De Gratia Libri Duo (1.1)

QVOD PELAGII SENSUS, QVI GRATIAM NEGAUIT, PRIMO LOCO NECESSE SIT DESTRUI.

De gratia dei et tenuitate liberi arbitrii inluminante sancto
spiritu iuxta euangelicas disciplinas et apostolicas regulas tractaturi
primo loco Pelagii blasphemias scilicet iam dudum ecclesiae
catholicae fide proditas, eruditione confusas, auctoritate
calcatas breui et necessario sermone praestringendas esse credidimus,
pro eo quod inter reliquas dogmatis sui abominationes
etiam laborem hominis ualere posse sine gratia elatione damnabili
adfirmare conatus est. et ideo nefarios sensus suos uel
ex parte aliqua in medium proferre curabimus, ut sollicitus [*]

quisque cognoscat multo aliud esse salutari gratiae officium
laboris adiungere, aliud uero nudum absque patrocinio gratiae
laborem temeritate una cordis asserere.

Hic ergo dum altius humanam fragilitatem inmemor diuini
timoris extollit, iudicii sui perdidit sanitatem (et) ita ex parte
alia cecidit, dum arbitrii libertatem integram praedicat et inlaesam,
sicut illi, qui eam ex toto asserunt fuisse euacuatam.
hoc itaque loco gemini inter se conluctantur errores, quorum
unus solam gratiam, alter solum laborem relicto tramite atque
mensura ueritatis insinuat. sectarum genere dispares, sed inpietate
consimiles diuerso quidem studio, sed spiritu unius
serpentis insibilant. quorum unus, id est solius gratiae praedicator
prima quidem fronte uenenum suum sub specie pietatis
occultat, alter, id est laboris assertor protinus extantem tumorem
inproba elatione manifestat. haec professio insinuando
solum laborem ipso sui titulo detestanda, illa magis sub religioso
colore metuenda est. haec sacrilegium suum ipsis auribus
prodit, illa uirus suum imis uisceribus paene antequam
sentiatur infundit. duos angustum obsidere fretum scopulos
putes, quorum unus subdeprimitur in profundum, alter minatur
in caelum. unus infestus nauigantibus cernitur, alter caeca
naufragia inprouisus operatur. ille gratiam loquitur, hic laborem.
utrumque eloquia diuina confirmant. si dissidentes remoueas
et dicta coniungas, plena fidei sinceritas apparebit. sed
quia uelut temerarii remiges sine magistro inexplorato mari
uela conmittunt ac temperare moderamina nesciunt et gubernacula
tractare non norunt, hic tamquam in Scyllae male dextrum
fertur periclum, ille in laeuum Charybdis tendit abruptum.
et quid eos inter haec facere oporteat, si requiras: prouiso [*]

gubernatore nauem fluctibus credant, medium teneant cursum
et ambo flatu dextro perducentur ad portum.

Videamus, cui impietati geminum hunc errorem adsimilare
uel conferre possimus. pari modo in petram scandali offendunt
uel illi, qui Christum dominum solum deum, uel illi, qui
solum hominem amissa discretionis luce asserere praesumpserunt.
paene utraque nimietas, dum discretionem atque discrimen
tenere nescit, aequale crimen incurrit. proinde qui Christum
solum hominem dixerit, negauit auctoris potentiam, qui solum
deum, perdidit misericordiam redemptoris. ac sic, qui unam
in domino saluatore substantiam confitentur, in hanc constringentur
necessitatem, ut aut solum hominem caelo lapsum aut
solum deum cogantur dicere crucifixum. sed non ita est. mortem
enim nec solus deus sentire nec solus homo superare potuisset
et ideo eam pro geminae ratione substantiae homo
suscepit et deus uicit. si ergo partibus proprietates suas reddas
et Christum deum simul atque hominem credas et asseras,
perinde est ac si gratiam cum labore coniungas et ab adiutorio
dei conatum hominis non repellas ita tamen, ut adnitentis deuotioni
elationis culpam penitus non admisceas, quia, quantum
detrimenti est non laborare, tantum periculi de labore praesumere.

Dicit ergo Pelagius, quod ad obtinendam salutem natura
hominis sibi sola sufficiat. ita haec pestifer doctor adfirmat,
quasi adhuc factura conditionis nostrae in statu suo inlibata
permaneat. ego arbitror, quod libertas arbitrii sibi sola sufficere
sine praesidio gratiae non potuerit, etiam antequam priuilegium
illius transgressio prima uiolaret. quomodo uero nunc
potest sibi sola sufficere, ad cuius arrogantiam dicitur: quia
sine me nihil potestis facere, ad cuius praesumptionem
diuinus sermo dirigitur: nisi dominus aedificauerit domum, [*] [*]

in uanum laborant qui aedificant eam? quod utique
elationi sine gratia perficere denegatur, humilitati uero cum
gratia inplere conceditur.

