De Bono Viduitatis (11-15)

Tu autem, quae et filios habes et eo saeculi
fine uiuis, quo iam tempus est non mittendi lapides,
sed colligendi, non amplectendi, sed continendi ab
amplexu — cum clamet apostolus: hoc autem dico,
fratres: tempus breue est; reliquum est, ut et qui
habent uxores, tamquam non habentes sint — profecto,
si secundas nuptias adpetisses, nullum prophetiae uel
legis obsequium, nullum prolis saltem carnale desiderium, sed
solius incontinentiae fuisset indicium. fecisses enim, quod ait [*] [*]
apostolus, cum dixisset: bonum esse illis, si sic permanserint
sicut et ego; continuo quippe addidit: quodsi
se non continent, nubant; malo enim nubere eas
quam uri. hoc enim dixit, ut effrenatae libidinis malum non
praecipitaretur in turpitudinem flagitiorum, cum exciperetur
honestate nuptiarum. gratias autem domino, quoniam peperisti
quod esse noluisti et uirginitas prolis tuae conpensauit dispendium
uirginitatis tuae; nam diligenter interrogata doctrina
christiana et primas nuptias iam isto tempore, nisi incontinentia
sit inpedimento, contemnendas esse respondet. qui enim
dixit: si se non continent, nubant, potuit dicere: si filios
non habent, nubant, si post resurrectionem praedicationemque
Christi, quando iam ex omnibus gentibus filiorum spiritaliter
gignendorum tanta suppetit copia, tale officium esset ex carne
filios propagare, quale primis temporibus fuit. et quod alibi
dicit: uolo igitur iuniores nubere, filios procreare.
matres familias esse, nuptiarum bonum apostolica sobrietate
et auctoritate commendat, non procreandi officium etiam
eis, quae continentiae bonum capiunt, tamquam ad obsequellam
legis inponit. denique cur hoc dixerit, pandit, cum adiungit
et dicit: nullam occasionem dare aduersario
maledicti gratia; iam enim quaedam conuersae
sunt retro post satanan, ut his uerbis eius intellegamus
eas, quas nubere uoluit, melius potuisse continere quam nubere, [*] [*]
sed melius nubere quam retro ire post satanan, id est ab
excellenti illo uirginalis uel uidualis castitatis proposito in
posteriora respiciendo cadere et interire. proinde quae se non
continent, nubant, antequam continentiam profiteantur, antequam
deo uoueant: quod nisi reddant, iure damnantur. alio
quippe loco de talibus dicit: cum enim in deliciis egerint
in Christo, nubere uolunt, habentes damnationem,
quoniam primam fidem inritam fecerunt, id
est uoluntatem ad nuptias a proposito continentiae deflexerunt.
irritam quippe fecerunt fidem, qua prius uouerant quod perseuerantia
inplere noluerunt. nuptiarum igitur bonum semper
est quidem bonum; sed in populo dei fuit aliquando legis
obsequium, nunc est infirmitatis remedium, in quibusdam uero
humanitatis solacium. filiorum quippe procreationi operam dare
non canino more per usum promiscuum feminarum, sed honesto
ordine coniugali non est in homine inprobandus affectus; etiam
ipsum tamen laudabilius transcendit et uincit caelestia cogitans
animus Christianus.

Sed quoniam, sicut ait dominus, non omnes
capiunt uerbum hoc, quae potest ergo capere, capiat et
quae se non continet, nubat; quae non coepit, deliberet; quae
adgressa est, perseueret: nulla aduersario detur occasio, nulla
Christo subtrahatur oblatio. in coniugali quippe uinculo si
pudicitia conseruatur, damnatio non timetur; sed in uiduali
et uirginali continentia excellentia muneris amplioris expetitur: [*] [*]
qua expetita et electa et uoti debito oblata iam non solum
capessere nuptias, sed etiamsi non nubatur, nubere uelle
damnabile est. nam ut hoc demonstraret apostolus. non ait:
cum in deliciis egerint in Christo, nubunt, sed, nubere
uolunt habentes. inquit, damnationem, quoniam
primam fidem inritam fecerunt etsi non nubendo, tantum
uolendo: non quia ipsae nuptiae uel talium damnandae
indicantur, sed damnatur propositi fraus, damnatur fracta uoti
fides, damnatur non susceptio a bono inferiore, sed ruina ex
bono superiore; postremo damnantur tales, non quia coniugalem
fidem posterius inierunt, sed quia continentiae primam
fidem inritam fecerunt. quod ut breuiter insinuaret apostolus.
noluit eas dicere habere damnationem, quae post amplioris
sanctitatis propositum nubunt — non quia non damnantur.
sed ne in eis ipsae nuptiae damnari putarentur — sed, cum
dixisset: nubere uolunt, continuo addidit: habentes
damnationem, et dixit quare: quoniam priorem fidem
inritam fecerunt, ut uoluntatem, quae a proposito cecidit,
appareat esse damnatam, siue subsequantur nuptiae siue
desint.

