Epistulae (1-4)

I. DONATVS CVPRIANO.

Credo te retinere, sanctissime Cypriane, quae nobis fuerit apud oratorem
garrulitas, unus sensus, una cogitatio, indiuidua lectio. quare
non et in diuina lectione ita animis roboramur ? aut non ea semper
nobis fuit cogitatio, sicut promittebas, ut simul crederemus ****

II. EPISTULA CORNELII PAPAE AD CVPRIANVM.

Dilectionis tuae non delectabilia et contra fidei regulam scripta
suscepi, in quibus nauseas recognoui et uenena sermonum aduersus
catholicam per totum orbem diffusam ecclesiam horribilibus a te superseri
zizaniis non laudaui. quae peto uelociter tollas ac praedamnes.
quod prius quidem te facere oportebat quam in mundo letale
uirus aspersum simplicium et innocentium inficeret mentes. non ergo
dignum est rebaptizare. ergo eradica et extrica, ut diximus, florulentis
sermonibus atque dignis per posteriorem epistolam priora scripta,
quae contra catholicam fidem serere censuerunt genimina uiperarum.
non enim decet tantae urbis antistitem excellentissimumque doctorem,
ut dum putas haeresis baptisma praedamnandum, uerum baptisma
sermonibus maculare audeas quae doles contra apostolum scilicet repugnare
dicentem: unus Dous, una fides, unum baptisma. [*] [*]

III. CVPRIANVS PLEBI CAETAGINI CONSISTENTI AETERNAM IN DOMINO SALVTEM.

Gratias quidem agimus Deo patri et Domino Iesu Christo, qui uos
adunatos atque in conuenticula restituit. propter quam rem memorauimus
et scriptum beatissimorum martyrum atque confessorum uoluimus
ad consilium nostrum seruare. iubet desuper maiestas atque spiritus
sanctus, cuius in nobis gratia testis est salutaris. nam cum tractaret
de traditoribus, iubet tam in euangelio quam in apostolo, tam,
in psalmis quam in prophetis et ceteris scripturis: scrutamini.
quo scrutato a nobis, inuentis ab iis qui scripturas sanctas tradiderunt
non mereri eos congredi consilium nostrum, id est consilium salutare.
nemo est enim qui hoc consilium congrediatur non caelestem
spectet. ac propterea memorauimus ut ii qui taliter scripturas tractauerunt
ad statum plebis et iudicium ab ipsis porrectum * * nec aliqua
actio ab ipsis promi, sed nec etiam ad statum sacrificii neque plebis
esse proximi: quibus utique iam dudum derelicta plebe nudata altaria,
promota sacrificia. merito haec memorantes cum moestitia atque dolore
animi profici teste ad Dominum quod debuimus statuere: qui omnes
disceptationes et dissensiones et haereses et scandala ausi erant ne
ulterius prouocent ad se homines seu minus fide seu scripturis leues
sint et lectores, id statuimus atque statuto nostro recedi nolumus, ut
si qui tradidit praepositus huic plebi mereantur antistitem administrantem
altari ac corpore integro. iis uero iussimus a quibus et sacrificium
offerri iubemus. merito praeceptis iis obtemperari debet nec
aliud fiet quam statim euangelica uox sincera cata Ioannem loquitur.
[*] [*] [*] [*]

nolo, inquit, de manibus uestris sacrificia, quia non
uenistis ad me cum hostia munda. qui utique hostiam mundam
non offert, hostia de manibus eius non ascendit. nam iterum legimus:
in principio erat uerbum et uerbum erat apud
Deum et Deus erat uerbum. qui per uerbum finctionem finxerint
dare res inhabitabiles apud illos seu ueras scripturas sanctas seu finctas
qui dat uocem et qui dat desideria proxima, qui utique finget tradere
supplebit traditionem. merito negantes uolumus interim ueniam
habere confitentes patres. nam qui dicit se scripturas non habere,
utique paratus fuit et torqueri, quorum exempla habemus. tertio negauerunt,
et sacramentum non tradiderunt. hi autem qui nec interrogati
obtulerunt interim usque ad statum consilii laici communicabunt.
uerumtamen in statum consilii quod scriptura sancta promouerit
secundum sententiam fixam sanctis et amicis Dei suppleri uolumus,
cum iam testes et proximi aliquid iam dudum statuerant nostri antecessores.
ob quam rem necesse est nos testibus consentire complecti
et supplere. opto uos in Domino semper bene ualere. amen. Deo
gratias.

