuiuslibet meriti hominem, sed totius saeculi
saluatorem. ne, inquit, timeas, abice a te omnem metum,
quae saeculi conceptura es gaudium. reuolue, Maria, propheticam
lectionem. neque enim te scientia diuinorum librorum
potest praeterire, quae ipsam plenitudinem partura es prophetarum.
recole in libro Esaiae prophetae uirginem, quam legisti,
et gaude, quia tu es, esse meruisti. tu ibi praesignata
es uirgo. tu ecce concipies in utero non de uiro, sed de spiritu
sancto et grauida eris et incontaminata manebis, paries
filium et uirginitatis non patieris detrimentum. at illa inquit:
ecce ancilla domini sum, fiat mihi secundum uerbum
tuum. mox igitur angelus uirginis accepto consensu caelestis
regionis incolas repetiuit et ecce subito secretum uirginis ineffabilis
potentia penetrauit. intrat artifex mundi angustias uentris
humani, efficitur grauida mater intacta et ecce tamquam
sponsus de thalamo suo Mariae Christus procedit ex utero.
occultatur in membris infantis potentia maiestatis, deus pendet
ad ubera, pannorum uilium squalore contegitur, durissimi suffert
praesepis angustias et totum misericors humiliter patitur,
dummodo mundus, qui perierat, liberaretur.

0 beata infantia, per quam nostri generis uita est reparata,
o gratissimi delectabilesque uagitus, per quos stridores dentium
paternosque ploratus euasimus o felices panni, quibus peccatorum
sordes extersimus o praesepe splendidum, in quo non
iacuit foenum animalium, sed cibus inuentus est angelorum.
lacta, Maria, creatorem tuum, lacta panem caeli, lacta pretium
mundi, praebe lambenti mammillam, ut pro te ipse praebeat
percutienti se maxillam, nutriatur infans tuorum uberum lacte,
ut iuuenis accipiat aceti potationem pro te. ferant eum nunc [*] [*]

manus tuae, ut brachia eius pro te postea figantur in cruce.
postremo tu illi ut mater temporalem administra substantiam,
ut ipse nobis et tibi una cum patre et cum spiritu sancto
uitam tribuat sempiternam. Amen.

III. SERMO IN NATALI SANCTI STEPHANI.

Lectio apostolorum actuum, quae nobis hodie lecta est, dilectissimi
fratres, cum plurimum habeat in ipsa specie admirationis,
non minus tamen continet in mysterio dignitatis.
ecce, inquit beatus Stephanus, uideo caelos apertos et
filium hominis stantem a dextris dei. considerate adtentius,
dilectissimi fratres, cum beatus martyr dominum nostrum
Iesum Christum ad dexteram dei patris stare uidisset, cur se
filium hominis uidere testatus est et non potius filium dei, [et]
cum utique plus delaturus honoris domino uideretur, si se dei
potius quam hominis filium uidere dixisset? sed certa ratio
postulabat, ut hoc ita et ostenderetur in caelo et praedicaretur
in mundo. omne enim Iudaeorum scandalum in hoc erat,
cur dominus noster Iesus Christus, qui secundum carnem erat
filius hominis, esse etiam dei filius diceretur. ideo ergo pulchre
diuina scriptura filium hominis ad dexteram dei patris stare
memorauit, ut ad confundendam Iudaeorum incredulitatem ille
martyri ostenderetur in caelo, qui a perfidis negabatur in
mundo, et illi testimonium caelestis ueritas daret, cui fidem
terrena impietas derogaret, unde, licet iuxta psalmum, qui [*] [*]

lectus est, pretiosa sit in conspectu domini mors sanctorum
eius, si quid tamen distare inter martyres potest, praecipuus
uideretur esse prae omnibus, qui primus est. nam
cum sanctus Stephanus diaconus ab apostolis ordinatus sit,
apostolos ipsos beata ac triumphali morte praecessit. ac sic
qui erat inferior ordine, primus factus est in passione et, qui
erat discipulus gradu, magister coepit esse martyrio conplens
illud, quod beatus propheta in psalmo, qui lectus est, dixit:
quid retribuam domino pro omnibus, quae retribuit
mihi? retribuere enim primus uoluit Stephanus martyr domino,
quod cum omni humano genere accepit a domino. mortem
enim, quam dignatus est saluator pro omnibus pati, hanc ille
primus reddidit saluatori.

