Panegyricus Theodorico Regi Dictus (1-5)

Illi, princeps uenerabilis, in laudibus tuis perscribat professio,
illum a praeconiis propositi repellat consideratio, quem
a defensione tua aliquod subtraxit officium. refundat tibi generalitas
rebus obligata sermonem, dum inaequalis uicissitudo
conpensat laudibus quod adepta est de sudore. armis tuis
libertas obnoxia, quod solum potest, hilaritatem didicit adnuntiare
praeconiis. tuum est, inclyte, deuotioni pretium dare,
quam intellegis uires subditorum non posse transcendere: erit
dispensationis sacrae de famulis aestimare quid exigas, in
quibus agnoscis totum tibi militare quod praeualent. propriis
maiestas tua oblationem litterariam dignetur altaribus, quia, [*]

ne senescat claritudo operum, aduocanda sunt linguarum
exercitia. quid egeris, ne uetustas sibi uindicet, obliget catena
referentum: disciplinarum enim quietem uos tribuetis, per
quas uobis continget aeternitas. nihil amplius caelestis dispensator
arcani Ab humanis poscit ingeniis, nisi ut intellegant
quo ueniat auctore quod sapiunt. inter deo proximos agnouisse
qui praestitit reddidisse est beneficium: quod descendit a superis,
sola hymnorum licet mercede taxari: fabricator mundi
ad potiora munera modulatis inuitatur eloquiis. dicite, si non
praemii loco opifici sua lingua blandiar. iungitur quod de
sacrario mundi pectoris laudatio debet principalis effluere.
nec solum linguae nitorem postulat conmemoratio numinis tui
bono adserenda conscientiae. in diuinis obsequiis feriato ore
peragit mens serena sacrificium: actuum munitus claritate in
aetherio cultu etiam mutus obsequitur. ergo et me titulus,
qui obstare putabatur, inuitat: utinam mundior professio habeat
concordiam cum secretis nec dissentiat splendor cordis a corpore.

Salue nunc, regum maxime, in cuius dominio saporem suum
ingenuitatis uigor agnouit. salue, status reipublicae: nam nefas
est, speciatim a te simul conlata narrare et unius bona temporis
uerborum diuisione discernere. si bella regis mei numerem,
tot inuenio quot triumphos: congressui tuo nullus hostium,
nisi qui laudibus adderetur, occurrit: militauit tropaeis qui
restitit uoluntati: nam semper aut pietati tuae peperit [*]

subiectus gloriam aut qui praesumpsit tela uirtuti. qui te in acie
conspexit, superatus est, qui in pace, nil timuit: nec promissio
uenerabilis claudicauit inter prospera nec passus
moram uigor in proeliis. callis tuus multo uallatus obstaculo
et cotidianas uictorias uidit et profectionis detrimenta non
attulit, sic inimicorum interclusus agminibus, at negaret accessum,
sic tuo patefactus inpulsu, quasi hostium prouidentia
nil noceret. haec si felicitati tuae adscribenda sunt, est plena
dos principis, omni honore augustior, si labori. prima dextris
ominibus contra naturam certamina suscipiens, ne resistendi
spes relinqueretur inimicis, uarias tibi loco principe caeli leges,
terrarum munimina, fluminum imperuia subdidisti. mentior,
si umquam dispositis tuis inpedimentum exhibuit ardor aut
frigus, si tumore gurgitum, si bibendi necessitate constrictus
es, si Alpium iuga connexis poli sublimitate sociata cursibus
tuis attulere tarditatem. nescierunt resistere quos deuictis
locorum munitionibus inuenisti, quia securos faciunt interrupta
quos protegunt et laxatis in otio animis uiuunt qui tutiora
possederint. aduersus te nec campestris habitatio pares protulit
nec quos amplexa sunt inuia, nisi extiterunt supplices,
a depraedatione subduxerunt in possessione tua. positus sine
formidine diuitias indicauit, nec rebellem inuit, si pauper innotuit:
nemo indignationi tuae nisi humilitate subtractus est,
eum in sociorum profecisset numero qui rogauit. non tibi [*]
ignotas est algor Scythiae, non Meroen aut anhelum aestibus
Cancrum ut alterius possessor orbis ignoras: didicisti uniuersa
subigendo quae nobis uix auditu patuerunt. haec quidem maiora
sunt homine: sed qui ad mundi paratur gubernacula necesse
est ut uniuersis ueniat cardinibus institutus. nimis uelociter
tempus maturae laudis adripui et quasi non in primordiis
fluuius etiam torrentis fatiscat ingenii, sic per narrationis
famem fruges perfectae aetatis inuasi. laurearum ordines quaerit
qui et celeritate earum superatur et numero. citius a te, inuictissime,
insignia quae reteximus impleta sunt quam dicantur.
quis ferat in gestorum suorum elocutione torporem,
quem in actione non pertulit?

