De Gratia Christi (11-15)

Et alio quippe loco, cum diu asseruisset non adiutorio
dei, sed ex nobis ipsis in nobis effici uoluntatem bonam,
opposuit sibi ex apostoli epistola quaestionem atque ait: \'et
quomodo\', inquit, stabit illud apostoli: deus est enim qui
operatur in uobis et uelle et perficere\'? deinde ut hanc
oppositionem ueluti solueret, quam uidebat dogmati suo uehementer
esse contrariam, secutus adiunxit: \'operatur in nobis
uelle quod bonum est, uelle quod sanctum est, dum nos [*]
terrenis cupiditatibus deditos et mutorum more animalium
tantummodo praesentia diligentes futurae gloriae magnitudine
et praemiorum pollicitatione succendit; dum reuelatione sapientiae
in desiderium dei stupentem suscitat uoluntatem; dum
nobis' — quod tu alibi negare non metuis — \'suadet omne
quod bonum est\'. quid manifestius nihil aliud eum dicere
gratiam, qua deus in nobis operatur uelle quod bonum est,
quam legem atque doctrinam? in lege namque et doctrina
sanctarum scripturarum futurae gloriae atque praemiorum
promittitur magnitudo, ad doctrinam pertinet etiam quod
sapientia reuelatur, ad doctrinam pertinet cum suadetur omne
quod bonum est. et si inter docere et suadere uel potius
exhortari distare aliquid uidetur, etiam hoc tamen doctrinae
generalitate concluditur, quae quibusque sermonibus uel
litteris continetur; nam et sanctae scripturae et docent et
exhortantur et potest esse in docendo et exhortando etiam
hominis operatio. sed nos eam gratiam uolumus isti aliquando
fateantur, qua futurae gloriae magnitudo non solum promittitur,
uerum etiam creditur et speratur, nec solum reuelatur sapientia,
uerum et amatur nec solum suadetur omne quod
bonum est, uerum et persuadetur. non enim omnium est
fides, qui audiunt per scripturas regnum caelorum dominum
pollicentem, aut omnibus persuadetur quibuscumque suadetur,
ut ueniant ad eum qui dicit: uenite ad me omnes qui
laboratis; quorum autem sit fides et quibus persuadetur, ut
ad eum ueniant, satis ipse demonstrauit, ubi ait: nemo uenit
ad me, nisi pater qui misit me traxerit eum, et paulo
post, cum de non credentibus loqueretur, dixi, inquit, uobis, [*] [*]
quia nemo potest uenire ad me, nisi fuerit ei datum
a patre meo. hanc debet Pelagius gratiam confiteri, si uult
non solum uocari, uerum etiam esse christianus.

Quid autem dicam de reuelatione sapientiae?
neque enim facile quisquam sperauerit in hac uita posse peruenire
ad magnitudinem reuelationum apostoli Pauli et utique
in eis quid aliud credendum est ei reuelari solere, nisi quod
ad sapientiam pertineret? et tamen dicit: in magnitudine
reuelationum mearum ne extollar, datus est mihi stimulus
carnis meae, angelus satanae, qui me colaphizet.
propter quod ter dominum rogaui. ut auferret eum a
me, et dixit mihi: sufficit tibi gratia mea; nam uirtus
in infirmitate perficitur. procul dubio si iam summa et
cui nihil esset addendum caritas in apostolo tunc fuisset,
quae omnino non posset inflari, numquid necessarius esset
angelus satanae, quo colaphizante reprimeretur elatio, quae in
magnitudine reuelationum posset existere? quid est autem
aliud elatio quam inflatio? et utique de caritate uerissime
dictum est: caritas non aemulatur, non inflatur. haec
itaque caritas adhuc etiam in tanto apostolo de die in. diem
profecto augebatur, quamdiu homo eius interior de die in
diem renouabatur, perficienda sine dubio ubi iam non posset
inflari. tunc autem mens eius adhuc erat, ubi inflaretur
magnitudine reuelationis, donec impleretur solido aedificio
caritatis; nondum enim perueniendo apprehenderat, quo proficiendo
currebat.

Ideoque nolenti perpeti molestiam, qua eius cohiberetur
elatio, antequam esset in eo caritatis ultima et summa
perfectio, rectissime dicitur: sufficit tibi gratia mea; nam [*] [*]
uirtus in infirmitate perficitur.; in infirmitate scilicet
non, ut ille putat, carnis tantum, sed et carnis et animi,
quia et animus erat in comparatione summae illius perfectionis
infirmus, quando extolleretur. proinde stimulus carnis angelus
satanae intellegebatur datus, quamuis esset in carnalium uel
animalium nondum percipientium quae sunt spiritus dei
comparatione firmissimus. quocirca si uirtus in infirmitate
perficitur, quisquis se non fatetur infirmum, non perficitur.
haec autem gratia, qua uirtus in infirmitate perficitur.
praedestinatos et secundum propositum uocatos ad summam
perfectionem glorificationemque perducit. qua gratia agitur
non solum ut facienda nouerimus, uerum etiam ut cognita
faciamus nec solum ut diligenda credamus, uerum etiam
ut credita diligamus.

