Libellus Adversus Fulgentium Donatistam (1-5)

Libellum, quem mihi religio tua, frater Fulgenti, direxit, non
aspernatus accepi; quem utrum ipse dictaueris an aliunde quaesieris,
non satis iam moror. est enim et hoc nostrae religionis
officium, non personas intendere, sed ueritatem in omnibus quaerere,
inuentam cognoscere et agnitam custodire. sic enim Paulus
apostolus dicit: omnia probate, quod bonum est tenete;
ab omni specie mala abstinete uos. breuiter igitur dicam
quod ingeniosius litteris dilatasti. dixisti unum esse baptisma,
quod Samaritanus, id est haereticus, habere non meruit; unum
hortum conclusum, quod est ecclesia, fontem habere signatum, de
quo nullus alienus attingit; unum oleum, quod est chrisma sanctissimum,
quod moriturae muscae corrumpunt et peccatores omnino
non dabunt. contra haec mihi in adiutorio domini paranda
responsio est nec aliunde sumenda nisi ex lectione diuina. uerbi
ergo principium iam sumamus, immo ipsum uerbum principium
legum dominum ducem ac principem caelestis militiae teneamus,
bella geramus et eius manu sacrata tuba petamus muros ualidissimos
ciuitatis nefariae Hiericho, id est altitudinem mundanae
sapientiae testamentis dominicis circumdemus, ueritatis
et libertatis uocibus concrepemus, aduersarios in domo Raab, id
est ecclesiae, quae nuntios eius suscipit, propter mundi excidium
confugere conpellamus, pertinaces anathema condemnemus, ut
hactenus uictores esse possimus. haec ergo ex lege aduersus legem,
ex dei testamento aduersus dei testamentum, ex ueritatis fonte
aduersus ueritatis fontem tam obice forte prima fronte sumpsisti, [*] [*] [*] [*]

quasi possit ueritas a semet ipsa deuinci aut gloria luminis sua
luce fuscari.

Donatista dixit: Dominus et saluator noster Iesus Christus,
unici baptismi doctor et custos, ne sitientes animae per aridos lacus
mentis error adduceret, perennes haustus sibi esse proclamans
in euangelio suo ita testatus est, dicens: qui sitit ueniat
et bibat, qui credit in me, sicut Esaias dicit.

Catholicus respondit: Non habet: sicut dicit Esaias, sed:
sicut dicit scriptura. sed ista uelut impedimenta despiciam,
non longo sermone utilitatem legentis excludam.

Donatista dixit: Qui credit in me, sicut dixit Esaias,
flumina de uentre eius fluent aquae uiuae. et ne passim
et ubique bibi posse diceretur, merita aquarum ipse discreuit,
dum Samariae apostasiae originem in proprio fonte damnauit:
qui biberit, inquit, ex hac aqua sitiet iterum; qui biberit
ex aqua quam ego dedero, non sitiet in aeternum,
sed fiet in eo fons aquae salientis in uitam
aeternam.-.

Catholicus respondit: Haec utique ideo posuisti, ut nos catholicos
quasi Samaritanos et sine baptismo demonstrares. iam ergo
Donatistas in Samaritanos incipe speculari. Samaritanorum dogma
Regnorum libro docente tale fuit: deum timebant et simul figmenta
colebant; diuinam legem seruabant et patrum errores minime
deserebant; circumcisionis signum habebant et Israhelitarum collegium
non tenebant. hoc et uos facitis. deum metuitis et figmentum
luteum Donatum pariter colitis — et hic enim ex terra figuratus
est —; diuinam legem seruatis et parentum errorem non
relinquitis; baptismi habetis sacramentum et catholicorum non
uultis habere consortium. ecce uos eis per omnia similatis. sicut
ergo tunc Samaritanorum circumcisio secundo dari non poterat,
ita nunc Donatistarum baptisma iterari non debet, domino Christo [*] [*]

docente: qui semel lotus est non habet necessitatem
iterum lauandi. circumcisio enim Samaritanorum baptisma
significat Donatistarum, dicente apostolo: circumcisi estis
circumcisione non manu facta in expoliatione corporis
carnis, sed in circumcisione Christi, consepulti
ei in baptismo. quod autem ait dominus: qui biberit ex
hac aqua sitiet iterum, non de baptismate, sed de terreno
locutus est elemento. nam si baptisma hic uellet ostendere, nullo
modo a Samaritana muliere posceret bibere. denique puteus ille
non Samariae dictus est, sed Iacob, et utique Iacob non fuit haereticus,
sed deo dilectus, semper carus, et ipse ex eo bibit et
filii eius et pecora eius.

