Liber de Divinis Scripturis sive Speculum quod fertur S. Augustini (1-5)

I. DE VNO DEO.

In deuteronomio: Audi, israhel, dominus deus tuus
deus unus est. et diliges dominum deum tuum ex toto corde
tuo et ex tota anima tua et ex tota uirtute tua. Item illic:
Dominus solus ducebat eos, et non erat cum eis deus
alienus. Item in euangelio secundum matthaeum:
Nemo bonus nisi unus deus. Item apostolus ad roma-

[*][*]

[*][*]

nos: o altitudo diuitiarum et sapientiae et scientiae dei!
quam inscrutabilia sunt iudicia eius et inuestigabiles uiae
ipsius! quia enim cognouit sensum domini? aut quis illi consiliarius
fuit? aut quis prior dedit ei et reddetur illi? quoniam
omnia ex ipso et per ipsum et in ipsum omnia. ipsi gloria
in saecula. Item ad corinthios: Scimus quia nihil est
idolum et quia nemo deus nisi unus. Item ad galatas:
Quid ergo est lex? factorum gratia posita est, donec
ueniret semen, cui repromissum erat dispositum per angelos
in manu mediatoris. mediator autem unius non est,
deus uero unus est. Item ad timotheum: Vnus enim
deus, et unus mediator dei et hominum, homo christus iesus,
qui dedit se ipsum redemptionem pro omnibus.

[*][*]

[*][*]

II. DE DISTINCTIONE PERSONARVM PATRIS ET FILII ET SPIRITVS SANCTI.

Ia genesi: Et dixit deus: fiat firmamentum in medio
aquae et sit diuidens inter aquam et aquam. et factum est
sic. et fecit deus firmamentum. Item illic: Et dixit deus:
faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram.
et fecit deus hominem, ad imaginem -dei fecit eum. Item
illic: Qui effuderit sanguinem hominis, pro sanguine illius
fundetur anima hominis illius, quia ad imaginem dei feci
hominem. Item illic: Et dixit ei angelus domini: agar,
ancilla sarrae, unde uenis? et quo uadis? et dixit: a facie
dominae meae sarrae ego recedo. dixit autem ei angelus
domini : reuertere ad dominam tuam et humilia te sub manibus
eius. et dixit ei angelus domini: replens replebo semen tuum

[*][*]

[*][*]

et non numerabitur a multitudine w- quia exaudiuit demimus
humilitatem tuam - et noesait nomen dei qui ad eam loquebatur:
tu deus qui respexisti me. Item illic: Et ut sol
ortus est super terram et Mh intrauit in Mgor, dominus
pluit super sodomam et gomorram sulfur et ignem de caelo
a domino. item illic: Et dixit mihi angelus domini an
ioDmie: incob. et ego dixi: quid est? et dixit: uidi quanta
tibi labau fecerit: ego sum deus qui uisus sum tibi in loco
ei ubi unxisti mihi lapidem et uouisti mihi ibi netutn. Item
illic: Bt uocauit abraham angelus dottiini de caelo et dixit:
abraham, abraham. 0t iBe dixit: ecce ego. et dixit illi: in
inicias manum tuam super puerum neque facias illi quidquam:
nunc cum cognoui quia times dominum et non pepercisti filio
tuo dilectissimo propter me. Item illic: Et luctatus est
angelus cwm iacob usque in mane. et uidit quia non potest

[*][*]

[*][*]

adnersus eum: et tetigit latitudinem femoris eius, et obstipuit
latitudo femoris iacob, cum luctaretur cum eo. et dixit ei:
dimitte me, ascendit enim oriens. et iacob dixit: non te
dimitto, nisi me benedixeris. dixit autem ei: quod nomen est
tibi? et ille dixit: iacob. dixit autem ei: non uocabitur nomen
tuum iacob, sed israhel erit nomen tuum: quia conualuisti
cum deo, et cum hominibus potens factus eris. interrogauit
eum iacob et dixit: indica mihi nomen tuum. et ille dixit:
ut quid interrogas nomen meum ? et ipsud est mirabile. et
benedixit eum ibi. et uocauit iacob nomen loci illius uisio
dei. uidi enim deum facie ad faciem, et salua facta est anima
mea. Item illic: Dixit autem deus ad iaeob: surge et
ascende in locum bethel et habita ibi et fac ibi altare deo,
qui uisus est tibi, cum recederes a facie esau fratris tui.
Item in numeris: Non erit labor in iacob neque uidebitur
dolor in israhel. dominus deus eius cum eo est, et illud
praeclarum principium cum ipso. Item in libro iudicum:
Factum est autem, cum adhuc esset gedeon in gofera patris

[*][*]

[*][*]

sui, fili hesdri, locutus est illi in nocte illa dominus dicens:
sume duos uitulos, unum pastum patris toi et alium septem
annorum et uade euertere aram bahal quam aedificauit pater
tuus et lucum qui est super ipsam excide, et aedificabis
altarium domino deo tuo qui aisas est tibi in uertice maoch
in ordinationem. Item illic: Et dixit manoe ad angelum
domini: quod tibi nomen est, ut cum uenerit uerbum tuum,
honorificemas te? et dixit illi angelus domini: quare interrogas
nomen meum? etillud est mirabile. Item in psalmo
XXXII: Verbo domini caeli firmati sunt et spiritu oris eius
omnis uirtus eorum. Item illic: Quoniam ipse dixit et facta
sunt, ipse mandauit et creata sunt Item in psalmo XLIIII:
Sedes tua deus in saeculum saeculi: uirga recta est, uirga
regni tui. dilexisti iustitiam et odisti iniquitatem: propterea
unxit te deus deus tuus oleum laetitiae prae consortibus tuis.