Post haec subiecit scriptura sacra et ait: positis genibus
clamauit dicens: domine, ne statuas illis hoc in peccatum.
uidete, dilectissimi fratres, affectum beati uiri, uidete
magnam et mirabilem caritatem. in persecutione positus erat
et pro persecutoribus domino subplicabat atque in lapidum
ruina, quando alius obliuisci poterat etiam carissimos suos, ille
domino commendabat inimicos. quid enim dicebat, cum lapidaretur?
domine, ne statuas illis hoc in peccatum. plus enim
tunc illorum dolebat peccata quam sua uulnera, plus illorum
impietatem quam suam mortem. et recte plus. in illorum
quippe impietate erant multa, quae debent plangi, in illius
autem morte non erant, quae doleri deberent. illorum impietatem
mors sequebatur aeterna, huius autem mortem uita perpetua.
imitemur ergo in aliquo, dilectissimi fratres, tanti magistri
fidem, tam praeclari martyris caritatem. diligamus hoc
animo in ecclesia fratres nostros, quo ille tunc dilexit inimicos. [*] [*]

sed quod peius est, aliquotiens non solum non diligimus inimicos,
sed nec amicis quidem fidem integram custodimus. sed
dicit aliquis: non possum diligere inimicum meum, quem cotidie
patior uelut hostem crudelissimum. o quicumque ille es,
adtendis, quid tibi fecerit homo, et non consideras, quid tu feceris
deo. cum enim tu multo grauiora in deo peccata commiseris,
quare non dimittas homini paruum, ut tibi deus dignetur
dimittere totum.

Recole, quid tibi in euangelio ueritas ipsa promiserit et quam
tibi quodam modo cautionem fecerit uel quale tecum pactum
inierit: si enim, inquit, dimiseritis hominibus peccata
eorum, dimittet et uobis pater uester caelestis delicta
\'uestra. si autem non dimiseritis hominibus, nec pater
uester dimittet uobis debita uestra. uidetis, fratres,
quia cum dei gratia in potestate nostra positum est, qualiter
a domino iudicemur. (si), inquit, dimiseritis, dimittetur uobis.
iam saepe dixi, fratres, et frequentius dicere debeo, nemo se
circumueniat, nemo se seducat, quia, qui uel unum hominem
in hoc mundo odio habet, quicquid deo in operibus bonis obtulerit,
totum perdet, quia scriptum est: qui fratrem suum
odit, homicida est. hoc loco fratrem omnem hominem oportet
intellegi. omnes enim in Christo fratres sumus. nemo
ergo sine caritate praesumat de uirginitate, nemo de elimosynis,
nemo de ieiuniis, nemo de orationibus confidat, quia,
quamdiu inimicitiam in corde tenuerit, neque istis neque aliis
quibuslibet bonis (operibus) placare sibi deum poterit. sed si
uult propitium habere deum, non dedignetur audire consilium [*] [*]

bonum. audiat non me, sed ipsum dominum suum: si offers,
inquit, munus tuum ad altare et ibi recordatus fueris,
quia frater tuus habet aliquid aduersum te, relinque
ibi munus tuum ante altare et uade prius reconciliari
fratri tuo et tunc ueniens offeres munus tuum. at nos
pugnas habentes intrinsecus et dolos in corde uersantes, quasi
qui bonam conscientiam habeamus, praesumimus accedere ad
altare non timentes illud, quod scriptum est: qui manducat
corpus domini et bibit sanguinem eius indigne, iudicium
sibi manducat et bibit.

