Epistulae (6-10)

VI. DOMINO PIISSIMO ET SPECIALIBUS OFFICIIS EXCOLENDO, UT CONFIDO, IN AETERNUM FRATRI ET PER OMNIA DOMNO FELICI FAUSTUS.

Magnum pietatis et fidei testimonium est, quod per tantarum
uasta interualla regionum et per tot rerum interiecta
discrimina ad nos usque latitudinem uestrae caritatis [*] [*] [*]

extenditis. in hac relegatione nostra artifex dei nostri misericordia
gemina exercet officia, nostram excurat paterna sedulitate rubiginem,
uestram circa nos dilucidat fidem uestramque adprobat
pietatem. nos elimat benigna solertia, uos producit, nos coangustat
salubriter, uos dilatat, nos arguimur, uos proficitis. detrimenta
nostra in uestra transeunt commoda. cum feneratores
nostri sitis, incipitis nostri esse debitores, siquidem causa uestrae
deuotionis et mercedis uestrae materia sumus. opera uestra
de nobis capiunt lucrum, merita uestra de flagellis nostris mutuantur
tuantur augmentum. uestrae sollicitudinis ad nos affectus, ad
deum peruenit fructus, ac sic duplici modo et de nostra castigatione
et de uestra retributione diuinis beneficiis obligamur.
paene autem mihi respondendi silentium perfectio uestrae consolationis
indixerat. nam ipsa sollicitudo interrogandi iam
forma uiuendi, quam cotidie de domni mei patris uestri sancti
episcopi Leontii efficacibus doctrinis et praesentibus documentis
sufficienter adtrahitis. non autem miror, si et meum quamlibet
ex superfluo requiritis institutum, cuius circa uos singularem
nostis affectum. creditis in adiutorium fidei uestrae magisterium
meum tam perfectum esse quam uotum est, sed
licet sermo meus, quem lentiorem etiam praesens reddit infirmitas,
uestro sufficere uix possit ardori, tamen paucis conuersationem
uestram non tam instruam quam reuoluam.

Magnam sollicitis perhibet eruditionem agnitio peccati, metus
iudicii, terror ignis aeterni. itaque ad immolanda orationum
sacrificia amica sunt fruentibus nocturna silentia, quibus usque
ad horam tertiam lectio moderata succedat, ut exercitium [*]

spiritale non desinat desiderari et semper possit augeri. utinam
prouideat dominus uel duo fida solacia, cum quibus diurnas
et nocturnas exigas functiones et uel biduo in septimana salutantum
fruaris officiis. ardua sunt, quae pro interrogantis
feruore conloquimur, sed ille laborantum benignus adiutor tam
leue tibi faciat iugum suum, quam iucundum erit praemium
suum. igitur si trepida parum amplius rudimenta permittunt,
alternis hiemales dies ieiuniis transigantur, quae, sicut moderari
conuenit, ita necesse est duplicari.

Duplicari, inquam. duo enim sunt abstinentiae genera: unum
est incontinentiae appetitum a cibo et potu et a diuersis carnalium
snauitatum inlecebris coercere et uomere crucis terram
subiecti exterioris edomare et necessitati potius quam uoluptati
temperata moderatione seruire, epulum, si permittat infirmitas,
uel alternis diebus, donec uis longae consuetudinis
sensim dissuescatur, accipere. de usu uero indumentorum
paulatim se grauitas ad inferiora submittat, ne ipsa nouitas
subitae mediocritatis offendat. obseruandum est enim, ne elatio
etiam de nimia humilitate generetur et uitium de uirtute
nascatur. quae tamen facile superabitur, si confusibilis illa
praeteritae conuersationis historia ante oculos adducatur et rea
conscientia trepidis sensibus praesentetur. ita fiet, ut, dum
per recordationem praeteritorum malorum a diabolo ingesta
praesumptio castigatur dumque iactantia ualidis culparum armis [*] [*]

uicta propellitur, crimina, quae generauerant mortem, militare
incipiant ad salutem, in remedium delicta proficiant et medicina
de uulneribus producatur et, sicut dixit apostolus, de
peccato elaboremus damnare peccatum.