[*][*]

[*][*]

Item in psalmo CVIIII: Bixit dominus domino meo: sede
ad dexteram meam, deuec poMm inimicos tuos acabellum
podum taonzBL Item in proucubiis salominis: Duminus
eresuit me initie uiarum suarum in opera sus et ante saeculum
fundauit me: iaitio ante quam torram faceret et aate quam
abyssos constitueret, prius quam produceret fontes aquarum,
prius quam montes statuerentur, ante omnes cullesgenuit
me. dominus fecit regiones et deserta et cacumina quae
habitantur sub caelo. cum praepararet caelum, cum illo eram.
et cum segregabat sedem suam: quando super nentas fortes
faciebat in summo nnbea et emn stabiles fentes ponerob sub
caelo et cum firmissima faceret fundamenta terrae, eram
aput iMam conponens. Item illic: Quis tenet fines terirae?
quod nomen est ei? aut quod nomen iii. eius? Item in
libro sapientiae: Candor est enim lucis aeternae et
speculum sine macula maiestatis dei et imago bonitatis illius : \'
et cum sit una, omnia potest; et permanens in se omnia

[*][*]

[*][*]

innouat. Item illic: Deus parentum et domine misericordiae
tuae qui fecisti onmia uerbo tuo et sapientia tua constituisti
hominem. Item illic: Et tecum sapientia quae nouit opera
taa, quae et adfuit tunc, cum orbem terrarum faceres. Item
illic: Haec illum qui primus finctus est patrem orbis terrarum,
cum solus esMt creatus, custodiuit ei eduxit illum de limo
terrae, et dectit illi uirtutem continendi omnia. Item in
ecclesiastico: Ego ex ore altissimi exitii primogenita ante
omnem creaturam: ego in caelis feci ut oriretur lumen indeficiens.
Item in esai. propheta: Accedite ad me et
audite haec : non in occulto ab initio locutus sum nec in loco
terrae tenebroso. cum fieret, illic eram. et nunc dominus

[*][*]

[*][*]

misit me et spiritus eius. Item in osee propheta: Filios
autem iuda miserebor et saluabo eos in domino deo ipsorum.
Item in libro zacchariae prophetae: In sion fugite, qui
conmoramini filiam babylonis. quia haec dicit dominus omnipotens:
post honorem misit me super gentes quae spoliauerunt
uos, quia qui tangit uos sicut qui tangit pupillam oculi ipsius.
ecce ego iniciam manum meam super eos, et erunt in praedam
his qui seruiunt illis, et scient quoniam dominus omnipotens
misit me. Item illic: Et dixit dominus ad diabolum: imperet
in te dominus qui elegit hierusalem. Item illic: Et confirmabo
eos in domino deo ipsorum et in nomine eius gloriabuntur,
dicit dominus. Item in malachihel propheta:
Et subito uenit in templo suo dominus quem uos quaeritis

[*][*]

[*][*]

domiet angelus testamenti quem uos uultis. Item in euangelio
secundum matthaeum: Beepoadens eimon petrus dixit: tu
es christus filius dei uiui. Item illic: Ecce ubi de nube
audita est dicens : hic est filius meus dilectus, qui mihi placuit: \'
ipsum audite. Item illic: Quid nobis et tibi, fili dei? uenisti
hic ante tempus torquere nos? Itemillic: Omnia mihi tradita
sunt a patre meo. et nemo nouit filium nisi pater: neque
patrem quis nouit nisi filius et cui uoluerit filius reuelare.
Item illic: Ite nunc, docete omnes gentes baptizantes eos
in nomine patris et fili etspiritus sancti. Item secundum
iohannem: In principio erat uerbum et uerbum erat aput
deum et deus erat uerbum. hoc erat in principio aput deum.
omfiia per ipsum facta sunt et sine ipso factum est nihil.

[*][*]

[*][*][*][*]

Item illic: Ita enim dilexit deus hunc mundum, ut unicum
filium suum traderet pro illo ut omnis qui credit in eo non
pereat, sed habeat uitam aeternam. non enim misit deus filium
suum in hunc mundum ut iudicet mundum, sed ut saluetur
mundus per ipsum. qui enim credit in eum, non iudicatur:
qui uero non credit in ipsum, iam iudicatus est; quia non
credidit in nomine unigeniti fili dei. Item illic: Si non
facio opera patris, nolite mihi credere. quod si facio, et ai mihi
non uultis credere, uel operibus credite, quia ego in patre et
pater in me. ego enim et pater unum sumus. Item illic:
Pater meus usque nunc operatur et ego operor. propter hoc
magis quaerebant eum iudaei occidere, quia non solum quod
soluebat sabbatum, sed et patrem suum dicebat deum, aequalem
se faciens deo. Item illic: Neque enim pater iudicat quemquam,
sed omne iudicium dedit filio, ut omnes honorificent
fllium, sicut honorificant patrem. qui non honorificat filium,

[*][*]

[*][*]

non honorificat patrem qui misit illum. Item illic: Dixit ei
thomas: domine, non scimus quo eas, et quomodo. uiam
nouimus? ait illi iesus: ego sum uia et ueritas et uita, nemo
uenit ad patrem nisi per me. si cognouistis me, et patrem
meum cognouistis, et amodo nostis eum et uidetis eum. ait
illi philippus: domine, ostende nobis patrem et sufficit nobis.
dixit ei iesus: tanto tempore uobiscum sum et non cognouistis
me, philippe? qui me uidit, uidit et patrem. quomodo. tu
dicis: ostende nobis patrem? non creditis quia ego in patre
et pater in me est? uerba quae ego loquor nobis non a me
loquor, sed pater in me manens ipse loquitur et opera quae
facio ipse facit. credite mihi quia ego in patre et pater. in
me est: si quo minus, uel propter ipsa opera credite. Item
secundum iohannem: Si quis diligit me, sermonem meum
seruabit et pater meus diliget eum, et ad eum ueniemus et \\
mansionem aput eum faciemus. Item seeundumiohannem:
Haec est autem uita aeterna, ut cognoscant te solum
uerum deum et quem misisti iesum christum, ego te clarificaui
super terram, opus perfeci quod dedisti mihi ut facerem.
et nunc clarifica me, pater, ea claritate quam habui aput te

