Gesta cum Emerito Donatistarum Episcopum (5-7)

Alypius episcopus ecclesiae catholicae epistulam recitauit:
Honorabili ac dilectissimo filio, uiro clarissimo
et spectabili, tribuno et notario Marcellino Aurelius,
Siluanus et uniuersi episcopi catholici. Edicto
spectabilitatis tuae, quo nostrae collationis tranquillitati
quietique seruandae et ueritati manifestandae
ac muniendae consultum est, in omnibus
nos consentire, sicut admonere dignatus es, per
has litteras intimamus. illo etiam ueritate confisi
nos uinculo condicionis obstringimus, ut, si nobis
hi cum quibus agimus demonstrare potuerint, cum
secundum dei promissa populi christiani usque
quaque crescendo iam magnam partem orbis implessent
et in ceteram dilatarentur implendam,
subito ecclesiam Christi nescio quorum quos isti
accusant peccatorum perisse contagione et in sola
parte Donati remansisse, si hoc, ut dictum est,
demonstrare potuerint, nullos apud eos honores
episcopatus requiremus, sed eorum sequemur pro
sola salute consilium, quibus tanti gratiam beneficii
pro cognita ueritate debebimus. si autem [*] [*]

nos potius ualuerimus ostendere ecclesiam Christi
omnium non solum Africanarum, sed etiam transmarinarum
prouinciarum, multarum gentium spatia
feracissima populorum copia iam tenentem et sicut
scriptum est toto mundo fructificantem atque
crescentem, nullorum hominum sibi commixtorum
peccatis perire potuisse, si denique ipsorum, quos
tunc accusare uoluerunt potius quam conuincere
ualuerunt, quaestionem definitam, quamuis non
in eis ecclesia consistat, et Caecilianum innocentem,
illos autem uiolentos et calumniosos esse
iudicatos ab eo imperatore, ad cuius examen cuius examen crirainationes suas ultro accusando miserunt,
postremo
si, quidquid de peccatis quorumlibet hominum
dixerint, uel humanis documentis uel diuinis probauerimus
aut eorum innocentiam falsis criminibus
appetitam aut Christi ecclesiam, cuius communioni
cohaeremus, nullis eorum delictis esse
destructam, sic eius nobiscum teneant unitatem,
ut non solum uiam salutis inueniant, sed nec honorem
episcopatus amittant. neque enim in eis
diuinae sacramenta ueritatis, sed commenta humani
detestamur erroris, quibus sublatis fraternum
pectus complectemur christiana nobis caritate
coniunctum, quod nunc dolemus dissensione
diabolica separatum. poterit quippe unusquisque
nostrum honoris sibi socio copulato uicissim sedere
eminentius, sicut peregrino episcopo iuxta
considente collega. hoc cum alternis basilicis [*] [*]
utrimque conceditur utroque alterum cum honore
mutuo praeueniente, quia, ubi praeceptio caritatis
dilatauerit corda, possessio pacis non fit angusta,
ut uno eorum defuncto deinceps iam singulis
singuli pristino more succedant. nec nouum aliquid
fiet; nam hoc ex ipsius separationis exordio
in eis, qui damnato nefariae dissensionis errore
unitatis dulcedinem uel sero sapuerunt, catholica
dilectio custodiuit. aut si forte populi christiani
singulis delectantur episcopis et duorum consortium
inusitata rerum facie tolerare non possunt,
utrique de medio discedamus et ecclesiis singulis
damnata schismatis causa in unitate pacifica constitutis
ab episcopis singulis in ecclesiis singulis
annuentibus unitati factae per loca necessaria
singuli constituantur episcopi.

