De Cura pro Mortuis Gerenda ad Paulinum Episcopum (16-20)

Cur non istas operationes angelicas credimus per dispensationem
prouidentiae dei bene utentis et bonis et malis
secundum inscrutabilem altitudinem iudiciorum suorum? siue
instruantur hinc mentes mortalium siue fallantur siue consolentur
siue terreantur, sicut unicuique uel praebenda est
misericordia uel inroganda uindicta ab illo, cui misericordiam
et iudicium non inaniter cantat ecclesia. ut uolet
accipiat quisque quod dicam. si rebus uiuentium interessent
animae mortuorum et ipsae nos, quando eas uidemus, adloquerentur
in somnis, ut de aliis taceam, me ipsum pia mater
nulla nocte desereret, quae terra marique secuta est, ut mecum
uiueret. absit enim, ut facta sit uita feliciore crudelis usque
adeo ut, quando aliquid angit cor meum, nec tristem filium
consoletur, quem dilexit unice, quem numquam uoluit maestum
uidere. sed profecto quod sacer psalmus personat, uerum [*] [*]

est: quoniam pater meus et mater mea dereliquerunt
me, dominus autem adsumpsit me. si ergo dereliquerunt
nos parentes nostri, quomodo nostris curis et rebus
intersunt? si autem parentes non intersunt, qui sunt alii mortuorum,
qui nouerint, quid agamus quidue patiamur? Esaias
propheta dicit: tu es enim pater noster, quia Abraham
nesciuit nos, et Israhel non cognouit nos. si
tanti patriarchae, quid erga populum ex eis procreatum ageretur,
ignorauerunt, quibus deo credentibus populus ipse de
illorum stirpe promissus est, quomodo mortui uiuorum rebus
atque actibus cognoscendis adiuuandisque miscentur? quomodo
dicimus esse eis consultum, qui obierunt, antequam
uenirent mala, quae illorum obitum consecuta sunt, si et post
mortem sentiunt quaecumque in uitae humanae calamitate
contingunt? an forte nos errando ista dicimus et hos putamus
quietos, quos inquieta uiuorum uita sollicitat? quid est ergo,
quod piissimo regi Iosiae pro magno beneficio promisit deus,
quod esset ante moriturus, ne uideret mala, quae uentura illi
loco et populo minabatur? quae dei uerba ista sunt. haec
dicit dominus deus Israhel: uerba mea, quae audisti
et ueritus es a facie mea, cum audisti, quae
locutus sum de loco isto et qui commorantur in
eo, ut deseratur et in maledicto sit, et conscidisti [*] [*]
uestimenta tua, et fleuisti in conspectu meo, et
ego audiui, dixit dominus sabaoth. non sic, ecce
ego adponam te ad patres tuos, et adponeris cum
pace; et non uidebunt oculi tui omnia mala, quae
ego induco in locum hunc et qui commorantur in
eo. territus iste dei comminationibus fleuerat et sua uestimenta
consciderat; et fit omnium malorum futurorum de properatura
morte securus, quod ita requieturus esset in pace,
ut illa omnia non uideret. ibi ergo sunt spiritus defunctorum,
ubi non uident quaecumque aguntur aut eueniunt in ista uita
hominum. quomodo ergo uident tumulos suos aut corpora
sua, utrum abiecta iaceant, an sepulta? quomodo intersunt
miseriae uiuorum, cum uel sua ipsi mala patiantur, si talia
merita contraxerunt, uel in pace requiescant, sicut huic Iosiae
promissum est, ubi mala ulla nec patiendo nec conpatiendo
sustineant, liberati ab omnibus malis, quae patiendo et conpatiendo,
cum hic uiuerent, sustinebant?

Dixerit aliquis: si nulla est mortuis cura de
uiuis, quomodo ille diues, qui apud inferos torquebatur, rogabat
Abraham patrem, ut mittat Lazarum ad quinque fratres
suos nondum mortuos et agat cum eis, ne ueniant et ipsi in
eundem tormentorum locum? sed numquid quia hoc ille diues [*]
dixit, ideo quid fratres agerent uel quid paterentur illo tempore
sciuit? ita illi fuit cura de uiuis, quamuis quid agerent
omnino nesciret, quemadmodum est nobis cura de mortuis,
quamuis quid agant utique nesciamus. nam si nihil de mortuis
curaremus, non utique pro illis deo supplicaremus. denique
Abraham nec Lazarum misit et Moysen ac prophetas hic
eos habere respondit, quos audire deberent, ut ad illa supplicia
non uenirent. ubi rursus occurrit, quomodo quid hic
ageretur Abraham pater ipse nesciebat, ubi sciebat esse Moysen
et prophetas, id est libros eorum, quibus homines oboediendo
tormenta inferna euitarent, ubi denique nouerat diuitem illum
in deliciis, pauperem uero Lazarum in laboribus doloribusque
uixisse. nam et hoc illi ait: memento, fili, quia percepisti
bona in uita tua, Lazarus autem mala. sciebat
ergo haec, quae utique apud uiuos, non apud mortuos gesta
fuerant. uerum non cum agerentur in uiuis, sed eis mortuis
potuit Lazaro indicante cognoscere, ne falsum sit, quod ait
propheta: Abraham nesciuit nos.