[*][*]

[*][*][*]

prius quam mundus esset. Item illic: Respondit thomas
et dixit: dominus meus et deus meus! ait illi iesus: quia
uidisti, credidisti: beati qui non uiderunt et crediderunt!
Item illic: Haec autem scripta sunt, ut credatis quia iesus
christus filius dei est, ut credentes uitam habeatis in nomine
eius. Item secundum lucam angelus ad mariam:
Spiritus sanctus superueniet in te et uirtus altissimi obumbrabit
te. propter quod et qui ex te nascetur sanctus uocabitur filius
dei. Item in actibus apostolorum: Stephanus uero cum
esset plenus spiritu sancto, intendit in caelum et uidit gloriam
dei et iesum stantem ad dexteram dei. et dixit: ecce
uideo caelos apertos et filium hominis stantem ad dexteram
dei. Item illic: Et respondens spado ait: credo filium dei

[*][*]

[*][*]

esse christum iesum. Item illic: Et ingressus paulus statim
in synagoga iudaeorum praedicabat eis cum confidentia dominum
iesum, dicens quoniam hic est christus filius dei uiui.
Item illic: Verbum enim suum misit filiis israhel adnuntians
pacem per iesum christum. hic est dominus omnium. Item
illic: Quibus praedicabat paulus dicens: hic est iesus christus
filius dei uiui, per quem iudicabitur omnis orbis terrarum.
Item ad romanos: Si deus pro nobis, quis aduersum nos? si
deus filio suo proprio non pepercit, sed pro nobis illum tradidit
omnibus, quomodo non etiam omnia nobis cum illo donauit?
Item illic: Quorum patres et ex quibus christus secundum
carnem, qui est super omnia deus benedictus in saecula.
Item ad c orinthios: Nos autem praedicamus christum
crucifixum, iudaeis quidem scandalum, gentibus autem stulti-

[*][*]

[*][*]

tiam, ipsis autem uocatis iudaeis et graecis christum dei
uirtutem et dei sapientiam. Item illic: Sed loquimur dei
sapientiam in mysterio, quae in abscondito est, quam praedestinauit
deus ante saecula in gloriam nostram, quam nemo
principum huius saeculi cognouit. si enim cognouissent, numquam
dominum maiestatis crucifixissent I tem illic: Propter
quod notum uobis facio quia nemo in spiritu dei dicit anathema
iesu. et nemo potest dicere dominum iesum nisi in spiritu
sancto. diuisiones autem donationum sunt, idem uero spiritus:
et diuisiones ministeriorum sunt, idem uero dominus: et
diuisiones operationum sunt, sed idem dominus qui operatur
omnia in omnibus. Item illic: De escis ergo sacrificatorum
scimus quia nihil est idolum et quia nemo deus nisi unus.
nam etsi sunt qui dicantur dii siue in caelo siue in terra,
nobis tamen unus est deus pater, ex quo omnia nobis et nos
in ipsum, et unus dominus iesus christus, per quem omnia

[*][*]

[*][*]

et nos per ipsum. Item ad corinthios II: Gratia uobis
et misericordia et psx a deo patre nostro et domino nostro
iesu christo. Item illic: Benedictus deus domini nostri
iesa christi, pater gloriae. Item illic: Qui autem confirmat
nos uobiscum christus dominus et qui unxit nos deus et qui
signauit nos et dedit pignus spiritus in cordibus nostris. Item
illic c: Quod si etiam opertum est euangelium nostrum, in his quae
pereunt opertum est, in quibus deus huius saeculi excaecauit
mentes infidelium, ut non fulgeat illis inluminatio euangelii
gloriae christi qui est imago inuisibilis dei. Item illic:
Gratia domini nostri iesu christi et dilectio dei et societas

[*][*]

[*][*]

sancti spiritus cum omnibus uobis. Item ad galatas:
Postquam uenit plenitudo temporum, misit deus fiHom suum,
natum ex muliere, factum sub lege, ut eos qui sub lege erant
redimeret Item illic: Quoniam autem estis fili dei, misit
deus spiritum fili sui in corda nostra clamantem: abba, pater.
Item a-d philippenges: Hoc enim sentite in uobis quod
in christo iosu, qui cam esBet in forma dei, non rapinam
arbitratus eat esse se aequalem deo, sed semet ipmun exinaniuit
formam serui accipiens in similitudine hominum constitutus
speoie inuentus ut homo. humiliauit ae ipsum; obaudiens
neque ad mortem, mortem autem crucis. propter quod et
deus illum superexaltauit et donauit illi nomen quod est super
omne nomen, ut in nemme iesu omne genu flectatur caelestium
et terrestrium et infernorum: et omnis lingua confiteatur,
quoniam dominus iesus christus in gloria dei patris est.