Haec gratia si doctrina dicenda est, certe sic
dicatur, ut altius et interius eam deus cum ineffabili suauitate
credatur infundere non solum per eos, qui plantant et rigant
extrinsecus, sed etiam per se ipsum, qui incrementum
suum ministrat occultus, ita ut non ostendat tantummodo
ueritatem, uerum.etiam inpertiat caritatem. sic enim docet
deus eos, qui secundum propositum uocati sunt, simul donans
et quid agant scire et quod sciunt agere. unde ad Thessalonicenses
sic apostolus loquitur: de caritate autem fraternitatis
non opus habetis uobis scribi; nam ipsi uos a
deo didicistis, ut diligatis inuicem. atque ut probaret
eos a deo didicisse, subiunxit: etenim facitis illud in
omnes fratres in uniuersa Macedonia, tamquam hoc sit
certissimum indicium, quod a deo didiceris, si id quod didiceris
feceris. isto modo sunt omnes secundum propositum [*] [*]
uocati, sicut scriptum est in Prophetis, docibiles dei. qui
autem nouit quidem quid fieri debeat et non facit, nondum a
deo didicit secundum gratiam, sed secundum legem, non
secundum spiritum, sed secundum litteram, quamuis multi
quod imperat lex facere uideantur timore poenae, non amore
iustitiae, quam dicit apostolus iustitiam suam, quae ex lege
est, tamquam sit imperata, non data; si autem data est, non
dicitur iustitia nostra, sed dei, quia sic fit nostra, ut sit nobis
ex deo. dicit enim: ut inueniar in illo non habens meam
iustitiam quae ex lege est, sed eam quae ex fide est
Iesu, iustitiam ex deo. tantum igitur inter legem distat et
gratiam, ut, cum lex esse non dubitetur ex deo, iustitia tamen,
quae ex lege est, non sit ex deo, sed iustitia, quae per gratiam
consummatur, ex deo. quia ex lege iustitia dicitur, quae
fit propter legis maledictum, iustitia ex deo dicitur, quae
datur per gratiae beneficium, ut non sit terribile, sed suaue
mandatum, sicut oratur in psalmo: suauis es, domine, et
in tua suauitate doce me iustitiam tuam, id est, ut
non formidine poenae seruiliter cogar esse sub lege, sed
libera caritate delecter esse cum lege. praeceptum quippe
liber facit, qui libens facit. et hoc modo quisquis discit, agit
omnino quicquid agendum didicerit.

De isto docendi modo etiam dominus ait:
omnis, qui audiuit a patre meo et didicit, uenit ad me.
qui ergo non uenerit, non de illo recte dicitur \'audiuit quidem
et didicit sibi esse ueniendum\', sed facere non uult quod
didicit, prorsus non recte dicitur de isto docendi modo, quo
per gratiam docet deus. si enim, sicut ueritas loquitur,
omnis, qui didicit, uenit, quisquis non uenit, profecto nec [*] [*]
didicit. quis autem non uideat et uenire quemquam et non
uenire arbitrio uoluntatis? sed hoc arbitrium potest esse solum,
si non uenit; non autem potest nisi adiutum esse, si uenit,
et sic adiutum, ut non solum quid faciendum sit sciat, sed
quod scierit etiam faciat. ac per hoc, quando deus docet non
per legis litteram, sed per spiritus gratiam, ita docet, ut
quod quisque didicerit non tantum cognoscendo uideat, sed
etiam uolendo appetat agendoque perficiat. et isto diuino
docendi modo etiam ipsa uoluntas et ipsa operatio, non sola
uolendi et operandi naturalis possibilitas adiuuatur. si enim
solum posse nostrum hac gratia iuuaretur, ita diceret dominus:
omnis, qui audiuit a patre et didicit, potest uenire ad me;
non autem ita dixit, sed omnis, qui audiuit, inquit, a
patre et didicit, uenit ad me. uenire posse in natura
ponit Pelagius uel etiam, ut modo dicere coepit, in gratia,
qualemlibet eam sentiat, qua ipsa\', ut dicit, \'possibilitas adiuuatur\';
uenire autem iam in uoluntate et opere est. non est
autem consequens, ut qui potest uenire, etiam ueniat, nisi id
uoluerit atque fecerit. sed omnis qui didicit a patre non
solum potest uenire, sed uenit. ubi iam et possibilitatis profectus
et uoluntatis affectus et actionis effectus est.