Alterum abstinentiae genus est multo sublimius multoque
pretiosius, motus animi regere, inrationabiles perturbationes et
cogitationum inter se conluctantium rebelles tumultus mentis
imperio subiugare, malitiae uirus tamquam funestum aliquod
maleficium de penetralibus cordis expuere et animam contra
diuersarum fluctus temptationum constantiae moderamine gubernare
et contra passiones occultas uelut contra domesticos
inimicos rixam quandam irascentis fidei auctoritate conserere,
inanes curas longe repellere et a noxiis conloquiis ac desideriis,
quibus diabolus pascitur, abstinere et per mansuetudinem,
patientiam, tranquillitatem imaginem dei in uultu interioris excolere,
uirum spiritalia et diuina cogitantem ut tristitia non
frangat, laetitia non resoluat, stabilitum in timore dei pectus
ostendat magnanimitatis aequalitas, ut et nobis coaptari possit
libelli illius insigne principium: erat uir unus abstinens
se ab omni re mala. uir, inquit, unus, hoc est semper idem,
quia nihil in eo erat dubium, nil duplex, nil accidens, nil uarium,
nil diuersum, sed eum in statu uirtutum suarum aequali
ordine permanentem tempora non mutabant nec eum, ut marinis
fluctibus moris est, in alternas partes diuersa uentorum
flabra uersabant. ita et sollicitus dei famulus inconcussa fidei [*] [*]

mole fundatus in hoc tantum Christo in se operante mutetur,
ut nonis semper uirtutibus induatur.

Ante omnia, in quantum adiuuante deo possumus, illas in
nobis quinque sensuum expugnemus inlecebras. quicquid enim
pulchrescit uisu, quicquid lenocinatur odoratu, quicquid mollescit
adtactu, quicquid dulcescit gustu, quicquid blanditur auditu,
haec omnia, si his abutamur, intentionem de spiritalibus ad
terrena deuoluunt. et ideo sicut pater fidei Abraham quinque
illos reges in trecentis decem et octo mysterio intra litteram
latente deuicit, ita et nos contra hos principales uitiorum duces
in Iesu nomine et crucis signo, hoc enim utraque era exprimit,
dimicemus, ut audire mereamur a domino: uincenti dabo
coronam uitae, et: qui uicerit non laedetur a morte
secunda, et: quia regnum caelorum uim patitur et uiolenti
diripiunt illud. uim enim sibi factura est anima, ut
carnales affectiones spiritui subdat, ut crucem deliciis praeferat,
ut uigilias somnis dulcibus anteponat, ut aduersarium
in membris suis uincat, ut ex alio alter effectus ad illam domini
praeceptionem idoneus inueniatur: si quis, inquit, uult
post me uenire, abneget se ipsum sibi. si quis ex iracundo
patiens efficitur, continens ex luxurioso, placidus ex
. cruento, benignus ex inuido, largus ex cupido, totiens nos negamus,
quotiens nos ad meliora conuertimus. et ideo, ut ad [*] [*]

hoc adsurgamus, quod esse debemus, prius studeamus odisse,
quod fuimus. oportet, ut hic prius mutetur ad uitam, qui illic
mutari optat ad gloriam.

VII. DOMINO SANCTO ET IN CHRISTO DEUINCTISSIMO FRATRI GRAECO DIACONO FAUSTUS.

Honoratus officio tuo, honoratus iudicio, prouocatus affectu
loquar tecum in humilitate sincera, in libertate beniuola, in
caritate non ficta, in uerbo ueritatis. et licet mihi tacendi
causam indicere potueris, dum benigno ac nimis credulo animo
tantum paene mihi quantum tibi peritiae et eruditionis indulges,
tamen per interrogandi sollicitudinem inposuisti mihi respondendi
necessitatem, qua cum absente non sine trepidatione mihi
aestimo conloquendum, quia de rebus tam profundis et meas
ac tuas uires excedentibus non minus periculi est respondere
quam incondito stilo ingentia sacramenta committere, et ideo
carum meum in his, quae nimis temere protulit, tacendo magis
castigare debuissem. in tantae autem rei consultatione, in qua
longe uiam regiam reliquisti, aliquos expertae scientiae uiros
eruditione atque aetate seniores, quibus credere facilius possis,
interrogare debueras secundum illud propheticum: interroga
patrem tuum et indicabit tibi, seniores tuos et dicent [*] [*] [*]

tibi. sed absque dubio, qui uel qualemcumque requirit ducem,
declinare optat errorem. deinde in his, quae agimus uel quae
dicimus atque ad extremum scriptis mandare praesumimus,
fructum profectumque operis expectare debemus. in hac autem
scripturula, quam ad me dirigere dignatus es, non eloquentia,
non scientia, non ratio, non aedificatio aliqua ordinati aut conpuncti
sermonis adparet, sed testimonia confusissime pro memoriae
facilitate congesta temeritatem incauti cordis adcusant.
nouit dominus, quia stupefactus pro studio tuae salutis haec
conloquor, sic et te interrogasse et me respondisse ad bonum
commune proficiat.

