Liber qui appellatur Speculum (6-10)

VI. DE PSALMIS.

In psalmo primo: Beatus uir, qui non abiit in consilio
impiorum et in uia peccatorum non stetit et in cathedra derisorum
non sedit: sed in lege domini uoluntas eius, et lege eius
meditabitur die ac nocte. In psalmo II : Nunc ergo, reges, [*] [*]

intellegite: erudimini, iudices terrae. seruite domino in timore
et exultate ei cum tremore. adorate pure, ne forte irascatur,
et pereatis de tua. cum exarserit post paululum furor eius,
beati omnes qui sperant in eum. In psalmo IIII : Filii uiri,
usquequo, incliti mei, ignominiose diligitis uanitatem quaerentes
mendacium? Et paulo post: Irascimini et nolite peccare:
loquimini in cordibus uestris super cubilia uestra et tacete.
sacrificate sacrificium iustitiae et confidite in domino. In
psalmo V: Quoniam non es deus uolens iniquitatem tu.
nec habitabit iuxta te malignus: non stabunt iniqui in conspectu
oculorum tuorum. odisti omnes operantes iniquitatem,
perdes loquentes mendacium. uirum sanguinum et dolosum
abominabitur dominus. In psalmo XIIII: Domine, quis
peregrinabitur in tentorio tuo? et quis habitabit in monte
sancto tuo ? qui ingreditur sine macula et operatur iustitiam
loquiturque ueritatem in corde suo, qui non est facilis in
lingua sua neque fecit amico suo malum et obprobrium non
sustinuit super uicino suo. despicitur oculis eius inprobus,
timentes autem dominum glorificat. iurat, ut se adfligat, et
non mutat. pecuniam suam non dedit ad usuram et munera
aduersus innoxium non accepit. qui facit haec non mouebitur
in aeternum. In psalmo XXIII: Quis ascendet in montem
domini? aut quis stabit in loco sancto eius? innocens manibus
et mundo corde, qui non exaltauit frustra animam suam et
non iurauit dolose. accipiet benedictionem a domino et [*] [*]
iustitiam a deo salutari suo. In psalmo XXVI: Dominus lux
mea et salutare meum, quem timebo? dominus fortitudo
uitae meae, quem formidabo? Et post IIII uersus: Si steterint
aduersum me castra, non timebit cor meum. si surrexerit
contra me bellum, in hoc ego confidam. unum petii
a domino, hoc requiram, ut habitem in domo domini omnibus
diebus uitae meae: ut uideam pulchritudinem domini et adtendam
templum eius. Et alio loco: Tibi dixit cor meum:
quaesiui uultum eius: faciem tuam, domine, requiram. Et
postea: Expecta dominum, confortare, et roboretur cor tuum,
et sustine dominum. In psalmo XXVII: Ne tradas me cum
impiis et eum operantibus iniquitatem: qui locuntur pacem
cum amicis suis, et est malum in corde eorum. In psalmo
XXX: Confortamini, et roboretur cor uestrum, omnes qui expectatis
dominum. In psalmo XXXI: Nolite fieri sicut equus
et mulus, in quibus non est intellegentia. in camo et freno
maxillas eorum constringe, qui non adproximant ad te. multi
dolores impii, confidentem autem in domino misericordia
circumdabit laetamini in domino et exultate, iusti, et gaudete,
omnes recti corde. In psalmo XXXII: Laudate, iusti, dominum:
rectos decet laudatio. Et alio loco: Beata gens
cuius dominus deus eius, populus quem elegit dominus in
hereditatem sibi. In psalmo XXXIII: Benedicam domino
in omni tempore: semper laus eius in ore meo. in domino [*] [*]
laudabitur anima mea: audiant mites et laetentur. magnificate
dominum mecum et exaltemus nomen eius pariter.
Et post paucos uersus: Gustate et uidete, quia bonus
dominus: beatus uir, qui sperat in eo. timete dominum, sancti
eius: quoniam non est inopia timentibus eum. leones indiguerunt
et esurierunt, quaerentibus autem dominum non
deerit omne bonum. uenite, filii, audite me: timorem domini
docebo uos. quis est uir qui uelit uitam, diligens uidere dies
bonos? custodi linguam tuam a malo et labia tua, ne loquantur
dolum. recede a malo et fac bonum: quaere pacem et persequere
eam. Et post septem uersus: Iuxta est dominus
contritis corde et confractos spiritu saluabit. In p salmo
XXXVI: Noli contendere cum malignis, neque aemuleris facientes
iniquitatem. quoniam sicut herba uelociter conterentur
et sicut holus uiride marcescent. spera in domino et fac
bonum, peregrinare in terra et pascere fide. et delectare in
domino, et dabit tibi petitiones cordis tui. uolue super dominum
uiam tuam et confide in eo, et ipse faciet. et educet
sicut lumen iustitiam tuam, et iudicium tuum sicut meridiem.
tace domino et expecta eum: nolui contendere adersus eum
qui proficit in uia sua, aduersus uirum qui facit quae cogitat.
dimitte iram et relinque furorem: noli contendere, ut male
facias. quoniam qui male faciunt interibunt, expectantes
autem dominum ipsi hereditabunt terram. adhuc enim modicum,
et non erit impius: et cogitabis de loco eius, et non
subsistet. mites autem hereditabunt terram et delectabuntur [*] [*]
in multitudine pacis. Et paulo post: Melius est paruum
iusto quam diuitiae impiorum multae. quia brachia impiorum
confringentur: subleuat autem iustos dominus. Et aliquanto
post: Recede a malo et fac bonum. Et alibi: Expecta dominum
et custodi uiam eius: et exaltabit te, ut possideas
terram. custodi simplicitatem et uide rectum: quia erit ad
extremum uiro pax. In psalmo XXXVIIII: Beatus uir, qui
posuit dominum confidentiam suam et non est auersus ad
superbias pompasque mendacii. In psalmo XLIII: In domino
gaudebimus tota die et in nomine tuo in aeternum confitebimur.
Et paulo post: Omnia haec uenerunt super nos,
et non sumus obliti tui, nec mentiti fuimus in pacto tuo.
non est conuersum retro cor nostrum, nec declinauerunt gressus
nostri a semita tua. quoniam deiecisti nos in loco draconum
et operuisti nos umbra mortis. si obliti sumus nominis dei
nostri et expandimus manus nostras ad deum alienum, numquid
non deus inuestigabit istud ? ipse enim nouit cogitationes .
cordis. quoniam propter te mortificati sumus tota die, reputati
sumus ut grex occisionis. In psalmo XLVI: Canite
deo, canite: canite regi nostro, canite. quia rex uniuersae
terrae deus, canite erudite. In psalmo XLVIIII: Immola
deo laudem et redde altissimo uota tua. et inuoca me in
die tribulationis: liberabo te, et glorificabis me. impio autem
dixit deus: quid tibi est cum narratione praeceptorum meorum
et ut sumas pactum meum in ore tuo? qui odisti disciplinam [*] [*] [*] [*]
et proiecisti uerba mea post te. si uidebas furem, consentiebas
ei: et cum adulteris erat pars tua. os tuum dimisisti ad
malitiam, et lingua tua concinnauit dolum. sedens aduersus
fratrem tuum loquebaris, et aduersus filium matris tuae
fabricabaris obprobrium. haec fecisti, et tacui: existimasti
futurum me similem tui: arguam te et proponam ante oculos
tuos. intellegite hoc, qui obliuiscimini deum, ne forte capiam
et non sit qui liberet. qui immolat confessionem, glorificat
me: et qui ordinate ambulat, ostendam ei salutare dei. In
psalmo L: Ab iniquitate mea et a peccato meo munda me.
quoniam iniquitatem meam ego agnoui et peccatum meum
contra me est semper. Et alibi: Sacrificium deo spiritus
contribulatus: cor contritum et humiliatum deus non despicies.
