Epistulae (1-5)

DOMINO DEUINCTISSIMO ET MIHI SPECIALI AFFECTU UENERANDO AC SUSPICIENDO FRATRI LUCIDO PRESBVTERO FAUSTUS.

Grandis caritas est parum cauti fratris errorem per dei gratiam
et adiutorium magis uelle curare, quam, sicut summi
antestites meditantur, ab unitate suspendere. quid possum de
hoc sensu, sicut uis, cum unanimitate tua per litteras loqui,
cum te praesens multa et blanda et humili conlocutione numquam
potuerim ad uiam ueritatis adtrahere? loquentes ergo de gratia
dei et oboedientia hominis id omnimodo statuere debemus, ut
neque proni in sinistram neque inportuni in dexteram regia
magis gradiamur uia. illud autem uenerationem tuam dixisse
miratus sum, quod nullus umquam sub religiosa professione
contra catholicam fidem uel scripserit uel praedicauerit, cum
plurimi multiplices et profanos errores suos etiam scriptorum
monumentis crediderint inserendos, qui tamen Christiano [*] [*] [*] [*]

nomine gloriabantur. breuiter ergo dicam, quantum cum absente
loqui possum, quid sentire cum catholica ecclesia debeas, id
est, ut cum gratia domini operationem baptizati famuli semper
adiungas et eum, qui praedestinationem excluso labore hominis
adserit, cum Pelagii dogmate detesteris.

Anathema ergo illi, qui inter reliquas Pelagii inpietates
hominem sine peccato nasci et per solum laborem posse saluari
damnanda praesumptione contenderit et qui eum sine
gratia dei liberari posse crediderit.

Item anathema illi, qui hominem cum fideli confessione solemniter
baptizatum et adserentem catholicam fidem et postmodum
per diuersa mundi huius oblectamenta et temptamenta prolapsum
in Adam et originale peccatum perisse adseruerit.

Item anathema illi, qui per dei praescientiam hominem deprimi
in mortem dixerit.

Item anathema illi, qui dixerit illum, qui periit, non accepisse,
ut saluus esse posset [id est de baptizato uel de illius
aetatis pagano, qui credere potuit et uoluit].

Item anathema illi, qui dixerit, quod uas in contumeliam
non possit adsurgere, ut sit uas in honorem.

Item anathema illi, qui dixerit, quod Christus non pro
omnibus mortuus sit nec omnes homines saluos esse uelit.

Cum autem ad nos in Christi nomine ueneris aut cum a
sanctis sacerdotibus euocatus fueris, tunc oportuna, si dominus
iusserit, locis suis testimonia proferemus, quibus et
quae catholica sunt manifestentur et quae catholicis contraria [*]

destruantur. nos autem per inluminationem Christi ueraciter et,
confidenter adserimus et eum, qui periit per culpam, saluum
esse potuisse per gratiam, si gratiae ipsi famuli laboris oboedientiam
non negasset, et eum, qui per gratiam ad bonae consummationis
metas seruitio obsequente peruenit, cadere per
desidiam et perire potuisse per culpam. nos ergo per medium
Christo duce gradientes post gratiam, sine qua nihil sumus,
laborem officiosae seruitutis adserimus. sed omnimodo adrogantiam
et praesumptionem laboris excludimus, ut totis uiribus
desudantes, ne gratia in nobis euacuetur, quidquid de
manu domini susceperimus, donum pronuntiemus esse, non
praemium, scientes laboris ipsius fructum officii rem esse, non
meriti, cum euangelista dicentes: serui inutiles sumus, quod
debuimus facere fecimus.

Haec, quae strictim pro epistulae breuitate memorata sunt,
aut recipere se aut respuere unanimitas tua recurrente sermone
respondeat. ceterum qui hanc ueritatis mensuram gratia
praecedente et conatu adsurgente non sequitur, dignus erit,
qui a sacris liminibus arceatur. ego tamen indiuiduam mihi
bonitatem tuam toto sincerae benignitatis amplexu in uia retinens
intra matris ecclesiae gremium permanere repudiato hoc
errore desidero. qui si cito respuatur, ignorantia fuisse uidebitur,
blasphemia uero reputabitur, si pertinaciter defendatur.
grauem namque in auctorem retorquemus inuidiam, si dicamus,
quod ei possibilitatem capessendae salutis noluerit dare qui
periit, [ei dumtaxat, qui capere iam possit arbitrii libertatem,] [*] [*] [*]

cum minime negare possimus, quod mandati praeuaricatorem
in iudicii sui examinatione damnabit. qui enim non est. obnoxius
de suscepto, nescio quomodo reus possit esse de perdito.
ac sic peccantes in deum, cuius in primis incautius
adseruimus gratiam, in postremis eius uidebimur inpugnare
iustitiam.

Huius autem epistulae exemplar mecum reteneo in conuentu
sanctorum antestitum, si ita necesse fuerit, proferendum. quam
si suscipiendam putauerit fraternitas tua, aut subscriptam
manu propria mox remittat aut sequentibus scriptis omnino
se inprobasse respondeat. quodsi eam subscriptam, ut dixi,
transmittere nolueris, aperte adhuc te in errore persistere ipso
silentio conprobabis ac proinde iam necessitatem mihi facies
ad personam tuam publicis conuentibus exponendam. et ideo
secundum haec, quae a me sunt directa, rescribe, utrum ea
remotis circuitionibus aut agnoscas aut respuas.

[Auxanius in Christi nomine episcopus relegi et
Faustus exemplar epistulae meae relegi et
Paulus episcopus in Christi nomine relegi et
Eutropius in nomine Christi episcopus
Pragmatius in Christi signo episcopus
Patiens in Christo episcopus
Eufronius relegi et admiratus sum plenitudinem sanctam
Megethius episcopus relegi et
Eutropius in nomine Christi episcopus relegi et
Leucadius in nomine Christi episcopus relegi et [*]

lulianus in nomine Christi episcopus
Lucidus presbyter.]
Item alia manu: Faustus exemplar epistulae meae relegi et
subscripsi.

II. EXEMPLAR EPISTULAE LUCIDI PRESBVTERI. DOMINIS BEATISSIMIS ET IN CHRISTO REUERENTISSIMIS PATRIBUS EUFRONIO, LEONTIO, FONTEIO, UIUENTIO, MAMERTO, PATIENTI, UE- RIANO, AUXANIO, FAUSTO, PAULO, MEGETHIO, GRAECO, EUTROPIO, LEONTIO, CLAUDIO, MARCELLO, CROCO, BASILIO, CLAUDIO, URSICINO, PRAETEXTATO, PRAGMATIO, THEOPLASTO, LEUCADIO, UIUENTIO, IU- LIANO, AMICALI, IOANNI, OPILIONI ET LICINIO EPISCOPIS LUCIDUS PRESBVTER.

