De Gratia Christi (6-10)

Ecce est totum dogma Pelagii in libro eius tertio pro [*]
libero arbitrio his omnino uerbis diligenter expressum, quo
tria ista, unum quod est posse, alterum quod est uelle, tertium
quod est esse, id est possibilitatem, uoluntatem, actionem,
tanta curauit subtilitate distinguere, ut quandocumque legimus
uel audimus eum diuinae gratiae adiutorium confiteri, ut a malo
declinemus bonumque faciamus, siue in lege atque doctrina
siue ubilibet constituat, sciamus quid loquitur nec erremus
aliter eum intellegendo quam sentit. scire quippe debemus,
quod nec uoluntatem nostram nec actionem diuino adiuuari
credit auxilio, sed solam possibilitatem uoluntatis atque operis,
quam solam in his tribus nos habere affirmat ex deo, tamquam
hoc sit infirmum, quod deus ipse posuit in natura, cetera
uero duo, quae nostra esse uoluit, ita sint firma et fortia et
sibi sufficientia, ut nullo indigeant eius auxilio, et ideo non
adiuuet ut uelimus, non adiuuet ut agamus, sed tantummodo
adiuuet ut uelle et agere ualeamus. contra autem apostolus
cum timore, inquit, et tremore uestram ipsorum salutem
operamini. et ut scirent, quia non tantum in eo quod operari
possint — hoc etenim in natura et in doctrina iam
acceperant — sed etiam in eo quod operantur diuinitus adiuuantur,
non ait: deus est enim qui operatur in uobis posse,
tamquam ipsi iam et uelle et operari per se ipsos habeant
nec in his duobus adiutorio eius indigeant, sed ait: deus
est enim qui operatur in uobis et uelle et perficere,
uel, sicut in aliis et maxime graecis codicibus legitur, et
uelle et operari. uidete si non apostolus gratiae dei futuros
aduersarios sancto spiritu tanto ante praeuidit et haec duo,
id est et uelle et operari, quae iste ita nostra esse uoluit, [*] [*] [*] [*]
tamquam ipsa diuinae gratiae non adiuuentur auxilio, deum in
nobis dixit operari.

Neque hinc Pelagius incautos fallat et simplices uel
etiam se ipsum, quoniam cum dixisset: (ergo in uoluntate et
opere bono laus hominis est\', uelut correxit atque addidit:
\'immo et hominis et dei\'. non enim hoc propterea dixit, quia
secundum sanam doctrinam intellegi uoluit, quod et uelle et
operari deus operetur in nobis, sed cur hoc dixerit satis euidenter
ostendit continuo subiungendo: \'qui ipsius uoluntatis
et operis possibilitatem dedit\'. hanc autem possibilitatem in
natura eum ponere de uerbis eius superioribus clarum est.
sed ne nihil de gratia dixisse uideretur, adiunxit: \'quique ipsam
possibilitatem gratiae suae adiuuat semper auxilio\'; non ait:
ipsam uoluntatem uel ipsam operationem — quod si diceret,
non abhorrere a doctrina apostolica uideretur — sed ait:
\'ipsam possibilitatem\', illud uidelicet ex tribus, quod in natura
locauit, \'gratiae suae adiuuat semper auxilio\', ut scilicet in
uoluntate et actione non ideo laus sit et dei et hominis, quia
sic uult homo, ut tamen deus uoluntati eius ardorem dilectionis
inspiret, et sic operatur homo, ut tamen deus cooperetur
— sine cuius adiutorio quid est homo? — sed ideo ad
hanc laudem adiunxit et deum, quia nisi natura esset in qua
nos condidit, qua uelle et agere possemus, nec uellemus nec
ageremus.

Hanc autem naturalem possibilitatem quod adiuuari dei
gratia confitetur, non est hic apertum uel quam dicat gratiam
uel quatenus ea naturam sentiat adiuuari; sed sicut aliis locis,
in quibus euidentius loquitur, intellegi potest, non uult aliud
accipi quam legem atque doctrinam, qua naturalis possibilitas
adiuuetur.