Prosequitur adhuc Pelagius Adam mortalem factum, qui,
sine peccasset siue non peccasset, esset moriturus. sed cum
dicat apostolus: propterea, inquit, sicut per unum hominem
in hunc mundum peccatum intrauit et per peccatum
mors, intellegis, quia, si peccatum non praecessisset,
mors secuta non esset et donata inmortalitas perdurasset, quam
utique manifestum est sub proposita lege praestitam et cum
conditione conlatam, ut, si non recessisset superbus ab oboedientia,
permaneret aeternus in gloria. nam cum interdictum
caeleste sanxisset dicens: in quacumque die comederitis
de ligno scientiae boni et mali, morte moriemini, inliciti
gustus malesuada praesumptio facta est ex accidenti mortis
occasio. morte, inquit, morieris. si nihil largientis contulit
gratia, quid est quod abstulit damnantis offensa? mors
itaque, id est peregrinum et aduenticium malum non est ordo
naturae, sed poena sententiae. quoniam, inquit, dominus
mortem non fecit. aeternitatem creditam fuisse homini liuor
ipse testatur inimici et, quia ei inmortalitatem deiectus inuidit,
ideo causam mortis ingessit dicendo: in quacumque die
comederitis de ligno hoc, aperientur oculi uestri et
eritis sicut dii. si hoc tantum dixisset: cum manducaueritis,
satietatem de cibi suauitate capietis, usque ad concupiscentiae
carnalis inlecebram transgressio peruenisset. cum uero hanc
praeuaricationis proposuerit finem dicendo: eritis sicut dii,
edacitatis culpa usque ad diuinitatis ambitum et usque ad crimen
maiestatis accessit. facti sunt ergo sicut dii dono gratiae caelestis
exuti et de beatae stationis culmine proturbati, ac sic callidus
serpens pro superbiae malo eiectus e caelo machinas sibi [*] [*]

ad hominem subruendum de casu proprio lapsuque disposuit
et quomodo cecidit, sic decepit.

Quid uero aliud intellegendum est etiam in ipsa, qua homo
conditus est, dei imagine nisi perennitatis insigne? quam perennitatem
non solum animae non ademptam, sed etiam corpori agnoscis
resurrectionis uirtute reparatam. quapropter inmortalitatem
homini conmissam non dubites ante culpam, quam reddi perspicis
etiam post ruinam.

Asserit ergo Pelagius Adam, siue peccasset siue non peccasset,
omnimodis fuisse moriturum. et hoc ex ipsa prauitate
descendit, qua negat originale delictum. dum enim adfirmare
contendit mort[al]em necessitatem conditionis fuisse, non transgressionis,
uult uideri originem huius debiti non a seruo, sed a
domino, non a contemptore, sed ab auctore coepisse, ut mortis
lex ordinationis credatur esse, non criminis. et hanc lugendam
contritionem super humanum genus non praeuaricator putetur
transmisisse, sed conditor? et ubi est illud: inuidia autem
diaboli mors introiuit in orbem terrarum? dum autem
peccatum originis denegat, tollit omnino causam, qua redemptor
aduenerit. uideamus, utrum per uoluntatem dei an per hominis
prauitatem infelix et deflenda conditio initium sumpserit. audi
quid tuba personet ueritatis: propterea, inquit, sicut per
unum hominem in hunc mundum peccatum intrauit
et per peccatum mors, ita in omnes homines mors pertransiit,
in quo omnes peccauerunt. dicendo Pelagius
Adam mortalem factum in primo facturae ordine constituit
mortem, quam pro noxa praeuaricationis tertio gradu constat
inpositam. homo enim opus dei, peccatum opus diaboli, mors
poena peccati. nam apostolus non dixit: uoluntas dei mors,
sed: stipendium peccati mors.

Dolos ergo eius in profundo latentes sollicitius inspiciamus.
ideo mortem adplicat conditori, ut, de quo potissimum malo [*] [*]

initium ducat, non possit agnosci ac sic liberius adfirmet infantes
nexu originis non teneri. quod cum dicit, duplici impietate
blasphemat, dum et mortem ad auctoris inuidiam reuocat
et negando originale uinculum gratiam reparatoris euacuat.
itaque ut posset asserere paruulos baptismo non egere, generale
peccatum negauit. quo negato hic ordo erroris sui fuit, .
ut, unde mors esset generata, nesciret. quid mirum si arborem
illam in fructibus non agnoscat, quam noluit in radice cognoscere?
quandoquidem causam uulneris subprimit et abscondit
gladium, quo uulnus inflictum est. stipendium, inquit, peccati
mors. quia intellegere neglexit tanti principem mali, ideo ignorauit
inpositam mortis conditionem pedisequam esse peccati, de
qua praefati sumus: stipendium peccati mors. dignam secundum
tale opus mercedem recepit, tale stipendium meruit qui
diabolo militauit. unde uas electionis euidentissime rationem redemptionis
ostendit et praedicat dicens: quid enim, cum adhuc
infirmi essemus, Christus pro impiis mortuus est?
uix enim pro iusto quis moritur. hoc est dicere: si abundasset
in terris iustitia, non fuisset e caelis transmissa medicina.
sed ut adueniret unica sanitas, generalis exegit infirmitas.

Inter haec cum Pelagius tantis sacrilegiorum uinculis inligetur,
non mirum si per reprobum sensum multiplici tradatur
errori, qui se per solum laborem putat posse saluari. merito
contra huius arrogantiae praesumptionem sermo diuinus uim
suae auctoritatis uel increpationis exseruit: nemo, inquit, uenit
ad me, nisi pater adtraxerit eum, et iterum: non uolentis
neque currentis, sed miserentis est dei. quod merito
ad se dictum esse reputabit, qui salutem suam cum Pelagio
propria in uoluntate ac uirtute constituit. quod utique illi
obici non necesse est, qui non de solo labore praesumit, sed
conatibus suis cotidianam dei misericordiam et iugem gratiam [*] [*]

inplorandam esse cognoscit et auxilium domini peruigili exobsecratione
deposcit.