Correptio uestra salus publica et sententia uestra medicina
est. unde et ego summum remedium duco, ut praeteritos errores
accusando excusem et salutifera professione me diluam.

Proinde iuxta praedicandi recentia statuta concilii damno uobiscum
sensum illum, qui dicit laborem humanae oboedientiae
diuinae gratiae non esse iungendum,
qui dicit post primi hominis lapsum ex toto arbitrium uoluntatis
extinctum,
qui dicit, quod Christus dominus et saluator noster mortem
non pro omnium salute susceperit, [*]

qui dicit, quod praescientia dei hominem uiolenter conpellat
ad mortem uel quod dei pereant uoluntate, qui pereunt,
qui dicit, quod post acceptum legitime baptismum in Adam
moriatur, quicumque deliquerit, .
qui dicit alios deputatos ad mortem, alios ad uitam praedestinatos,

qui dicit ab Adam usque ad Christum nullos ex gentibus
per primam dei gratiam, id est per legem naturae in aduentum
Christi fuisse saluatos eo, quod liberum arbitrium ex omnibus
in primo parente perdiderint,
qui dicit patriarchas ac prophetas uel summos quosque
sanctorum etiam ante redemptionis tempora in paradisi habitatione
deguisse,
qui dicit ignes et inferna non esse. haec omnia quasi
impia et sacrilegiis repleta condemno.

Ita autem adsero gratiam dei, ut adnisum hominis et conatum
gratiae semper adiungam et libertatem uoluntatis humanae
non extinctam, sed adtenuatam et infirmatam esse
pronuntiem et periclitari eum, qui saluus est, et eum, qui
periit, potuisse saluari. Christum etiam deum ac saluatorem
nostrum, quantum pertinet ad diuitias bonitatis suae, pretium
mortis pro omnibus obtulisse et, quia nullum perire uelit, qui
est saluator omnium hominum, maxime fidelium, diues in
omnibus, qui inuocant illum. et quia in tantis rebus conscientiae
satisfaciendum, memini me ante dixisse, quod Christus
pro his tantum, quos credituros praesciuit, aduenisset sententias [*]

dominicas sequens, quibus ait: sicut filius hominis non
uenit ministrari, sed ministrare et animam suam redemptionem
dare pro multis, et illud: hic est calix
sanguinis mei noui testamenti, qui pro multis effundetur
in remissionem peccatorum, uel illud apostoli:
sicut semel statutum est hominibus mori, ita et
Christus semel oblatus est ad multorum exhaurienda
peccata.

Nunc uero sacrorum testimoniorum auctoritate, quae abunde
per spatia diuinarum inueniuntur scripturarum, et seniorum
doctrinae ratione patefacta libens fateor Christum etiam pro
perditis aduenisse, quia eodem nolente perierunt. neque enim
fas est circa eos solum, qui uidentur esse saluati, inmensae
diuitias bonitatis ac beneficia diuina concludi. nam si Christum
his tantum remedia adtulisse dicimus, qui redempti sunt,
uidebimur absoluere non redemptos, quos pro redemptione contempta
constat esse puniendos.

Adsero etiam per rationem et ordinem saeculorum alios lege
gratiae, alios lege Moysi, alios lege naturae, quam deus in
omnium cordibus scripsit, in spe aduentus Christi fuisse saluatos,
nullos tamen ex initio mundi ab originali nexu nisi
intercessione sacri sanguinis absolutos. profiteor etiam aeternos
ignes et infernales flammas factis capitalibus praeparatas, quia
perseuerantes in finem humanas culpas merito sequitur diuina
sententia, quam iuste incurrunt, qui haec non toto corde crediderint.
orate pro me, domini sancti et apostolici patres. [*] [*]

Lucidus presbyter hanc epistulam manu propria subscripsi
et quae in ea adstruuntur adsero et quae sunt damnata damno.

III. EPISTULA FAUSTI.

Quaeris a me, reuerentissime sacerdotum, quomodo Arrianis
respondendum sit, qui blasphemo ore conantur adserere: non
potest, inquit, fieri, nisi ut iunior sit genitus ab ingenito.
iuxta quae totum silentium quasi iussus absoluere non tam
pro rei instructione quam pro fidei confessione praesumam
id primitus obseruans, ne res per se obscuras studio conpositi
sermonis inuoluam, sed quaedam pauperis sensus indicia, quae
non tam ornatui quam intellectui uideantur seruire, depromam.
respondeo ergo, sicut respondere discipuli magistris interrogantibus
solent. itaque ad praeceptum beatitudinis uestrae
loquor, ut discutiar, inperitiam contestor, ut docear. nam apud
eruditissimum si reticeam, uix possum scire, quid nesciam.

De ingenito locuturi scire debemus aliud esse rerum substantias,
aliud rerum nomina, sicut uerbi gratia, cum aurum [*] [*]

atque argentum dixeris, non statim metallum ipsum, sed metalli
uocabula protulisti. etenim aurum aliud est in proprietate
generis, aliud in appellatione sermonis, aliud est, cum
illud nominamus, aliud cum tenemus.

Genitus et ingenitus significatio est deitatis, non ipsa deitas,
naturae est appellatio, non natura. ingeniti et geniti nuncupatio
ad hoc ualet, ut quis ex quo subsistat intellegas et non
patrem ex filio, sed filium ex patre esse cognoscas. principium
ex principio et unum est et initio caret, quomodo si dicas:
deus ex deo, non tamen duo dii, sed unus deus. genitus ergo,
ingenitus et ex utroque procedens personas indigitat, non naturas.
maiestas enim, quae patri est indiscreta cum filio et
spiritu sancto, distingui nominibus potest, ordinari gradibus
non potest.

Hoc loco praescius oportet intentionem mentis admoueas.
dicis forsitan: quia ex illo est, posterior illo est. age ad haec
intellectum nostrum aliquibus conparationibus nutriamus. uideamus,
si aliqua res ex alia existat, quae tamen illa, ex qua existit,
non sit aetate posterior. uerbi gratia hoc ipsum filii nomen
ex patris deriuari nomine creditur nec tamen posterius inuenitur,
quia, nisi iste nasceretur, pater ille non diceretur. ecce
nomen, quod absolute coaeuum illi est, a quo est, et, cum filius
ex patre sit, patri nomen filius facit. adquirit genitori uocabulum
pietatis persona nascentis. cum hoc ex illo sit, nec
hoc posterius nec aliud probatur antiquius. et cum brachii
nomine filius ex operum uirtutibus nuncupetur, ecce brachium
procedit ex corpore et tamen brachii aetas corporis non praecedit.
uerbum ex uoce profertur et tamen, cum ex ore [*] [*]

nascatur, uoce esse posterius non probatur. ignis et caloris
indiuisa societas, sed cum calor indubitanter ex igne esse intellegatur,
tamen ignis nequaquam calore suo prior esse dinoscitur.
ecce rem, quae existere uidetur ex alia et tamen ei,
de qua existit, sine ulla temporis intercessione coniuncta est.