In psalmo LI: Quid gloriaris in malitia, potens? misericordia
dei tota est die. insidias cogitat lingua tua, quasi
nouacula acuta faciens dolum. dilexisti malum magis quam
bonum, mendacium magis quam loqui iustitiam. dilexisti
omnia uerba ad deuorandum, lingua dolosa. sed deus destruet
te in sempiternum: terrebit et euellet te de tabernaculo
et eradicabit te de terra uiuentium. uidebunt iusti
et timebunt et super eum ridebunt: ecce uir, qui non posuit
deum fortitudinem suam, sed sperauit in multitudine diuitiarum
suarum: confortatus est in insidiis suis. ego autem
sicut oliua uirens in domo dei, speraui in misericordia dei [*] [*]
in saeculum sempiternum. confitebor tibi in saeculum, quoniam
fecisti: et expectabo nomen tuum, quoniam bonum in
conspectu sanctorum tuorum. In psalmo LXI: Sperate in
eo omni tempore, populi, effundite coram illo cor uestrum:
deus spes nostra est uerumtamen uanitas filii Adam, mendacium
filii uiri: in stateris dolosis fraudulenter agunt simul.
nolite confidere in calumnia, et in rapina ne frustremini.
diuitiae si affluxerint, ne adponatis cor. In psalmo LXIII:
Laetabitur iustus in domino et sperabit in eo. In psalmo
LXVIII: Quia propter te portaui obprobrium: operuerit confusio
faciem meam. alienus factus sum fratribus meis et
peregrinus filiis matris meae. quia zelus domus tuae comedit
me, et obprobrium exprobrantium tibi cecidit super me. et
fleui in ieiunio animam meam, et factum est in obprobrium
mihi. et posui uestimentum meum saccum, et factus sum
illis in parabolam. contra me loquebantur qui sedebant in
porta et cantabant bibentes uinum. Et aliquanto post:
Laudabo nomen dei in cantico et magnificabo eum in confessione.
et placebit domino super uitulum nouellum, cornua
efferentem et ungulas. uidentes mansueti laetabuntur. qui\'
quaeritis dominum, uiuet anima uestra. quoniam exaudiuit
pauperes dominus. In psalmo LXXII: Quia ecce qui elongant
se a te, peribunt: perdidisti omnem fornicantem a te. mihi
autem adpropinquare deo bonum est: posui in domino deo
spem meam, ut narrem omnes adnuntiationes tuas. In psalmo
LXXV: Vouete et reddite domino deo uestro: omnes qui [*] [*] [*]
in circuitu eius sunt offerent dona terribili, auferenti spiritum
ducum, terribili regibus terrae. In psalmo LXXVII: Ausculta,
populus meus, legem meam: inclinate aurem uestram
ad uerba oris mei. aperiam in parabola os meum, loquar
aenigmata antiqua. Et alio loco: Et narrabunt filiis suis, ut
ponant in deo spem suam et non obliuiscantur cogitationum
eius et mandata eius custodiant. In psalmo LXXX: Laudate
deum fortitudinem nostram, iubilate deo Iacob. Et aloio loco;
Israhel, si audieris me: non sit in te deus alienus, et non
adores deum peregrinum. ego sum dominus deus tuus. In
psalmo LXXXI: Vsquequo iudicatis iniquitatem et facies
impiorum suscipitis ? iudicate pauperi et pupillo, egeno et
inopi iustificate. In psalmo LXXXIII: Beati qui habitant
in domo tua, adhuc laudabunt te. beatus homo, cuius fortitudo
est in te, semitae in corde eius: transeuntes in ualle
fletus fontem ponent eam. benedictionem quoque amicietur
doctor: ibunt de fortitudine in fortitudinem, parebunt apud
deum in Sion. Et paulo post: Quoniam melior est dies in
atriis tuis super milia. elegi abiectus esse in domo dei mei
magis quam habitare in tabernaculis impietatis. In psalmo
XCI: Bonum est confiteri domino, et psallere nomini tuo, altissime.
In psalmo XCIII: Intellegite, stulti in populo: et
insipientes, aliquando discite. Et paulo post: Beatus uir,
quem erudieris, domine, et de lege tua docueris eum. ut
quiescat diebus adflictionis, donec fodiatur impio interitus. In [*] [*]
psalmo XCIIII: Venite, adoremus et curuemur, flectamus
genua ante faciem domini factoris nostri. Et post II uersus:
Hodie si uocem eius audieritis, nolite indurare corda uestra:
sicut in contradictione, sicut in die temptationis in deserto.
In psalmo XCV: Cantate domino canticum nouum, cantate
domino, omnis terra. cantate domino, benedicite nomini eius,
adnuntiate de die in diem salutare eius. narrate in gentibus
gloriam eius, in uniuersis populis mirabilia eius. Et post VI
uersus: Adferte domino, familiae populorum, adferte domino
gloriam et fortitudinem. adferte domino gloriam nomini eius,
leuate munera et introite in atria eius. adorate dominum in
decore sanctuarii. In psalmo XCVI: Qui diligitis dominum,
odite malum. Et post III uersus: Laetamini, iusti, in domino
et confitemini memoriae sanctae eius. In psalmo
XCVII: Iubilate domino, omnis terra: uociferamini et laudate
et canite. In psalmo XCVIII: Exaltate dominum deum
nostrum et adorate scabellum pedum eius, quia sanctus est.
In psalmo XCVIIII: Iubilate domino, omnis terra, seruite
domino in laetitia. ingredimini coram eo in laude. scitote
quoniam dominus ipse est deus: ipse fecit nos, et ipsius
sumus. Et post I uersum: Ingredimini portas eius in gratiarum
actione, atria eius in laude: confitemini ei. In psalmo
C: Deambulabo in simplicitate cordis mei in medio domus
meae. non ponebam coram oculis meis uerbum Belial. facientem
declinationes odiui, nec adhaesit mihi. cor prauum [*] [*]
recedet a me: malum nesciebam. loquentem in abscondito contra
proximum suum, hunc interficiam. superbum oculis et altum
corde, cum hoc esse non potero. oculi mei ad fideles
terrae, ut habitent mecum: ambulans in uia simpliciter, hic
ministrabat mihi. non habitabit in medio domus meae faciens
dolum: loquens mendacium non placebit in conspectu oculorum
meorum. mane perdam omnes impios terrae, ut interficiam
de ciuitate domini uniuersos qui operantur iniquitatem. In
psalmo CII: Misericordia autem domini ab aeterno et usque
in aeternum super timentes eum. et iustitia eius super
filios filiorum his qui custodiunt pactum eius et recordantur
praeceptorum eius ad facienda ea. In psalmo CIIII: Confitemini
domino et inuocate nomen eius: notas facite populis
cogitationes eius. canite ei et psallite illi: loquimini in uniuersis
mirabilibus eius. exultate in nomine sancto eius:
laetetur cor quaerentium dominum. quaerite dominum et
uirtutem eius, quaerite faciem eius iugiter. recordamini mirabilium
eius, quae fecit, signorum et iudiciorum oris eius.
In psalmo CVII: Paratum cor meum, deus: cantabo et
psallam: sed et gloria mea. consurge, psalterium et cithara,
consurgam mane. confitebor tibi in populis, domine, cantabo
te in nationibus. In psalmo CX: Confitebor tibi, domine, in
toto corde meo, in consilio iustorum et congregatione. Et alio
loco: Principium sapientiae timor domini: doctrina bona
cunctis qui faciunt eam: laus eius perseuerans iugiter. In [*] [*]
psalmo CXI: Beatus uir, qui timet dominum: in mandatis
eius uolet nimis. Et post V uersus: Bonus uir clemens et
faenerans, dispensabit uerba sua in iudicio: quia in aeternum
non commouebitur. in memoria sempiterna erit iustus: ab
auditu malo non timebit. paratum cor eius confidens in domino:
firmum cor eius non timebit, donec aspiciat in hostibus
suis. dispersit, dedit pauperibus: iustitia eius permanet in
aeternum, cornu eius exaltabitur in gloria. impius uidebit et
irascetur, dentibus suis frendet et tabescet: desiderium impiorum
peribit. In psalmo CXII: Laudate, serui, dominum,
laudate nomen domini. sit nomen domini benedictum a modo
et usque in aeternum. ab ortu solis usque ad occasum eius
laudabile nomen domini. In psalmo CXIII: Idola gentium
argentum et aurum, opus manuum hominum. os habent et
non loquentur, oculos habent et non uidebunt, aures habent
et non audient, et cetera. Et paulo post: Similes illis
fiant qui faciunt ea, omnes qui confidunt in eis. Israhel confidit
in domino: auxiliator et protector eorum est. domus
Aaron confidit in domino: auxiliator et protector eorum est.
timentes autem dominum confidunt in domino: auxiliator et
protector eorum est. In psalmo CXV: Credidi propter quod
locutus sum, ego adflictus sum nimis. Et post II uersus:
Quid reddam domino pro omnibus quae retribuit mihi? calicem
salutaris accipiam et nomen domini inuocabo. gloriosa in
conspectu domini mors sanctorum eius. Et post III uersus: [*] [*]
Tibi immolabo hostiam laudis et in nomine domini inuocabo.
