De Natura et Origine Animae (1.1-1.5)

Sinceritatem tuam erga nos, Renate frater carissime,
et fraternam beniuolentiam ac mutuae dilectionis affectum probatum
quidem et antea tenebamus, uerum nunc probatiorem
nobis amica diligentia diligentia, quod mihi duos libros eius
quidem hominis, quem penitus ignorabam. nec tamen ideo
contemnendi, Vincentii Victoris — sic enim praenotatum ibi
nomen eius inueni — proxime praeterita aestate misisti, quamuis
mihi eo quod absens fuissem in autumni fine sint redditi. quomodo
enim tu carissimus meus posses ucl deberes in meam
non perferre notitiam, cum in manus tuas uenissent cuiuslibet
hominis qualescumque litterae licet ad alium scribentis, ubi tamen
nomen commemoraretur et legeretur meum, ita ut contradiceretur
uerbis meis quae in quibusdam opusculis edidissem? hoc itaque
fecisti, quod sincerissimus et dilectissimus amicus meus facere
debuisti. [*]

Sed hinc angor paululum, quod adhuc tuae sanctitati
minus quam uellem cognitus sum, quando quidem putasti me
sic accepturum, quasi tu mihi iniuriam feceris notum faciendo
quod alius fecit. quantum autem hoc absit ab animo meo,
uide, ut ne ab illo quidem me passum iniuriam conquerar. cum
enim aliter quaedam quam ego saperet, numquidnam debuit
reticere ? unde mihi gratum esse debet, quod ita non tacuit, ut
id etiam legere possimus. debuisse quis dixerit eum scribere potius
ad me quam ad alterum de me; sed quod mihi esset ignotus,
non est ausus se mihi ingerere in meorum refutatione dictorum.
nec consulendum me putauit, ubi sibi uidetur minime dubitandam,
sed plane cognitam et certam tenere sententiam. obtemperauit
autem amico suo, a quo se, ut scriberet, dicit esse conpulsum.
et si quid inter disputandum, quod in meam contumeliam redundaret,
expressit, non eum conuiciantis uoluntate crediderim,
sed diuersa sentientis necessitate fecisse. ubi enim mihi animus
erga me hominis ignotus est et incertus, melius arbitror meliora
sentire quam inexplorata culpare. fortassis enim amore mei fecit
sciens ad me peruenire posse quod scripsit, dum in eis rebus
errare me non uult, in quibus se potius errare non putat. et
ideo debeo etiam eius habere gratam beniuolentiam, cuius me
necesse est inprobare sententiam. ac per hoc in eis quae non
recte sapit adhuc leniter corrigendus mihi uidetur, non aspere
detestandus, praesertim quia, sicut audio, nuper catholicus
factus est, quod ei gratulandum est. caruit enim Donatistarum
uel potius Rogatistarum diuisione et errore, quo antea tenebatur,
si tamen catholicam ueritatem sicut oportet intellegat, ut uere
de illius conuersione gaudeamus. [*]

I Habet enim eloquium, quo possit explicare quae
sentit. unde cum illo agendum est eique optandum, ut recta
sentiat. ne faciat esse delectabilia, quae sunt inutilia et quae
diserta dixerit uera dixisse uideatur; quamuis et in ipso eloquio
habeat multa emendanda et a nimia exundantia reprimenda, quod
in illo tibi quoque ut uiro graui, sicut tua indicant scripta,
displicuit. sed hoc uel facile corrigitur uel sine detrimento fidei
a lenibus mentibus amatur, toleratur a granibus; habemus enim
iam quosdam spumeos in sermone, sed in fide sanos. non itaque
desperandum est etiam hoc in isto, quamuis sit tolerabile, si
permanserit posse tamen expurgari et temperari atque ad
integrum et solidum uel perduci uel reuocari modum.
praesertim quia iuuenis esse perhibetur, ut quod minus habet
peritia suppleat diligentia et quod cruditas loquacitatis eructat.
aetatis maturitas deeoquat. illud molestum est et periculosum uel]
perniciosum, si, cum laudatur eloquentia persuadeatur insipientia
et in pretioso poculo bibatur pestifera potio.

Vt enim iam incipiam demonstrare, quae praecipue
sint in eius disputatione uitanda, \'animam\' dicit \'a deo quidem
factam nec dei esse partem sine naturam\', quod omnino uerum
est. sed cum eam non uult ex nihilo factam fateri et aliam
nullam creaturam unde sit facta commemorat atque ita illi dat
auctorem deum, ut neque ex nullis exstantibus, id est ex
nihilo, neque ex aliqua re, quae non est quod dens
est. sed \'de se ipso eam fecisse\' credatur, nescit eo se reuolui,
quod declinasse se putat, ut scilicet nihil aliud anima quam
dei natura sit ac sic consequenter et de dei natura fiat aliquid [*] [*] [*] [*]
ab eodem deo, cui faciendo materia, de qua facit, sit ipse qui
facit, ac per hoc et dei sit natura mutabilis et mutata in
deterius eiusdem ipsius dei ab eodem ipso deo natura damnetur.
quod pro tua fideli intellegentia quam non sit opinandum et
quam sit a corde catholico secludendum longcque fugiendum
uides. ita quippe anima uel de flatu facta uel dei flatus factus
est ipsa, ut non de ipso sit, sed ab ipso de nihilo creata sit.
neque enim sicut homo, quando sufflat, non potest de nihilo
flatum facere, sed quem de isto acre ducit, hunc reddit, ita
deo putandum est auras aliquas circumfusas iam fuisse, quarum
exiguam quandam particulam spirando traheret et respirando
refunderet, quando in hominis faciem sufflauit eique illo modo
animam fecit. quod et si ita esset, nec sic dc ipso, sed de
subiacenti re aliqua flabili posset esse quod flauit. sed absit,
ut negemus omnipotentem dc nihilo flatum uitae facere potuisse,
quo fieret homo in animam uiuam. atque in eas contrudamur
angustias, ut uel iam fuisse aliquid, quod ipse non esset, unde
flatum faceret, opinemur uel quod mutabile factum uidemus
dc se ipso eum fecisse credamus. quod enim de ipso est, necesse
est ut eiusdem naturae sit, cuius ipse est, ac per hoc etiam
inmutabile sit; anima uero, quod omnes fatentur, mutabilis est:
non ergo de ipso, quia non est inmutabilis sicut ipse. si autem
de nulla alia re facta est, de nihilo facta est procul dubio, sed
ab ipso.

Quod uero \'eam non spiritum, sed corpus esse\' contendit,
quid aliud uult efficere quam nos non ex anima et
corpore, sed ex duobus uel etiam tribus constare corporibus?
cum enim \'spiritu, anima et corpore constare nos\' dicit et \'omnia [*] [*]
haec tria corpora esse\' asserit, profecto ex tribus corporibus nos
putat esse conpactos. in qua opinione quanta eum sequatur
absurditas, illi potius quam tibi demonstrandum puto. uerum
iste tolerabilis error est hominis, qui nondum cognouit esse
aliquid, quod cum corpus non sit corporis tamen quandam similitudinem
gerere possit.