[*][*]

[*][*]

Item ad ephesios: Vnus deus, una fides, unum baptisma,
unus deus et pater omnium, qui super omnes et per omnes
. et in omnibus nobis. Item ad colossenses: Gratias agentes
deo patri, qui- uocauit nos in partem hereditatis aaneteram
in lumine, qui eripuit nos de potestate tenebrarum et transtulit
in regnum fili claritatis suae, in quo habemus redemptionem ,
remissionis peccatorum: qui est imago dei inuisibilis primogenitus
omnis creaturae, quia in ipso. creata sunt omnis.
Item ad timotheum I: Vnus enim deus et unus- mediator
dei at hominum homo christus iesus; qui dedit se ipsum
redemptionem pro omnibus. Item iohannes apostolus
in epistula I: Adnuntiamas uobis uitam aeternam, quae
erat aput patrem, et manifestata est nobis. Item iliic: Vt
et uos. societatem habeatis nobiscum, et societas nostra sit
aput patrem et cum filio eius iesu\'christo. Item illic:

[*][*]

[*][*]

Omnis qui negat filium., nec patrem habet: qui autem confitetur
filium, et filium et patrem habet. Item illic: Ei hoc
manifestata est caritas domini in nobis, quod filium suum*
unicum misit in hunc mundum, ut uiuamus per ipsum. Item
illic: Omnis qui credit quia iesus christus ex deo natus
est deus in ipso est, et ipse in deo: et omnis qui
diligit genitorem diligit eum qui ex deo natus est. Item
illic: Quoniam tres sunt qui testimonium dicunt in terra,
spiritus, aqua et sanguis: et hii tres unum sunt in christo
iesu. et tres sunt qui testimonium dicunt in caelo, pater,
uerbum et spiritus: et hii tres unum sunt. Item illic:
Qui credit in filio dei habet testimonium eius in semet ipso:
qui autem non credit iesu christo mendacem facit deum,
quia non credit testimonio quod testificatus est de filio suo.

[*][*]

[*][*]

Item illic: Et scimus quia filius dei uenit et carnem induit
nostri causa et passus est et resurrexit a mortuis, adsumpsit
nos et dedit nobis sensum, ut cognosceremus eum qui uerus
est et simus in uero filio eius iesa christo. hic est uerus
et uita aeterna et resurrectio nostra. Item in eiusdem II:
Quoniam multi fallaces prodierunt in hunc mundum, qui non
confitentur ieaum christum dominum nostrum in carne uenisse.
hii fallaces et antichristi sunt.

III. ITEM DE SPIRITV SANCTO, QVOD COOPERATOR SIT PATRIS ET FILI ET QVOD VNIVS CVM PATRE ET FILIO SPIRITVS SANCTVS SVBSTANTIAE SIT ATQVE DEITATIS.

In genesi: Et spiritus dei superferebatur super aquam.

[*][*]

[*][*]

Item in psalmo CXLn: Doce me facere uoluntatem tnaai,
quia tu es deus meus. spiritus tuus bonus deducet me in
uia recta. Item in psalmo XXXII: Verbo domini caeli
firmati sunt et spiritu oris eius omnis uirtus eorum. Item
in iob: Spiritus diuinus qui fecit me, et inspiratio omnipotentis
quae docet me. Item in esaia propheta: Et
exiet uirga de radice iesse, et flos de radice ascendet, et
requiescet in eo spiritus dei, spiritus sapientiae et intellectus,
spiritus consilii et uirtutis, spiritus scientiae et pietatis.
replebit eum spiritus timoris dei. Item illic: Accedite ad
me et audite haec: non in occulto ab initio locutus sum,
nec in loco terrae tenebroso. cum fierent, illic eram. et
nunc dominus misit me et spiritus eius. Item illic: Spiritus

[*][*]

[*][*]

domini super me, propter quod unxit me, euangelizare pauperi...
buB misit me, sanare contritos corde. Item illic: Et inritauerunt
spiritum sanctum, et conuersus est ilJis in inimicitiam
dominus. Item illic: Vbi est qui posuit in illis spiritum
sanctum? qui eduxit de terra moysen per brachium: honoris
sui? Item in michaea propheta: Domus iacob inritauit
spiritum domini. Item illic: Qifa non erit qui obaudiat:
si non ego impleuero uirtutem spiritu meo sancto et iudicio
et potestate, ut renuntiem huic iacob iniquitates et huic israhel
peccata sua. Item in iohel propheta: Et erit post haec,
effundam de spiritu meo super omnem carnem, et prophetabunt
filii et filiae eorum. Item in aggaeo propheta: Et spiritus
meus instat in medio uestrum. Item in zaccharia pro-

[*][*]

[*][*]

pheta: Et uerba quae misit dominus omnipotens per spiritum
suum in manibus prophetarum pristinorum. Item in ezechihelo
propheta: Et adsumpsit me spiritus et adduxit me
in terram Chaldaeorum in captiuitate in uisu spiritus dei.
Item illic: Et uenit super me spiritus dei et adsumpsit
et eleuauit me et statuit me super pedes meos, et audiebam
eum loquentem ad me.\' et ait ad me: fili hominis, ueni,
mittam te ego ad domum israhel, qui me exasperant secundum
despectationem patrum suorum usque in hodiernum diem.
Item in danihelo: Et cum duceretur susanna ad mortem,
suscitauit dominus spiritum sanctum puero iuniori, cui nomen

[*][*]

[*][*]

erat danihel. Item.illic: Est enim uir in regno tuo, inquo
est spiritus sanctus dei. Item in euangelio secundum
matthaeum: Et cum baptizatus esset iesus, ascendit confestim
de aqua: et ecce aperti sunt ei caeli et uidit spiritum
descendentem sicut columbam et uenientem in ipsum. Item
illic: Cum ergo tradiderint uos, nolite solliciti esse quid
loquamini: dabitur enim uobis in ipsa hora quid loquamini:
non enim uos estis qui loquimini, sed spiritus patris uestri
qui loquitur in uobis. Item illic: Si autem ego in spiritu
dei eicio daemonia, utique adpropinquauit regnum dei. Item
illic; Ideo dico uobis, omne peccatum et blasphemiae