IIII. CVPRIANVS BENEDICTO ET DILECTISSIMO PARENTI TVRASIO IN DOMINO AETERNAM SALVTEM.

Caritatis tuae scripta percepi, quibus animum tuum dolore commotum
de filiae dormitione cognoui. non aliud principaliter admiratus
sum quam christiani pectoris in te iactatam fuisse uirtutem ut animum
flexeris ad dolorem. stupeo murum fidei penetratum uulneribus [*] [*]

orbitatis, quem saepire debuerat spes resurrectionis et regni caelestis.
numquam spes cum dolore concordat nec fides aliquando sentit quamcumque
iacturam. resurgere credimus nostros, et plangimus. quid
faceremus, si mori tantummodo sine resurrectione praeciperet Deus?
uoluntas eius sola sufficit ad solacium, cui nullum praeponendum scimus
affectum. quod dederat tulerat qui creauerat. quis certat alius
plangere quod ad tempus acceperat ? commodauerat ut haberes quantocumque
tempore uoluisset et cum uellet rursus auferret. nihil abstulit
tuum qui recipere dignatus est proprium. creditum suum recipere
decuerat creditorem, et nihil aliud decet quam creditori suo gratias
agere mutuantem. sic Iob legimus quam sequamur deuotissimam
uocem. Dominus, inquit, dedit, Dominus abstulit. sicut
Domino placuit, ita factum est. sit nomen Domini benedictum.
parum ergo non erat haec sola consolatio contra luctum
quod nemo lugere debeat cum aliquid reddiderit alienum, quia fas
non erat apud alium retineri quod domino suo fuerat necessarium.
additur consolationis alia prouidentia, quae iaculis orbitatis occurrat.
gaudere debuimus de saeculo recedentibus, si saeculi contra
nos inimicitias sentiremus, et plangimus Domini beneficia qui nouit
infirmitati nostrae quod praestat. periclitari uolebat adhuc qui dolet
aliquem dormientem, et inter fluctus uitae praesentis uidere cupiebat [*] [*] [*]
miseram laborare. ad quid christianam fidelem animam putas intra
carcerem mundi remorari debuisse cui totus mundus naufragium est.
tantis et talibus tempestatibus uitae tot impugnationes diaboli, tot
corporis bella, tot saeculi clades [tot calamitates] euasit. et lacrimas
fundis, quasi nescias quid in te ipse cotidie patiaris. propter quod
Dominus sic admonet apostolos suos dicens: si me dilexissetis,
gauderetis, quoniam uado ad patrem. plane mortuum Lazarum
fleuit, sed non tuis lacrimis. resurrectionis promissor. dolorem
docere non poterat, ne fidem perfidiam faceret quam docebat. doluit
Lazarum non dormientem, sed potius resurgentem, et flebat quem cogebatur
propter saluandos alios [et confundendos incredulos] saeculo
. reuocare. hanc uitam dans Dominus ingemiscebat, quam tu doles esse
sublatam. contra lacrimas eius pugnant lacrimae tuae, et amor tuus
amori eius. eius fletus non habet parem. ille nolebat reddere laboribus
quem dilexerat, et tu amare te credis cui laborum uolebas adhuc restare
tormenta. ceterum si putes eum mortuum Lazarum doluisse, ante
non permisisset exire qui repellere poterat mortem, aut certe non
fleret qui mortuum resuscitare postmodum habuerat potestatem. unde
apparet sola eum causa fuisse commotum quod ad hostilem uitam carissimum
suum reuocare denuo propter credituros aliquos uel confundendos
incredulos urgebatur. denique sic subsecutus est dicens: [*] [*]
ergo, pater, ut credant quoniam tu me misisti. gaude
ergo unde ille coactus est flere, ne uidearis dormientum felicitatibus
inuidere. ab alieno mundo ad proprium transiuit, transiuit ad Dominum,
et de hostili patria ad paternam patriam migrauit, migrauit
ad caelum dicente apostolo: scimus, inquit, quoniam si terrena
domus nostra huius corporis resoluatur, quod
habitationem habemus non manu factam in caelis
aeternam. caruit ergo domo quam nec nosse debuerat. caruit malis
ciuibus, quorum odia sustinebat, ne adhuc peregrinaretur in terra
contraria, sicut apostolus memorat dicens: quamdiu sumus in
saeculo peregrinamur a Domino. non nobis ergo debet luctus