uota mea domino reddam in conspectu omnis populi eius: in
atriis domus domini, in medio tui, Hierusalem. In psalmo
CXVI: Laudate dominum, omnes gentes: conlaudate eum,
uniuersi populi. In psalmo CXVII: Confitemini domino,
quoniam bonus, quoniam in aeternum misericordia eius. dicat
nunc Israhel, quoniam in aeternum misericordia eius. dicat
domus Aaron, quoniam in aeternum misericordia eius. dicant
qui timent dominum, quoniam in aeternum misericordia eius.
cum tribularer, inuocaui dominum, et exaudiuit me in latitudine
dominus. Et post V uersus: Melius est sperare in domino
quam sperare in homine. melius est sperare in domino
quam sperare in principibus. Et post VIII uersus: Fortitudo
mea et laus mea dominus, et factus est mihi in salutem.
uox laudis et salutis in tabernaculis iustorum. In psalmo
CXVIII: Beati inmaculati in uia, qui ambulant in lege domini.
beati qui custodiunt testimonia eius, in toto corde requirunt
eum. Et alio loco: Et ambulabo in spatioso, quia
praecepta tua quaesiui. et loquar in testimoniis tuis coram
regibus, et non confundar. et delectabor in mandatis tuis,
quae dilexi. et leuabo manus meas ad mandata tua, quae
dilexi: et loquar in praeceptis tuis. Et post IIII uersus:
A lege tua non declinaui. recordatus sum iudiciorum tuorum
a saeculo, domine, et consolatus sum. horror obtinuit me ab
impiis, qui dereliquerunt legem tuam. carmina erant mihi [*] [*]
praecepta tua, in domo peregrinationis meae. recordatus sum
in nocte nominis tui, domine, et custodiui legem tuam. hoc
iactum est mihi, qui praecepta tua custodiui. pars mea,
domine, dixi, ut custodiam uerbum tuum. deprecatus sum
uultum tuum in toto corde: miserere mei secundum eloquium
tuum. recogitaui uias meas et conuerti pedes meos ad testimonia
tua. festinaui et non neglexi custodire mandata tua.
funes impiorum implicauerunt me: legem tuam non sum oblitus.
medio noctis surgam ad confitendum tibi, super iustitiam
iustificationis tuae. particeps ego sum omnium timentium te
et custodientium praecepta tua. Et post paucos uersus:
Ego autem in toto corde seruabam praecepta tua. incrassatum
est uelut adeps cor meum, et ego in lege tua meditabar.
bonum mihi quia adflictus sum, ut discerem praecepta tua.
melior mihi est ler oris tui super milia auri et argenti. Et
post paucos uersus: Quia lex tua delectatio mea. Et
post paululum: Ego autem loquar in praeceptis tuis. Item
paulo post: Praecepta tua non sum oblitus. Et post II
uersus: Foderunt mihi superbi foueas, quae non erant iuxta
legem tuam. Et post II uersus: Paulo minus consumpserunt
me in terra: ego autem non dimisi praecepta tua. Et
post VII uersus: Nisi quod lex tua delectatio mea, forte
perissem in pressura mea. in sempiternum non obliuiscar
praeceptorum tuorum: quia per ipsa uiuificasti me. tuus ego [*] [*]
sum, salua me: quoniam praecepta tua quaesiui. me expectauerunt
impii, ut perderent me: testimonium tuum considerabo.
omni consummationi uidi finem: latum. mandatum tuum
nimis. quam dilexi legem tuam! tota die haec meditatio mea.
Et paulo post: Ab omni semita mala prohibui pedes meos,
ut custodirem uerba tua. a iudiciis tuis non recessi, quia tu
inluminasti me. quam dulce gutturi meo eloquium tuum!
super mel ori meo. praecepta tua considerabam: propterea
odiui omnem semitam mendacii. lucerna pedi meo uerbum
tuum et lux semitae meae. Et postV uersus: Anima mea
in manu mea semper, et legis tuae non sum oblitus. posuerunt
impii laqueum mihi, et a praeceptis tuis non aberraui.
hereditas mea testimonia tua in sempiternum: quia gaudium
cordis mei sunt. inclinaui cor meum, ut facerem iustitias
tuas propter aeternam retributionem. tumultuosos odiui et
legem tuam dilexi. protectio mea et scutum meum tu es:
uerbum tuum expectaui. recedite a me, maligni, et custodiam
mandata dei mei. Et post VII uersus: Quasi scoriam conputasti
omnes impios terrae: propterea dilexi testimonia tua.
horripilauit a timore tuo caro mea, et iudicia tua timui. feci
iudicium et iustitiam, ne derelinquas me his qui calumniantur
me. Et post paucos uersus: Propterea dilexi mandata
tua super aurum et topazium. propterea in uniuersa praecepta
tua direxi: omnem semitam mendacii odio habui. mirabilia
testimonia tua: idcirco custodiuit ea anima mea. Et [*] [*]
post II uersus: Os meum aperui et respiraui: quia mandata
tua desiderabam. Et alio loco: Consumpsit me zelus meus,
quia obliti sunt uerborum tuorum hostes mei. probatus sermo
tuus nimis, et seruus tuus dilexit illum. paruulus ego sum
et contemptibilis, sed praecepta tua non sum oblitus. Et post
III uersus: Mandata tua uoluntas mea. Et paulo post:
Vide adflictionem meam et eripe me: quia legis tuae non sum
oblitus. Et post VI uersus: Multi qui persecuntur me et
adfligunt me: a testimoniis tuis non declinaui. uidi praeuaricatores
tuos et maerebam: quia uerbum tuum non custodierunt.
uide quoniam praecepta tua dilexi, domine: iuxta
misericordiam tuam uiuifica me. Et post IIII uersus:
Gaudens ego sum in eloquio tuo sicut qui inuenit spolia
multa. mendacium odio habui et detestatus sum: legem
autem tuam dilexi. septies in die laudaui te super iudiciis
iustitiae tuae. pax multa diligentibus legem tuam, et non
est illis scandalum. expectabam salutare tuum, domine, et
mandata tua feci. custodiuit anima mea testimonia tua et
dilexit ea nimis. custodiui praecepta tua et testimonia tua,
quia omnes uiae meae in conspectu tuo. Et post VIII uersus:
Sit manus tua auxiliatrix mea: quia praecepta tua elegi.
desideraui salutare tuum, domine, et lex tua uoluntas mea.
Et post II uersus: Erraui quasi ouis perdita: quaere seruum
tuum, quia mandatorum tuorum non sum oblitus. In psalmo
CXVIIII: Ego pacifica loquebar, et illi debellabant ea. [*] [*]
In psalmo CXXI: Rogate pacem Hierusalem: sit bene his
qui diligunt ea. Et post II uersus: Propter fratres meos
et amicos meos loquar pacem tibi. propter domum domini
dei nostri quaeram bona tibi. In psalmo CXXII: Ad te
leuaui oculos meos, qui habitas in caelis. ecce sicut oculi
seruorum ad manus dominorum suorum, sicut oculi ancillae
ad manus dominae suae, sic oculi nostri ad dominum deum
nostrum, donec misereatur nostri. In psalmo CXXIIII: Qui
confidunt in domino quasi mons Sion: inmobilis in aeternum
habitabilis in Hierusalem. In psalmo CXXVII: Beatus omnis
qui timet dominum, qui ambulat in uiis eius. In psalmo
CXXVIIII: Sustinui dominum, sustinuit anima mea et uerbum
eius expectaui. In psalmo CXXX: Domine, non est exaltatum
cor meum, neque elati sunt oculi mei: et non ambulaui in
magnis et in mirabilibus super me. si non praeposui et silere
feci animam meam, sicut ablactatus ad matrem suam, ita
ablactata ad me anima mea. expecta, Israhel, dominum, a
modo et usque in aeternum. In psalmo CXXXII: Ecce
quam bonum et quam decorum habitare fratres in unum.
In psalmo CXXXIII: Ecce benedicite dominum, omnes serui
domini. qui statis in domo domini in noctibus. leuate manus
uestras in sanctum et benedicite dominum. In psalmo
CXXXIIII: Laudate nomen domini: laudate, serui, dominum.
qui statis in domo domini, in atriis domus dei nostri. laudate [*] [*]
dominum, quoniam bonus dominus: cantate nomini eius, quoniam
decens. Et paulo post: Idola gentium argentum et
aurum, opera manuum hominum. os habent et non loquentur,
oculos habent et non uidebunt, et cetera. Et post pauca:
Similes illis fiant qui faciunt ea, omnes. qui confidunt in eis.
domus Israhel, benedicite domino: domus Aaron, benedicite
domino: timentes dominum, benedicite domino. In psalmo
CXXXV: Confitemini domino, quoniam bonus, quoniam in
aeternum misericordia eius. confitemini deo deorum, quoniam
in aeternum misericordia eius. confitemini domino dominorum,
quoniam in aeternum misericordia eius. Et in fine psalmi:
Confitemini deo caeli, quoniam in aeternum misericordia eius.