Nam quodam loco ait: \'hic nos imperitissimi hominum [*]
putant iniuriam diuinae gratiae facere, quia dicimus eam sine
uoluntate nostra nequaquam in nobis perficere sanctitatem —
quasi deus gratiae suae aliquid imperauerit et non illis, quibus
imperauit, etiam gratiae suae auxilium subministret, ut quod
per liberum homines facere iubentur arbitrium, facilius possent
implere per gratiam\' — et tamquam explicaturus quam dicat
gratiam secutus adiunxit dicens: \'quam nos non, ut tu putas,
in lege tantummodo, sed et in dei esse adiutorio confitemur\'.
quis non hic desideret ut ostendat quam uelit intellegi gratiam?
propter hoc enim maxime de illo expectare debemus,
ut dicat hoc quod dicit non in lege tantummodo se gratiam
confiteri. sed nobis hac expectatione suspensis quid addiderit
intuemini. \'adiuuat enim nos deus\', inquit, per doctrinam et
reuelationem suam, dum cordis nostri oculos aperit; dum
nobis, ne praesentibus occupemur, futura demonstrat; dum
diaboli pandit insidias; dum nos multiformi et ineffabili dono
gratiae caelestis illuminat\'. deinde sententiam suam quadam
uelut absolutione concludens qui haec dicit\', inquit, \'gratiam
tibi uidetur negare an et liberum hominis arbitrium et dei
gratiam confitetur\'? in his omnibus non recessit a commendatione
legis atque doctrinae, hanc esse adiuuantem gratiam
diligenter inculcans et hoc exequens quod proposuerat, cum diceret:
sed in dei esse adiutorio confitemur\'. denique dei
adiutorium multipliciter insinuandum putauit commemorando
doctrinam et reuelationem et oculorum cordis adapertionem et
demonstrationem futurorum et apertionem diabolicarum imidiarum
et multiformi atque ineffabili dono gratiae caelestis
illuminationem, ad hoc utique, ut diuina praecepta et promissa [*] [*]
discamus. hoc est ergo gratiam dei ponere in lege atque
doctrina.

Hinc itaque apparet hanc eum gratiam confiteri,
qua demonstrat et reuelat deus quid agere debeamus, non
qua donat atque adiuuat, ut agamus, cum ad hoc potius
ualeat legis agnitio, si gratiae desit opitulatio, ut fiat mandati
praeuaricatio; ubi enim non est lex, ait apostolus, nec
praeuaricatio, et: concupiscentiam nesciebam, nisi
lex diceret: non concupisces. ac per hoc usque adeo
aliud est lex, aliud gratia, ut lex non solum nihil prosit,
uerum etiam plurimum obsit, nisi adiuuet gratia, et haec
ostendatur legis utilitas, quoniam quos facit praeuaricationis
reos, cogit confugere ad gratiam liberandos et ut concupiscentias
malas superent adiuuandos. iubet enim magis quam
iuuat, docet morbum esse, non sanat; immo ab ea potius
quod non sanatur augetur, ut attentius et sollicitius gratiae
medicina quaeratur, quia littera occidit, spiritus autem
uiuificat. si enim data esset lex, quae posset uiuificare,
omnino ex lege esset iustitia; in quantum tamen
etiam lex adiuuet, adiungit et dicit: sed conclusit scriptura
omnia sub peccato, ut promissio ex fide Iesu
Christi daretur credentibus. itaque lex, inquit, paedagogus
noster fuit in Christo Iesu. hoc ipsum ergo
superbis est utile sub peccato artius manifestiusque concludi,
ne ad faciendam iustitiam de liberi arbitrii quasi propriis
uiribus praesumatur, sed omne os obstruatur et reus fiat
omnis mundus deo, quia non iustificabitur ex lege
omnis caro coram illo; per legem enim cognitio [*] [*]
peccati. nunc autem sine lege iustitia dei manifestata est,
testificata per legem et prophetas. quomodo ergo sine
lege manifestata, si per legem testificata? non itaque sine
lege manifestata, sed sine lege iustitia, quia iustitia dei est,
id est quae nobis non ex lege sit, sed ex deo, non quae illo
imperante cognoscendo timeatur, sed quae illo donante diligendo
teneatur, ut et qui gloriatur in domino glorietur.

Quid ergo est, quod iste legem atque doctrinam
deputat gratiam, qua iuuamur ad operandam iustitiam, quae
ut multum adiuuet, ad hoc adiuuat ut gratia requiratur?
nemo enim legem potest implere per legem; plenitudo enim
legis caritas, caritas autem dei non per legem diffusa
est in cordibus nostris, sed per spiritum sanctum qui
datus est nobis. proinde per legem gratia demonstratur. ut
lex per gratiam compleatur. quid enim iuuat Pelagium, quia
diuersis uerbis eandem rem dicit, ut non intellegatur in lege
atque doctrina gratiam constituere, qua possibilitatem naturae
asserit adiuuari? quantum autem existimo, ideo ueretur intellegi,
quia damnauit eos, qui dicunt gratiam dei et adiutorium
non ad singulos actus dari, sed in libero arbitrio esse
uel in lege atque doctrina, et tamen latere se putat, cum
aliis atque aliis locutionibus uersat significationem legis atque
doctrinae.