In scriptis sancti pontificis Augustini etiamsi quid apud doctissimos
uiros putatur esse suspectum, ex his, quae damnanda
iudicasti, nihil noueris reprehensum, sed fidei sensum maxime
de duabus substantiis uel naturis dei et hominis domini ac
redemptoris nostri scito apud catholicam ecclesiam non solum
patrum auctoritate susceptum, sed etiam apostolicis oraculis
consecratum. proinde uerbum hoc, quod more prophetico ad
te factum dicis, ut certum est, non dei spiritu, et apud deum
et apud homines ualde damnabile est, nisi prior ipse damnaueris.
ergo ut aliis praetermissis hunc duplicem errorem et de
haeresi natum et in pericula haeresis pertrahentem breui, quantum
absentem possum, sermone constringam, cum sanctae sinceritati
tuae multorum, non qualis ego sum, necessaria esset
praesentia magistrorum, primo loco ignoranter et satis periculose,
non dicam scribitur, sed cogitatur suscipi non debere,
ut homo mater dei sit. quod de Nestorianae haeresis noueris [*]

impietate descendere, qui profano ausu disputare non timuit
beatam Mariam tantum matrem fuisse hominis, non etiam
dei, et ideo pro hoc catholicae per omnem mundum ecclesiae
districtione damnatus est. non debet, inquit, suscipi, ut homo
mater dei sit. at ubi est illud uel propheticum uel euangelicum:
ecce uirgo concipiet et pariet filium et uocabunt
nomen eius Emmanuel, quod est interpretatum:
nobiscum deus, et item in euangelio: quod nascetur ex
sanctum, uocabitur filius dei? ubi etiam illud est, quod
suscepta per omnes insulas et ecclesias patrum signat auctoritas
contra Nestorium loquens: maledictus, inquit, qui
filium dei deum uerum de Maria nonne nuper natum
pro nostra salute non confitetur?

Secutum est, ut diceres dei et hominis unam esse naturam,
hoc modo unam dei esse substantiam. recte dixeras, si de
sola trinitate dixisses, ubi una atque eadem est sub trium
personarum distinctione natura. ceterum cum ad hominis adsumpti
incarnationem uenitur, sicut hominis et dei unam confitemur
esse personam, ita duplicem scimus esse substantiam.
qui autem unius naturae adserit dominum redemptorem, aut
hominem in diuinitate aut deum negauit in corpore, cum redemptio
nostra non ex alterutro, sed ex utroque perfecta sit.
hoc autem loco unam sine alio erroris periculo nostrae fidei [*] [*]

(si dicis dei) solius dei nostri esse naturam, ergo in substantia
maiestatis suae diuinitas crucifixa est, si unam dei solius naturam
dicis, in substantia sua maiestas mortua uel sepulta
est. quae omnia deus non in se, sed in natura suscepti hominis
excepit. nihil enim deus sensit patientis sensu, sed sensit
conpatientis affectu, nihil sensit pro diuersitate substantiae,
sed sensit pro unitate personae. ** unitate coniunxit et consequenter
adiecit: nos unum eundemque uerum hominem et
uerum deum intellegimus, et iterauit: nos uerum hominem et
uerum deum nullo modo ambigimus confitendum. accipe etiam
in hymno sancti antestitis et confessoris Ambrosii, quem in
natali dominico catholica per omnes Italiae et Galliae regiones
persultat ecclesia: procede de thalamo tuo, geminae gigans
substantiae.

Refuge ergo inter haec, sancte frater, alterutrae partis errorem.
si tantum dei naturam dixeris, inposuisti deo condicionem
passionis et mortis, si uero tantum hominis naturam dixeris,
subtraxisti deo gloriam redemptionis, subtraxisti auctori potentiam
reparatoris. audi, quomodo sacra eloquia per unam personam
explicant utramque substantiam. iuxta diuinam naturam
loquitur: ego et pater unum sumus, secundum humanam
substantiam confitetur: quia pater maior me est, iuxta [*] [*] [*]

caelestem naturam pronuntiat: omnia, quae pater habet,
mea sunt, iuxta terrenae naturae infirmitatem dicit: filius
autem hominis non habet, ubi caput reclinet. quasi
homo indicabat: tristis est anima mea usque ad mortem,
quasi deus contestabatur: potestatem habeo ponendi eam
et potestatem habeo iterum sumendi eam. secundum
carnis naturam in cruce pendebat, secundum diuinitatis substantiam
paradisum et regnum caeleste donabat.