In psalmo CXXXVI: Si oblitus fuero tui, Hierusalem, in
obliuione sit dextera mea. adhaereat lingua mea gutturi meo,
si non recordatus fuero tui, Hierusalem, si non praeposuero
Hierusalem in principio laetitiae meae. In psalmo CXXXVIII:
Nonne odientes te, domine, odiui et contra aduersarios tuos
distabui? perfecto odio oderam illos, inimici facti sunt mihi.
In psalmo CXXXVIIII: Ne des, domine, desideria impii:
scelera eius ne effundantur, et eleuentur. Et post IIII uersus:
Vir linguosus non dirigetur in terra. In psalmo CXL:
Corripiat me iustus in misericordia et arguat me: oleum
amaritudinis non inpinguet caput meum. Et post V uersus:
Quoniam ad te, domine, domine, oculi mei: in te speraui, ne [*] [*]
euacues animam meam. In psalmo CXLI: Voce mea ad
dominum clamaui, uoce mea ad dominum deprecatus sum.
effundam in conspectu eius eloquium meum, tribulationem
meam coram illo adnuntiabo. Et post VII uersus: Clamaui
ad te, domine, dixi: tu es spes mea, pars mea in terra uiuentium.
In psalmo CXXI: Meditabar in omnia opera tua, facta
manuum tuarum loquebar. expandi manus meas ad te: anima
mea quasi terra sitiens ad te. Et post III uersus: Fac me
audire mane misericordiam tuam, quoniam in te confido.
notam fac mihi uiam, in qua ambulo,\' quoniam ad te leuaui
animam meam. libera me de inimicis meis, domine: ad te
protectus sum. In psalmo CXLIII: Libera me et erue me
de manu filiorum alienorum, quorum os locutum est uanitatem,
et dextera eorum dextera mendacii. ut sint filii nostri quasi
plantatio crescens in adulescentia sua. filiae nostrae quasi
anguli ornati ad similitudinem templi. promtuaria nostra
plena et supereffundentia ex hoc in illud. pecora nostra in
milibus et innumerabilia in compitis nostris: tauri nostri
pingues. non est interruptio, et non est egressus, et non est
ululatus in plateis nostris. beatus populus, cuius talia sunt,
beatus populus, cuius dominus deus suus. In psalmo
CXLIIII: Exaltabo te, domine, deus meus, rex, et benedicam
nomini tuo in aeternum et ultra. in omni die benedicam tibi
et laudabo nomen tuum in sempiternum iugiter. Et post II
uersus: Generatio ad generationem laudabit opera tua, et
fortitudines tuas adnuntiabunt. decorem gloriae magnitudinis [*] [*]
tuae et uerba mirabilium tuorum loquar. et fortitudinem
horribilium tuorum loquentur et magnitudines tuas narrabunt.
memoriam multae bonitatis tuae loquentur et iustitias tuas
laudabunt. Et post IIII uersus: Et sancti tui benedicent
tibi. gloriam regni tui dicent et fortitudines tuas loquentur.
ut ostendant filiis hominum fortitudines eius et gloriam decoris
regni eius. Et paulo post: Iuxta est dominus omnibus qui
inuocant eum, omnibus qui inuocant eum in ueritate. placitum
timentium se faciet et clamorem eorum audiet et saluabit
eos. custodit dominus omnes diligentes se, et uniuersos impios
conteret. laudem domini loquetur os meum, et benedicet
omnis caro nomini sancto eius in aeternum et iugiter. In
psalmo CXLV: Lauda, anima mea, dominum: laudabo dominum
in uita mea, cantabo deo meo, quamdiu sum. nolite
confidere in principibus, in filio hominis, cui non est salus.
Et post II uersus: Beatus cuius deus Iacob auxiliator eius,
spes eius in domino deo suo. In psalmo CXIVI: Laudate
dominum, quoniam bonum est canticum dei nostri, quoniam
decorum est pulchra laudatio. Et post VII uersus: Suscipiens
mansuetos dominus, humilians impios usque ad terram.
canite domino in confessione, canite deo nostro. Et post VII
uersus: Non est in fortitudine equi uoluntas eius, neque in
tibiis uiri placebitur ei. placebitur domino in his qui timent [*] [*]
eum et expectant misericordiam eius. In psalmo CXLVIII:
Reges terrae et omnes populi, principes et uniuersi iudices
terrae, iuuenes et uirgines, senes cum pueris laudent nomen
domini. In psalmo CXLVIIII: Cantate domino canticum
nouum: laus eius in congregatione sanctorum. laetetur Israhel
in factore suo, filii Sion exultent in rege suo. Et post III
uersus: Exaltabit mansuetos in Iesu. exultabunt sancti in
gloria. laudabunt in cubilibus suis. exaltationes dei in gutture
eorum. In psalmo CL: Laudate dominum in sancto eius,
laudate eum in fortitudine potentiae eius. laudate eum in
fortitudinibus eius, laudate eum iuxta multitudinem magnificentiae
suae. Et in fine psalmi: Omne quod spirat laudet
dominum.

Haec de libro Psalmorum collegimus, in quibus
suam quisque uitam, si proficere affectat, inspiciat.
ubi lectorem admonemus, ut ea quae de
Psalmis posui tamquam unum psalmum contextim
legat, tacitis uerbis meis, quae ad hoc interposui,
- ut si uoluerit inspiciat, ubi sit scriptum quod
posui, id est quoto uel in quo loco eiusdem psalmi.
his enim praetermissis qui lectione continuata inspexerit
sola uerba Psalmorum multo iocundius
et ob hoc utilius ex diuinis afficietur eloquiis.
Nunc de libris Salomonis quae uidebuntur huic
operi necessaria colligemus: ac primum de Prouerbiis,
qui liber si bene intellegatur, ad mores
pios informandos paene totus ualebit. sed ea quae [*] [*]

- obscura sunt praetermitto: habeant ea quibus
exerceantur lectores dilectoresque spiritalium
litterarum: nos in hoc opere statuimus ilia ponere
quae ad agendam uitam facile intellecta referantur.
quamuis multis uideri possim apertissima
praetermisisse: nonnullaque hinc potius clausa
sunt, unde putantur esse perspicua. quid enim
tam clarum uidetur et quid tam inepte fit, si ad
proprietatem uelis accipere, quod ibi scriptum
est: ab aqua aliena abstine te et de fonte alieno ne biberis?
. aut quid ualet ad mores corrigendos, nisi intellectus
illic altior requiratur, quod dictum est:
paupertas uirum humiliat, manus autem fortium locupletat?
cum et non esse pauperem et esse manibus fortem
non sit in bonorum hominum potestate et multis
prouenerit pessimis, et hoc prouerbium male intellectum
possit prouocare pauperes fortes, ut
rapinis se existiment debere ditescere. quis non
autem rideat, si proprie positum putauerit quod
ibi legitur: non enim nascuntur filii malignis? omnia \'
ergo talia relinquemus, et ea quibus suadetur aliquid
aliquanto diutius, cum id quod suadetur atque
praecipitur non sit obscurum et id potius sit
ponendum in hoc Speculo, ubi se illi inspiciant
quibus iam persuasum est bene ac laudabiliter - [*] [*] [*] [*]
uiuere, sed, ut hoc faciant, quae sibi optanda
atque obseruanda sint quaerunt. haec itaque de
Prouerbiis Salomonis ponenda credidimu\'s.