Cum autem ad deum uenimus, hoc est genitus, quod iustus
et iustitia, sapiens et sapientia, misericors et misericordia. absolute
ex deo iusto atque sapiente secundum apostolum oriri
intellegimus iustitiam atque sapientiam. et sicut numquam
iustus sine iustitia, numquam sapiens sine sapientia fuit, ita
filius ex patre, sed numquam (pater) potuit esse sine filio.

Absque dubio Arriani saluatorem nostrum negare non audent,
sed, dum minorem dicunt, deum adserere non possunt. deus
enim naturaliter plenitudinis dignitate subsistit et eorum impietas
unum se deum colere prima confessione testatur. sed
quia iuniorem, per eum, qui putatur senior, duos facit et soliditatem
unitatis intersecat. nam ipsum nomen minoris alterum,
qui illo sit maior, ostendit. quis illo antiquior, qui de se ipse
pronuntiat: ego sum alpha et w, primus et nouissimus,
qui a Iudaeis qui esset interrogatus ita respondit: principium
quod et loquor uobis, qui ueridica per prophetam
uoce confirmat: ante me non fuit deus et post me non
erit? si pater hoc dicit, inferiorem post se non coepisse confirmat,
si filius, ante se (patrem) penitus non fuisse pronuntiat. de
hoc propheticus sermo euidenter insinuat: hie est deus noster
et non reputabitur alius ad eum, et post haec: inter [*] [*]

homines uisus est et cum hominibus conuersatus est.
secundum haec ergo inter genitum et ingenitum nec ordo est,
quia unus est, nec tempus interest, quia primus est, nec postponendus
est, quia solus est, nec minor dicendus est, quia
plenus est, ergo solus deus perfectus simplicisque naturae, inaestimabilis
et inpassibilis, etsi eum secundum carnem passum
esse pro nobis ueraciter et salubriter confitemur.

Post haec sequenti loco quaeris a me, quomodo iuxta substantiam
dei in epistula quadam scriptum sit: nihil sensit
patientis sensu, sed sensit conpatientis affectu.

Primo hoc, quod nec philosophos latuit, scire promptissimum,
(quia) in homine diuersae affectiones, id est iustitia,
misericordia, sanctitas, beneuolentia, pietas res accedentes sunt
et ideo affectus uocantur. deus uero his non passibiliter afficitur,
quia ei inesse iugiter et naturaliter dinoscuntur. ergo
quod in homine affectus et gratia, in deo uirtus est et natura.
nam quod dictum est: nihil sensit patientis sensu, sed sensit
conpatientis affectu, cur quisquam illo sensu dicere non praesumat,
quod etiam propheticum commemorat: domine, ne
in ira tua arguas me neque in furore tuo corripias me,
et: iurauit dominus nec paenitebit eum, et iterum: iratus
est dominus populo suo et abominatus est hereditatem
suam. et item diuerso affectu Iacob dilexisse et
Esau odio habuisse describitur. contristari in peccatis nostris
et laetari dicitur in operibus suis et affectibus subiacens de [*] [*] [*]

se ipse dicit: paenitet me fecisse hominem. et de summa
caeli sede pronuntiat: Saule, Saule, quid me persequeris?
nam et conpatientis ostendere uidetur affectum, cum dicit:
esuriui et dedistis mihi manducare, sitiui et dedistis
mihi bibere et reliqua huiusmodi, quae memoriae abundanter
occurrunt.

Quomodo ergo, si quisquam sacerdos multiplici linguarum
scientia praeditus et in medio diuersarum gentium constitutus
Hebraeum Hebraeo, Graecum Graeco, Romanum Romano instructurus
adloquio secundum singulorum intellectum uerba
conformet et iuxta uniuscuiusque sensum oris sui coaptet adloquium
et dissonis unius cordis et [peccatoris] pectoris uoces
in uarios dispenset auditus, ita et deus cum homine locuturus
adsumere dignatur hominis linguam formam etiam suscepturus
humanam per intellectuum nostrorum sonos ordinationum nostrarum
contestatur affectus. nam dum quinque humanorum
sensuum officia describens ita dicit: oculi domini super
iustos et aures eius ad preces eorum, et iterum: os domini
locutum est, item: et odoratus est odorem suauitatis,
et: manus mea fecit haec omnia. caelum mihi
thronus est, terra autem scabellum pedum meorum,
cordibus nostris efficientias insinuat rerum sui significatione
membrorum, unde pro ineffabili eius circa humanum genus
dignatione, quae seruos amicos ac filios nominare (et) conpellare
non despicit, ut homo cum eodem uicissim humano
ore et more conloquitur. [*] [*]

Ceterum dei ira iustitia est, dei furor seueritatis uigor est, dei
iurasse definisse est, dei paenituisse sententia tamen saepe
mutata, et, cum se persequente aliquo laedi dicit, crimen laedentis
ostendit. intercluditur nobis omnimodis orationis ministerium
omnisque ratio, qua deus uel intellegitur uel praedicatur,
si haec humani sermonis commercia subtrahuntur. cur
ergo dici inter ista non possit: sed sensit conpatientis affectu?

Si ergo discutienti magistro simplex et aperta responsio satisfecit,
transeamus ad tertiam quaestionem, qua ut respondeam
praecipis, quae in rebus humanis corporea quaeue incorporea
sentienda sint. ad haec aliqua non pro sensus mei praesumptione
depromam, sed pro sanctorum opinione seniorum,
praesertim cum haec animum laedere non possint et ad fidem
nutrire possint et usque ad id, quo patri filius aequalis appareat,
contra Arrianas armare atque erigere ualeant prauitates.

