De Continentia (16-20)

Non autem potestas deo defuit talem facere hominem,
qui peccare non posset; sed maluit eum talem facere, cui
adiaceret peccare, si uellet, non peccare, si nollet, hoc prohibens,
illud praecipiens: ut prius illi esset bonum meritum
non peccare et postea iustum praemium non posse peccare.
nam etiam tales sanctos suos in fine facturus est, qui omnino
peccare non possint. tales habet quippe etiam nunc angelos
suos, quos in illo sic amamus, ut de nullo eorum ne peccando
fiat diabolus formidemus: quod de nemine homine iusto in
huius uitae mortalitate praesumimus. tales autem omnes
futuros in illius uitae inmortalitate confidimus; omnipotens [*] [*]

enim deus, qui operatur etiam bona de nostris malis, qualia
dabit bona, cum liberauerit ab omnibus malis? multa de bono
usu mali copiosius possunt et subtilius disputari; sed neque
hoc isto sermone suscepimus et eius nimia uitanda est
longitudo.

Nunc ergo ad illud, propter quod diximus ista,
redeamus. continentia nobis opus est, et eam diuinum esse
munus cognoscimus, ne declinetur cor nostrum in uerba
maligna ad excusandas excusationes in peccatis. cui autem
peccato cohibendo non habemus necessariam continentiam, ne
committatur, quando et hoc ipsa cohibet, ne commissum si
fuerit nefaria superbia defendatur? uniuersaliter ergo continentia
nobis opus est, ut declinemus a malo. ut autem faciamus
bonum, ad aliam uidetur uirtutem, hoc est ad iustitiam pertinere.
hoc nos admonet sacer psalmus, ubi legimus: declina
a malo et fac bonum. quo autem fine ista faciamus, mox
addidit dicens: quaere pacem et sequere eam. pax enim
perfecta tunc erit nobis, quando natura nostra creatori suo
inseparabiliter cohaerente nihil nobis repugnabit ex nobis.
hoc et ipse saluator uoluit, quantum mihi uidetur, intellegi,
ubi ait: sint lumbi uestri praecincti et lucernae
ardentes. quid est lumbos praecingere? libidines cohercere,
quod est continentiae; lucernas uero ardentes habere bonis
operibus lucere atque feruere, quod est iustitiae. neque hic
tacuit, quo fine ista faciamus, addendo atque dicendo: et
uos similes hominibus expectantibus dominum [*] [*]
suum, quando ueniat a nuptiis. cum enim uenerit, nos
remunerabit, qui continuimus nos ab his quae cupiditas et
ea quae imperauit caritas fecimus, ut in eius perfecta et sempiterna
pace sine ulla mali contentione et cum summa boni
delectatione regnemus.

Omnes ergo, qui credimus in deum uiuum et uerum,
cuius summe bona inmutabilisque natura nec mali aliquid
facit nec mali aliquid patitur, a quo est omne bonum, quod
etiam minui potest, et qui suo bono quod ipse est omnino
minui non potest, cum audimus apostolum dicentem: spiritu
ambulate et concupiscentias carnis ne perfeceritis.
caro enim concupiscit aduersus spiritum,
spiritus autem aduersus carnem; haec enim inuicem
aduersantur, ut non ea quae uultis faciatis,
absit, ut credamus, quod Manichaeorum credit insania,
duas hic demonstratas esse naturas ex contrariis inter se
principiis confligentes, unam mali, alteram boni. prorsus ista
duo ambo sunt bona: et spiritus bonum est et caro bonum.
et homo, qui ex utroque constat, uno imperante, alio seruiente,
utique bonum est, sed mutabile bonum: quod tamen fieri
non posse nisi ab incommutabili bono, a quo est omne bonum
creatum, siue paruum siue magnum; sed quamlibet paruum,
a magno tamen factum; et quamlibet magnum, nullo modo
tamen factoris magnitudini comparandum. uerum in hac bona
hominis et bene a bono condita institutaque natura nunc
bellum est, quoniam salus nondum est. languor sanetur, pax [*] [*] [*] [*]

est. languorem autem istum culpa meruit, natura non habuit.
quam sane culpam per lauacrum regenerationis dei gratia
fidelibus iam remisit; sed sub eiusdem medici manibus adhuc
natura cum suo languore confligit. in tali autem pugna sanitas
erit tota uictoria: nec temporaria sanitas, sed aeterna, ubi non
solum finiatur hic languor, uerum etiam deinceps nullus
oriatur. propter quod adloquitur iustus animam suam et dicit:
benedic, anima mea, dominum, et noli obliuisci
omnes retributiones eius, qui propitius fit omnibus
iniquitatibus tuis, qui sanat omnes languores
tuos. propitius fit iniquitatibus, cum peccata dimittit, sanat
languores, cum desideria praua compescit; propitius fit iniquitatibus
dando indulgentiam, sanat languores dando continentiam.
illud factum est in baptismate confitentibus, hoc fit in agone
certantibus, in quo a nobis noster per eius adiutorium uincendus
est morbus. etiam nunc illud fit, quo exaudimur
dicentes: dimitte nobis debita nostra; hoc autem, cum
exaudimur dicentes: ne nos inferas in temptationem.
unusquisque enim temptatur, sicut ait Iacobus apostolus,
a concupiscentia sua abstractus et inlectus. contra
quod uitium medicinale poscitur adiutorium ab illo, qui potest
omnes huiusce modi languores sanare, non a nobis alienae
separatione, sed in nobis nostrae reparatione naturae. unde
et praedictus apostolus non ait: unusquisque temptatur
a concupiscentia, sed addidit: sua, ut qui hoc audit [*] [*]
intellegat quomodo clamare debeat: ego dixi, domine,
miserere mei, sana animam meam, quoniam peccaui
tibi. non enim sanatione indiguisset, nisi se ipsa peccando uitiasset,
ut aduersus eam sua caro concupisceret, id est ipsa
sibimet ipsi ex ea parte qua in carne infirmata est repugnaret.