VII. DE PROVERBIIS.

Timor domini principium scientiae. sapientiam atque doctrinam
stulti despiciunt. audi, fili mi, disciplinam patris tui
et ne dimittas legem matris tuae. Et post uersus XIIII,
cum de homicidis loqueretur: Ipsi, inquit, contra
sanguinem suum insidiantur et moliuntur fraudes contra animas
suas. sic semitae omnis auari animas possidentium
rapiunt. Item post IIII uersus: Vsquequo, paruuli, diligitis
infantiam et stulti ea quae sibi sunt noxia cupiunt et
inprudentes odibunt scientiam? Et post XI uersus: Tunc
inuocabunt me et non exaudiam: mane consurgent et non inuenient
me: eo quod exosam habuerint disciplinam et timorem
domini non susceperint nec adquieuerint consilio meo et detraxerint
uniuersae correptioni meae. comedent igitur fructus
uiae suae suisque consiliis saturabuntur. auersio paruulorum
interficiet eos et prosperitas stultorum perdet illos. qui autem
me audierit, absque terrore quiescet et abundantia perfruetur
malorum timore sublato. Et post IIII uersus: Si [*] [*]

enim sapientiam inuocaueris et inclinaueris cor tuum prudentiae,
si quaesieris eam quasi pecuniam et sicut thesauros effoderis
illam, tunc intelleges timorem domini et scientiam dei inuenies,
quia dominus dat sapientiam et ex ore eius scientia
et prudentia. custodiet rectorum salutem et proteget gradientes
simpliciter: seruans semitas iustitiae et uias sanctorum
custodiens. tunc intelleges iustitiam et iudicium et aequitatem
et omnem semitam bonam. si intrauerit sapientia cor tuum
et scientia animae tuae placuerit, consilium custodiet te et
prudentia seruabit te, ut eruaris de uia mala et ab homine
qui peruersa loquitur, qui relinquunt iter rectum et ambulant
per uias tenebrosas, qui laetantur, cum malefecerint, et exultant
in rebus pessimis, quorum uiae peruersae et infames
gressus eorum: ut eruaris a muliere aliena et ab extranea,
quae mollit sermones suos et reliquit ducem pubertatis suae
et pacti dei sui oblita est. Et post XIII uersus: Misericordia
et ueritas non te deserant: circumda eas gutturi tuo
et describe in tabulis cordis tui, et inuenies gratiam et disciplinam
bonam coram deo et hominibus. habe fiduciam in
domino ex toto corde tuo et ne innitaris prudentiae tuae.
in omnibus uiis tuis cogita illum, et ipse diriget gressus tuos.
ne sis sapiens apud temet ipsum. time dominum et recede a
malo. Et post I uersum: Honora dominum de tua substantia
et de primitiis omnium frugum tuarum. Et . post
II uersus: Disciplinam domini, fili mi, ne abicias, nec deficias,
cum ab eo corriperis. quem enim diligit dominus,
corripit: et quasi pater in filio conplacet sibi. beatus homo, [*] [*] [*]
qui inuenit sapientiam et qui affluit prudentia. melior est
adquisitio eius negotiatione argenti et auro primo fructus eius:
. pretiosior est cunctis opibus, et omnia quae desiderantur
huic non ualent conparari. Et post X uersus: Fili mi, ne
effluant haec ab oculis tuis: custodi legem atque consilium.
Et post VIII! uersus: Noli prohibere benefacere eum qui
potest: si uales, et ipse benefac. ne dicas amico tuo: uade
et reuertere, et cras dabo tibi, cum statim possis dare. ne
moliaris amico tuo malum, cum ille in te habeat fiduciam.
ne contendas aduersus hominem frustra. Et post VII uersus:
Inlusores ipse deludet et mansuetis dabit gratiam.
Et post XLIIII uersus: Omni custodia serua cor tuum,
quia ex ipso uita procedit. remoue a te os prauum, et detrahentia
labia sint procul a te. oculi tui recta uideant et
palpebrae tuae praecedant gressus tuos. dirige semitam pedibus
tuis, et omnes uiae tuae stabilientur. nec declines in
dexteram aut in sinistram. auerte pedem tuum a malo. uias
enim, quae a dextris sunt, nouit dominus, peruersae uero sunt
quae a sinistris sunt. ipse autem rectos facit cursus tuos,
itinera autem tua in pace producet. Fili mi, adtende sapientiam
meam et prudentiae meae inclina aurem tuam, ut
custodias cogitationes, et disciplinam labia tua conseruent.
fauus enim stillans labia meretricis et nitidius oleo guttur
-eius. nouissima autem illius amara quasi absinthium et acuta
quasi gladius biceps. pedes eius descendunt in mortem et [*] [*]
ad inferos gressus illius penetrant. Et post XCVII uersus:
Non concupiscat pulchritudinem eius cor tuum, ne capiaris
nutibus illius: pretium enim scorti uix unius est panis: mulier
autem uiri pretiosam animam capit. numquid abscondere
potest homo ignem in sinu suo, ut uestimenta illius non ardeant?
aut ambulare super prunas, et non conburentur plantae
eius? sic qui ingreditur ad mulierem proximi sui, non erit
mundus, cum tetigerit eam. non grandis est culpa, cum quis
furatus fuerit: furatur enim, ut esurientem inpleat animam:
deprehensus quoque reddet septuplum et omnem substantiam
domus suae tradet. qui autem adulter est, propter inopiam
cordis perdet animam suam. Et post V uersus: Fili mi,
custodi sermones meos et praecepta mea reconde tibi. serua
mandata mea et uiue et legem meam quasi pupillam oculi
tui. Et post uersus LVII: Intellegite, paruuli, astutiam,
et insipientes, animaduertite. Et post II uersus: Veritatem
meditabitur guttur meum, et labia mea detestabuntur impium.
Et post III uersus: Accipite disciplinam meam:
doctrinam magis quam aurum diligite. melior est
enim sapientia cunctis pretiosissimis, et omne desiderabile ei
non potest conparari. Et post II uersus: Timor domini
odit malum: adrogantiam et superbiam et uiam prauam et
os bilingue detestor. Et post VI uersus: Ego diligentes
me diligo, et qui mane uigilant ad me, inuenient me. [*] [*] mecum sunt diuitiae et gloria, opes superbae et iustitia. melior
est fructus meus auro et pretioso lapide, et genimina mea
argento electo. in uiis iustitiae ambulo, in medio semitarum
iudicii, ut ditem diligentes me et thesauros eorum repleam.
Et post XXIII uersus: Beatus homo, qui audit me, qui
uigilat ad fores meas cotidie et obseruat ad postes ostii mei.
qui me inuenerit, inueniet uitam et hauriet salutem a domino.
qui autem in me peccauerit, laedet animam suam. omnes
qui me oderunt diligunt mortem. Et post VIIII uersus:
Relinquite infantiam et uiuite et ambulate per uias prudentiae.
qui erudit derisorem, ipse sibi facit iniuriam: et qui arguit
impium, generat maculam sibi. noli arguere derisorem, ne
oderit te: argue sapientem, et diliget te. da sapienti, et
addetur ei sapientia. doce iustum, et festinabit accipere.
principium sapientiae timor domini, et scientia sanctorum
prudentia. Et post XVIII uersus: Non proderunt thesauri
iniquitatis, iustitia uero liberabit a morte. Et post IIII
uersus: Qui congregat in messe, filius sapiens est: qui autem
stertit aestate, filius confusionis. Et post IIII uersus:
Sapiens corde praecepta suscipiet: stultus caeditur labiis.
qui ambulat simpliciter, ambulat confidenter: qui autem deprauat
uias suas, manifestus erit. qui annuit oculo, dabit
dolorem: stultus labiis uerberabitur. uena uitae os iusti: et
os impiorum operiet iniquitatem. odium suscitat rixas, et
uniuersa delicta operit caritas. in labiis sapientis inuenietur [*] [*]
sapientia, et uirga in dorso eius qui indiget corde. sapientes
abscondunt sapientiam: os autem stulti confusioni proximum
est. Et post IIII uersus: Via uitae custodientibus disciplinam:
qui autem increpationes relinquit, errat abscondunt
odium labia mendacia. qui profert contumeliam, insipiens est
in multiloquio peccatum non deerit: qui autem moderatur
labia sua, prudentissimus est. argentum electum lingua iusti:
cor impiorum pro nihilo. labia iusti erudiunt plurimos: qui
autem indocti sunt, in cordis egestate moriuntur. benedictio
domini diuites facit, nec \'sociabitur eis adflictio. quasi per
risum stultus operatur scelus: [sapientia autem est uiro prudentia.
quod timet impius, ueniet super eum: desiderium
suum iustis dabitur. Et post II uersus: Sicut acetum
dentibus et fumus oculis, sic piger his qui miserunt eum.
timor domini adponet dies et anni impiorum adbreuiabuntur.
expectatio iustorum laetitia: spes autem impiorum peribit.
fortitudo simplicis uia domini, et pauor his qui operantur malum.