incumbere, quisquis a peregrinatione redire meruit ad propriam
regionem, maxime cum non inanis et uacuus redire noscatur qui christianitatis
mercatus est lucrum, propter quod uenit ad mundi commercium.
negotium oxplicauit, rediit et Deo debitum soluit. comparauit
propter quam descenderat emptionem et ad Dominum regredi properauit,
cui offerat mercem, ut comparatae mercis tam securitatem
capiat quam honorem. et ego, inquies, nulla promissionum caelestium
dubitatione conturbor, sed sola separatione morientis aestuans desolatus
solacio pii pigneris iactor. excusatio est haec, benedicte, sine [*] [*]
dubio fragilitatis humanae, quae patrocinari non potest diffidentiae. si
enim desolationem ferre homines non ualerent, numquam prorsus a
se sua pignera dimisissent. destitutos se a morientibus conqueruntur et
uiuos filios aut propter litteras aut propter honores ant propter negotia peregrinis
regionibus credunt, et gaudent totam uitam sine affectibus commorari,
dummodo capiant quod cupiunt de suis pigneribus adipisci. et
utad palatia pergant peregrinantur, ad studia dignitatis nauigant acquirenda
uel ad causas patrimonii aliquas explicandas per labores et
pericula proficiscentes omnes impellunt, nec secum uacare quos diligunt
patiuntur. et ut ad palatia caeli, ad studia Christi, ad honorem
uitae perpetuae, ad patrimonium possessionis aeternae cum securitate
ualeant peruenire, nemo filios suos libenter a se gratulatur abscedere.
propter incerta per incerta filium uel fratrem uel parentem peregrinari
unusquisque compellit, et propter certa per certa suorum aliquem
proficisci nullus admittit. ad comparanda peccata gaudent tam parentes
a filiis quam filii a parentibus prouocante diabolo separari, ad
indulgentiam percipiendam nolunt ab inuicem Deo uocante discerni,
ut appareat non pro ratione nostra nos dolere quemcumque uidemur
amittere, sed indicium magis ostendere diffidentiae, qui non sustinemus
nostrorum profectiones ad Dominum, quorum peregrinationes in saeculo
gratulamur. quia credimus mundi lucris, toleramus diuisa, nostri
corporis membra. si credimus Dei promissis, post abscessionem nostrorum
nihil aliud quam gratias debuerint resonare nostri pectoris [*]
gaudia. mihi crede, semper in omnibus incredulitas moeret, et sicut
non potest fides nosse quod doleat, sic diffidentia sola doloribus tenetur
ancilla. nam si dormientes dicimus, dormientes utique credere
debemus et non mortuos, sed requiescentes interim secundum uocem
Domini fideliter loquentis: omnis, inquit, qui credit in me,
licet moriatur, uiuet. si tibi medicus hoc promitteret quisquam,
nullam sine dubio promissioni eius negare poteras omnino laetitiam:
nunc quia Christus fabricator et resuscitator promittit, non times
plangere, ut fideliorem Christo pariter et potentiorem medicum uidearis
in promissionibus iudicare. sed destitutam, dicis, doleo senectutem,
qui debueram meos liberos potius antecedere, ne in laboribus
remanerem. quando de spiritalibus bonis quodcumque tractatur, nihil
est de carnalibus omnino ante oculos reponendum. ego tibi melius
profiteor euenisse, qui non carnalem sed spiritalem circa te considero
felicitatem. tu te dicis de alicuius pigneris tui obitu in senectute
confectum. ego contra comprobo subleuatum. senectuti tuae amputauit
magis Dominus sollicitudinem quae te torquebat de uiua filia ne
periret. melius utique nunc mortuam saeculo credis esse apud Deum
uiuam quam uiuam saeculo doleres forsitan apud Dominum mortuam.
gaude tibi quod filiam christianam mereberis sequi quam secutus in
caelo gaudeas rursus amplecti. non te deseruit, sed praecessit : et [*] [*]
ne doleret excedentem patrem suscipere festinauit. non amisisti nutrimenta
tua. si luctus horrueris et senex obtulisse pignus tuum Domino
deputare poteris t, secundum uotum post Abraham, si non potes primum,