Proinde qui dicunt talium nuptias non esse nuptias.
sed potius adulteria, non mihi uidentur satis acute ac diligenter
considerare quid dicant; fallit eos quippe similitudo
ueritatis. quia enim coniugium Christi dicuntur eligere quae [*] [*]
christiana sanctitate non nubunt, hinc argumentantur quidam
dicentes: si uiro suo uiuo quae alteri nubit, adultera est,
sicut ipse dominus in euangelio definiuit, uiuo ergo Christo,
cui mors ultra non dominatur, quae coniugium eius
elegerat. si homini nubit, adultera est. qui haec dicunt, acute
quidem mouentur, sed parum adtendunt hanc argumentationem
quanta rerum sequatur absurditas. cum enim laudabiliter etiam
uiuente uiro ex eius consensu continentiam femina Christo
uoueat, iam secundum istorum rationem nulla hoc facere
debet, ne ipsum Christum, quod sentire nefas est, adulterum
faciat, cui uiuente marito nubit. deinde cum primae nuptiae
melioris sint meriti quam secundae, absit, ut sanctarum uiduarum
iste sit sensus, ut Christus eis uideatur quasi secundus
maritus; ipsum enim habebant et antea, quando uiris suis
fideliter subditae seruiebant, non carnaliter, sed spiritaliter
uirum: cui ecclesia ipsa, cuius membra sunt, coniux est, quae
fidei, spei, caritatis integritate non in solis uirginibus sanctis,
sed etiam in uiduis et coniugatis fidelibus tota uirgo est.
uniuersae quippe ecclesiae, cuius illa omnia membra sunt,
apostolus dicit: aptaui uos uni uiro uirginem castam
exhibere Christo. nouit autem ille coniugem uirginem sine
corruptione fetare, quem in ipsa etiam carne potuit mater
sine corruptione procreare. fit autem per hanc minus consideratam
opinionem, qua putant lapsarum a sancto proposito [*] [*]
feminarum, si nupserint, non esse coniugia, non paruum
malum, ut a maritis separentur uxores, quasi adulterae sint,
non uxores; et cum uolunt eas separatas reddere continentiae,
faciunt maritos earum adulteros ueros, cum suis uxoribus
uiuis alteras duxerint.

Quapropter non possum quidem dicere a proposito
meliore lapsas, si nupserint, feminas adulteria esse, non coniugia,
sed plane non dubitauerim dicere lapsus et ruinas a
castitate sanctiore, quae uouetur domino, adulteriis esse peiores.
si enim, quod nullo modo dubitandum est, ad offensionem
Christi pertinet, cum membrum eius fidem non seruat marito,
quanto grauius offenditur, cum illi ipsi non seruatur fides
in eo quod exigit oblatum, qui non exegerat offerendum ! cum
enim quisque non reddit, quod non imperio conpulsus, sed
consilio commonitus uouit, tanto magis fraudati uoti auget
iniquitatem, quanto minus habuit uouendi necessitatem. haec
ideo disputo, ne arbitreris uel secundas nuptias crimen esse
uel quascumque nuptias, cum sint nuptiae, malum esse. non
itaque illas abs te damnatas uelis esse, sed spretas. bonum
ergo continentiae uidualis luculentius decet, cum pro illo
uouendo et profitendo possunt contemnere feminae quod et
libet et licet; sed post uoti professionem perseueranter frenandum
et uincendum est quod libet, quia iam non licet.

De tertiis et de quartis et de ultra pluribus nuptiis [*]
solent homines mouere quaestionem. unde ut breuiter respondeam,
nec ullas nuptias audeo damnare nec eis uerecundiam
numerositatis auferre. sed ne cuiquam breuitas huius responsionis
meae forte displiceat, uberius disputantem reprehensorem
meum audire paratus sum. fortassis enim adferat aliquam
rationem, quare secundae nuptiae non damnentur, tertiae damnentur.
nam ego, sicut in exordio sermonis huius admonui,
non audeo plus sapere quam oportet sapere. quis enim
sum, qui putem definiendum, quod nec apostolum uideo
definisse? ait enim: mulier alligata est, quamdiu uir
eius uiuit; non dixit: primus aut secundus aut tertius aut
quartus; sed, mulier, inquit, alligata est, quamdiu uir
eius uiuit; si autem mortuus fuerit uir eius, liberata
est. cui uult nubat, tantum in domino; beatior
autem erit, si sic permanserit. quid huic sententiae,
quantum ad hanc rem adtinet, addi uel detrahi possit, ignoro.
deinde ipsum quoque apostolorum ac nostrum magistrum et
dominum audio Sadducaeis respondentem, cum proposuissent
mulierem non uniuiram uel biuiram, sed, si dici potest, septiuiram
in resurrectionem cuius futura esset uxor. increpans enim
eos ait: erratis, non scientes scripturas neque uirtutem
dei. in resurrectione enim nec nubent nec uxores ducent;
non enim incipient mori, sed erunt aequales [*] [*] [*] [*]
angelis dei. eorum itaque resurrectionem commemorauit, qui
resurgunt ad uitam, non qui resurgunt ad poenam. potuit ergo
dicere: erratis, nescientes scripturas neque uirtutem dei; in
illa enim resurrectione multinubae istae esse non poterunt,
deinde addere: quia nec aliqua ibi nubit. sed nec ipse, ut
uidemus, tot maritorum mulierem ulla suae sententiae significatione
damnauit. quapropter nec contra humanae uerecundiae
sensum audeo dicere, ut, quotiens uoluerit, uiris mortuis nubat
femina, nec ex meo corde praeter scripturae sanctae auctoritatem
quotaslibet nuptias audeo condemnare. quod autem dico
uniuirae uiduae, hoc dico omni uiduae: beatior eris, si sic
permanseris.