iustus in aeternum non commouebitur: impii autem non habitabunt
in terra. os iusti parturiet sapientiam: lingua prauorum
peribit. labia iusti considerant placita, et os impiorum
peruersa. Statera dolosa abominatio apud deum et pondus
aequum uoluntas eius. ubi fuerit superbia, ibi erit contumelia:
ubi autem humilitas, ibi et sapientia. simplicitas iustorum
diriget eos et supplantatio peruersorum perdet illos. non
proderunt diuitiae in die ultionis: iustitia autem liberabit a
morte. iustitia simplicis diriget uiam eius et in impietate [*] [*] sua corruet impius. iustitia rectorum liberabit eos, et in
insidiis suis capientur iniqui. mortuo homine impio nulla
erit ultra spes, et expectatio sollicitorum peribit. Et post
VII uersus: Qui despicit amicum suum, indigens corde est:
uir autem prudens tacebit. qui ambulat fraudulenter, reuelat
arcana: qui autem fidelis est animi, celat commissum. ubi
non est gubernator, populus corruet: salus autem, ubi multa
consilia. adfligetur malo, qui fidem facit pro extraneo: qui
autem cauet laqueos, securus erit. Et post II uersus:
Benefacit animae suae uir misericors: qui autem crudelis est,
et propinquos abicit. Et post IIII uersus: Abominabile
domino prauum cor, et uoluntas eius in his qui simpliciter
ambulant. manus in manu non erit innocens malus: semen
autem iustorum saluabitur. Et post II uersus: Desiderium
iustorum omne bonum est: praestolatio impiorum furor. alii
diuidunt propria et ditiores fiunt: alii rapiunt non sua et
semper in egestate sunt. anima, quae benedicit, inpinguabitur:
et qui inebriat, ipse quoque inebriabitur. qui abscondit frumenta,
maledictus in populis: benedictio autem super caput
uendentium. bene consurget diluculo qui quaerit bona: qui.
autem inuestigator malorum est, opprimetur ab eis. qui confidit
in diuitiis suis, hic corruet: iusti autem quasi uirens
folium germinabunt. Et post IIII uersus: Si iustus in
terra recipit, quanto magis impius et peccator? Qui diligit
disciplinam, diligit scientiam: qui autem odit increpationes,
insipiens est. qui bonus est, hauriet a domino gratiam : qui [*] [*]
autem confidit cogitationibus suis, impie agit. non roborabitur
homo ex impietate, et radix iustorum non commouebitur.
Et post XVI uersus: Desiderium impii munimentum est
pessimorum: radix autem iustorum proficiet. propter peccata
labiorum ruina proximat malo: effugiet autem iustus de angustia.
de fructu oris sui unusquisque replebitur bonis, et
iuxta opera manuum suarum retribuetur ei. uia stulti recta
in oculis eius: qui autem sapiens est, audit consilia. Et post
IIII uersus: Est qui promittit et quasi gladio pungitur conscientiae:
lingua autem sapientium sanitas est. labium ueritatis
firmum erit in perpetuum: qui autem testis est repentinus,
concinnat linguam mendacem. dolus in corde cogitantium
mala: qui autem ineunt pacis consilia, sequetur eos
gaudium. non contristabit iustum quicquid ei acciderit: impii
autem replebuntur malo. abominatio domini labia mendacia:
qui autem fideliter agunt, placent ei. homo uersutus
celat scientiam: et cor insipientium prouocabit stultitiam. Et
post II uersus: Maeror in corde uiri humiliabit illud, et
sermone bono laetificabitur. qui neglegit damnum propter
amicum, iustus est: iter autem impiorum decipiet eos. non
inueniet fraudulentus lucrum, et substantia hominis erit auri
pretium. in semita iustitiae uita: iter autem deuium ducit
ad mortem. Filius sapiens doctrina patris: qui autem inlusor
est, non audit, cum arguitur. de fructu oris sui homo
saturabitur bonis: anima autem praeuaricatorum iniqua. qui [*] [*]
custodit 08 suum, custodit animam suam: qui autem inconsideratus
est ad loquendum, sentiet mala. uult et non uult
piger: anima autem operantium inpinguabitur. uerbum mendax
iustus detestabitur: impius autem confundit et confunditur.
iustitia custodit innocentis uiam: impietas uero peccatores
supplantat. est quasi diues, cum nihil habeat, et est quasi
pauper, cum in multis diuitiis sit. redemptio animae uiri
diuitiae suae: qui autem pauper est, increpationem non sustinet.
lux iustorum laetificat: lucerna autem impiorum extinguetur.
inter superbos semper iurgia sunt: qui autem agunt
cuncta consilio, reguntur sapientia. substantia festinata minuetur:
quae autem paulatim colligitur manu, multiplicabitur.
spes, quae differtur, adfligit animam: lignum uitae desiderium
ueniens. qui detrahit alicui rei, ipse se in futurum obligat:
qui autem timet praeceptum, in pace uersabitur. lex sapienti
fons uitae, ut declinet a ruina mortis. doctrina bona dabit
gratiam: in itinere contemptorum uorago. Et po s t XII uersus:
Qui parcit uirgae suae, odit filium suum: qui autem
diligit illum. instanter erudit iustus comedit et replet animam
suam: uenter autem impiorum insatiabilis. Et post II
uersus: Ambulans recto itinere et timens deum despicietur
ab eo qui infami graditur uia. in ore stulti uirga superbiae:
labia sapientium custodiunt eos. Et post II uersus: Testis
fidelis non mentietur: profert mendacium testis dolosus.
quaerit derisor sapientiam et non inuenit: doctrina prudentium
facilis. uade contra uirum stultum et nescito labia inprudentiae. [*] [*]
sapientia callidi est intellegere uiam suam, et inprudentia
stultorum errans. stultus inludet peccatum: inter iustos morabitur
gratia. cor, quod nouit amaritudinem animae suae, in
gaudio eius non miscebitur extraneus. domus impiorum delebitur:
tabernacula uero iustorum germinabunt. est uia, quae
uidetur homini iusta: nouissima autem eius deducunt ad
mortem. risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus
occupat. Et post III uersus: Sapiens timet et declinat
malum: stultus transilit et confidit. inpatiens operabitur
stultitiam et uir uersutus odiosus est. Et post IIII uersus:
Qui despicit proximum suum, peccat: qui autem miseretur
pauperis, beatus erit. errant qui operantur malum: misericordia
et ueritas praeparabunt bona. in omni opere erit abundantia:
ubi autem uerba sunt plurima, frequenter egestas.
Et post IIII uersus: In timore domini fiducia fortitudinis,
et filiis eius erit spes. timor domini fons uitae, ut declinent
a ruina mortis. Et post II uersus: Qui patiens est, multa
gubernatur prudentia: qui autem inpatiens est, exaltat stultitiam
suam. uita carnium sanitas cordis: putredo ossuum
inuidia. qui calumniatur egentem, exprobrat factori eius:
honorat autem eum, qui miseretur pauperis. Et post VII
uersus: Responsio mollis frangit iram: sermo durus suscitat
furorem. lingua sapientium ornat scientiam: os fatuorum
ebullit stultitiam. Et post XVII uersus: Non amat pestilens
eum qui se corripit, nec ad sapientes graditur. Et post
V uersus: Melius est paruum cum timore domini quam [*] [*]
thesauri magni et insatiabiles. melius est uocari ad holera
cum caritate quam ad uitulum saginatum cum odio. uir
iracundus prouocat rixas: qui [patiens est mitigat suscitatas.
iter pigrorum quasi saepes spinarum: uia iustorum absque
offendiculo. filius sapiens laetificat patrem: et stultus homo
despicit matrem suam. Et post II uersus: Dissipantur
cogitationes ubi non est consilium: ubi uero plures sunt consiliarii,
confirmantur. laetatur homo in sententia oris sui, et
sermo oportunus est optimus. semita uitae super eruditum,
ut declinet de inferno nouissimo. Et post IIII uersus:
Conturbat domum suam qui sectatur auaritiam: qui autem
odit munera, uiuet. mens iusti meditabitur oboedientiam: os
impiorum redundat malis. longe est dominus ab impiis, et
orationes iustorum exaudiet. lux oculorum laetificat animam:
fama bona inpinguat ossa. auris, quae audit increpationes
uitae, in medio sapientium commorabitur. qui abicit disciplinam,
despicit animam suam: qui autem adquiescit increpationibus,
possessor est cordis. timor domini disciplina sapientiae,
et gloriam praecedit humilitas. Hominis est animum
praeparare, et dei gubernare linguam. omnes uiae hominum
patent oculis eius: spirituum ponderator est dominus. reuela
domino opera tua, et dirigentur cogitationes tuae. uniuersa
propter semet ipsum operatus est dominus, impium quoque ad
diem malum. abominatio domini omnis adrogans: etiamsi
manu ad manum fuerit, non erit innocens. misericordia et
ueritate redimitur iniquitas, et in timore domini declinatur a
malo. cum placuerint domino uiae hominis, inimicos quoque
eius conuertet ad pacem. melius est parum cum iustitia
quam multi fructus cum iniquitate. cor hominis disponit [*] [*]
uiam suam, sed domini est dirigere gressus eius. diuinatio
in labiis regis: in iudicio non errabit os eius. pondus et
statera iudicia domini sunt, et opera eius omnes lapides saeculi.
