De Gratia Libri Duo (1.3)

III. CONTRA HOC, QVOD DICUNT, QVIA PER SOLAM GRATIAM OMNIS HOMO SINE ULLO LABORE SALUETUR.

Nunc ueniendum est ad illos, qui, dum gratiam aliis dari
aliis negari asserunt, munus gratiae cum Pelagio perdiderunt.
dicunt ergo ad cultum dei atque famulatum etiam post baptismi
salutare donum deuotae seruitutis oboedientiam non requiri, sed
solam per se gratiam effectum humanae salutis operari. totum,
inquiunt, solius est gratiae. istud melius a nobis poterit dici,
hoc magis nostris partibus conueniet adplicari, qui non in
partem, sed in totum genus humanum gratiae beneficia fatemur
extendi, sic tamen, ut ei uigilantiae humanae studium per [*]

omnia iudicemus adiungi. nam qui negat gratiae adsociandum
famuli laboris conatum, subtrahit homini seruitutis officium.
nescio ubi aut quando ab opere feriari, quando otio debeat
derelinqui, qui etiam in paradiso iubetur operari, in quo, sicut
legimus, ita est constitutus, ut operaretur et custodiret
illum.

CONTRA EUM SENSUM, QVI DICENDO: UNUB AD MORTEM PRAEORDI- NATUS, ALTER AD UITAM PRAEDESTINATUS EST, REBUS IPSIS SPEM INTERCLUDIT ORANDI.

Cum dixerint: totum gratiae dei est, quis non ad tam reuerendum
nomen omni cordis inclinetur affectu? sed cum responderimus:
totum plane gratiae est, sed omnibus eam offert atque
ingerit ad salutem omnium conditor ac redemptor, ad haec
illi longe a pietatis tramite recedentes respondere praesument:
non eam saluator omnibus dedit, quia nec pro omnibus mortuus
est. ecce statim in secundis apparet gratiae inpugnator,
qui in primis putabatur assertor. obiciunt nomen gratiae, ut abominandum
sensum operiant blasphemiae. in alterutram itaque
partem subsidia orationis excludunt. quid enim ultra speret,
quem iam gratia suum fecit? in quo e contrario non desperet,
quem praefinitio uiolenta damnauit? in hoc culpa, in illo
gratia locum non habet. periclitabitur in utroque iustitia. remunerabitur
sine fidei merito adsumptus, damnabitur sine proprio
crimine derelictus. salus illuc ingerenda est non quaerenti,
hinc auferenda laboranti.

Sed dicis: ideo orare debet, quia ex qua parte sit nescit.
quis non putet rationabiliter ac sapienter fuisse responsum?
sed quid orare homini proderit in una harum duarum conditione
omnimodis constituto? nam etsi ad quam partem fuerit [*] [*]

deputatus ignorat, utramque tamen partem defixam esse et inmutabilem
non ignorat. quid refert, si nondum nouerit locum
suum, qui definitissime nouit, quia nullum iam recipiat uel
dextera periculum uel sinistra profectum? quodsi adhuc tam confusa
persuasio orationem necessariam putat, indubitanter agnoscat,
quia contra definitionem suam et de salute ad perditionem
et de perditione transire poterit ad salutem. si ergo orandi usum
praetermittendum esse non aestimat, studium non excludat
operandi. quid est hoc? pulsare debere me iudicas et aperiendum
mihi esse desperas? alterutrum ergo faciat, aut fructum
orationis neget aut legem statutae perditionis excludat. uidemus
itaque, quia haec plena erroris assertio, dum causam
intercludit orandi, de luce gratiae incipit et finis eius in tenebras
sacrilegii decurrit ac deficit. sic diabolus calliditate ueteris
artificii ac multiformis ingenii condit blandimenta peccandi.
sic etiam malefici facere solent, qui mortiferos herbarum temperant
sucos, in condito aut aliquo dulci poculo nescientibus propinaturis
gustum mentita suauitate conponunt, uirus amaritudinis
obscurant fraude dulcedinis. prouocat primus odor poculi,
sed praefocat inclusus sapor ueneni. mel est quod ascendit in
labia, fel est quod descendit in uiscera.

Dicunt, quod in alterutro rerum statu illos sibi mors uindicet,
istos uita defendat. quae cum dicant, qui unum in origine
perditum, alterum in praedestinatione adfirmat electum, uide
quo inproba persuasione declinet. quid enim aliud dicit, nisi
quod adiutorio orationis neuter indigeat? nam iam praeordinatis
ad uitam necessaria non erit, deputatis ad mortem prodesse
non poterit. in isto superuacua, in illo infirma iudicabitur.
beneficia supplicationis, qui in adquisitionis praedestinatione est,
non requirit, qui uero in perditionis parte, non recipit. quodsi
curam impendendam aestimat orationi, indubitanter intellegat [*]

ea, quae imminent, posse mutari secundum illud euangelicum:
uigilate et orate, ne intretis in temptationem, item: uigilate
itaque omni tempore orantes, ut digni habeamini
fugere ista omnia, quae futura sunt, et stare ante
filium hominis, et iterum: hoc genus daemonii non
eicitur nisi per orationem et ieiunium. quodsi oratio
necessaria non est, cur ipse, qui exorandus est, formam orationis
instituit et orauit? in eo ergo, qui indoctis auribus solius
gratiae assertione blanditur, propheticum illud inplebitur: malignus,
inquit, nocet, cum se commiscuerit iusto. auri
species primo colore praefertur, sed plumbi uilitas intrinsecus
latere deprehenditur. quomodo si sub praelato mentiti ciuis habitu
subito hostis appareat aut si se inimici dolosa subtilitas transfiguret
in angelum lucis, ita sub pietatis fronte gentilitatis malum
et intra gratiae uocabulum absconditum erit fatale decretum.
si ergo unus ad uitam, alter ad perditionem, ut asserunt, deputatus
est, sicut quidam sanctorum dixit, non iudicandi nascimur,
sed iudicati, neque ulla sibi iuxta haec poterit aequitas
constare iudicii. nam si nihil deus famulo dedit, a famulo quid
reposcet ?