Sed dicit aliquis: grandis est labor inimicum diligere et pro
persecutoribus subplicare. nec nos negamus, fratres. non paruus
quidem labor est in hoc saeculo, sed grande est praemium
in futuro. per amorem enim hominis inimici efficeris amicus
dei, immo non solum amicus sed etiam filius, sicut et ipse
dixit: diligite inimicos uestros et cetera. si te aliquis potens
homo et diues in hoc saeculo uellet adoptiuum filium
facere, quomodo seruires, quas indignationes etiam seruorum
eius, quae seruitia durissima et aliquoties etiam turpissima
sustineres, ut ad caducam et fragilem illius peruenires hereditatem.
quod ergo alius sustinet propter substantiam terrenam,
tu sustine propter uitam aeternam. conuincimur enim certissima
ratione, quia propter deum possimus quidem, sed nolumus
iniuriam sustinere. denique si aliqua potens persona contra
nos iniuriam faciat, si etiam nos in faciem male dicat, nec
respondere aliquid asperum, non dicam uicem reddere ausi
sumus. quare hoc? ne ab illa persona potente adhuc maiora
quam pertulimus patiamur. quod a nobis extorquet hominis [*] [*]

timor, deberet exigere a nobis Christi amor. si ergo potens
persona contra nos saeuiat, tacemus et nihil dicere ausi sumus,
si uero aut aequalis aut forte inferior uel leuem contumeliam
fecerit, quasi fera bestia sine ulla patientia ac sine aliqua dei
contemplatione consurgimus et aut in praesenti iniuriam nostram
uindicamus aut certe ad maiorem uicem reddendam nostrum
animum praeparamus. quid est hoc, quod, quando persona
potens nobis iniuriam contulit, patienter accipimus, quando inferior,
nimio furore succendimur? quia, ubi timuimus hominem,
hic deum timere nolumus.

Unde rogo uos, fratres, ut, quantum possimus, cum dei adiutorio
cor nostrum ad patientiam praeparemus et in omnibus
et malis hominibus medicorum uices agare studeamus et non
ipsos homines, sed ipsorum malitiam odio habeamus. oremus
pro bonis, ut semper ad meliora conscendant, pro malis, ut
cito ad emendationem uitae et ad paenitentiae medicamenta.
confugiant, quam rem orantibus nobis ipse praestare dignetur,
qui cum patre et spiritu sancto uiuit et regnat deus in saecula
saeculorum. Amen.

IIII. SERMO DE SANCTO STEPHANO.

Quotiens caritatem uestram secundum praeceptum domini
ad diligendos inimicos prouocare debemus, timeo, ne aliqui
cogitent et dicant se nullatenus hoc posse implere. forte etiam
et hoc obicere uolunt et dicant (se) semper Christum imitari
non posse. ecce tibi loquor, o homo, quicumque dicis, quod in [*]

amore inimicorum non possis imitari dominum tuum. certe
beatus Stephanus homo erat et non deus, hoc erat, quod tu,
sed quod fecit, non fecit nisi donante illo, quem rogas et tu.
uide tamen, quod fecerit. loquebatur Iudaeis, saeuiebat et
diligebat. utrumque debeo demonstrare, et saeuientem et diligentem.
audi saeuientem. uerba sunt Stephani, quando adloquebatur
Iudaeis: duri ceruice et incircumcisi corde et
auribus, uos semper spiritui sancto restitistis. quem
prophetarum non occiderunt patres uestri? audisti
saeuientem. alterum debeo ostendere, audi et diligentem. irati
illi facti et grauius inardescentes et mala pro bonis reddentes
ad lapides concurrerunt et dei famulum lapidare coeperunt.
hic probo, sancte Stephane, dilectionem tuam, hic te uideamus,
hic te spectemus, hic uictorem diaboli triumphatoremque cernamus.
ecce beatus Stephanus aspiciens illum, qui pro eo
pependit et in ligno crucis figebatur, ille iste ipse lapidabatur.
ille dixit: ignosce illis, pater, quia nesciunt, quid faciunt.
tu, beate Stephane, quid dicis? audiam et uideam te,
ne forte possim uel te imitari. primum beatus Stephanus stans
orauit pro se et ait: domine Iesu, suscipe spiritum meum.
cum haec dixisset, genua flexit et genu flexo ait: domine
Iesu, ne statuas illis hoc in peccatum, et hoc dicto obdormiuit.
s o felix somnus et requies uera, ecce quod est beate
requiescere pro inimicis orare.