Hoc Arriani obscurato corde penitus non uidentes, quia
praesumptio et elatio suffundit mentis intuitum, ad deum, quae
erant hominis, rettulerunt credentes, quod minor loqueretur
diuinitas, ubi sola hominis demonstrabatur infirmitas. nullam
ponentes inter caelestia et terrena rationem dum naturas in
deo et homine duas recipere nolunt, dei substantiam diuiserunt
et, dum ad sola hominis uerba respiciunt, deum, qui gloriae
plenitudo est, intellectus lumine perdiderunt. ac sic, qui deum
filium hominis credendum denegat, Nestorii impietate maculatur,
qui duas substantias in redemptore non credit, Arrii
laqueo deceptus inuoluitur. nos uero, mi frater carissime, in
Christum dominum ita perfecta et inseparabili distinctione credamus,
ut dei et hominis simplicem personam et duplicem
nouerimus esse substantiam. sicut anima et corpus hominem
facit, ita diuinitas et humanitas unus est Christus.

Tu autem, quod gemino errore praeuentus scribendum putasti
sub duarum naturarum conuentu suscipi non debere, ut deus
pater hominis sit, ut homo mater dei sit, nos unam dei hominisque
personam fiducialiter et salubriter adserentes in eo, [*] [*]

qui erat in principio et qui sub redemptionis nostrae tempore
factus est in similitudine carnis peccati, id est in ueritate
hominis et similitudine peccatoris, nos, inquam, ita deum patrem
hominis sub personae unitate testamur, sicut sub eiusdem unitatis
amplexu matrem dei hominem confitemur iuxta symboli
auctoritatem, ut alia praetermittam, qua dicimus: credo et
in filium dei Iesum Christum, qui conceptus est de
spiritu sancto natus ex Maria uirgine. qui si talis error
est in domino saluatore unam et simplicem credidisse substantiam,
qualis error est duplicem adseruisse personam? nam si
in societate carnis adsumptae, quam formam famuli deus induit,
duae substantiae non fuerunt, ergo in homine deus non
fuit et separata a deo persona hominis fuit, ac sic sub tali
sensu uidebis subito quartam nescio unde adcreuisse personam
et in hoc intellectum prauitatis consequentia praecipitari, ut
iam non trinitatem necesse sit confiteri.

Audi potius, quemadmodum beatus Esaias distincto ordine
couiunctoque discrimine domini nostri ac redemptoris natiuitatem
disponat: paruulus, inquit, natus est nobis, filius
datus est nobis. accipe filium dei in extrema parte saeculorum
ex innupta matre natura ignorante et fide maritante
progenitum, ex uoluntate humiliatum, superueniente in uirginem
sancto spiritu hominem deo mirabiliter inpletum et deum
in hominem misericorditer commutatum nec exinanisse gloriae
magnitudinem, sed per susceptam serui conditionem domini [*] [*]

ostendisse pietatem. paruulus natus est nobis, filius datus
est nobis. (nobis) natus est qui sibi erat. datus ergo ex diuinitate,
natus ex uirgine, natus, qui sentiret occasum, datus,
qui nesciret exordium, natus, qui et matre esset iunior, datus,
quo nec pater esset antiquior, natus, qui moreretur, datus, per
quem uita renasceretur. illic dominatur, hic humiliatur, sibi
regnat et mihi militat. paruulus natus est nobis, filius
datus est nobis et factus est principatus super humerum
eius. manifestum hominem demonstrat humerus, latentem
deum loquitur principatus. agnosce duplicem sub personae
unitate substantiam. de nostro est quod adpendit, de
suo est quod donauit, de nostro habuit unde caderet, de suo
unde consurgeret, de nostro unde teneretur, de suo unde misereretur,
de nostro habuit unde pro nobis solueret, de suo
unde penitus in nullo debitor appareret, de nostro unde crucifigeretur,
de suo unde glorificaretur, de nostro dedit peccati
hostiam, de suo indulgentiae tribuit gratiam. de nostro itaque
humiliatio, de suo esse probatur ascensio, de nostro obtulit
sacrificium, de suo contulit praemium. duarum ergo naturarum
capax homo infirmitatibus agnoscitur, deus uirtutibus adprobatur.

