De Gestis Pelagii (11-15)

Quomodo autem fiat hoc iudicium, difficile in scripturis
sanctis comprehendi potest; modis enim multis significatur
quod uno modo futurum est. namque aliquando dicit dominus
aduersus eos, quos in suum regnum non recipit, ostium se
clausurum clamantibusque illis et dicentibus: aperi nobis;
in nomine tuo manducauimus et bibimus et cetera quae
illos dicere scriptum est, se responsurum: nescio uos, qui
operamini iniquitatem; aliquando iussurum se [*] [*]

commemorat, ut hi qui noluerunt eum regnare, sibi adducantur
et interficiantur coram illo; aliquando uenturum se dicit
cum angelis suis in maiestate sua, ut congregentur ante eum
omnes gentes et diuidat eas et alios ponat ad dexteram,
quorum bona opera commemorans reportet in uitam aeternam, alios ad sinistram, quibus bonorum sterilitatem imputans eos
aeterno igne condemnet; aliquando seruum nequam et pigrum,
qui pecuniam eius neglexit impendere, uel etiam hominem
inuentum in conuiuio non habentem uestem nuptialem iubet
ligatis manibus et pedibus mitti in tenebras exteriores; aliquando
susceptis quinque prudentibus ostium contra stultas
alias quinque uirgines claudit. haec et si quid est aliud, quod
in praesentia non occurrit, de iudicio dicuntur futuro, utique
non in uno uel quinque, sed in multis exercendo. nam si unus
esset, qui de conuiuio, quod non habebat uestem nuptialem,
in tenebras iussus est mitti, non continuo sequeretur et
diceret: multi enim sunt uocati, pauci autem electi,
cum potius uno proiecto atque damnato multi in domo remansisse
uideantur. sed de his omnibus nunc quantum satis est
disputare perlongum est. hoc tamen breuiter possum dicere
sine praeiudicio — quod in pecuniariis rationibus dici solet —
melioris discussionis unum aliquem iudicii modum, qui est
inscrutabilis nobis, seruata dumtaxat in praemiis et poenis
diuersitate meritorum multis per scripturas sanctas significari
modis. quod autem huic causae. de qua nunc agitur, satis est: [*] [*]
si dixisset Pelagius omnes omnino peccatores aeterno igne et
aeterno supplicio puniendos, quisquis iudicium id approbasset,
in se ipsum primitus sententiam protulisset; quis enim
gloriabitur mundum se esse a peccatis? quia uero nec
omnes dixit nec quosdam, sed indefinite posuit et hoc secundum
euangelium se dixisse respondit, uera quidem sententia episcopali
est confirmata iudicio; sed adhuc ne aliud quid sentiat
Pelagius non apparet et post hoc etiam episcopale iudicium
non impudenter inquiritur.

Obiectum est et illud Pelagio, tamquam in suo
libro scripserit \'malum nec in cogitationem uenire\'. respondit
autem: hoc non ita posuimus, sed diximus debere studere
christianum, ne male cogitet\'. quod, sicut decuit, episcopi
approbauerunt. quis enim dubitat malum cogitari non oportere?
et re uera in libro suo ad \'malum\' cautius ita legitur:
\'nec cogitandum\'. quod in hoc intellegi solet: malum ne
cogitari quidem debere. hoc autem qui negat, quid aliud dicit
quam debere cogitari malum? quod si uerum esset, non diceretur
in laude caritatis: non cogitat malum. uenire tamen in [*] [*]
cogitationem-iustorum atque sanctorum ideo non tam (in )probe
asseritur, quia cogitatio uocari solet etiam cum aliquid in
mentem uenit, etsi consensio non sequatur. cogitatio uero,
quae culpam contrahit et merito prohibetur, consensione non
caret. potuit ergo fieri, ut mendosum codicem legerent qui
hoc ita obiciendum arbitrati sunt, tamquam Pelagius dixerit
\'malum nec in cogitationem uenire\', id est iustis et sanctis in
mentem non uenire quod malum est. quae sententia profecto
absurdissima est; cum enim mala reprehendimus, nisi cogitata
uerbis enuntiare non possumus. sed illa, ut diximus, culpabilis
appellatur cogitatio mali, quae consensionem trahit.

Cum ergo et hanc responsionem Pelagii iudices
approbassent, recitatum est aliud, quod in suo libello scripsit
\'regnum caelorum etiam in ueteri testamento promissum\'. ad
quod Pelagius: (hoc et per scripturas probare possibile est:
haeretici autem in iniuriam ueteris testamenti hoc negant. ego
uero scripturarum auctoritatem secutus dixi, quoniam in propheta
Daniele scriptum est: et accipient sancti regnum
altissimi\'. qua eius accepta responsione synodus dixit: \'neque
hoc alienum est a fide ecclesiastica\'.