Proinde fatendum est nescire quidem mortuos quid
hic agatur, sed dum hic agitur, postea uero audire ab eis.
qui hinc ad eos moriendo pergunt, non quidem omnia, sed
quae sinuntur indicare, qui sinuntur etiam ista meminisse, [*] [*]
et quae illos, quibus haec indicant, oportet audire.. possunt
et ab , angelis, qui rebus, quae aguntur hic, praesto sunt,
audire aliquid mortui, quod unumquemque illorum audire
debere iudicat, cui cuncta subiecta sunt. nisi enim essent
angeli, qui possent interesse et uiuorum et mortuorum locis,
non dixisset dominus Iesus: contigit autem mori inopem
illum et auferri ab angelis in sinum Abrahae.
nunc ergo hic, nunc ibi esse potuerunt, qui hinc illuc
quem deus uoluit abstulerunt. possunt etiam spiritus mortuorum
aliqua, quae hic aguntur, quae necessarium est eos
nosse et quos necessarium est ea nosse, non solum praesentia
uel praeterita, uerum etiam futura spiritu dei reuelante cognoscere,
sicut non omnes homines, sed prophetae, dum hic
uiuerent, cognoscebant, nec ipsi omnia, sed quae illis esse
reuelanda dei prouidentia iudicabat. mitti quoque ad uiuos
aliquos ex mortuis, sicut e contrario Paulus ex uiuis in paradisum
raptus est, diuina scriptura testatur. nam Samuhel
propheta defunctus uiuo regi Sauli etiam futura praedixit:
quamuis nonnulli non ipsum fuisse, qui potuisset magicis
artibus euocari, sed aliquem spiritum tam malis operibus [*] [*]
congruentem illius existiment similitudinem figurasse: cum
liber Ecclesiasticus, quem Iesus filius Sirach scripsisse traditur
et propter eloquii nonnullam similitudinem Salomonis
pronuntiatur, contineat in laude patrum, quod Samuhel etiam
mortuus prophetauerit. sed si et huic libro ex Hebraeorum
quia in eo non est canone contradicitur, quid de Moyse
dicturi sumus, qui certe et in Deuteronomio mortuus et in
euangelio cum Helia, qui mortuus non est, legitur adparuisse
uiuentibus?

Hinc et illa soluitur quaestio, quomodo martyres
ipsis beneficiis, quae dantur orantibus, indicant se interesse
rebus humanis, si nesciunt mortui, quid agant uiui. non enim
solis beneficiorum effectibus, uerum ipsis etiam hominum
aspectibus confessorem adparuisse Felicem, cuius inquilinatum
pie diligis, cum a barbaris Nola obpugnaretur, audiuimus non
incertis rumoribus, sed testibus certis. uerum ista diuinitus
exhibentur longe aliter, quam sese habet usitatus ordo singulis
creaturarum generibus adtributus. non enim quia in [*] [*]
uinum aqua, cum uoluit dominus, repente conuersa est, ideo
non debemus, quid aqua ualeat in elementorum ordine proprio,
ab istius diuini operis raritate uel potius singularitate
discernere; nec quoniam Lazarus resurrexit, ideo mortuus
omnis, quando uult, surgit aut eo modo exanimis a uiuente
quomodo a uigilante dormiens excitatur. alii sunt humanarum
limites rerum, alia diuinarum signa uirtutum; alia sunt, quae
naturaliter, alia, quae mirabiliter fiunt, quamuis et naturae
deus adsit, ut sit, et miraculis natura non desit. non igitur
ideo putandum est uiuorum rebus quoslibet interesse posse
defunctos, quoniam quibusdam sanandis uel adiuuandis martyres
adsunt, sed ideo potius intellegendum est, quod per
diuinam potentiam martyres uiuorum rebus intersunt, quoniam
defuncti per naturam propriam uiuorum rebus interesse non
possunt.

Quamquam ista quaestio uires intellegentiae meae uincit,
quemadmodum opitulentur martyres his, quos per eos certum
est adiuuari: utrum ipsi per se ipsos adsint uno tempore
tam diuersis locis et tanta inter se longinquitate discretis,
siue ubi sunt eorum memoriae siue praeter suas memorias,
ubicumque adesse sentiuntur, an ipsis in loco suis meritis
congruo ab omni mortalium conuersatione remotis et tamen [*] [*]

generaliter orantibus pro indigentia supplicantum — sicut
nos oramus pro mortuis, quibus utique non praesentamur nec
ubi sint uel quid agant scimus — deus omnipotens, qui est
ubique praesens nec concretus nobis nec remotus a nobis.
exaudiens martyrum preces, per angelica ministeria usquequaque
diffusa praebeat hominibus ista solacia, quibus in
huius uitae miseria iudicat esse praebenda, et suorum martyrum
merita ubi uult, quando uult, quomodo uult, maximeque
per eorum memorias, quoniam hoc nouit expedire nobis
ad aedificandam fidem Christi, pro cuius illi confessione sunt
passi, mirabili atque ineffabili potestate ac bonitate commendet.
res est haec altior, quam ut a me possit adtingi, et
abstrusior, quam ut a me ualeat perscrutari. et ideo quid
horum duorum sit, an uero fortassis utrumque sit, ut aliquando
ista fiant per ipsam praesentiam martyrum, aliquando
per angelos suscipientes personam martyrum, definire non
audeo. mallem ab scientibus ista perquirere. neque enim nemo
est, qui haec sciat, non qui sibi scire uideatur et nesciat.
dona enim dei sunt his alia et illis alia largientis secundum
apostolum, qui dicit unicuique dari manifestationem spiritus [*]
ad utilitatem. alii quidem, inquit, datur per spiritum
sermo sapientiae; alii sermo scientiae secundum
eundem spiritum; alteri autem fides in eodem spiritu;
alii donatio curationum in uno spiritu; alii
operationes uirtutum; alii prophetia; alii diiudicatio
spirituum; alii genera linguarum; alii interpretatio
sermonum: omnia autem haec operatur
unus atque idem spiritus diuidens propria unicuique
prout uult. horum omnium spiritalium donorum,
quae commemorauit apostolus, cuicumque data est diiudicatio
spirituum, ipse scit ista sicut scienda sunt.