Educauit te in gremio ciuilitatis Graecia praesaga uenturi:
quem ita ingressum uitae limen erudiuit, ut dum adhuc de
puero haberet hilaritatem, mox eam sequeretur securitas de
tutore. adhuc in cano flore degebas adulescentiae nec uirtutum
messem lacteus ante experimentum culmus attulerat, adhuc
blanda erat imago pubescentis nec tingens faciem lanugo uestibat:
quando aeui purpura et flosculus superuenientis imperii
promittebat sollicitis de gratiae conmutatione terrorem, cum
ad probationem roboris et clementiae tuae ruptis uinculis furor
emicuit et euisceratas diuturna quiete mentes occasionis pabulo
subiugauit. pulsa est extemplo principalis urbe reuerentia et
in uacuam possessionem nullo adscitus sanguine tyrannus [*]

cessit, qui aula potitus definiuit, postquam metu hostes suos
debellauerat, nihil superesse quod gereret: cam animos tuos
sine annorum suffragio inpulit lux naturae, ne aut causa melior
te coram posito subiaceret, ant non beneficium necessitatis
tempore redderes quod pacis acceperas. in ipsis congressionis
tuae foribus cessit inuasor, cum profugo per te sceptra redderentur
de salute dubitanti. uentilemus historias, interrogentur
annales: apud quos constitit refusum exuli, quem cruore
suo rex. genitus emerat, principatum? castrensis gloria turmarum
participatione dispergitur nec ad unum referri potest
quod uenerit conlatione multorum. singularis boni fructus est
ambitionis refrenatio, illo maxime tempore, quo sine opinionis
damno possis adquisita retinere. par te, inclyte domine, laus
respicit donati diadematis et defensi. si te illarum rector partium
non amauit, perculsus praefuit reipublicae, si dilexit,
obnoxius: usus es in tuorum fide meritorum teste purpurato.

Iam tunc in ius tuum se palatia ipsa contulerant: nemo credidit
non te posse ad quem uoluisses transferre quod reddideras.
sed parcus in exigendis praemiis, quasi sufficerent ad
uicissitudinem operum tuorum, fasces accepisti, non quo tibi
accederet genius de curuli, sed ut de te pretium palmata mereretur.
quis hanc ciuilitatem credat inter familiares tibi uiuere
plena executione uirtutis? ille annus habuit consulem, qui
rempublicam non tam sollicitudine quam opinione tueretur, [*]

quo in segmentis posito quae ab hostibus sumpta fuerant arma
tremuerunt. quando talis contigit sorte lectoris, qualem dedit
ab ipsa mundi infantia regum examinata claritudo? nolo per
casus errare dominatuum: in tuo stemmate probati sunt qui
reperti. Serranum scipionibus aratra pepererunt, qui dum grandia
sulcis semina conmendaret, honorum ei messis oborta est. sed
minus diligo prospera, quae sumunt a desperatione principium:
uix paucos contigit degenerare nobiliter, cum familiae tuae
debeas actus generis nobiliter custodire. quid mihi, uetustas,
obicias agrestis membra paludamentis decorate? -ego tibi, quod
admirationem uincat, oppono principem meum ita ortum, ut
eum non liceat inprobari, ita agere, quasi inter imperatores
adhuc precetur adiungi.

Sed quid faciam, cui fecunda actuum tuorum seges occurrit,
ubi uniuersa eligentem superant? nescio quas aristas horreis
inferam, quas relinquam. stat ante oculos meos Bulgarum
ductor libertatem dextera, tua adserente prostratus, nec extinctus,
ne periret monumentis, nec intactus, ne uiueret adrogantiae,
in gente indomita domesticus adstipulator superfu turus roboris
tui: qui si sufficiens leto uulnus excepisset, personam uiceras:
quod in luce substitit, submisit originem. haec est natio, cuius [*]

ante te fuit omne quod uoluit, in qua titulos obtinuit qui
emit aduersariorum sanguine dignitatem, apud quam campus
est uulgator natalium (nam cuius plus rubuerunt tela luctamine,
ille putatae est sine ambage sublimior), quam ante
dimicationem tuam non contigit agnouisse resistentem, quae
prolixis temporibus solo bella consummauit excursu. hos non
montanae strues, non fluminum obiectio, non negati egestas
alimenti in artum necessitatis lege continuit, dum credunt
satis. esse ad delicias equini pecoris lac potare. quia ferat aduersarium,
qui pernicis iumenti beneficio currit et pascitur?
quid quod et illis animalibus indicunt studiosae famis patientiam,
per quae esuriem uitare didicerunt P quemadmodum fit,
ut ieiunae cornipedis sessor uisceribus cibos extrahat, quos
illa ne conderet, diligentia instruente prospexit? his ante
mundus peruius esse credebatur: nunc illam sibi tantum orbis
partem interclusam aestimant, quam tueris. esuriem multa
transcendo, ne pigrioris stili uitio serus aduenias, Romanae
fax curiae diu in umbram coacta tardius elucescat.