Ergo quando de tractatu altiori conlatio est, ad subtiliorem
intellectum sensus et animus praeparandus est. nonnulli eruditissimi
patrum alia adserunt esse inuisibilia, alia uero incorporea.
quicquid creatum est materiam uideri et factori suo
conpreheusibile et corporeum esse definiunt. nam et animarum
et angelorum naturam adserunt esse corpoream pro eo, quod
initio circumscribatur et spatio. nam sicut in quodam sancti
Hieronymi tractatu legimus: globos, inquit, siderum [*] [*] [*]

poratos esse spiritus arbitrantur, et item: si angeli,
inquit, caelestia etiam corpora ad conparationem dei
inmunda esse dicuntur, quid putas homo aestimandus
est? sed inter haec ideo tu animam negas esse corpoream,
quia iuxta aliquorum opinionem nec localis sit nec qualitate
(aut quantitate subsistat, quod de sola dei maiestate) credi
debere manifestum est. legimus enim in quodam receptissimo
patrum tractatu: ingredi, inquit, et implere omnia soli
est possibile trinitati, quae sic uniuersae intellectualis
naturae efficitur penetratrix, ut non solum circumplecti
eam atque ambire, sed etiam inlabi ei et
uelut incorporea corpori possit infundi. licet enim
pronuntiemus nonnullas spiritales esse naturas, ut
sunt angeli, archangeli ceteraeque uirtutes, ipsa quoque
anima nostra uel certe aer iste subtilis, tamen
incorporeae nullatenus aestimandae sunt. habent enim
secundum se corpus, quo subsistunt, licet multo et
inconparabiliter tenuius, quam nostra sunt corpora,
secundum apostoli sententiam dicentis: et corpora
caelestia et corpora terrestria. quibus pro manifesto
colligitur nihil esse incorporeum nisi solum deum et
idcirco ipsi tantummodo posse penetrabiles omnes
(spiritales) atque intellectuales esse substantias.

Quae cum ita sint, obicis mihi ideo animam non esse corpoream,
quia, ut dictum est, nec localis sit nec qualitate aut [*] [*] [*]

quantitate subsistat. quod cuius periculi sit ita (credere in subsequentibus
demonstrabitur. nunc uero) in hoc tractatus nostri
status habita discussione pendebit, ut si nec localis sit nec
quantitati subiaceat, esse eam haud dubie incorpoream concedamus.
si uero demonstraro eam quantitate determinari locoue
concludi, consequenter eam etiam corpore contineri nec ipse iam
dubites. quomodo non localis est, quae inserta membris et
inligata uisceribus solis motibus uaga conditione substantiae
tenetur inclusa? quodsi localem non esse animam ideo adserendum
putes, quod per diuersa sensibus euagetur et cogitationibus
differatur, primum intellegendum est, quod aliud sit
animae status, aliud is, qui de anima nascitur, cogitationis
affectus. quamobrem aut hoc potius aestimandum est, quod, si
quando sibi aliquid imaginatur, magis cum suis intra semet
ipsam motibus occupetur et, si quid aliud est, quod aspicere
uidetur, magis ei in recordationis speculo describatur. nam
quando absentem carum suum cogitat, numquid iam uelut
ipso conspecto desideriis satisfecit? aut cum uerbi gratia Petri
aut Pauli speciem intra mentis arcana depingit, numquid statim
intimas paradisi sedes, ubi eos esse nouimus, penetrauit? aut
cum sibi in corde diuitis illius dammas ex lectione proposuit, [*] [*] [*]
numquid iam ad tormentorum eius loca ac uiuis inaccessibilia
inferi profunda descendit?

Haec omnia procul dubio aut secum intra pectoris arcana
per uarias similitudines fingit aut certe, si extra animae sedem
instabilis cogitatio lubrico motu agitata discurrit, hoc ipsud
localiter agit. et siue urbem siue quamcumque regionem cogitet,
ibi tantum sensu commorante defigitur, quo animi intentione
raptatur. imaginari sibi aliqua potest, conplecti omnia
simul non potest. cum ergo anima Alexandriam uel Hierosolymam
cogitauit, si uere illic tota sui praesentia, ut arbitraris, interfuit,
referat nobis situs locorum, uultus hominum, motus actusque
populorum. sed hoc ipsud, quod nunc inter nos commercia
sermonum mutua spiritus actione miscemus, loqui me uobiscum
sed apud conscientiam meam sentio, ad uos uero me
accessisse non sentio. nam si uere anima cum suis ferri sen-
. sibus creditur, et his, quorum reminiscitur, ipsa per se suis
cogitationibus praesentatur. ecce per haec praesentis temporis
momenta uos cogito et animo reminiscente uos uideo et quorum
(reminiscor) omnimodis, quid geratis et utrum quieti an
lectioni uel orationi uacetis, ignoro. sed hoc ideo euenit, quia
ad uos cordis affectu, non ipsa substantiae meae ueritate peruenio.
neque enim in suis motibus, quos nunc optimos nunc
pessimos esse sentimus, animae nostrae natura consistit. nam
si per cogitationes suas constare credenda est, cur eis interdum
euanescentibus atque pereuntibus ipsa in sui uigore atque
alacritate perdurat? quantae ergo in nobis frequentissimae
cogitationes et curae etiam salubriter moriuntur et uitae magis [*] [*]

libertati interioris operantur! si ipsis anima constaret, absque
dubio ipsis pereuntibus superesse non posset. unde hoc magis
ipsa conscientiis nostris ratio loquitur, quod unaquaeque anima
aut multiplicia cogitata rerum causis intra se concepta parturiat
aut sensus suos uelut quaedam officia aut ministeria
diuersis necessitatibus occupanda dispergat, ipsa uero in conclaui
corporis sui semel de eo exitura requiescat.

Quamobrem localem esse ipsam ut denuo sufficiens proferamus
exemplum, nonne anima Lazari morante uita intra corpus
fuit, recedente autem uita de habitaculo corporis exulauit et
rursum intra exanimum refusa corpus illo, unde absentauerat,
euocata remeauit? tunc eam, quam et hospitii habitatione depulsam
et rursum intra hospitium, unde absentauerat, restitutam
uides, localem non esse contendis? sed quid ego haec
de corruptibili homine loquar, cum ille, cuius caro non uidit
corruptionem, inmaculatam quidem animam possederit, sed
localem, quam utique intra se habuit, quando adfixus est in
patibulo, extra se procul dubio emisit, quando iacuit in sepulchro.
quomodo non est localis, quam caro continet, coniungit uita,
mors separat? quodsi, ut dicis, localem necessitatem animarum
natura non recipit, non desunt ergo et de regione paradisi
illae, quae carcere clauduntur inferni? dic, quaeso, si locales
non sunt, quomodo peccatores a coetibus consortiisque
iustorum uastum illud chaos tristi interiectione discriminat, ut [*] [*] [*] [*] [*]

neque hinc illuc possint accedere neque inde huc transmeare?
iam illud manifestissimum est, ut quantitate circumscribantur,
quae spatiis continentur. si agnouisti animam localem,
concede corpoream. dic mihi, anne ipsa gloriosi anima
redemptoris nostri reliquit mundum, quando conscendit ad
caelum?