Caro enim nihil nisi per animam concupiscit;
sed concupiscere caro aduersus spiritum dicitur, quando anima
carnali concupiscentia spiritui reluctatur. totum hoc nos sumus.
et caro ipsa, quae discedente anima moritur, nostra pars infirma
est, non fugienda dimittitur, sed recipienda reponitur nec recepta
ulterius relinquetur. seminatur autem corpus animale,
resurget corpus spiritale. tunc iam caro nihil concupiscet
aduersus spiritum, quando et ipsa spiritalis uocabitur, quoniam
spiritui non solum sine ulla repugnantia, uerum etiam sine
ulla corporalis alimenti indigentia in aeternum uiuificanda
subdetur. haec igitur duo, quae nunc inuicem aduersantur in
nobis, quoniam in utroque nos sumus, ut concordent oremus
et agamus. non enim alterum eorum putare debemus inimicum,
sed uitium, quo caro concupiscit aduersus spiritum: quod
sanatum nec ipsum erit et substantia utraque salua erit et
in utraque nulla pugna erit. audiamus apostolum. scio, inquit,
quia non habitat in me, hoc est in carne mea, bonum.
hoc utique ait, quia uitium carnis in re bona non est bonum:
quod cum esse destiterit, caro erit, sed iam uitiata uel uitiosa
non erit. quam tamen ad nostram pertinere naturam idem
doctor ostendit prius dicendo: scio, quia non habitat in [*] [*] [*]
me, quod ut exponeret, addidit: hoc est in carne mea.
bonum. se itaque dicit esse carnem suam. non ergo ipsa
est inimica nostra; et quando eius uitiis resistitur, ipsa amatur,
quia ipsa curatur. nemo enim umquam carnem suam
odio habuit, sicut ipse apostolus dicit. et alio loco ait:
igitur ipse ego mente seruio legi dei, carne autem
legi peccati. audiant qui aures habent: igitur ipse ego, ego
mente, ego carne; sed mente seruio legi dei, carne autem
legi peccati. quo modo carne legi peccati? numquid
concupiscentiae consentiendo carnali? absit; sed motus desideriorum
illic habendo, quos habere nolebat et tamen habebat.
sed eis non consentiendo mente seruiebat legi dei et tenebat
membra, ne fierent arma peccati.

Sunt ergo in nobis desideria mala, quibus non consentiendo
non uiuimus male; sunt in nobis concupiscentiae peccatorum,
quibus non oboediendo non perficimus malum, sed eas
habendo nondum perficimus bonum. utrumque ostendit apostolus,
nec bonum hic perfici, ubi malum sic concupiscitur. nec
malum hic perfici, quando tali concupiscentiae non oboeditur.
illud quippe ostendit, ubi ait: uelle adiacet mihi, perficere
autem bonum non; hoc uero, ubi ait: spiritu
ambulate et concupiscentias carnis ne perfeceritis.
neque enim ibi dicit non sibi adiacere facere bonum, sed
perficere; neque hic dicit: concupiscentias carnis ne [*] [*]

habueritis, sed ne perfeceritis. fiunt itaque in nobis concupiscentiae
malae, quando id quod non licet libet; sed non
perficiuntur, cum legi dei mente seruiente libidines continentur.
et bonum fit, cum id, quod male libet, uincente bona delectatione
non fit; sed boni perfectio non inpletur, quamdiu legi
peccati carne seruiente libido inlicit et quamuis contineatur,
tamen mouetur. non enim opus esset ut contineretur, si non
moueretur. erit quandoque etiam perfectio boni, quando consumptio
mali: illud summum, hoc erit nullum. quod si in
ista mortalitate sperandum putamus, fallimur. tunc enim erit,
quando mors non erit; et ibi erit, ubi uita aeterna erit. in
illo enim saeculo et in illo regno erit bonum summum, malum
nullum, quando erit et ubi erit sapientiae amor summus, continentiae
labor nullus. non igitur mala est caro, si malo careat,
id est uitio, quo uitiatus est homo, non factus male, sed ipse
faciens. ex utraque enim parte, id est anima et corpore a bono
deo factus bonus ipse fecit malum, quo factus est malus. a
cuius mali reatu iam etiam solutus per indulgentiam, ne leue
existimet esse quod fecit, adhuc cum suo uitio pugnat per
continentiam. absit autem, ut insint ulla uitia in illa quae
futura est pace regnantibus, quandoquidem in isto bello cotidie
minuuntur in proficientibus non peccata solum, sed ipsae
quoque concupiscentiae, cum quibus non consentiendo confligitur
et quibus consentiendo peccatur.