Numquidnam ergo fratres nostros, ut etiam hoc inter
cetera obicerent, sine causa uerba ista mouerunt? non utique.
sed ueteris testamenti nomen modis duobus dici solet: uno
secundum diuinarum scripturarum auctoritatem, alio secundum
loquendi uulgatissimam consuetudinem. Paulus namque apostolus [*] [*]

dicit ad Galatas. dicite mihi, inquit, sub lege uolentes
esse legem non audistis? scriptum est enim quod
Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, alterum
de libera. quae sunt in allegoria. haec enim sunt duo
testamenta, unum quidem in seruitute generans, quod
est Agar. Sina mons est in Arabia, quae coniuncta est
ei quae nunc est Ierusalem; seruit enim cum filiis
suis. quae autem sursum est Ierusalem libera est,
quae est mater nostra. cum ergo uetus testamentum ad
seruitutem pertineat — unde etiam dictum est: eice ancillam
et filium eius, non enim heres erit filius ancillae
cum filio meo Isaac — regnum autem caelorum ad libertatem,
quomodo etiam regnum caelorum ad uetus pertinet
testamentum? sed quoniam, ut dixi, etiam sic solemus loqui,
ut scripturas omnes legis et prophetarum, quae ante incarnationem
domini ministratae auctoritate canonica continentur,
nomine testamenti ueteris nuncupemus, quis ecclesiasticis
litteris uel mediocriter eruditus ignorat ita scripturis illis
promitti potuisse regnum caelorum sicut etiam illud testamentum
nouum, ad quod pertinet regnum caelorum? certe enim
in illis litteris apertissime scriptum est: ecce dies ueniunt,
dicit dominus, et consummabo domui Israel et domui
Iacob testamentum nouum non secundum testamentum,
quod disposui patribus eorum in die qua apprehendi
manum eorum, ut educerem eos de terra Aegypti. hoc
enim factum est in monte Sina. tunc autem Daniel propheta [*] [*] [*] [*]
nondum erat qui dixerat: accipient sancti regnum altissimi.
his enim uerbis praemium non ueteris, sed noui testamenti
prophetabat, sicut ipsum Christum uenturum idem
prophetae utique pronuntiarunt, cuius sanguine dedicatum est
testamentum nouum, cuius testamenti ministri apostoli facti
sunt dicente beatissimo Paulo: qui et idoneos nos fecit
ministros noui testamenti non littera, sed spiritu;
littera enim occidit, spiritus autem uiuificat. in illo
uero testamento, quod proprie uetus dicitur et datum est in
monte Sina, non inuenitur apertissime promitti nisi terrena
felicitas. unde illa terra, qua est populus introductus per
heremum ductus, terra promissionis uocatur, in qua pax et
regnum et ab inimicis uictoriarum reportatio et abundantia
filiorum ac fructuum terrenorum et si qua huius modi, haec
sunt promissa ueteris testamenti. quibus etsi figurantur ad
nouum testamentum pertinentia spiritalia, tamen qui propter
illa terrena suscipit legem dei, ipse est ueteris heres testamenti.
ea quippe secundum uetus testamentum promittuntur
atque tribuuntur, quae secundum hominem ueterem concupiscuntur;
quae autem illic ad nouum testamentum pertinentia
figurantur, nouos homines quaerunt. neque nesciebat enim quid
loqueretur tantus apostolus, qui duo testamenta in ancilla et
libera allegorica significatione distincta esse dicebat ueteri
filios carnis, nouo filios promissionis attribuens. non qui
filii carnis, inquit, hi filii dei, sed filii promissionis
deputantur in semen. filii ergo carnis pertinent ad terrenam
Ierusalem, quae seruit cum filiis suis, filii autem promissionis [*] [*]
ad eam quae sursum est, liberam matrem nostram aeternam
in caelis. unde perspicitur qui ad regnum terrenum et qui
pertineant ad regnum caelorum. istam distinctionem qui etiam
illo tempore per dei gratiam intellegentes filii promissionis
effecti sunt, noui testamenti heredes in occulto dei consilio
deputati sunt, etiamsi uetus testamentum per temporum distributionem
diuinitus datum populo ueteri congruenter ministrauerunt.

Quomodo ergo non merito commouerentur filii promissionis,
filii liberae Ierusalem aeternae in caelis, cum ista
discretio apostolica atque catholica Pelagii uerbis uideretur
auferri et Agar quodam modo Sarrae crederetur aequari? ille
igitur haeretica impietate scripturae ueteris testamenti facit
iniuriam, qui eam ex deo bono, summo et uero fronte sacrilegae
impietatis negat, sicut Marcion, sicut Manicheus et si
quae alia pestis hoc sentit. quapropter ut de hac re quod
sentio qua possum breuitate complectar: sicut ueteri testamento,
si esse ex deo. bono et summo negetur, ita et nouo
fit iniuria, si ueteri aequetur. sed cum Pelagius respondisset,
cur dixerit etiam in ueteri testamento promitti regnum caelorum,
Danielis prophetae commemorans testimonium, qui sanctos
accepturos regnum altissimi apertissime prophetauit, non esse
hoc alienum a fide catholica merito iudicatum est: non
secundum illam distinctionem, qua in monte Sina promissa [*] [*]

terrena ad uetus testamentum proprie pertinere monstrantur,
nec tamen improbe secundum hanc loquendi consuetudinem,
qua uniuersae scripturae canonicae ante incarnationem domini
ministratae ueteris testamenti appellatione censentur. non enim
aliud est regnum altissimi quam dei regnum. aut quisquam
contendere audebit aliud esse dei regnum, aliud regnum
caelorum?