Ego autem ne angelos quidem locales esse dubitauerim, quos
certum nunc in caelestibus contineri, nunc per aeris uacuum
ferri, nunc ad terrena dimitti, quos sermo diuinus ascendentes
et descendentes in patriarchae uisione describit,
qui utique, si locales non essent et ubique essent, adesse atque
discedere ascensu descensuque non possent. ipse beatissimus
Gabriel, qui se ante dominum adstare testatur, cum caelorum
dominum Mariae infundendum uisceribus nuntiaret cumque
sub dominicae oculis genetricis adsisteret, sine dubio caelo
deerat, maria non superuolabat, uacua atque diffusa uasti aeris
non inplebat, sed illum tantum locum, in quo aderat, occupabat.
quae cum ita sint, quicquid locum occupat, corpus est et
nescio, quomodo locali lege non teneatur, qui de loco ad locum
mittitur et uelut corpus motu accessuque transfertur, mole
descendit, mobilitate discurrit, uadit, redit, absentat, ascendit.
uel ille, credo, localis est, qui ex eo in caelo non est, ex quo
est eiectus e caelo, nec se solum localem esse prodidit, qui
secum tertiam partem stellarum ex alto proturbatus abstraxit.
dic mihi, si corpus non habet, in illa deiectione quid decidit? [*] [*] [*]

quid illi negas corporalem naturam, cuius negare non audes
ruinam? et si, ut dicis, corpus non habet, non ardebit. ubi
autem nisi in corpore sentiet ignem illum, qui paratus est
diabolo et angelis eius? iam illud dici superfluum puto
illum de aeris istius conuersatione quandam crassitudinem de
elementorum concretione traxisse. dic mihi, si corpus non
habuit, ubinam in aere concretio, ubi sese haec ipsa nescio quae
colligere potuit crassitudo, si secum aliquid corporale de illa
caelesti arce non detulit? alienum, ut uideo, corpus ad tormenta
portabit. corpus itaque esse etiam ex tua adsertione
recognosce. corpus est, quod inficitur, quod maculatur, quod
quacumque ex accedenti adiectione uitiatur.

Hic ergo dudum primogenitus angelorum nunc princeps factus
est tenebrarum et quasi corporeus pulcher ante, nunc degener,
dudum caelesti splendore conspicuus, nunc tetro infernalis peccati
horrore foedatus. corpus, inquam, est, quod habitatione
depellitur, quantitate circumscribitur, qualitate mutatur, dolore
conficitur. quae cum ita sese habeant, qui incorpoream dicunt
animam, uide, in quam profundum se crimen inmergaut. iam
primum cum auctor uniuersitatis deus omnia in numero et
pondere fecisse referatur, ergo anima a materia uniuersae
creaturae excepta esse creditur, quae non est corporea nec
localis est, si loco non continetur, ergo ubique diffunditur,
omnia intrare, inplere et ubique praesens esse dicitur ac, si
creatori suo creatura sociaretur et fragilitas auctori suo, non [*] [*] [*] [*]

iam res dei, sed pars dei aestimanda iungitur. uide, quo adsertores
suos ducat alti prolapsus erroris. equidem nobis ea,
quae supra uos sunt, inuisibilia sunt, sed omnia illi, sicut
conprehensibilia, ita et corporea sunt, qui ex nihilo fecit omnia,
quae sicut opere instituit, ita et materia incorporauit et rebus
omnibus. inter quas et anima censetur, sicut distribuit pondus,
numerum (atque mensuram), ita et posuit quantitatem.

Inter haec si forte, ut dictum est, adserendum aliquis putet,
quod illa angelicae subtilitate naturae quaedam contagio aeris
huius admixtione collecta flammis inuenietur obnoxia, ergo
in aere solo, prout ait, si aereum est, quod ardebit, non in
illo, sed extra illum poena desaeuiet. sed absque dubio non
aliud est quam substantia corporis, ubi dominari poterit uis
doloris. uide, quo tendat inprudens et inperita persuasio, quae,
incorporeum cum loquitur, etiam inconprehensibilem confitetur
ac sic condito adscribit operi, quod soli conpetit conditori, ac
rebus creatis communicat priuilegia maiestatis et indebitam
facturae potentiam usque ad factoris extendit iniuriam. si bene
requiramus, ad quos rerum exitus animum referas, haec uel
maxime diabolum credulitas ex illa beatae sedis statione deuoluit
et propter hoc angeli perdidit dignitatem, dum se dei
praesumit habere naturam.

Unus ergo deus incorporeus, quia et inconprehensibilis et
ubique diffusus, ex nullius enim facturae corporeae (materia) [*] [*]

materiale sumpsit exordium, et ideo coaeternus filius patri, quia
ex nullo opere conditus nullisque initiis circumscriptus super
omnia, quae figulo suo conpreheusibilia atque corporea intra
mundi corpus operatus est, incorporea maiestate diffunditur, ex
ingenito genitus, id est ex patre, sed semper cum patre his,
quae excitauit ex nihilo, indiscreta sancti spiritus societate dominatur.
Arnen.

IIII. DOMINO PATRI FARITER ET PATRONO FAUSTO PAPAE PAILINIS.

Scribere uobis hinc retinet metus, inde compellit affectus
atque inter utrumque ita mens incerta iactatur, ueluti cum
temerarius nauta dubiae committit uela fortunae. sed ego, qui
in te certum habeo portum, assumo mihi saepe incerti cursus
euentum, elegi tamen, ut potius fastidium generem quam reatum.
agnoui enim optime, quod epistulas meas sine fastu
domnus meus Faustus excipiat. sed quia domnus meus Marinus
eremita, uir sanctus et nimia districtione metuendus,
tantum mihi indixit grandi seueritate timorem, percontator accedo.
sum peccatis carnalibus inuolutus, omnia, quaecumque
potest criminosus, exerceo, cum diem humanae sortis impleuero,
paenitentiam sum subitam consecutus, si excludat pro
parte peccatum an ad integrum, opto cognoscere aut, si unitam
credentes trinitatem perpetuis poenis atque cruciatibus,
flammis tormentisque omnibus corporalibus uitiis non peccantes
in spiritu torqueantur. [*]

Mea haec sententia est, quod, si omnia haec Christianus excipiat,
nihil amplius suscipere ualeat. Arrianus, aut utrum
anima uinculo seclusa corporeo custodia aliqua mancipetur an
carcere clausa teneatur aut utrum inter auras incerta iactetur.
et quia scio, quod in ea hora omnis cogitatio perit, si admittis,
dignanter interrogo, utrum et bona et mala cogitatio
de anima, quae probatur immortalis esse, descendat, an aliqui
sensus intellectusque seruetur, aut utrum aliquid de honesto
sentit affectu. et quia bonis scimus uniuersa concedi, ut etiam
ampliora uiuis possint praestare post mortem, malis quid aut
detur aut adimatur, agnoscam aut ipsa anima corporea an
incorporea melius nocetur, edocear et, quia caro infirma
est, spiritus autem promptus, quam peccati communionem
anima pro corporali errore suscipiat, scire ignarus exopto aut,
quae est immortalis, quomodo pro mortalibus uitiis torqueatur,
idem utrum anima et spiritus idem sint aut quomodo segregentur,
agnoscam.