Donatista dixit: Numquam ergo ecclesiae spiritus patitur
iungi quod ore diuino meruit diffamari, legis praeconio praemonente:
duo duo, unum contra unum, et dominus in euangelio:
tunc, inquit, duo erunt in agro; unus assumetur,
et unus relinquetur. duo molentes in molendino;
una assumetur, et una relinquetur. uides ergo duo esse
genera baptismatum et duo praemia meritorum, dum unum letalis
ingenii ardor exurit et bibula sitis perennes haustus excoquit,
alterum, quod semel potandorum meatibus sitim uitae perennitate
satiat. utique in effossis gurgitibus perpetuas ariditates ostendit,
et cum eis uitae meritum clausit, mortis aditum patefecit, dicente [*] [*] [*]

Hieremia: duo mala faciunt populus iste. me dereliquerunt
fontem aquae uiuae et effoderunt sibi lacus
detritos qui aquam non possunt portare, et iterum:
omnes qui derelinquunt te confundantur, recedentes
a te scribantur in libro mortis; quoniam dereliquerunt
te, confundantur recedentes a te fonte uitae.

Catholicus respondit: Tu unum contra unum, ego multa baptisma
assero contra unum. etenim paganus baptizat et Iudaeus baptizat
et Sadducaeus baptizat et multi extra regulam datae legis baptizare
non cessant. sed illud est unum quod uerum, illud uerum
quod Christi, illud Christi quod patris et filii et spiritus sancti.
hoc est uerum, hoc salubre; huic nullum est comparandum. hoc
qui non accipit, ipse sibi et uitae meritum clausit et mortis aditum
patefecit.

Donatista dixit: Quodsi, ut asseris, una fides in utroque
consistit, cur inter fidelem aquam et perfidam iusta separatione
discreuit, testante domino per Esaiam: quis nuntiauit uobis
quia ignis ardet? quis nuntiauit uobis locum illum
aeternum? ambulans in iustitia, praedicans uiam
rectam, odio habens facinus et iniustitiam et manus
abstinens a muneribus et grauans aurem ut non audiat
iudicium sanguinis et comprimens oculos suos
ne uideant iniquitatem, hic inhabitabit in alta spe;
fortis panis illi dabitur et aqua eius fidelis. a cuius
fide perfidam separans Hieremia testante sic posuit: ut quid
iniuriantes me praeualent? plaga mea solida facta
est: unde sanabo? facta est mihi sicut aqua mendax
non habens fidem. [*] [*]

Catholicus respondit: Haeretici omnes licet in sua sibi disputatione
discordent, in baptismi tamen traditione sollemni uerbo
concordant, sicut circumcisio una, sed fide uaria, in Iudaeis et
Samaritanis ueteribus consistebat. necesse est ergo, sicut tunc, ita
et nunc fieri oportere conuersis, ut quod disputatione sola plectatur
sola iterum disputatione soluatur, ut audire de domino possint:
iam mundi estis propter sermonem quod locutus sum
uobis; manete in me, et ego in nobis. omnia enim in
figura contingebant illis, scripta sunt autem ad correptionem
nostram, in quos fines saeculorum deuenerunt.

Donatista dixit: Ezechiel quoque sic dicit: et uidebant
quia plures sunt qui auerterunt aquam antiquae
piscinae, et non aspexerunt ad eum qui fecit eam ab
initio, et eum qui illam condidit non uiderunt. inaudita
dementia perfidorum, nec diuinis uelle uocibus credere nec
apostoli simplicem doctrinam erroris sui faucibus uelle seruare!

Catholicus respondit: Absit, absit ut aquam antiquae piscinae,
sicut uos, in partem ducamus aut diuinis eloquiis non credamus.
quod legimus credimus et quod credimus praedicamus. audi
quae sit origo nostra et ubi eius aqua diffusa. in Zacharia sic
habes: exibunt aquae uiuae de Hierusalem; medium
earum ad mare (orientale et medium earum ad
mare) nouissimum — hoc est ab Hierusalem usque ad fines
terrae —; aestate et hieme erunt — id est omni tempore
erunt - ; et erit dominus rex super omnem terram,
hoc est omni terrae Christus dominabitur, non Donatus. haec est
possessio, haec hereditas Christi quae a sanctis colitur et perenni
fonte rigatur, de qua ei dictum est: dabo tibi gentes hereditatem
tuam et possessionem tuam terminos terrae. [*] [*]

qui in ipsa est, heres ascriptus est, qui in ipsa non est, iam damnatus
est et morti destinatus est, scriptura dicente: qui egressus
fuerit domus tuae fores, ipse sibi reus erit.