Sed rogo te, Stephane, ut mihi digneris exponere, quid fuit
hoc, pro te stans orasti et pro inimicis genu flexisti. si enim [*] [*]

praesentibus esses, hoc sine dubio responderes: pro me stans
oraui, quia pro me, qui recte deo seruiui, in orando et impetrando
non laboraui, quia, qui pro iusto orat, non laborat. ideo
stans pro se orauit. inde uentum est, ut oraret pro Iudaeis,
pro interfectoribus Christi, pro interfectoribus sanctorum, pro
lapidatoribus suis. quia adtendit nimiam et magnam esse impietatem
ipsorum, quae difficile donari possit, genu flexit

Imitemur ergo, fratres dilectissimi, uel in quantum donauerit
deus, beatum Stephanum, diligamus non solum amicos
sed etiam inimicos, quia nihil est, unde sic et peccata redimere
et diabolum uincere et deum placare possimus. denique
sic ipse dominus dixit: date et dabitur uobis, dimittite
et dimittetur uobis, et iterum: si dimiseritis hominibus
peccata eorum, dimittet et uobis pater uester
caelestis delicta uestra et cetera. uidete, fratres, misericordiam
domini nostri. in potestate nostra posuit, qualiter
in die iudicii iudicaremur. si dimittamus, dimittetur nobis, si
non dimittamus, non dimittetur nobis. diligamus ergo, fratres
dilectissimi, non solum amicos sed etiam inimicos, ut ad tribunal
iudicis aeterni cum secura conscientia ueniamus dicentes:
da, domine, quia dedimus, dimitte, quia dimisimus. nos fecimus,
quod iussisti, tu imple, quod promisisti, quod ipse praestabit,
qui cum patre uiuit et regnat cum spiritu sancto in
saecula saeculorum. Amen.

V. SERMO IN NATALI INFANTUM INNOCENTTUM.

Hodie, fratres carissimi, natalem illorum infantium colimus,
quos ab Herode rege interfectos esse euangelii textus loquitur. [*] [*]

ideo cum summa exultatione gaudeat terra nostra caelestium
militum et tantarum parens fecunda uirtutum. ecce profanus
hostis numquam beatis paruulis tantum prodesse potuisset obsequio,
quantum profuit odio. nam sicut sacratissima praesentis
diei festa manifestant, quantum contra beatos paruulos
iniquitas abundauit, tantum in eis gratia benedictionis effulsit
sic enim paulo ante audiuimus, quod, cum Herodes rex Christum
persequeretur, milia felicium extincta sunt puerorum dicente
propheta: Rachel plorans filios suos et noluit consolari,
quia non sunt.s o beata parens triumphalium, inlustrium
patria bellatorum, tantorum diues pignorum, quasi ad momentum
oculis inspicientium orbari uisa est, numquam tamen indiget
consolari nec plorat filios, quos inhibendis luctibus, dum
perdiderat, adquisiuit. beata es o Bethlehem terra Iuda, quae
Herodis regis inmanitatem in puerorum extinctione perpessa
es, quae sub uno tempore candidatam plebem inbellis infantiae
deo offerre meruisti.