Nam praedictus uir ita me sub sacramenti etiam interpositione
conterruit, quod, qui corporalibus uitiis succumberet,
nullam possit ueniam promereri, sed in hisdem seruetur ipsa
resurrectione suppliciis nec possit expiari infernalibus tormentis,
quod corporalibus (uita) uitiis concreta contraxerat. tamen ita [*] [*]

miserrimus credo, quod, qui semel susceptum signum diuini nominis
et infixum fronti character domini nostri numquam mali
sibi conscius uel subdolus falsator infregerit, susceptis leuiter pro
expiando errore tormentis purum aerium sensum et simplicis
animae ignem die consumpta producat. nam si uniuersa haec,
quae interminatur domnus meus Marinus, excipimus peccatores,
quid maius impii mereantur, ignoro. da ueniam, quod pietati
uestrae- iniuriam moueo, dum doceri a magistro ueterano nouus
quandoque discipulus futurus exopto.

V. DOMINO INSIGNI ET SUMMO MIHI HONORE SPECIALITER EXCOLENDO PAULINO FILIO FAUSTUS.

Admiranda mihi semper tuarum pagina litterarum nunc abundantius
gemina eloquii ac fidei luce praefulsit, dum super
statu animae rogitat et timore sollicito iudicia futura suspirat.
ait quodam loco sermo diuinus: recte interroganti sapientia [*] [*] [*]

reputabitur. quaedam enim scientiae portio est scire, quid
nescias, et ea, quae ignoranter non intellegas, prudenter inquirere.

Primo loco inquirendum putasti, utrum incumbentibus extremae
necessitatis angustiis momentanea paenitentia capitales
consumere possit offensas. ipse sibi inimica persuasione mentitur,
qui maculas longa aetate contractas subitis et iam inutilibus
abolendas gemitibus arbitratur. quo tempore confessio
esse potest, satisfactio esse non potest. nam quia deus non
inridetur, ipse se decepit, qui morti multis temporibus uixit
et ad quaerendam uitam iam semiuiuus adsurgit, ut tunc officiosus
appareat, quando dominicae seruituti omnia corporis et
animae subtrahuntur officia. circa exsequendam interioris hominis
sanitatem non sola accipiendi uoluntas, sed agendi expectatur
utilitas. ita enim legimus: si, inquit, peccator paenitentiam
egerit pro peccatis suis (egerit memorauit,
non solum dixit acceperit), in sua iustitia, quam operatus
est, uiuet. aduertis, quod huiusmodi medicina sicut ore
poscenda, ita opere consummanda est. insultare deo uidetur,
qui illo tempore ad medicum noluit ueuire, quo potuit, et illo
nunc incipit uelle, quo non potest. opus itaque est, ut, quanta
in peccando fuit abruptae et uegetae ad malum mentis intentio,
tanta sit in uulnerum curatione deuotio.

Secundo quaesisti loco, utrum sola sufficiat ad salutem fides
et unitae scientia trinitatis. in rebus diuinis non solum [*] [*]

credendi ratio requiritur, sed placendi. fides ergo nuda meritis
inanis et uacua est, sicut apostolus dicit: quid prod est, si
fidem quis dicat se habere, opera autem non habeat?
numquid potest fides seruare eum? sequitur enim et dicit:
fides, si non habeat opera, mortua est in semet ipsa.
sed dicit quis: tu fidem habes et ego opera habeo,
ostende mihi fidem tuam sine operibus et ego ostendam
tibi ex operibus fidem meam. secundum haec sufficere
per se sola credulitas non probatur. nam deum scire
et credere etiam diabolus inuenitur, sicut idem apostolus dicit:
tu credis, quoniam unus est deus, benefacis, nam et
daemones credunt et contremiscunt. uis autem scire,
o homo inanis, quoniam fides sine operibus mortua
est? Abraham pater noster nonne ex operibus iustificatus
est? et ne spem nostram in sola fidei parte ponamus,
ita conclusit: sicut enim corpus sine spiritu mortuum
est, ita et fides sine operibus mortua est, sine
quibus inanem esse hominem dixit. multum similium testimoniorum
studio breuitatis omittimus. apostolus Paulus, de
cuius pectore quasi de templo suo dominus loquebatur, numquid
solam fidem sibi iudicauit ad superanda mundi mala posse
conpetere ita dicens: castigo corpus meum et in seruitutem
redigo, ne forte, cum aliis praedicauero, ipse reprobus
efficiar? ecce per uitia corporis reprobus fieri metuit,
iam probatus per mortifera carnalium contagia passionum uas
contumeliae fieri pertimescit, qui iam uas electionis effectus est. [*] [*]

Uideamus, si uitae suae prodigum fides sola defendat, et
baptizatos, ut dicis, iam perire non posse. agnosco, quomodo
mala carnalia alienum a deo faciunt obscenarum mancipium
uoluptatum. ad Galatas ait apostolus: manifesta sunt opera
carnis, quae sunt fornicatio, inmunditia, luxuria, homicidia,
ebrietates, comisationes et his similia, quoniam,
qui talia agunt, regnum dei non consequentur,
aut ad Ephesios: omnis fornicator aut inmundus aut
auarus, quod est idolorum seruitus, non habebit hereditatem
in regno Christi et dei. idolis, inquit, seruiens:
quando aliquid illa cupiditate diligitur, qua deus diligi debet,
affectus huiusmodi idolis conparatur. hic sine dubio exclusus
a regno inferno et morti est mancipatus, multos autem baptizatos
salua fide diuersis generibus in aeternum perire manifestum
est. arguit sermo diuinus non transgressores fidei, non
baptismi uiolatores, sed qui misericordes esse neglexerunt, dicens:
iudicium sine misericordia ei, qui non fecerit
misericordiam, et iterum: esuriui et non dedistis mihi
manducare, sitiui et non dedistis mihi bibere, hospes
fui et non collegistis me, nudus et non operuistis me.
si hic sinistri gregis numerus donum baptismatis ignorasset,
infidelitatem eis et impietatem primitus obiecisset, sed baptizatos
licet, ab operibus tamen bonis uacuos morti deputat et [*] [*]