[*][*]

[*][*]

remittentor hominibus: qui autem in spiritu blasphemauerit
non remittetur illi. quicumque enim. dixerit uerbum aduersus
filium hominis, remittetur illi : qui autem dixerit aduersus
spiritum sanctum, non remittetur illi neque in hoc saeculo
neque in futuro. Item secundum iohannem: Respondit
iesus nicodemo et ait illi: amen amen dico tibi, nisi quis
renatus fuerit ex aqua et spiritu sancto, non potest introire
in regno caelorum. quod enim natum est de carne, caro est,
et quod natum est de spiritu, spiritus est, quia deus spiritus
est. noli mirari, quia dixi tibi: oportet uos iterum renasci.
spiritus ubi uoit spirat, et uocem eius audis, sed nescis unde
ueniat et quo eat. sic est omnis qui nascitur ex aqua et
spiritu. Item illic: Si diligitis me, praecepta mea seruate.
et ego rogabo. patrem, et alium aduocatum dabit uobis, qui
uobiscum sit in aeternum, spiritum ueritatis. Item illic:
Haec locutus sum uobis aput uos manens. aduocatus autem
spiritus sanctus, quem mittet pater in nomine meo, ille uos

[*][*]

[*][*]

docebit omnia quaecumque dixero. Item illic: Cum uenerit
consolator, quem ego uobis mittam a patre meo, spiritum
ueritatis, qui a patre procedit, ille testimonium dicet de me:
et uos testimonium dicetis de me, quoniam ab initio mecum
estis. Item illic: Sed quia haec locutus sum uobis, tristitia
replebitur cor uestrum. sed ego ueritatem dico uobis, quia
expedit uobis, ut ego eam. quod si non abiero, aduocatus
non ueniet ad uos. si autem abiero, ego mittam illum ad
uos. Item illic: Adhuc multa habeo uobis dicere, sed non
potestis modo portare ea. cum autem uenerit ille spiritus
ueritatis, ipse disseret uobis omnem ueritatem. non enim
loquetur a semet ipso, sed quae audierit loquetur, et futura
adnuntiabit -uobis. ille me clarificabit, quia de meo accipiet,
et nuntiabit uobis. omnia quaecumque habet pater meus mea

[*][*]

[*][*][*][*]

sunt. ideo dixi quia de meo accipiet et nuntiabit uobis.
Item secundum lucam: Dixit autem\' maria ad angelum:
quomodo fiet istud, quia uirum non cognoui? respondens
angelus dixit ei: spiritus sanctus ueniet in te et uirtus altissimi
obumbrabit te. propter quod et qui ex te nascetur sanctus
uocabitur filius dei. Item illic EuntSs nunc docete omnes
gentes baptizantes eos in nomine patris et fili et spiritus
sancti. Item \'ad romanos: Quia caritas dei diffusa est in
cordibus nostris per spiritum sanctum, qui datus est nobis.
Item illic: Vos autem in carne- non estis, sed\' in spiritu:
si tamen spiritus dei habitat in uobis. si quis autem spiritum
christi non habet, hic non est eius. corpus quidem mortuum
est propter peccatum, spiritus uero uita propter iustificationem.

[*][*]

[*][*]

quod si spiritus eius qui suscitauit iesum de mortuis inhabitat
in nobis; qui suscitauit christum de mortuis uiuificabit et\'
mortalia corpora uestra propter inhabitantem spiritum eius in
uobis. Item illic: Quicumque enim spiritu dei aguntur, hii
fili dei sunt. Item1 illic: Non enim audeam aliquid dicere,
quae non perficit christus per me in1 obauditionem gentium
uetbo et opere et uirtute eius, signis et uirtute spiritus sancti.
Item ad corinthios I: Nobis enim reuelat deus per
spiritum suum : nam spiritus omnia scrutat, . etiam alta dei.
quis enim scit hominum quae sunt hominis, quae in ipso
sunt, nisi spiritus qui in ipso est ? ita et quae in deo sunt
nemo1 cognouit nisi spiritus dei: nos autem non spiritum
huius mundi accepimus, sed spiritum qui ex deo est, ut
sciamus quae a deo donata sunt nobis. quae etiam loquimur,

[*][*]

[*][*][*]

non quae docentur per humanae sapientiae uerbum, sed quae
docentur per spiritum, spiritalibus spiritalia conparantes.
animalis autem homo non percipit quae spiritus dei sunt:
stultitia est enim illi, et non potest scire, quod spiritaliter
interrogatur. qui autem spiritalis est, inquirit omnia, ipse
autem a nemine iudicatur. Item illic: Propter quod notum
uobis facio quod nemo in spiritu dei dicit anathema iesu: et
nemo potest dicere christum dominum iesum nisi in spiritu
sancto. diuisiones autem donationum sunt, idem uero spiritus.
et diuisiones ministeriorum sunt, idem uero dominus. et
diuisiones operationum sunt, sed idem dominus qui operatur
omnia in omnibus. unicuique autem nostrum datur. manU
festatio spiritus ad utilitatem. alii autem datur per spiritum
sermo sapientiae: alii uero sermo scientiae secundum eundem
spiritum. alii fides in eodem spiritu: alii gratiae sanitatium
in uno spiritu. alii operatio uirtutis, alii prophetatio, alii

[*][*]