Digne tamen natalem colimus illorum, quos beatiores aeternae
uitae mundus edidit, quam quos maternorum uiscerum partus
effudit, si quidem ante uitae perpetuae adepti sunt dignitatem,
quam usuram praesentis acciperent. aliorum quidem pretiosa .
mors martyrum laudem in confessione promeruit, horum in
consummatione conplacuit, quia incipientis uitae primordiis
ipse eis occasus initium gloriae dedit, qui praesentis terminum
posuit, quos Herodis impietas lactantes matrum uberibus abstraxit,
qui iure dicuntur martyrum flores, quos in medio frigore
infidelitatis exortos primas erumpentes ecclesiae gemmas
quaedam persecutionis pruina decoxit. et ideo dignum est [*] [*]

interfectis pro Christo infantibus honoris inpendere caeremonias
non doloris, sacramentis uota dare non lacrimis, quia ipse illis
causa fuit poenae, qui exstitit et coronae, ipse odii causa, qui
et praemii. parante autem Herode paruulis necem Ioseph per
angelum admonetur, ut Christum dominum in Aegyptum transferat.
Aegyptus idolis plena erat iam post Iudaeorum persecutionem
et ad occidendum Christum profanae plebis adsensum
Christus ad gentes idolis deditas transire dignatur et Iudaeam
relinquens ignoranti saeculo colendus infertur.

Et quia in scripturis diuinis bonos et iustos uiros semper
persecutionem malorum sustinuisse cognoscimus, si diligenter
consideramus, inuenimus illos maiora supplicia sustinere, qui
faciunt, quam ii, qui sustinere uidentur. omnis enim homo,
qui alium in corpore persequitur, prius ipse in corde persecutionem
sustinere cognoscitur. nam si etiam illi, quem persequitur,
aliquid de substantia sua tulerit, maius sibi ipse
dispendium facit, quia nemo habet iniustum lucrum sine iusto
damno. ubi lucrum ibi damnum, lucrum in arca, damnum in
corde. tulit uestem perdit fidem, adquirit pecuniam perdit iustitiam.
sed hoc homines ideo faciunt, quia diem nouissimum
adtendere nolunt. si enim diem mortis suae cogitare iugiter
uellent, animum suum ab omni cupiditate uel malitia prohiberent.
sed quod modo nolunt salubriter cogitare, necesse habent postea
sine ullo remedio sustinere. ueniet enim illis dies nouissimus, ueniet
dies iudicii, quando eis nec pecuniam licebit augere nec bonis
operibus se ab aeterna morte poterunt redimere, quia percutitur
etiam ab hac animaduersione peccator, ut moriens obliuiscatur
sui, qui, dum uiueret, oblitus est dei. ueniet dies iudicii, quando
mouebuntur fundamenta montium et ardebit terra usque ad inferos
deorsum, quando caeli ardentes soluentur, quando sol [*] [*]

obscurabitur et luna non dabit lumen suum et stellae
cadent de caelo, quando peccatores et impii mittentur in caminum
ignis et fumus tormentorum illorum ascendet
in saecula saeculorum. ibi erit fletus et stridor dentium.
unde ueniet tempus, fratres carissimi, quando nulli bono
erit male et nulli malo erit bene. ueniet, inquam, nouissima
dies, quando discernuntur pii ab impiis, iusti ab iniustis, laudatores
dei a blasphematoribus dei, quando discernentur, ut nulli, *
sicut dictum est, bono sit male, nulli malo sit bene.