flammis perennibus derelinquit et seueritatem sententiae ita concludit:
discedite, inquit, a me maledicti in ignem aeternum,
qui praeparatus est diabolo et angelis eius, et
rursum: triticum congregabit in horreum suum, paleas
autem conburet igni inextinguibili, similiter: hi, inquit,
ibunt in uitam aeternam, illi uero in ignem aeternum.
inter haec uideat quisque, ne mendacem arguat deum de pollicitatione
praemii, qui dubitat de aeternitate supplicii. non
ita est, nam qui nouit honorare merita, nouit punire peccata.
tria itaque haec capitalia, sacrilegium adulterium homicidium,
nisi hic perfectae paenitentiae fuerint expiata remediis, perennibus
illuc concremabuntur incendiis. hos itaque inmisericordes
a fide et baptismo non legimus declinasse, sed perpetuam mortem
diuina cognoscimus auctoritate meruisse.

Et hoc etiam animum tuum prouida in posterum cura sollicitat,
utrum animae exutae corpore sentiendi et intellegendi
uigorem adfectumque non exuant. interrogemus diuitem illum
in euangelio non inter auras, ut poetarum deliramenta asserunt,
oberrantem, sed in inferni carcere ex illorum numero, qui inclusi
poenam expectant, inter flammas conscientiae ante diem
iudicii constitutum, pro fratrum, qui adhuc in hoc mundo positi
erant, emendatione sollicitum conloquia cum Abraham per [*] [*] [*]

interiectum chaos uast.issiinum sedula obsecratione miscentem
et uiuaci germanorum recordatione pulsatum ita pro uiuentibus
supplicasse: rogo te, inquam, pater Abraham, ut mittas
Lazarum in domum patris mei, habeo enim quinque
fratres, ut testetur illis, ne et ipsi ueniant in
hunc locum tormentorum et, si quis ex mortuis ierit
ad eos, paenitentiam agant. ecce in inferni ergastulo carceratus
nullum iam de se habens remedium tamen antiquum
circa suos seruat affectum et, dum damnatus pro peccatoribus
rogat, magnam intra paradisi nemora respirantibus iustis pro
carorum suorum commodis curam esse demonstrat.

Quod autem requiris, quid malis post finem aut detur aut
adimatur, iniquis, de quibus legitur: desiderium peccatorum
peribit, terrenorum cupiditate et honorum ambitione submota
solum reddendae rationis pondus et metus intolerandi examinis
inminebit nec auferentur sensus, sed ad cogitationem alterius
saeculi magis expediti alacresque reddentur.

Quod autem de ipsa anima, utrum corporea an incorporea
sit, postulas edoceri, itaque, quod temporibus non includitur
nec locorum terminis cohercetur, quod soli deo conpetit, hoc
tantum incorporeum esse cognosce. sicut unus doctorum eximius
disserens cuidam sciscitanti, ubi esset deus, ita respondit:
deus non alicubi est: quod alicubi est continetur loco, quod [*] [*] [*]

continetur loco corpus est. quae cum ita sint, omnis caro
corpus, non omne corpus et caro est, [et quia non solum
anima, sed etiam angelorum inuisibilis caelestisque substantia
sicut localibus spatiis continetur, ita auctori suo corporea esse
et conprehensibilis adprobatur. quid est enim nisi corporeum,
quod de supernis sedibus proturbatum loco cessit? quid est,
quod sensit ruinam? quid est, quod aeternae flammae obnoxium
praeparatur ad poenam? sed et ipse beatus Lazarus post
linguas famulantium canum susceptus manibus angelorum, de
quo legimus: factum est, ut moreretur mendicus et portaretur
ab angelis in sinus Abrahae, corpoream esse
docuit animam suam, dum in sinus Abrahae, id est in remotum
beatumque secretum angelicis infertur obsequiis. de anima
autem sua sanctus propheta pronuntiat: educ, domine, de
carcere animam meam, id est de hospitii corporalis angustiis.
unde pro factura eius, quae uel peccatorum iaculis uulneratur
uel usque ad diuinae imaginis decus per qualitates
mutata prouehitur, absque dubio et deo et angelis, a quibus conprehendi
et transferri potest, corporea esse euidenter ostenditur.

Requirendum est autem inter ista, quid illud sit, quod, cum
uterque homo, id est anima et corpus, adhuc in paradisi regione
diabolo persuadente deliquerit, sola caro per conditionem
mortis multam transgressionis exceperit et circa unius poenam
remanserit culpa communis. sciendum ergo est, quia ideo mors
ad animam non peruenit, quia in eam dominus imaginem suam [*] [*]

et similitudinem conlocauit. nam sicut deus inmortalis, misericors,
iustus, patiens est, ita harum dona uirtutum in faciem
nostri interioris infundit, ut, quanto quisque magis patiens,
magis iustus, magis misericors existeret, tanto magis diuinae
participationis munere praeditus appareret, sicut, apostolus
dicit: in interiore homine habitare Christum per
fidem.

Interrogas etiam, cur animae cum carne sua aliquid pro
corporali errore commune sit. sicut originale peccatum pro
unitate corporalis hospitii utrumque conplectitur, pari uterque
(homo) modo in peccatorum societate constringitur, ita eis in
criminum participatione una causa est, sicut in uirtutum remuneratione
par gloria est. numquam enim exterior in baratrum
luxuriae caderet, nisi ei consensum praeberet interior.
nos ipsos interrogemus et intra nos poterimus agnoscere, quod
mens domina exercet imperium et caro subiuncta famulatum,
ista exhibet ministerium, illa consilium. oboedientia a seruiente
cessaret, nisi uoluntas a iubente praecederet. et similem [*] [*] [*]

necesse est condicionem in damnatione cognoscant, quae contra
simul in retributione gaudebunt.

Dicis adhuc, quae est inmortalis, quomodo pro mortalibus
uitiis torqueatur. mortalia quidem mala sunt, sed inmortalis
erit cruciatus malorum et delictorum cruces uitiis deficientibus
permanebunt. meliorem materiam ita inferior secum traditura
iudicio est, sicut conflari aurum plumbi conpellit admixtio.
homo ergo pro mortalibus malis moriturus est deo et uicturus
inferno. haec erit ibi mors, ut mori in dolore non liceat.