abominabiles regi qui agunt impie, quoniam iustitia
firmatur solium. uoluntas regum labia iusta: qui recta loquitur,
dirigetur. indignatio regis nuntius mortis, et uir
sapiens placabit eam. in hilaritate uultus regis uita, et clementia
eius quasi imber serotinus. posside sapientiam, quia
auro melior est: et adquire prudentiam, quia pretiosior est
argento. semita iustorum declinat mala: custos Animae suae
seruat uiam suam. contritionem praecedit superbia, et ante
ruinam exaltatur spiritus. melius est humiliari cum mitibus
quam diuidere spolia cum superbis. eruditus in uerbo reperiet
bona, et qui in domino sperat, beatus est. qui sapiens
corde est, appellabitur prudens, et qui dulcis eloquio, maiora
percipiet. Et post XVII uersus: Melior est patiens uiro
forti, et qui dominatur animae suae, expugnatore urbium.
sortes mittuntur in sinu, sed a domino temperantur. Melior
est bucella sicca cum gaudio quam domus plena uictimis
cum iurgio. seruus sapiens dominabitur filiis stultis et inter
fratres hereditatem diuidet. sicut igne probatur argentum
et aurum camino, ita corda probat dominus. malus oboedit
linguae iniquae, et fallax obtemperat labiis mendacibus. qui
despicit pauperem, exprobrat factori eius: et qui in ruina
laetatur alterius, non erit inpunitus. corona senum filii filiorum,
et gloria filiorum patres sui. non decent stultum uerba [*] [*]
conposita, nec principem labium mentiens. gemma gratissima
expectatio praestolantis: quocumque se uerterit, prudenter
intelleget. qui celat delictum, quaerit amicitias: qui altero
sermone repetit, separat foederatos. plus proficit correptio
apud prudentem, quam centum plagae apud stultum. semper
iurgia quaerit malus: angelus autem crudelis mittetur contra
eum. expedit magis ursae occurrere raptis fetibus quam
fatuo confidenti sibi in stultitia sua. qui reddit mala pro
bonis, non recedet malum de domo eius. qui dimittit aquam,
caput est iurgiorum, et antequam patiatur contumeliam,
iudicium deserit. et qui iustificat impium, et qui condemnat
iustum, abominabilis est uterque apud dominum. Et post XVI
uersus: Munera de sinu impius accipit, ut peruertat semitas
iudicii. in facie prudentis lucet sapientia: oculi stultorum in
finibus terrae. Et post IIII uersus: Qui moderatur sermones
suos, doctus et prudens est: et pretiosi spiritus uir
eruditus. Et post II uersus: Occasiones quaerit qui uult
recedere ab amico: omni tempore erit exprobrabilis. Et post
VI uersus: Accipere personam impii non est bonum, ut declines
a ueritate iudicii. Et post IIII uersus: Qui mollis
et dissolutus est in opere suo, frater est sua opera dissipantis.
turris fortissima nomen domini: ad ipsam currit iustus et
exaltabitur. Et post II uersus: Antequam conteratur, exaltatur
cor hominis, et antequam glorificetur, humiliatur. Et [*] [*]
post VII uersus: Iustus prior est accusator sui: uenit
amicus eius et inuestigabit eum. contradictiones conprimit
sors, et inter potentes quoque diiudicat. frater, qui adiuuatur
a fratre, quasi ciuitas firma, et iudicia quasi uectes urbium.
Item post II uersus: Mors et uita in manu linguae: qui
diligunt eam, comedent fructus eius. qui inuenit mulierem
bonam, inuenit bonum et hauriet iocunditatem a domino.
cum obsecrationibus loquitur pauper, et diues effabitur rigide. uir
amicalis ad societatem magis amicus erit quam frater.
Melior est pauper, qui ambulat in simplicitate sua, quam torquens
labia insipiens. ubi non est scientia animae, non est
bonum, et qui festinus est, pedibus offendit. stultitia hominis
supplantat gressus eius, et contra deum feruet animo suo.
diuitiae addunt amicos plurimos: a paupere autem et hi quos
habuit separantur. testis falsus non erit inpunitus, et qui
mendacia loquitur, non effugiet. multi colunt personam potentis
et amici sunt dona tribuenti. fratres hominis pauperis
oderunt eum, insuper et amici procul recesserunt ab eo. qui
tantum uerba sectatur, nihil habebit: qui autem possessor est
mentis, diligit animam suam. Et post VIIII uersus: Pigredo
inmittit soporem, et anima dissoluta esuriet. qui custodit
mandatum, custodit animam suam: qui autem neglegit uias
suas, mortificabitur. faeneratur domino qui miseretur pauperis,
et uicissitudinem suam reddet ei. erudi filium tuum, ne [*] [*]
desperes. Et post VI uersus: Homo indigens misericors est,
et melior pauper quam uir mendax. timor domini ad uitam
et in plenitudine commorabitur absque uisitatione pessimi.
Et post II uersus: Pestilente flagellato stultus sapientior
erit: sin autem corripueris sapientem, intelleget disciplinam.
qui adfligit patrem et fugit matrem, ignominiosus est et infelix.
non cesses, fili, audire doctrinam, nec ignores sermones
scientiae. testis iniquus deridet iudicium, et os impiorum
deuorat iniquitatem. parata sunt derisoribus iudicia et mallei
percutientes stultorum corporibus. Luxuriosa res uinum et
tumultuosa ebrietas: quicumque in his delectatur, non erit
sapiens. Et post XVIIII uersus: Pondus et pondus, mensura
et mensura, utrumque abominabile est apud deum. ex
studiis suis intellegitur puer, si munda et si recta sint opera
eius. Et post II uersus: Noli diligere somnum, ne te
egestas opprimat: aperi oculos tuos et saturare panibus. Et
post XVII uersus: Abominatio est apud deum pondus et
pondus: statera dolosa non est bonum. Et post XXV uersus:
Qui obturat aurem suam ad clamorem pauperis, et ipse clamabit
et non exaudietur. munus absconditum extinguet iras
et donum in sinu indignationem maximam. gaudium iusto est
facere iudicium et pauor operantibus iniquitatem. uir, qui
errauerit a uia doctrinae, in coetu gigantum reputabitur. Et
post uersus VIIII: Qui custodit os suum et linguam, [*] [*]
custodit ab angustiis animam suam. superbus et adrogans uocatur
indoctus, qui in ira operatur superbiam. desideria occidunt
pigrum: noluerunt enim quicquam manus eius operari. tota
die concupiscit et desiderat: qui autem iustus est, tribuet et
non cessabit. hostiae impiorum abominabiles, quia offeruntur
ex scelere. testis mendax peribit: uir bene dicens loquitur
uictoriam. Et post V uersus: Melius est nomen bonum
quam diuitiae multae. Et post XV uersus: Qui pronus
est ad misericordiam, benedicitur: de panibus enim suis dedit
pauperi. eice derisorem, et exibit cum eo iurgium, cessabuntque
causae et contumeliae. Et post IIII uersus: Dicit
piger: leo est foris, in medio platearum occidendus sum. Et
post III uersus: Qui calumniatur pauperem, ut augeat diuitias
suas, dabit ipse ditiori et egebit. Et post VIII uersus:
Non facias uiolentiam pauperi, quia pauper est, neque
conteras egenum in porta, quia dominus iudicabit causam
eius et configet eos qui confixerunt animam eius. noli esse
amicus homini iracundo, neque ambules cum uiro furioso: ne
forte discas semitas eius et sumas scandalum animae tuae.
noli esse cum his qui defigunt manus suas et qui uades se
offerunt pro debitis. Et post aliquantum: Noli subtrahere
a puero disciplinam: si enim percusseris eum uirga, non morietur.
tu uirga eum percutis et animam eius de inferno
liberabis. Et post VIII uersus: Noli esse in conuiuiis
potatorum nec in comissationibus eorum qui carnes ad [*] [*] [*] [*]
uescendum conferunt. Et post XX uersus: Ne intuearis uinum.
quando flauescit, cum splenduerit in uitro color eius. ingreditur
blande,. et in nouissimo mordebit ut coluber et sicut regulus
uenena diffundet Et post VII uersus: Ne aemuleris, inquit,
uiros malos, nec desideres esse cum eis: quia rapinas
meditatur mens eorum et fraudes labia eorum locuntur.