Quare ergo modo non sic forte et modo sic, sed, nunc quod
est in occulto, tunc erit in manifesto? lege scripturam diuinam,
ingredere mecum, si potes, in sanctuarium dei. forte ibi, si
possum, docebo te. immo disce mecum ab eo, qui docuit me,
etiam nunc non esse bene malis et melius esse bonis quam
malis, quamuis nondum uenerit bonorum plena felicitas nondumque
uenerit poena malorum nouissima. si legem dei diligenter
adtendis, forte intellegis mecum non esse bene malis.
rogo enim te et quaero abs te, tibi quare male est? responsurus
es mihi: egestas angit, premit difficultas, dolor fortasse
membrorum, timor ab inimico. tibi ideo male est, quia pateris
mala, et bene est illi, qui se ipsum malum patitur? multum
interest inter malum pati et malum esse, sed tu, quod pateris,
non es. malum enim pateris et malus non es. ille autem
malum non patitur et malus est. noli ergo falli. non potest
fieri, ut tibi male sit, qui pateris malum, et illi bene sit, qui
est malus. cum enim est malus, putas, quia non patitur et
malum, cum patitur se ipsum? tibi male est, quia malum
alienum pateris in corpore tuo, et illi bene est, qui malum se
ipsum patitur in corpore suo? tibi male est, qui forte malam
habes uitam, et bene est illi, qui malam habet animam? esto [*] [*] [*] [*]

bonus, qui habes bona. bonae sunt diuitiae, bonum est aurum,
bonum et argentum, bonae familiae, bonae possessiones. omnia
ista bona sunt, sed unde facias bene. habeto bona, quae te
faciunt bonum, quae te faciunt malum. quae sunt, inquis, ista?
fac iudicium et iustitiam. bona sunt, quae habes. esto et tu bonus
inter bona tua. erubesce bonis tuis, noli esse malus in eis, ne
pereas cum eis. ita ergo aurum et argentum distribuit hominibus
conditor rerum et administrator deus, ut ipsum per se
natura et genere suo bonum sit, copia uero eius non extollat
bonos nec elidat inopia. malos autem, cum offertur eis, excaecat
et, cum aufertur, excruciat, quia et, cum adquiruntur pecuniae,
falsam tribuunt laetitiam et, cum perduntur, ueram
tristitiam derelinquunt.

Discamus ergo amare ueras diuitias, id est castitatem et
iustitiam et pacem et misericordiam. istae diuitiae dicuntur
iustae, quia bonis meritis iustisque tribuuntur, illae uerae dicuntur
diuitiae, quia, quisque eas habuerit, non egebit, dum
iuxta apostolum habens uictum et uestimentum iis contentus
est. istas ergo diuitias terrenas iniustum est putare diuitias,
quae non auferunt egestatem. tanto enim magis quisque ardebit
egestate, quanto magis auaritiae eas diligens habuerit
maiores. quomodo ergo sunt diuitiae, quibus crescentibus
crescit inopia, quae amatoribus suis, quantum fuerint maiores,
non adferunt satietatem, sed inflammant cupiditatem? diuitem
tu putas, qui minus indigeret, si minus haberet, unde
bene dixit quidam:
crescit amor nummi, quantum ipsa pecunia crescit.
cum pecuniae enim incremento rabies cupiditatis augetur. nam [*] [*]

omnes auari uel cupidi uelut hydropis morbo aegrotare uidentur.
quomodo enim hydropicus, quantum plus bibit, tantum
amplius sitit, ita et auarus uel cupidus adquirendo periclitatur
et inquirendo non satiatur.

Nos uero, fratres, cogitantes nos peregrinos et hospites esse
in hoc saeculo hoc tantum, quod ad uictum et uestitum opus
est, nobis in itinere uitae istius reseruemus et, quantum possimus,
in aeternam beatitudinem per elimosynam pauperum dirigamus,
ut, cum in die iudicii cupidi et auari pro sterilitate
operum bonorum audire meruerint: discedite a me, maledicti,
in ignem aeternum, nos pro bonis operibus audire
possimus: uenite, benedicti patris mei, percipite regnum,
quod uobis paratum est a constitutione mundi, quia
esuriui et dedistis mihi manducare, nudus fui et cooperuistis
me. ad istam uero beatitudinem nos dominus sub
sua protectione perducat, cui est gloria in saecula saeculorum.
Amen.