De Patientia (1-5)

Virtus animi, quae patientia dicitur, tam magnum
dei donum est, ut etiam ipsius, qui nobis eam largitur, qua
malos ut corrigantur expectat, patientia praedicetur. ita quamuis
deus nihil pati possit, patientia uero a patiendo nomen
acceperit, patientem tamen deum non modo fideliter credimus,
uerum etiam salubriter confitemur. sed dei patientia qualis
et quanta sit, quem nihil patientem nec tamen inpatientem,
immo etiam patientissimum dicimus, uerbis explicare quis
possit? ineffabilis est ergo illa patientia, non tamen nulla,
sicut zelus eius, sicut ira eius et si quid huius modi est.
nam si tamquam nostra ista cogitemus, in illo nulla sunt.
nihil enim horum nos sine molestia sentimus; absit autem
ut inpassibilem dei naturam perpeti ullam molestiam suspicemur.
sicut autem zelat sine aliquo liuore, irascitur sine [*]
aliqua perturbatione, miseretur sine aliquo dolore, paenitet
eum sine alicuius suae prauitatis correctione: ita est patiens
sine ulla passione. nunc itaque humana patientia, quam capere
possumus et habere debemus, cuius modi sit, quantum dominus
tribuit et quantum patitur breuitas praesentis sermonis,
expediam.

Patientia hominis, quae recta est atque laudabilis et
uocabulo digna uirtutis, ea perhibetur, qua aequo animo mala
toleramus, ne animo iniquo bona deseramus, per quae ad
meliora perueniamus. quapropter inpatientes, dum mala pati
nolunt, non efficiunt, ut a malis eruantur, sed ut mala grauiora
patiantur. patientes autem, qui mala malunt non committendo
ferre quam non ferendo committere, et leuiora faciunt,
quae per patientiam patiuntur, et peiora euadunt, quibus
per inpatientiam mergerentur. bona uero aeterna et
magna non perdunt, dum malis temporalibus breuibusque non
cedunt, quoniam non sunt condignae passiones huius
temporis, sicut apostolus dicit, ad futuram gloriam,
quae reuelabitur in nobis, et iterum ait: quod est
temporale leue tribulationis nostrae, in incredibilem
modum aeternum gloriae pondus operatur
in nobis. [*] [*]

Intueamur itaque, carissimi, quanta in laboribus et
doloribus homines dura sustineant pro rebus, quas uitiose
diligunt et quanto ipsi his feliciores fieri putant, tanto infelicius
concupiscunt. quanta pro falsis diuitiis, quanta pro
uanis honoribus, quanta pro ludicris affectionibus periculosissima
et molestissima patientissime tolerantur! pecuniae,
gloriae, lasciuiae cupidos uidemus, ut ad desiderata perueniant
adeptisque non careant, soles, imbres, glacies, fluctus
et procellosissimas tempestates, aspera et incerta bellorum,
inmanium plagarum ictus et uulnera horrenda non ineuitabili
necessitate, sed culpabili uoluntate perferre. uerum haec quodam
modo licitae uidentur insaniae.

Namque auaritia, ambitio, luxuria et uariorum oblectamenta
ludorum, nisi propter illa facinus aliquod admittatur
siue flagitium, quod legibus prohibetur humanis, putantur ad
innocentiam pertinere: immo etiam qui sine fraude cuiusquam
aut pro habenda uel augenda pecunia aut pro adipiscendis
uel retinendis honoribus aut in agone certando seu uenando
seu theatricum aliquid plausibiliter exhibendo magnos labores
doloresque pertulerit. parum est quod populari uanitate nullis [*]
reprehensionibus cohibetur, sed insuper extollitur laudibus,
quoniam laudatur, sicut scriptum est, peccator in
desideriis animae suae. uis enim desideriorum facit tolerantiam
laborum et dolorum; et nemo nisi pro eo, quod delectat,
sponte suscipit ferre quod cruciat. sed istae, ut dixi,
cupiditates, propter quas explendas qui eis flagrant multa
dura et acerba patientissime sustinent, licitae existimantur
legibusque concessae.

Quid? quod etiam pro apertis sceleribus, non ut ea
puniant, sed ut perpetrent, multa homines grauissima perferunt?
nonne de quodam nobilissimo patriae parricida saecularium
litterarum loquuntur auctores, quod famem, sitim,
frigus ferre poterat eiusque erat corpus patiens inediae, algoris,
uigiliae supra quam cuiquam credibile est? quid de
latronibus dicam, quorum omnes cum insidiantur uiatoribus,
noctes perpetiuntur insomnes, atque ut transeuntes excipiant
innocentes, sub qualibet caeli asperitate nocentem animum
corpusque defigunt? quidam uero eorum inuicem torquere
perhibentur, ita ut exercitatio contra poenas nihil distet a
poenis. non enim tantum fortassis excruciantur a iudice, ut
a dolentibus ueritas inquiratur, quantum a suis sociis, ut a [*] [*]
patientibus non prodatur. et tamen in his omnibus miranda
est potius quam laudanda patientia, immo nec miranda nec
laudanda, quae nulla est, sed miranda duritia, neganda patientia;
nihil autem illic iure laudandum, nihil utiliter imitandum,
tantoque rectius maiore supplicio dignum iudicaueris animum,
quanto magis uitiis subdit instrumenta uirtutum. patientia
comes est sapientiae, non famula concupiscentiae; patientia
amica est bonae conscientiae, non inimica innocentiae.

Cum ergo quemquam uideris patienter aliquid pati,
noli continuo laudare patientiam, quam non ostendit nisi causa
patiendi. quando illa bona est, tunc ista uera est; quando
illa non polluitur cupiditate, tunc a falsitate ista distinguitur.
cum uero illa tenetur in crimine, tunc huius multum erratur
in nomine. non enim sicut omnes qui sciunt sunt participes
scientiae, ita omnes qui patiuntur sunt participes patientiae;
sed qui passione recte utuntur, hi patientiae ueritate laudantur,
hi patientiae munere coronantur.