Piget sermonem tam manifestae rei adsertione producere.
scio, quod haec ipsa breuiter strictimque memorata temere committo
uel epistulis meis uel sensibus tuis. sed dum te ad interrogationis
salubritatem sollicita humilitate submittis, multum
mihi de erroris huius remedio polliceris. reuoca, quaeso, ab
hoc discrimine pedem tuum, priusquam in profundum inreuocabile
elationis torrente rapiaris, et rectum animi sensum, [*]

qui multae lectionis pondus non sustinet nec nouit thesaurum
scientiae dispensare, magis laboris occupatione castiga. tempera
inmoderatum abstinentiae rigorem, qui etiam menti generat
infirmitatem, quem puto inde nasci, unde scribendi praesumptionem.
regredere ad uiam regiam, nutricem elationis
refuge sollicitudinem. et quia legimus: manducare mei multum
non est bonum, magis enim inflat parum fundatum
sensum scientia quam aedificat, ita caue nimiam lectionem, ut
cordi parum capaci tamquam sumpti inmoderatius uini periculosam
moueris ebrietatem. numquam cogitationibus tuis credas,
sed magis imitanda legas quam legenda conscribas et in
mente tua loquaris ad dominum: in corde meo abscondi
eloquia tua, ut non peccem tibi. et si euadere pericula
non deforis ingruentia, sed intus concepta desideras, nihil tibi
utilius scias, quam ut sub aliquo probatissimo abbate uitam
tuam munias ac uoluntates tuas senioris legibus tradas et, ut
aduersarii insidias possis superare, te timeas.

Scripturulam ipsam retinendam, immo subprimendam putaui,
ne ultra in alicuius alterius catholici, qui te minus diligeret,
manum et conscientiam ueniret. ex hoc autem poteris agnoscere
sana esse intima cordis tui, si adhuc quasi liber me
cultorem tuum humiliter et amabiliter commonentem sollicite
et libenter audieris. ante interrogationem incauta uidebitur
fuisse persuasio, post responsionem inexcusabilis apparebit intentio.
quodsi inter haec aliquid mihi, qui austeris magis
quam dulcibus sanari animam tuam cupio, credideris inputandum,
memento osculis male blandis praeponi uulnera caritatis. [*] [*]

VIII. DOMINO PIISSIMO ET IN CHRISTO SUMMO MIHI HONORE SINQVLARITER EXCOLENDO RURICIO FILIO FAUSTUS.

Licet per quamcumque personam iocundum mihi sit cum
indiuiduo pectore ipsius caritatis uocibus conloqui et sedula
uos officiorum ambitione conplecti, sed nunc quanto oportunius
tanto auidius pignus animi uestri ministerio domestici portitoris
adsumpsi, in cuius merito minus adsignauit relatio quam
probauit agnitio. et propterea ad fructum uestrum creuisse
gratulatus sum, quod in eo uita melior conditionem primae
natiuitatis aboleuit atque in eo naeuum generis manumissio
religionis abstersit et in adoptionem Christi personam mancipii
fide emancipauit et transcripsit. quomodo autem apud eius
uel apud reliquorum fratrum lacteam sinceritatem agere deberemus,
latissimam apostoli dispensationem expedito digessistis
alloquio, et cum eos doctissima pagina minus doctos adserat,
nos tamen in eorum defaecatis moribus admirati sumus per
donum mansuetudinis et humilitatis plenitudinem lectionis.

Vincit enim largitas gratiae instituta doctrinae. nam etsi
sub exiguo tempore intra eorum lucida pectora et perspicua
penetralia introduxit se sensus candida puritas et praeclara
simplicitas, per quam diuinae imaginis speculum in interioris
hominis nitore perfulget. diuinae, inquam, imaginis, ita enim
de domino legimus: purus, simplex, subtilis. sed multo aliud
indicat diuina illa simplicitas, siquidem in nobis duplex inest
in spiritu et carne substantia. nos quod habemus accepimus,
nobis diuersa uirtutum charismata adiuncta sunt, non innata.
sine dubio adponitur, quod auferri potest. ut boni simus, de
auctoris sumus bonitate mutuati. ex illo quidem uiuimus, sed [*]

uita, sicut ille est, non sumus. iusti esse possumus, iustitia
esse non possumus. ille ideo simplex, quia nihil ei ex accedenti
largitate conlatum est. qui ex se subsistit, aliunde nihil
sumpsit. deus et uiuens pariter (est) et uita, bonus et bonitas,
misericors et misericordia. in uirtutum suarum gloria
hoc est ipse, quod possidet. uerbo tenus homo deauratus est,
deus aurum est. quod in homine gratia est, in deo natura
est et propterea, quia nihil ei extrinsecus accessit, nihil ei
detrahi potest. detrimentum non recipit, quia nescit augmentum.
ipse et sibi auctor et filio, quia una origo est et fontis
et fluminis. ex his, quae absque initio habent, communio est,
transfusio non est.

