Gesta cum Emerito Donatistarum Episcopum (2-4)

Sed ad hunc articulum causa perducta est, ut, quoniam
uenit et quantum cognouimus sponte uenit, non sit huic ecclesiae
infructuosus eius aduentus. aut enim, quod magis
optamus et cupimus, etiam de illius salute uobiscum in catholica
pace gaudebimus, aut si, quod abominamur et detestamur,
ipse in illa pertinacia perdurauerit, debetis uos eius
praesentia melius nosse, quid intersit inter catholicam pacem
et haereticam dissensionem. partis enim Donati episcopus est,
sed Donatistis huius ciuitatis ordinatus; quos Donatistas in
nomine Christi in gremium catholicum iam magna ex parte
suscepimus, ita ut paene omnes communioni catholicae sociatos
esse gaudeamus. sed quoniam et qui iam communicarunt
non quidem uniuersi, sed quidam uidentur de ipsa, ut paulo
ante dixi, catholica ueritate dubitare, quidam uero non saltem
dubitant, sed adhuc corde positi in parte Donati praesentiam
nobis exhibent corporalem, siue uiri siue feminae carne intus,
spiritu foris, bonum esse aestimamus episcopum ipsorum interrogare,
ut, si habet aliquid quod pro ipsa parte adhuc [*]

dicat, post factam apud Carthaginem omnibus notam collationem
si habet aliquid quod adhuc dicat, dicat sine praeiudicio
partis Donati, quod tamen prodesse existimet nobis, in quorum
ciuitate pro uestra in Christo salute se existimat ordinatum,
et nos respondebimus sine praeiudicio catholicae, quoniam
modo nullas partes defensionis imposuit, quod tamen, sicut
existimamus et uolumus, prodesse uobis possit praesentibus
contra praesentem, ut, si seductus est, non seducat, si autem
nos seducebamus, ipso praesente, qui foris fortasse multa
iactitat, arguamur refellamur conuincamur doceamur. hoc
propterea dixi, ne ideo loqui nolit, quia potest dicere: nullas
mihi modo pars mea partes defensionis imposuit.\' non enim
post ipsam collationem non loquebatur aut post illam collationem
non ad istam ciuitatem uenit aut de ista prouincia
aliquando discessit aut credimus eum omnino post illam collationem
nulli homini uerbum pro parte Donati fecisse. noui
quae nobis dicebantur — uos alloquor qui ex ipsa uenistis —, noui
quid dicebatur uobis, nos cognitoris emisse sententiam. noui
dictum esse uobis, quod ille fuerit communionis nostrae et
propterea istos loqui omnia quae uellent minime permisit et
eos potestate potius oppressit quam probitate quod loquebantur
non accepit. ista omnia iactata sunt post collationem
siue ab ipso siue ab hominibus communionis illius. quid interest
a quo uos perturbemini, quos uolumus in catholica pace
esse tranquillos? si absens esset, dicerem de illo uobis: qui
autem conturbat uos, portabit iudicium, quicumque
est ille. haec enim quae dixi beati Pauli uerba sunt aduersus
absentes, a quibus simplices turbabantur. nunc autem
praesens est: modo nobis dignetur dicere quare uenerit.

Frater Emerite, praesens es. collationi (no)biscum [*] [*]

interfuisti. si uictus es, quare uenisti? si autem te uictum esse
non putas, loquere unde tibi uictor esse uidearis. tunc enim
uictus es, si ueritate uictus es. si autem uideris uictus potestate
et uicisti ueritate, non est hic potestas qua uictus uideris;
audiant ciues tui unde te uictorem praesumis esse. at si
nosti aduersus te uictricem fuisse ueritatem, quid adhuc respuis
unitatem? Emeritus episcopus partis Donati dixit: Gesta
indicant si uictus sum aut uici, si ueritate uictus sum aut
potestate oppressus sum. Augustinus episcopus ecclesiae catholicae
dixit: Quare ergo uenisti? Emeritus episcopus partis
Donati dixit: Ut hoc dicerem quod requiris. Augustinus episcopus
ecclesiae catholicae dixit: Requiro quare ueneris. hoc
non quaererem, si non uenisses. Emeritus episcopus partis Donati
dixit notario qui excipiebat: Fac.

Cumque reticeret, Augustinus episcopus ecclesiae catholicae
dixit: Si ergo sub ueritate tacuisti, non sine causa uenisti,
nisi quia istos decipere uoluisti. cumque diu reticeret,
Augustinus episcopus ecclesiae catholicae dixit: Uidetis, fratres,
diu tacentem; moneo ut optetis resipiscentem, obsecro ne
sequamini pereuntem. uerumtamen quoniam gesta collationis
nostrae commemorauit, ubi apparere posse dixit, utrum ueritate
sit uictus an potestate oppressus, multa sunt quidem
ubi superfluis et moratoriis proseeutionibus gesta cumularunt,
nihil aliud magnis uiribus agentes, nisi ut nihil ageretur; sed
domino praesidente et causam suam agente uentum est quo
noluerunt. dicta causa atque definita est. sed si omnia gesta
uobis legere uelimus, quamquam praesentibus uobis fratrem
et coepiscopum meum Deuterium obstringo, ut, quemadmodum
fit apud Carthaginem, apud Tagastem, apud Constantinam,
apud Hipponem, apud omnes diligentes ecclesias, sic etiam
deinceps facere non pigrescat, ut annis omnibus per ieiuniorum
dies, id est quadragesima ante pascha, quando uobis maxime
ieiunantibus plus uacat audire, eadem gesta collationis per [*]

annos singulos uniuersa a capite in finem recitentur ex ordine,
tamen, ut dicere coeperam, quia non omnia uobis modo legere
possumus, dignamini prius audire ante collationem quas litteras
dederimus ad cognitorem, ubi promisimus uel quemadmodum
suscipi uellemus si uicti fuissemus, uel quemadmodum
eos susciperemus si uinceremus, ut uideretur non in contentione,
sed in humilitate esse uictoria.