Et cum legeret, Augustinus episcopus dixit: Dicam caritati
uestrae et commemorem rem dulcissimam et suauissimam,
quam domino adiuuante sumus experti. cum ante ipsam collationem
inter nos aliqui fratres de hac re colloqueremur, quia
pro pace Christi episcopi debent esse aut debent non esse,
quod nobis fatendum est, circumspicientes omnes fratres et
coepiscopos nostros, non facile nobis occurrebant, qui hoc
uellent suscipere et de hac humilitate domino sacrificare.
dicebamus, ut fieri solet, \'ille potest, ille non potest, ille
consentit hoc, ille non tolerat\', loquentes pro suspicionibus
nostris magis, qui corda illorum uidere minime poteramus.
quando autem uentum est ut hoc palam fieret, in concilio [*]

uniuersorum tam frequenti paene trecentorum episcoporum
sic placuit omnibus, sic exarserunt omnes, ut parati essent
episcopatum pro Christi unitate deponere et non perdere, sed
deo tutius commendare. duo ibi uix inuenti sunt quibus displiceret,
unus annosus senex, qui hoc etiam dicere liberius
ausus est; alter uoluntatem suam tacito uultu significauit.
sed posteaquam illum senem liberius hoc dicentem obruit
omnium fraterna correptio, illo mutante sententiam uultum
etiam ille mutauit. audite ergo, quibus modis etiam ipsa exhortatio
facta est propter illum qui ait: qui se humiliat
exaltabitur.

Item legit: Quid enim dubitemus redemptori
nostro sacrificium istius humilitatis offerre? an
uero ille de caelis in membra descendit humana,
ut membra eius essemus, et nos, ne ipsa eius membra
crudeli diuisione lanientur, de cathedris descendere
formidamus? propter nos nihil sufficientius
quam christiani fideles et oboedientes sumus;
hoc ergo semper simus. episcopi autem propter
christianos populos ordinamur; quod ergo christianis
populis ad christianam pacem prodest, hoc
de nostro episcopatu faciamus. Augustinus episcopus
dixit: Propter nos hoc debemus esse quod uos. quid debes
esse tu cuicumque loquor uestrum? christianus fidelis oboediens.
hoc tu propter te, hoc et ego propter me. ergo, quod tu
propter te et ego propter me, semper esse debemus, quod
autem sum propter te, sim si tibi prodest, non sim si tibi
obest. ecce quod dictum est attendite. item legit: Si serui
utiles sumus, cur domini aeternis lucris pro nostris
temporalibus sublimitatibus inuidemus? episcopalis
dignitas fructuosior nobis erit, si gregem [*] [*]

Christi deposita magis collegerit quam retenta
disperserit. cumque recitaret, Augustinus episcopus dixit:
Fratres mei, si dominum cogitamus, locus iste altior specula
uinitoris est, non fastigium superbientis. si, cum uolo retinere
episcopatum meum, dispergo gregem Christi, quomodo est
damnum gregis honor pastoris? item legit: Nam qua fronte
in futuro saeculo promissum a Christo sperabimus
honorem, si christianam in hoc saeculo noster
honor impedit unitatem? haec propterea praelostantiae
tuae scribenda curauimus et ut per
innotescant omnibus postulamus, ut in adiutorio
domini dei nostri, quo admonente ista promittimus
et quo adiuuante nos implere posse confidimus,
etiam ante collationem, si fieri potest, corda
hominum uel infirma uel dura pia caritas aut sanet
aut edomet ac sic iam pacificis mentibus non
resistamus manifestissimae ueritati et disputationem
uel praecedamus concordia uel sequamur.
neque enim desperare debemus, si recolunt esse
pacificos beatos, quoniam ipsi filii dei uocabun-
. tur, multo dignius et facilius eos uelle, ut pars
Donati uniuerso orbi christiano reconcilietur quam
uniuersus orbis christianus a parte Donati rebaptizetur,
cum praesertim de Maximiani sacrilego
e t damnato schismate uenientes, quos etiam terrenarum
potestatum iussionibus insectando emendare
curarunt, tanta diligentia quaesierunt, ut
nec baptismum ab eis datum rescindere auderent
et quosdam eorum damnatos sine ulla honoris
diminutione susciperent, quosdam uero in illius [*] [*]
discissionis societate impollutos esse censerent.
quorum inter se concordiae non inuidemus, sed
eos oportet aduertere, quam pie ramum a se fractum
tanto studio radix catholica inquirit, si ramus
ipse similiter a se paruum fragmen incisum sic
colligere laborauit. et alia manu: optamus te, fili,
in domino bene ualere.