Et quia de filio legimus: splendor est claritatis dei,
sicut numquam deus sine splendore, ita pater numquam fuit
sine filii maiestate. et sicut utriusque aequaeua sunt nomina,
nisi enim iste nasceretur, pater ille non diceretur, ita eos sine
separatione continet unius paternitatis antiquitas. ex illo est,
sed posterior illo non est, sicut facies de capite nascitur nec
tamen capite suo iunior inuenitur. ac sic deus noster nec
permixtus in personis propriis nec diuisus, una uirtus nec potestate
diuisa nec tempore sicut in subsistentia triplex est,
quia sibi quisque subsistit, ita in substantia simplex est, quia
unus se ipsum praecedere nesciens nec posteriorem recipit nec
priorem. inde et nos de hac accepimus simplicitate, si in
nobis nihil sit dissonum, nihil uarium, nihil diuersum, si
semper idem esse probabilibus studiis et fundatis in Christo
sensibus enitamur, ut inmutabiles in bono nouis tantum in
diem profectibus inmutemur.

De eo autem, quod quidam prouocationis amore consuluit,
salutifera et perfecta meditatio est curas animi partito per [*] [*] [*] [*]

plures terrenae regimine rei subleuare et post haec triplici
deliberatione tractare, quid melius sit, locare uel administrare
uel distrahere propriam portionem. primum reuera bonum esset,
ut Christi famulus Christi pauperis uias ex toto pauper studeret
incedere, si perfectam magni alicuius monasterii scholam uel
certe insulanam angelicae congregationis militiam liceret expetere.
nam in medio saeculi institutionem eremiticam proferre
quanta magnanimitas, tanta est difficultas.

Suis uero uicis suae pondus inponere secundum pro animae
releuatione conpendium, sed peruidendum, si aliquis filiorum
tam arduo sufficiens esse possit, obsequium ne forte paternae
iussionis auctoritas in patrem ..... optimum est in secundo
gradu sub noxio beneficiis administratore consistere, si uel uoluntas
suppetat uel facultas necessitatem annuae pensionis
impleuerit.\'

Tertium est per fidelium famulorum electa solacia inpositae
procurationis officiis sub propria ac minore sollicitudine quantitatem
reseruatae gubernare substantiae et cursum per uiam
regiam tota mediocritate dirigere. quod cum suadeo, uideor
uel nostram utilitatem uel pauperum cogitare. in quo ordine
non parum est lucri, si reseruato usu proprietas distrahatur.
itaque breuiter indicantes, quid primum, quid secundum quidue
sit tertium, electionem iudicio uel possibilitati reseruauimus
consulentis. quid magis conpetat, quod promptius possit impleri,
ille insinuare dignetur, pro cuius timore et amore consultatio
ipsa tractatur. dominus deus noster beneficia in uobis [*]

sua felici ac placita sibi longaeuitate multiplicet, domne piissime
et in Christo summo mihi honore singulariter excolende fili.

VIIII. DOMINO DEUINCTISSIMO ET TOTA PIETATIS UIRTUTE SINGULARITER EXCOLENDO FRATRI RURICIO FAUSTUS.

Propitia diuinitate in secreto religionis congruo et tranquillissimo
in silentio constituti, in quo dominus ad rubiginem longa
securitate contractam salutiferae limam castigationis admouit,
in hac, inquam, quiete magna, si agnoscamus, uacatione donati
dum nouos ciues commercio caritatis adquirimus, dum
de adquisitorum salute gaudemus, inter haec positi bona praesenti
insultamus exilio et patriam nos non amisisse, sed commutasse
cognoscimus. nam dum fideles famuli dei in necessitatibus
nostris bonitatem suae deuotionis exercent, sine sede
propria possessores, sine possessione diuites sumus, immo eos,
qui de nostra fructum capiunt consolatione, ditamus. miro
modo consolatores nostri de pauperculis negotiantur et de
egenis lucra perpetua consequuntur.