Item post XVI uersus: Erue eos qui ducuntur ad mortem,
et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses. si dixeris:
uires non suppetunt : qui inspector est cordis ipse intellegit,
et seruatorem animae tuae nihil fallit, reddetque homini iuxta
opera sua. I tem post VIIII uersus: Cum ceciderit inimicus
tuus, ne gaudeas et in ruina eius ne exultet cor tuum: ne
forte uideat dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram
suam. ne contendas cum pessimis, nec aemuleris impios.
Et post II uersus: Time dominum, fili mi, et regem, et
cum detractoribus non commiscearis: quoniam repente consurget
perditio eorum, et ruinam utrinsque quis nouit? haec
quoque sapientibus: cognoscere personam in iudicio non est
bonum. qui dicit impio: iustus es, maledicent ei populi, et
detestabuntur eum tribus. qui arguunt, laudabuntur, et super.
ipsos ueniet benedictio. labia deosculabitur qui recta uerba
respondit. Et post II uersus: Ne sis testis frustra contra
proximum tuum, nec lactes quemquam labiis tuis. nec dicas:
quomodo fecit mihi, sic faciam ei: reddam unicuique secundum
opus suum. per agrum hominis pigri transiui et per uineam [*] [*]
uiri stulti: et ecce totum repleuerant urticae, operuerant
superficiem eius spinae, et maceria lapidum destructa erat.
quod cum uidissem, posui in corde meo et exemplo didici disciplinam.
Et post XX uersus: Quae uiderunt oculi tui, ne
proferas in iurgio cito: ne postea emendare non possis, cum
dehonestaueris amicum tuum. causam tuam tracta cum amico
tuo et secretum extraneo non reueles, ne forte insultet tibi,
cum audierit, et exprobrare non cesset. mala aurea in lectis
argenteis qui loquitur uerbum in tempore suo. inauris aurea
et margarita fulgens qui arguit sapientem et aurem oboedientem.
Et post uersus XVII: Acetum in nitro et qui
cantat carmina cordi pessimo. et si esurierit inimicus tuus,
ciba illum, et si sitierit, da ei aquam bibere: prunas enim
congregabis super caput eius, et dominus reddet tibi. Et
post X uersus: Sicut urbs patens et absque murorum ambitu,
ita uir, qui non potest in loquendo cohibere spiritum
suum. Et post II uersus: Sicut auis ad alia transuolans
et passer quo libet uadens, sic male dictum frustra prolatum
in quempiam superueniet. flagellum equo et camus asino
et uirga dorso inprudentium. ne respondeas stulto iuxta [*] [*] [*]
stultitiam suam, ne efficiaris ei similis. responde stulto iuxta
stultitiam suam, ne sibi sapiens esse uideatur. Et post X
uersus: Sicut canis, qui reuertitur ad uomitum suum, sic
inprudens, qui iterat stultitiam suam. uidisti hominem sapientem
sibi uideri? magis illo spem habebit stultus. dicit
piger: leaena in uia, leo in itineribus. sicut ostium uertitur
in cardine suo, ita piger in lecto suo. abscondit piger manus
sub ascella sua et laborat, si ad os suum eas conuerterit.
sapientior sibi piger uidetur septem uiris loquentibus sententias.
sicut qui adprehendit auribus canem, sic qui transit et inpatiens
commiscetur rixae alterius. sicut noxius est qui mittit
lanceas et sagittas et mortem, sic uir, qui fraudulenter nocet
amico suo et, cum fuerit deprehensus, dicit: ludens feci. cum
defecerint ligna, extinguetur ignis: et susurrone detracto
iurgia conquiescunt. sicut carbones ad prunas et ligna ad
ignem, sic homo iracundus suscitat rixas. uerba susurratoris
quasi simplicia et ipsa perueniunt ad intima uentris. Et
post III uersus: Labiis suis intellegitur inimicus, cum in
corde tractauerit dolos. quando submiserit uocem suam, ne
credideris ei: quoniam septem nequitiae sunt in corde illius.
qui operit odium fraudulenter, reuelabitur malitia eius in concilio.
qui fodit foueam, incidet in eam: et qui uoluit lapidem,
reuertitur ad eum. lingua fallax non amat ueritatem: et os [*] [*]
lubricum operatur ruinas. Ne glorieris in crastinum ignorans,
quid superuentura pariat dies. laudet te alienus et non os
tuum, extraneus et non labia tua. Et post IIII uersus:
Melior est manifesta correptio quam amor absconditus. meliora
sunt uulnera diligentis quam fraudulenta odientis oscula.
Et post VI uersus: Amicum tuum et amicum patris tui
ne dimiseris. Et post XVIII uersus: Infernus et perditio
non replentur: similiter et oculi hominum insatiabiles. quomodo
probatur in conflatorio argentum et in fornace aurum,
sic probatur homo in ore laudantis. si contuderis stultum in
pila quasi ptisanas feriente desuper pilo, non auferetur ab eo
stultitia eius. Et post XX uersus: Vir pauper calumnians
pauperes similis est imbri uehementi, in quo paratur fames,
qui derelinquunt legem, laudant impium: qui custodiunt,
succenduntur contra eum. uiri mali non cogitant iudicium:
qui autem requirunt dominum, animaduertent omnia. melior
est pauper ambulans in simplicitate sua quam diues prauis
itineribus. Et post II uersus: Qui coaceruat diuitias usuris
et faenore, liberali in pauperes congregat eas. qui declinat
aurem suam, ne audiat legem, oratio eius erit execrabilis.
qui decipit iustos in uia mala, in interitu suo corruet, et
simplices possidebunt bona eius. Et post IIII uersus: [*] [*]
Qui abscondit scelera sua, non dirigetur: qui autem confessus
fuerit et reliquerit ea, misericordiam consequetur. beatus
homo, qui semper est pauidus: qui uero mentis est durae,
corruet in malum. Item post uersus XII: Vir fidelis
multum laudabitur: qui autem festinat ditari, non erit innocens.
qui cognoscit in iudicio faciem, non facit bene: iste et pro
bucella panis deserit ueritatem. uir, qui festinat ditari et aliis
. inuidet, ignorat quod egestas superueniet ei. qui corripit
hominem, gratiam ipostea inueniet apud eum magis quam
ille qui per linguae blandimenta decipit. qui subtrahit aliquid
a patre suo et matre et dicit: hoc non est peccatum, particeps
homicidae est. qui se iactat et dilatat, iurgia concitat:
qui sperat in domino, sanabitur. qui confidit in corde suo,
stultus est: qui autem graditur sapienter, ipse saluabitur.
qui dat pauperi, non indigebit: qui despicit deprecantem
sustinebit penuriam. Et post X uersus: Homo, qui blandis
fictisque sermonibus loquitur amico suo, rete expandit gressibus
eius. Et post XXV uersus: Seruus uerbis non potest
erudiri: quia quod dicis intellegit et respondere contemnit.
uidisti hominem uelocem ad loquendum? stultitia magis speranda
est quam illius correptio. Et post IIII uersus:
Superbum sequitur humilitas, et humilem spiritu suscipiet
gloria. qui cum fure partitur, odit animam suam: adiurantem
audit et non indicat qui timet hominem, cito corruet: qui [*] [*]
sperat in domino, subleuabitur. multi requirunt faciem principis,
et a domino iudicium egreditur singulorum. abominantur
iusti uirum impium, et abeminantur impii eos qui in recta
sunt uia. Et post XIIII uersus: Duo rogaui, ne deneges
mihi antequam moriar: uanitatem et uerba mendacia longe
fac a me. mendicitatem et diuitias ne dederis mihi: tribue
tantum uictui meo necessaria, ne forte saturatus inliciar ad
negandum et dicam: quis est dominus ? et egestate copulaus
furer et periurem nomen dei mei. ne accuses seruum ad
dominum suum, ne forte maledicat tibi et corruas. Et post
paululum: Aperi os tuum, discerne quod iustum est et iudica
inopem et pauperem.

Satis sint ista de Parabolis. deinde librum
alium Salomonis, qui uocatur Ecclesiastes, intuentes
similiter ea quae in illo inuenerimus huic
operi apta monstrabimus 8.