Extendis in hoc quoque sollicitudinem tuam, utrum anima
et spiritus idem sint aut quomodo segregentur. duas tantum
in homine, id est animae et corporis nouerimus esse substantias.
spiritus autem nunc naturalis probatur, nunc accidens
inuenitur. aliquando enim spiritus pro anima ponitur, aliquando
uirtutis intellegitur appetitus et spiritalis affectus. hoc genere
unus atque idem homo nunc carnalis, nunc animalis, nunc
etiam spiritalis est. carnales sunt, de quibus ait dominus:
non permanebit spiritus meus in hominibus istis, quia
caro sunt, et apostolus: qui autem in carne sunt, deo
placere non possunt. carnalis est, qui uentri et gutturi
edendi et bibendi nimietate deseruit et uitae bonum in gulae
ingluuie et uoracitate constituit. at uero animalis efficitur,
quando adhuc parum deum cogitans secundum animam [*] [*] [*]

saeculari prudentia ad aliquarum rerum prouidentiam permouetur,
quando aut inuestigaudis pro curiosa uanitate rerum latentium
causis aut philosophicis studiis delectatur, unde apostolus disserit:
animalis homo non percipit, quae sunt spiritus
dei. spiritalis autem esse incipit, quando honesta, sancta, spiritalia
concupiscit, quando ad diuini timoris cultum uigore
cordis ascendit, quando ad se spiritum sanctum per munditiam
corporis, per custodiam castitatis inuitat, ut de ea illud apostolicum
dici possit: uos estis templum dei et spiritus
dei habitat in uobis. quae homini non insita per naturam,
sed ita sunt adiuncta per gratiam, ut separari possint desidia
intercedente per culpam. unde idem apostolus dicit: qui
autem templum dei uiolauerit, disperdet illum deus.
ecce per fidem non solum baptizatus, sed et dei esse templum
uidetur et tamen per diuersa flagitia dei seueritate disperdetur.
hoc loco perditionis uocabulum aeternum perditae animae esse
nouerimus interitum. in baptizatorum numero absque dubitatione
censentur, qui membra Christi esse dicuntur, et uide,
quomodo perditis conparantur, quomodo a generositate filiorum
flagitio operante degenerant dicente apostolo: tollam ergo
membra Christi et faciam membra meretricis. et illi
quoque manifestissime dona secundae natiuitatis acceperant,
qui etiam charismatum diuersitate pollebant, de quibus dominus
in euangelio dicit: multi dicent mihi in illa die: [*] [*]
domine, domine, nonne in nomine tuo prophetauimus
et in nomine tuo daemonia eiecimus et in nomine tuo
uirtutes multas fecimus? et tunc confitebor illis,
quia numquam noui uos, discedite a me, qui operamini
iniquitatem. quis abdicatos non intellegat a salute,
qui a conspectu patris iubentur abscedere? in sortem eos suam
mors indubitanter accipiet, quos uita, quae Christus est, ignorauit.
baptizatos perditioni tradi pro iniquitatibus suis dubitas,
cum baptisma ipsum per multimoda scelera perire cognoscas?

Quod autem, sicut pagina continet, sermo tuus de poeta
mutuatus ignem animae simplicis aestimauit, de sola hoc diuinitatis
substantia dici conuenit, cui nihil adpositum, nihil a
superiore conlatum, nihil constat - adiunctum. iustus pariter et
iustitia, uiuens et uita, sapiens atque sapientia est, uirtus et
origo uirtutum. in principalibus enim bonis suis hoc est ipse,
quod possidet. homo uero duplex intellegi potest, qui uiuens
et iustus et sapiens dici potest, uita autem et iustitia et sapientia
dici non potest, quia ita his induitur, ut aliquotiens
exuatur. quod homini datum est, deo insitum est. homo uerbi
gratia deauratus est, deus aurum est, in quo hoc est potentia
et gratia quod natura. nam quod subtiliter indicasti: si omnia
haec, quae domnus Marinus interminatur, excipiunt
peccatores, quid maius impii mereantur, ignoro, habent
sub perennibus malis et supplicia gradus suos, ut grauium [*] [*] [*] [*]

obnoxius peccatorum infinitis licet tamen utcumque tolerandis,
impius uero inauditis cruciatibus torqueatur. tunc autem baptismi
gratia ab aeterna morte posset hominem uindicare, si
in aliquibus eius integritas et dignitas non periret. graue
crimen est, quod haereticus accipere noluit, sed non minus
illud graue est, quod Christianus et accepit et perdidit. nam
et ille, qui fiducia baptismi nuptiale conuiuium sacri concilii
temerator inruperat, nitore puritatis amisso de inlustri iustorum
conuentu expellitur et in exteriores tenebras proturbatur. numquid
credendus est niueum sanctae regenerationis possidere
candorem, qui incestus, ueneficus et cruentus uel qui praecipitio
aut suspendio uitam praecidens in partem transit impiorum?-

Legimus inextinguibiles flammas factis capitalibus praeparatas,
hominem uero in malis suis uiuentem per solum baptismum
saluatum esse non legimus. periculose sibi, quod caelestis
scriptura non loquitur, inimica securitas pollicetur, multo periculosius
illa non credit, quae ueritas conminatur. aliqua, ut
dicitis, beatissimus uir Marinus cum interminatione disseruit,
sed sicut illud, quod promisit dominus diligentibus se, etiam testimonio
apostoli pro rei magnitudine in cor hominis non ascendit,
ita futurorum inmensitas cruciatuum angustias humanae [*] [*] [*]

mentis excedit, quae mala momentaneae paenitentiae umbra
non remouet, quae fides sine operibus non repellit, quibus terminum
saeculorum labentium cursus in flammas inextinguibiles
statuere non ualebit, inter quos inexhaustos uapores tarde
se anima corpoream et sentiet et uidebit. et ideo iustis, piis,
castis operibus diem ultimum praecurramus et hic timendo
ea, quae illuc timere non proderit, declinemus. hic finem infinitis
contritionibus inponamus et intoleranda incendia nunc
salubriter cogitando ex ipsis ignibus aeterna nobis refrigeria
conparemus..

Certus autem sum de fide uestra, quod falerati conposito
nitore sermonis acceptiora uobis erunt salutifera sincerae testimonia
ueritatis. filium meum Eminentium, dulce decus nostrum,
paterno sospitamus affectu. dominus noster admirandam mihi
magnificentiam tuam praesentibus repleat bonis et dignam
reddat aeternis.