Ego autem hanc primam munificentiam domino largiente
percepi, quod piissimus meus Ruricius post uitae huius iactationes
ad portum religionis proram salutis excelsi manu gubernante
conuertit, quod post umbras seducentium uanitatum et
inlusiones transuolantium somniorum mansura et solida concupiuit
et despecto tandem saeculo infelicitatem eius magnam
respuit, felicitatem et lucrum sui de mundo pereunte adquisiuit
aeque fideliter atque conlabentium rerum fuga praeteriens,
qua opes contemptu suo contulit, quae iam usui suo [*] [*]

conferre nihil poterant. unde quanta dudum alacritate saecularibus
studiis militauimus, tanta nunc deuotione domino seruiamus.
et quia me austerius loqui secum pro peccatorum
curatione pietas uestra constringit et illius sententiae non obseruat
inuidiam, quae dicit: iustus in principio sui est accusator,
inprimis ergo lapsus oris cordisque uitemus. sed
quod oris diximus, si cordi studueris adhibere custodiam, ori
non laborabis inponere disciplinam. sine difficultate ostium
circumstantiae opponere poterit labiis suis (qui cautus
fuerit in sensibus suis), illud siquidem uoce depromitur, quod
prius in officina conscientiae deformatur. hoc exterior reddit,
quod dictat interior. mens exercet imperium, lingua famulatum,
et propterea caelestibus edocemur eloquiis: ex abundantia
cordis os loquitur. quod de sermone nasci uidetur,
prius cogitatione concipitur, ut oris sonus indigna non proferat,
animus iusta praecipiat.

Et quia duo sunt ieiuniorum genera, unum incontinentiae
appetitum a male blandis deliciarum suauitatibus coercere, ut
exterior et terrenus homo uomere crucis edomitus commoda
infirmitate marcescat, alterum abstinentiae genus est multo
sublimius, multo pretiosius, cui nulla contradicere possit infirmitas,
motus animi regere et inrationabiles perturbationes uel
conluctantium inter se cogitationum tumultus interioris iudicio
refrenare et contra inpuguationes occultas uel contra domesticos
inimicos rixam quandam irascentis fidei auctoritate conserere
et per beneuolentiam, mansuetudinem, patientiam, tranquillitatem
dei imaginem in facie interioris excolere, cuius [*] [*] [*]

decus non in corporis personam, sed in animi formam sollertia
factoris inpressit.

Uirum spiritalia et diuina cogitantem tristitia non frangat,
laetitia non resoluat, stabilitum in timore dei pectus magnanimitas
aequalitatis ostendat, ut et nobis coaptari possit libelli
illius insigne principium, ubi ille magnificus Helcana, qui possessio
dei interpretatur, uir unus mystico nuncupatur eloquio:
erat, inquit, uir unus, hoc est semper idem, quia nihil in
eo apparebat dubium, nihil duplex, nihil uarium, nihil diuersum,
sed eum in statu. uirtutum inconcusso ordine permanentem
accedentia in contrarium non mouebant, mutabilia tempora
non mutabant, nec eum, ut marinis fluctibus moris est, in alternas
partes leuia uentorum flabra uersabant. ita et sollicitus
dei famulus uasta fidei mole fundatus in hoc tantum Christo
in se operante mutetur, ut nouis semper gratiis induatur, in
agro pectoris plantentur utilia, noxia, succidantur. et quia militibus
suis praecepit sermo diuinus: cum, inquit, ad bellum
processeris et inter reliquas praedas petieris uirginem,
abscides ungues et crines eius et ita eam tibi
coniugio copulabis, ita nos ad sanctam Christi timore praecincti
prudentiam saeculi, quae simplex, incorrupta, sincera a
deo facta est, captiuam spiritalis sapientiae subiungamus ac
superflua eius amputatis uitiis abscidamus et pectori casta coniunctione
sociemus.

Ante omnia, in quantum adiuuante deo possumus, illas in
nobis debellare curemus quinque sensuum passiones. quicquid
enim pulchrescit uisu, quicquid blanditur odoratu, quicquid [*] [*]

lenocinatur adtactu, quicquid dulcescit gustu, quicquid corrumpit
auditu, haec omnia, si his abutamur*, intentionem mentis
de spiritalibus ad terrena deuoluent. et ideo sicut pater fidei
quinque illos reges in trecentis decem et octo mysterio intra
literam latente deuicit, ita per adiutorium domini et per crucem
suam has quinque principalium uitiorum expugnare studeamus
inlecebras. per crucis enim signum et per sacrum Iesu
nomen apud Graecos era utriusque supputationis inprimitur.
quibus armis carnalia delectamenta superantes merebuntur
audire: uincenti dabo coronam uitae, et: qui uicerit non
laedetur a morte secunda.