[*][*]

separatio spiritus, alii genera linguarum, alii interpretationes
linguarum. omnia autem haec operatur unus atque idem
spiritus, diuidens unicuique prout uult. Item ad corinthios
II: Nam dominus spiritus est. ubi autem spiritus domini,
ibi libertas. Item ad philippenses: Scio enim quod hoc
mihi proficiet in salutem per uestram orationem et subministrationem
spiritus sancti iesu christi. Item adgalatas:
Quoniam autem fili estis dei, misit deus spiritum filii sui in
corda nostra clamantem: abba, pater. Item iohannes in
epistula I: Spiritus est qui testimonium reddit, quia spiritus

[*][*]

[*][*]

est ueritas. Item illic: Tres sunt qui testimonium dicunt
in caelo, pater, uerbum et spiritus, et hii tres unum sunt.
Item in actibus apostolorum: Dura ceruice et incircumcisi
corde, uos semper spiritui sancto restitistis. Item illic:
Dixit mihi spiritus sanctus ut irem cum ds. Item illic:
Dixit autem mihi spiritus sanctus: ecce uiri quaerunt te: sed
surgens descende et uade cum eis nihil dubitans, quia ego
misi eos. Item illic: Dixit spiritus sanctus: segregate mihi
barnabam et paulum in opus quo uocaui eos. Itemillic:
Placuit enim spiritui sancto et nobis. Item illic: Prohibiti
sunt autem a sancto spiritu loqui uerbum dei omnino in asia.

[*][*]

[*][*]

Item illic: Adtendite igitur uobis et uniuerso gregi, in quo
sanctus spiritus conlocauit uos esse episcopos ad pascendam
ecclesiam iesu christi. Item illic: Haec dicit spiritus sanctus:
uirum, cuius zona est haec, sic alligabunt in hierusalem iudaei.

IIII. DE DILECTIONE DOMINI.

In deuteronomio: Audi, israhel: dominus deus noster
deus unus est. et diliges dominum deum tuum ex toto corde
tuo et ex tota anima tua et ex tota uirtute tua. et erunt
uerba haec, quaecumque praecipio tibi hodie in corde tuo et
in anima tua et demonstrabis ea filiis tuis et loqueris eis
sedens in domo tua et cum iter facies in uia et in quiete
et in uigiliis: et obligabis ea in signo super manum tuam.
et erunt mobilia ante oculos tuos: et scribe ea super limina
domus tuae et in ianuis tuis. Item illic: Et cum manduca-

[*][*]

[*][*]

neris et satiatus fueris, caue tibi ne obliuiscaris dominum
deum tuum, qui eduxit te de terra aegypti, de domo seruitutis.
dominum deum tuum timebis et illi soli seruies et ad illum
herebis et nomine eius iurabis. Item illic: Custodies praecepta
domini dei tui, testimonia eius et iustitias quascumque
praecepit tibi: et facies quod bonum et placitum est ante
dominum deum tuum, ut bene tibi sit. Item illic: Et in
mentem habebis omnem uiam, quam adduxit te dominus deus
tuus in deserto, ut omnia experirea et temptaret te, et ut
dinosceretur cor tuum, an uere custoditurus esses mandata
illius an non. et ideo omnia mala expertus es: et esuristi,
et dedit tibi escam mannam, quam non nouerant patres tui:
ut adnuntiaret tibi, quod non in pane uiuit homo tantum,

[*][*]

[*][*]

sed in omni uerbo quod exierit de ore dei uiuit homo. uestimenta
tua non sunt extrita: pedes tui non incallauerunt, ecce
quadraginta anni sunt. et scies corde tuo, quia sicut homo
docet filium suum, sic dominus deus tuus erudiuit te. et
custodies mandata domini dei tui, ambulare in uiis eius et
timere illum. Item illic: Et nunc, israhel, quid. dominus
deus postulat aliud a te, quam ut timeas dominum deum
tuum et ambules per omnes uias eius et diligas eum et
seruias domino deo tuo ex toto corde tuo et ex tota anima
tna, custodire praecepta domini dei tui et iustitias eius, quas
ego mando tibi hodie, ut bene tibi sit? Item in p s almo XCVI:
Qui diligitis dominum, odite malum. Item in euangelio
secundum iohannem: Si diligitis me, praecepta mea
seruate.

[*][*]

[*][*]

V. DE CONVERSIONE ET CONTEMPTV SAECVLI.

In genesi dominus ad abraham: Exi de terra tua et
de cognatione tua et de domo patris tui, et uade in terram,
quam tibi ostendero, et faciam te in gentem magnam, et
benedicam te, et magnificabo nomen tuum, et benedictus eris,
et benedicam qui te benedixerit et maledicam qui te maledixerit.
[Item in psalmo XLIITI: Audi, filia, et uide et
inclina aurem tuam, . et obliuiscere populum tuum et domum
patris tui, quoniam concupiuit rex speciem tuam, quia ipse
est dominus deus tuus.] Item illic ad loth, postquam
eiecerunt eos foras, dixerunt: Semans serua animam
tuam, et noli respicere post te, neque stes in hac uniuersa
regione, sed in montem uade, et ibi saluaberis. Item in
numeris: In terra eorum non possidebis, et portio non erit

[*][*]

[*][*]

tibi aput eos, quia ego sum portio tua et hereditas taa.
Item in deuteronomio: Qui dicit [ut] patri et matri:
non noui te, et fratres suos non cognouit et filios suos non
sciuit, custodiuit uerba tua et testamentum tuum obseruabit.
Item in regnorum III: Et inuenit helias heliseum filium
sapbat, et hic arabat in duodecim paria boum coram se. et
ut uenit ad eum, iactauit melotem suam super eum, et
cooperuit illum. et ille relinquens boues suos cucurrit post
heliam et dixit: osculabor patrem meum et sequar te. et
dixit helias: uade et reuertere, quoniam feci tibi. etreuersus
est post eum. et deiunxit boues a iugis et occidit et coxit
eos in uasis et dedit plebibus, et manducauerunt. et exsurrexit
et abiit post heliam et ministrabat ei. Item in
psalmo VI: Quoniam non est in morte, qui memor sit tui:
in infernum autem quis confitebitur tibi ? Item in psalmo VII:

[*][*]

[*][*]

Nisi conuertamini, gladium suum uibrabit: arcum suum tetendit
et parabit illum. et in eo parauit uasa mortis. Item
in psalmo XXIIII: Vias tuas, domine, notas fac mihi et
semitas tuas edoce me. Item in psalmo XXXI: Nolite
fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus: in freno
et camo maxillas eorum constringe qui non proximant ad te.
Item in psalmo XXXIII: Accedite ad dominum et inluminamini,
et uultus uestri non erubescent. Gustate et uidete
quoniam suauis est dominus: beatus uir, qui sperat in eum !
Item in eodem psalmo: Venite, fili, audite me, timorem
domini docebo uos. quis est homo qui unIt uitam et cupit
uidere dies bonos? cohibe linguam tuam a malo et labia toa
ne loquantur dolum. declina a malo et fac bonum, inquire
pacem et sequere eam. quia oculi domini super iustos et
aures eius in preces eorum. uultus autem domini super
facientes mala, ut perdat de terra memoriam eorum. Item

[*][*]

[*][*]

in psalmo XXXVI: Noli aemulari inter malignantes, neque
aemulatus fueris facientes iniquitatem: quoniam tamquam
faenum cito arescent et sicut holera prati cito cadent. spera
in domino et fac bonitatem et inhabita terram et pasceris in
diuitiis eius. delectare in domino et dabit tibi petitionem
cordis tui. reuela ad dominum uiam tuam et spera in eum,
et ipse faciet. et educet sicut lumen iustitiam tuam et
iudicium tuum sicut meridiem: subditus esto domino et
obsecra eum. noli aemulari eum qui prosperatur in uia sua,
in homine faciente iniquitatem. Ne aemuleris, ut maligne
facias, quia qui iniqua agunt exterminabuntur, sustinentes
autem dominum possidebunt terram. et adhuc pusillum et
non erit peccator et quaeres locum eius et non inuenies.
mansueti autem possidebunt terram et delectabuntur in multitudine
pacis. A domino gressus hominis diriguntur et uiam
eius cupiet nimis. Declina a malo et fac bonum et inhabita
in saecula saeculorum. Custodi innocentiam et uide aequitatem,
quoniam sunt reliquiae homini pacifico. Item in
psalmo XLV: Vacate et uidete quoniam ego sum dominus*

[*][*]

[*][*]

Item in psalmo XCIIII: Hodie si uocem eius audieritis,
nolite. obdurare corda uestra. Item in psalmo CXVIII:
In quo corrigit iuuenior uiam suam? in custodiendo sermones
tuos. Item in ecclesiastico: Non tardes conuerti ad
dominum et ne differas de die in diem: subito enim uenit
ira illius, et in tempore uindictae disperdet. Item illic:
Deus ab initio constituit hominem et reliquit eum in arbitrio
suo. adiecit mandata et praecepta, si uolens mandata seruare,
et fidem placitam facere. adposuit aquam et ignem: ad quod
uis experrige manum tuam. ante hominem uita et mors,
bonum et malum: quod placuerit ei, dabitur ilÃ. nemini
mandauit impie agere, et nemini dedit laxamentum peccandi.
non emm concupiscit multitudinem filiorum infidelium et
inutilium. Item illic: Conuertere ad dominum et relinque
peccata tua, et niinis odito exsecrationem. cognosce iustitias
et iadieia domini. sta in sortem propositionis et oratione

[*][*]

[*][*]

altiasfimi. in partem uade saeculi sancti dum iustis et dantibus
confessionem. non demoreris in errore impiorum. a mortuo
quasi nihil dimittitur confessioni: uiuus et . sanus confiteberis
et laudabis dominum, et gloriaberis in miserationibus illius.
quam magna misericordia domini et propitiatio ilBas conuertentibus
ad se! Item illic: Quasi a facie colubri fuge
peccata. si accesseris ad illa, suscipient te quasi dentes leonis
in deuorando interficientes quasi romphaea bis acuta, iniquitatium
uindex, plagae illius medella nufia est Item in
esaia propheta: Quaerite dominum: et mox inueneritis
eum, inuocate eum. statim.. uero cum adpropinquauerit uobis,
relinquat impius uias suas et uir iidquds consilia sua: et
conuertentur ad dominum, et misericordiam consequantur,
quia relinquet multum peccata uestra. Item illic: Cum

[*][*]

[*][*]

clamare coeperis, extraham te de pressura tua. Item illic:
Cum conuersus ingemueris, tunc saluus eris et scies ubi
fueris. Item in hieremia propheta: State in uiis domini
et uidete et interrogate semitas domini aeternas: et uidete
quae sit uia bona et ambulate in ea, et inuenietis sanctificationem
animabus uestris. Item illic: Corrigite uias
uestras et incogitationes uestras: nolite confidere uobis in
falsis sermonibus, quia in totum non proderunt uobis. Item
illic: Perscrutemus uias nostras, et conuertamur ad dominum:
mundemus corda nostra cum manibus nostris, et respiciamus
ad dominum, qui habitat in caelis. Item in michaea
propheta: Adnuntiatum est tibi, homo, quid sit bonum: aut
quid quaerat a te aliud dominus, nisi ut facias aequitatem,

[*][*]