ut quod ille non trepidauit offerre tu saltem uidearis de sublato
gaudere. ab illo Dominus postulauit, a te tulit. ille iussioni paruit,
tu uoluntati consenti. illum per illicitam legem naturae [quem Dominus]
probauit sibi deuotum, te saltem per licitam condicionem mortalitatis
annotet religiosum. nam si nec uoluntate nec necessitate compelleris
deuotionis Domino aliquid exhibere, in qua parte christianum te poteris
approbare ? erubescat incredulitas nostra nec cum gentilibus **, si
Deo uult esse subiecta. communis est nobis cum illis exitus mortis et
dolores illorum superamus doloribus nostris. quid ageremus si peculiare
aliquid exigeretur a nobis? quid quod ad dedecus nostrum?
gentiles dolores saepe contemnunt, cum non ad promissa caelestia sed
ad poenas tartari rapiantur. et nos plangimus euntes ad caelum. consideret
christianus talis quid deinceps mereatur qui nec imitari contendit
exempla sanctorum nec contemptum habere gentilium. illi luctus
desperando despiciunt, et nos sperando despicere non conamur.
denique uendere liberos saepe non dubitant, ut uiuos, quod peius est,
spernant. et nos nec defunctorum obitus subleuant, sublatos [*]
captiuitati et libertate donatos uolumus * *. illi seruire filios suos intrepide
mortalibus tradunt et nos Deo nostros simul et suos liberos liberandos
dimittere sacrilega mente cunctamur, quasi tutius apud homines iudicetur
magis quam penes Deum comdemnari aliquem filiorum. pudendum
nescio quid christiani apud gentiles opprobrium, quibus peiores
sine dubio iudicantur quos pares habere non dicam meliores fuerat
criminosum. christiani nolunt uel gratulatione suos deducere ad bona,
gentiles tradere non cunctantur ad mala. postremo uel cum ipsa felicitate
nostrorum morientium cogamur animum flectere, ne desideriis
eorum desideria nostra incipiant repugnare. laetantur ipsi qui exeunt
uenientes ad requiem. laetemur et nos cum ipsis, saltem computantes
nostrorum exeuntium beatitudinem. esto religiosus uel uoto eius qui
euasit, si non potes tuo, et exsulta quia placuisse cognoscis participem
toi sanguinis Christo, maxime quod uel de occasione debeas tolerare
Domini uoluntatem, cui non potes contradicere. et cum sit omnibus ,
communis hic casus, uanus dolor est, qui nec primus uidetur esse nec
solus. sed dicis: nullus me de mea desolatione mentis angor exulcerat,
sed pro delictis paruuli morientis humanitatis affectus impulsat.
nec hoc licet commouere animum christianum, ne contra Christi
imperia reluctetur. quid interest quandocumque et qualescumque filios [*]
dimisisse, quos iubeamur a Domino pro causa deuotionis odisse. melius
nunc saluam animam suam moriens dereliquit in pace, ne in persecutione
dimittere cum suo interitu non ualeret. ipse illis auxiliatur
in mundo, quorum mater habitat in caelo, et qui matri subuenit
et filiis pro certo succurrit. postremo uide si debeat aliquid
dolori concedi, ubi sine aliquo remedio potest animus fatigari.
sapienter debet dolere qui dolet ne perdat sine causa quod dolet. nunc
autem contra luctum sumenda sunt arma, ut spes nostra possit habere
uictoriam. principaliter quod Dominus uoluit suscipere gratulemur.
deinde quia hoc omnibus in mundo commune, additur priuatum peculiare
nostrum quod ad requiem deuocamur. sequitur consummatio
omnium gaudiorum, quod in resurrectione inuicem nobis Domino reformante
reddemur, quod apostolus pollicetur: nolumus igitur
ignorare uos, fratres, de dormientibus ut non contristemini
sicut et ceteri qui non spem habent. si enim
credimus quia Iesu mortuus est et resurrexit, sic et ,
Dominus eos qui dormierunt per Iesum adducet cum illo.
haec tibi, benedicte, pro caritate communi transmisi. ceterum scio te
alios consolari. tunc se orbitas non inueniet penetrabilem, si alios
contra illam non cessetis armare. opto te, frater carissime, semper
bene ualere et nostri meminisse. [*] [*]