Unde ipse facile terrena despicis uel fenerantis more dispensas,
dum illud cogitas tempus, quo exurentur peccatores
sicut fenum, quo aestuantes gehennae furore perpetuo, cuius
fumus ascendit in saecula saeculorum, hi, qui neglexerunt
oblata, tali morte punientur, ut eis mori in dolore non
liceat, morituri uitae et morti sine fine uicturi, dum illud, inquam,
tempus ante oculos tuos prouida in futurum mente disponis,
de quo legimus: introibo in domum tuam cum
holocaustis, id est, quando bonorum operum fructu subsarcinatus
et iustitiae insignibus redimitus ianuam uitae cum
triumpho euictae carnis intrabis, de quo legimus: adorabunt
eum filiae Tyri in muneribus, id est animae Christo de
gentibus adquisitae munera domino suo offerent cum gratiarum
actione dicturae: ecce multiplicaui talentum, quod dedisti. [*] [*]

recipe cum usura, domine, fenus tuum. erit enim tum quoddam
dandi et accipiendi commercium inter hominem et deum. homo
afferet, quod laborauit, et deus restituet, quod promisit. quo
tempore cum Sarra tua alter pro altero remunerandus, corona
duplici pro mutua salute decorandus, audire mereberis: euge,
serue bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis,
super multa te constituam, intra in gaudium domini
tui. tunc usum praesentium in aeternorum proprietatem
transisse miraberis et proditoribus tuis glorificandus debitorem
eis fieri iocunda rerum mutatione gaudebis. 10

Indiuiduum filium nostrum Leontium omnemque domum,
pusillos cum maioribus, pio sospitamus officio. dominus deus
noster beneficia in uobis sua felici et placita sibi longaeuitate
multiplicet, domine deuinctissime et tota pietatis uirtute singulariter
excolende frater.

X. DOMINO DEUINCTISSIMO ET HONORE PRAECIPUO SPECIALITER EXCOLENDO RURICIO FILIO FAUSTUS.

Gratias domino, qui id generali dispensatione largitus est,
ut inter eos, quos locorum interualla discriminant, liber ac
nullis conclusus absentiae legibus animus commearet nihilque
esset tam inpenetrabile, quod mentis aspectibus non pateret,
sed per cordis intuitum inde se inuicem cari gratia intercurrente
conspicerent, ubi caritas ipsa consistit. habet siquidem
et interior noster oculos suos, quibus se conscientiae testis [*] [*] [*]

introspicit, quibus in se conuersus aut erubescenda aut gaudenda
considerat, quibus diem ultimum peruidet, quibus uel
confusibilem uel deo tribuente laudabilem uitae totius historiam
ante animae suae faciem prouida in futurum cogitatione disponit
et in praesentiam trepidae sollicitudinis tempus reddendae
rationis adducit et ea, quae parauit deus diligentibus se,
in secreta pectoris sui pagina spe imaginante depingit.

Quos, ut puto, oculos et ipse ad tremendi iudicis nutum
semper adtollis, ut de te illud propheticum merito dici possit:
sapientis oculi in capite eius. inde est, habeo enim illic,
filius meus, proditores tuos, inde est, inquam, quod praesentium
rerum relinquenda subsidia quasi auidus fenerator per pretia
captiuorum in sinu remuneratoris seminantis more commendas,
de usu proprietatem facis et in perennes thesauros peritura conuertis.
inde est, quod cum fidelissima Sarra tua sub uno Christi
iugo ad communem tendens coronam terrenorum despector
et caelestium conpetitor, saeculi peregrinus et paradisi candidatus
mundo huic, qui iam non habet, unde decipiat uel seducat,
miles Christi secretus inludis. cum regni interminabilis
socia ieiuniis et orationibus et quadam fidei manu ianuam
uitae pia coniuratione pulsatis, ut duplicem palmam de mutua
salute capiatis.

Sed inter haec parum est, quicquid agitur, ut causae insanabiles
hic sanentur, ut inextinguibiles ignes hic extinguantur,
ut ineluctabiles necessitates hic superentur, ut hic peccatorum
sagittae de animae uisceribus euellantur, ut hic uulnera ipsis
alte medullis inpressa curentur, ut hic maculae inuisibiles [*] [*]

luantur, ut hic aeterna gaudia fidelium studiorum labore conparentur.
illa quidem uita praemium istius erit, sed oportet,
ut illius ista sit pretium.

Praelatis itaque obsequiis quaeso, ut, cum se facultas oportuna
praebuerit, gaudere nos de uestra sospitate ac proprietate
faciatis. pro filiis et diaconibus meis uberes refero gratias,
domnam filiam meam religionis speculum et pietatis exemplum
debito cultu ueneratus saluto. dominus deus noster magnificandam
mihi bonitatem uestram et praesentibus repleat bonis
et dignam reddat aeternis, domine deuinctissime et honore praecipuo
specialiter excolende fili.