[*][*]

et diligas miserationem, et paratus sis, ut eas cum domino
deo tuo? Item in sophonia propheta: Conuenite et
congregamini, populus indisciplinatus, prius quam efficiamini
sicut flos praeteriens, prius quam superueniat super uos dies
iracundiae domini. quaerite dominum omnes humiles terrae,
aequitatem operamini, et iustitiam quaerite, et respondete ea,
ut protegamini in die irae domini. Item in iob: Quoniam
si conuersus humiliaueris te coram ipso et longe feceris
omnem iniustitiam a uia tua, tunc erit omnipotens adiutor
tuus et liberabit te ab inimicis et ab omni iniquitate mundum
restituet te, et suscipiet sicut argentum probatum igne: et
habebis fiduciam coram ipso respiciens in caelum cum hilaritate.
et orantem te exaudiet cum laetitia et dabit tibi, ut reddas
uota tua, et in uiis tuis erit splendor. Item tobi: Conuertimini
itaque, peccatores, et facite iustitiam coram ipso.
quis enim scit, an uelit uos, ut faciat misericordiam uobis?

[*][*]

[*][*][*][*]

Item in ezechiel propheta: Et tu, fili hominis, speculatorem
te dedi domui israhel. et audies ex ore meo uerbum,
ut dicas peccatori: morte morieris. et si non fueris locutus,
ut caueat impius de uia sua, ipse iniquus in iniquitate sua
morietur, sanguinem autem eius de manu tua requiram., tu
uero si praedixeris impio uiam ipsius, ut auertat se a uia, et
non auerterit se a uia sua, hic in impietate sua morietur, et
tu animam tuam eripuisti. Item in euangelio secundum
matthaeum: Cum praeteriret autem iesus secus mare
galilaeae, uidit duos fratres simonem qui dicitur petrus et
andream fratrem eius mittentes retia in mari, erant enim
piscatores. et dixit illis iesus: uenite post me, et faciam uos
piscatores hominum. qui confestim relictis retibus suis secuti
sunt eum. Item illic: Et ideo dico uobis: nolite cogitare
in anima uestra quid manducetis aut quid bibatis neque
corpori uestro quod induamini, anima enim plus est quam

[*][*]

[*][*]

esca et corpus plus quam uestitus. intuemini uolatilia caeli,
quae neque serunt neque metunt nec recondunt in apothecis,
et pater uester caelestis pascit illa. nonne uos multo plus
estis illis? Item illic: Quis autem uestrum potest adicere
staturae suae cubitum unum? et uestitum cogitatis? considerate
lilia in agro quemadmodum crescunt, non laborant
neque neunt, et nuda non sunt. dico autem uobis quoniam
nec solomon in omni gloria uestitus est sicut unum ex istis.
quod si faenum agri, quod est hodie, et cras in clibanum
mittitur, deus sic uestit, quanto magis uos modicae fidei?
nolite ergo cogitare dicentes: quid manducabimus aut quid
bibemus aut quid uestiemur? omnia enim haec gentes desiderant.
scit autem pater uester quoniam indigetis horum
omnium. quaerite autem primo regnum et iustitiam eius, et
haec omnia praestabuntur uobis. ne ergo cogitaueritis de
crastino: crastinus enim dies ipse pro se cogitabit: sufficit
diei malitia sua. Item illic: Intrate per angustam portam:

[*][*]

[*][*][*]

quia lata et spatiosa uia est quae ducit ad perditionem, et
multi sunt qui intrant per eam. quia angusta et arta uia est
quae ducit ad uitam, et pauci sunt qui inueniunt eam. Item
illic: Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis, et
ego uos reficiam. tollite iugum meum super uos et discite
quia mansuetus sum et humilis corde, et inuenietis requiem
animis uestris: quia iugum meum iucundum est et onus
meum leue est. Item illic: Tunc respondens petrus ait ad
eum: ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te, quid
ergo erit nobis? iesus autem dixit illis: amen dico uobis,
quoniam uos qui secuti estis me in resurrectione, cum sederit
filius hominis in throno gloriae suae, sedebitis et uos super
duodecim thronos iudicantes duodecim tribus israhel. et
omnis quicumque reliquerit domum uel fratres aut matrem
aut filios uel agros propter nomen meum, centies tantum
accipiet et uitam aeternam possidebit. multi autem primi

[*][*]

[*][*]

nouissimi fient, et nouissimi primi erunt. Item illic: Sicut
enim diebus noe, sic erit et aduentus fili hominis. sicut enim
erant in diebus illis ante diluuium manducantes et bibentes
et nuptum dantes et non senserunt, donec uenit diluuium et
tulit omnes, sic erit et aduentus fili hominis. Item secundum
iohannem: Ambulate itaque, dum lumen habetis, ne
uos tenebrae adpraehendant: et qui ambulat in tenebris, non
scit quo eat. dum lumen habetis, credite in lumine, ut fili
lucis sitis. Item secundum lucam: Et dixit iesus: homo
quidam fecit caenam magnam et inuitauit multos. et misit
seruum suum hora caenae, ut diceret inuitatis: uenite iam,
quia omnia parata sunt. et coeperunt singuli excusare.
primus ait: uillam emi et necesse habeo exire et uidere illam:
rogo te, habe me excusatum. et alius ait: iuga boum emi
quinque et eo probare illa, et ideo uenire non possum. et

[*][*]

[*][*]

alter dixit: uxorem duxi, et ideo uenire non possum. dico
autem uobis, quoniam nemo ex hominibus illis inuitatis gustabit
de caena mea. Item in actibus apostolorum: Tempora
igitur ignorantiae despiciens deus denuntiat nunc hominibus,
omnes ubique agere paenitentiam. eo quod statuit diem
iudicare orbem terrae in aequitate.